Fanga kirish. O'simliklarni himoya qilishda ilmiy-tadqiqot uslublari fanining maqsadi va vazifalari - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Fanga kirish. O'simliklarni himoya qilishda ilmiy-tadqiqot uslublari fanining maqsadi va vazifalari

Yuklangan vaqt:

25.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

152 KB

Ko'chirib olish

Fanga kirish. O'simliklarni himoya qilishda ilmiy- tadqiqot uslublari fanining maqsadi va vazifalari O’zbekiston qishloq xo’jalik tarmog’ining oldida turgan hozirgi dolzarb vazifa bu har gektar yerdan olinayotgan hosil salmog’ini oshirish, uning sifatini yaxshilashdir. Bu vazifalarni hal etishda ilg’or tajriba va ilm-fan yutuqlari katta ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, dehqonchilik samaradorligini ortuvi bu etishtirilgan qishloq xo’jalik ekinlarini zararli organizmlardan himoya qilish bilan ham bevosita bog’liqdir. O’simliklarni himoya qilishda yangi va zamonaviy biologik, mikrobiologik va kimyoviy vositalardan, texnologik jarayonlardan va uyg’unlashgan kurash tizimidan unumli foydalanish, uyg’unlashgan kurash asoslarini bilish, shu soxa mutaxassislaridan faqat nazariy bilimni, balkim zamonaviy ilmiy-tadqiqot ishlaridan boxabar bo’lishni ham taqozo etadi. Mamlakatimiz qishloq xo’jaligi oldida turgan vazifalarni yechishda, asosiy o’rinni ilg’or tajribalarni va fan yutuqlarini ishlab chiqarishga joriy etish hisoblanadi. Qishloq xo’jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishni ko’paytirish va sifatini yaxshilashda o’simliklarni zararkunandalar, kasalliklar va begona o’tlardan himoya qilish muhim o’rinni egallaydi. Zamonaviy kimyoviy, biologik va boshqa o’simliklarni himoya qilish vositalarini qo’llash, yangi navlarni yaratish, qishloq xo’jaligi ekinlarini yetishtirishning yangi texnologiyalaridan foydalanish mutaxassislardan nafaqat nazariy tayyorgarlikni balki tajriba ishlarining yangi zamonaviy usullarini bilishni ham taqozo etadi. O’simliklarni himoya qilish bo’yicha mutaxassisning kasbiy mahoratini oshirishda qo’yidagilarga e'tibor qaratiladi: • mutaxassis o’simliklarni uyg’unlashgan himoya qilish 4 bo’yicha rejalar ishlab chiqish va joriy qilishni mukammal egallashi; • zararli organizmlarga qarshi kurashda samarali usullardan foydalanishni;

• zararkunanda, kasallik va begona o’tlarni zarar keltirish darajasini oldindan aniqlashni; • qo’llanilayotgan o’simliklarni himoya qilish vositalarini samaradorligini o’rganish bo’yicha dala va laboratoriya tajribalarini o’tkazishni; O’simliklarni zararli organizmlardan himoya qilish tadbirlarini bajarilishida boshqarishning barcha ilmiy usullarini ham qamrab olgan bo’lishi lozim.Xo’jalikning aniq tuproq iqlim sharoitlari va texnik jihozlanganligini e'tiborga olib, eksperimentlarni to’g’ri rejalashtirish bosqichlari va umumiy jarayonlarni o’rganish eksperiment ma'lumotlarini umumlashtirish va natijalarda xatoliklar bo’lishini oldini oladi. Qishloq xo’jaligi ekinlari hosilini zararli organizmlar bilan zararlanishini oldini olish uchun zararkunanda, kasallik va begona o’tlarga qarshi uyg’unlashgan kurash usullarini qo’llash lozim.Ilg’or va sanoatbop texnologiyalar asosida o’stirilayotgan qishloq xo’jaligi ekinlarini himoya qilish alohida e'tiborni talab etadi. O’simliklarni himoya qilishning sifat jihatdan yangi bosqichda rivojlanishining ekologik asoslari, oldindan bashorat qilish, agrotsenoz fitosanitar holatini to’g’ri boshqarish bilan belgilanadi. Hozirgi vaqtda va kelajakda o’simliklarni himoya qilish strategiyasi yuksak agrotexnikaga, agrotsenozning tabiiy kuchlaridan samarali foydalanishga, yetishtirilayotgan ekinlarni zararli organizmlarga chidamliligini oshirishga, kimyoviy vositalardan samarali foydalanishga qaratilgan. ―O’simliklarni himoya qilishda ilmiy tadqiqot ishlari‖ fanining vazifasi - talabalarga tajriba o’tkazishning asosiy usullarini o’rgatish hisoblanadi: • talabalar tajribalarni o’tkazish va amaliyotga taqdim qilish, talab va tashkillashtirish bosqichlarini hamda umumiy jarayonlarni o’zlashtirishlari; • izlanishlar natijalarini statistik qayta ishlash asoslarini o’rganishlari zarur. Bularning barcha nazariy jihatlari ma'ruza kurslarida yoritib beriladi. Amaliy mashg’ulotlar talabalarni laboratoriya ishlarini bajarishda va qoidalarini o’rganishda yordam beradi. Darslik ―O’simliklarni himoya qilishda ilmiy tadqiqot ishlari‖ kursining rejasi asosida tuzilgan.

Asosiy e'tibor tajriba sxemasini rejalashtirishga, tajriba uchastkasida variantlarni joylashtirishning asosiy usullariga, eksperiment natijasida olingan ma'lumotlarni statistik qayta ishlashga, izlanish natijalarini yakuni bo’yicha hujjatlarni to’g’ri rasmiylashtirish va yuritishga qaratilgan. Har bir bo’limning oxirida talabalar alohida bajarishi lozim bo’lgan topshiriqlar berilgan. Ushbu darslikdan talabalar mashg’ulotlarga mustaqil tayyorlanish uchun ham foydalanishlari mumkin.Buning uchun har bir vazifani boshlanishida aniq maqsad, vazifani bajarish bo’yicha uslubiy tavsiyalar va yechiladigan jarayonlarning ketma-ketligi berilgan. Talabalarning alohida ishlash imkoniyatini ta'minlash maqsadida har bir topshiriq uchun bir nechta variantlar ishlab chiqilgan. Har bir mavzuni oxirida bilimini mustaqil tekshirish uchun savollar berilgan. Talabalarning ilmiy tadqiqot ishlarini tashkillashtirish va uning shakllari Talabalarni ijodiy qobiliyatlarini aniqlamasdan va rivojlantirmay turib qishloq xo’jaligi uchun yuqori malakali mutaxassislar tayyorlab bo’lmaydi. Shu sababli o’quv jarayonlarini samarali shakllari bilan bir qatorda talabalarni ilmiy-tadqiqot ishlarida qatnashishlari ham muhim hisoblanadi. Qishloq xo’jaligi yo’nalishidagi oliy o’quv yurtlarida talabalarning ilmiy tadqiqot ishlari (TITI) bu o’quv, ilmiy va ma'daniy-ma'rifiy ishlarning bir butun majmuasi hisoblanadi. O’simliklarni himoya qilish bo’yicha mutaxassislarni tayyorlash davomida TITI ning asosiy vazifasi quyidagilardan iborat: • ilmiy texnik ma'lumotlarni doimiy uzluksiz o’sib borishini e'tiborga olib, o’quv materiallarini chuqur o’zlashtirish; • ilmiy tadqiqotlar usullari va uslublaridan amaliy faoliyatda 6 foydalanishni o’zlashtirishlari; • ilmiy muassasalarda va ishlab chiqarishda mustaqil qaror qabul qilishlari uchun zarur bo’lgan usul va qoidalarni o’qib o’rganishlari;

• ―O’simliklar himoyasiva karantini‖ mutaxassisligi bo’yicha ilmiy va ilmiy uslubiy vazifalarni muvaffaqiyatli yechishda yordamlashish; • ilg’or fan yutuqlari va tajribalarini qishloq xo’jaligi ishlab chiqarishiga keng joriy qilishda faol qatnashish; TITI sistemasi kelajakda ishlab chiqarish va fanni rivojlantirish uchun malakali mutaxassislar yetkazib berishning va ta'minlashning muhim manbasi bo’lib hisoblanadi.TITI talabalarning ta'lim jarayonida oladigan ilmiy va amaliy bilimlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, ularning ilm fanga qiziqishlarini va qobiliyatlarini ortishi, ma'lum sharoitlarda tajribani to’g’ri tanlay olishiga va ilmiy tahlillarni o’tkazishga bo’lgan qobiliyatlarini rivojlantirishni o’z ichiga qamrab olgan. O’simliklarni himoya qilishda TITI bo’yicha olib boriladigan izlanishlar avvalo ishlab chiqarishning va ilmiy tadqiqotlarning eng zamonaviy bosqichlarida, o’simliklarni himoya qilishning (kompleks) uyg’unlashgan kurash usullarini qo’llash bilan bog’liq ravishda tashkillashtirilishi lozim. O’simliklarni uyg’unlashgan himoya qilish o’z ichiga qo’yidagilarni oladi: • ishlab chiqarishning ma'lum sharoitlarida iqtisodiy zarar keltirish me'zonlarini (IZKM) aniqlash; • qishloq xo’jaligi ekinlari zararkunandalari va o’simlik patogenlarini tabiiy kushandalarining biologiyasi va tur tarkibini o’rganish, tabiiy kushandalarni samaradorlik darajasini hisoblash; • zararkunanda va zoofaglarga pestitsidlarning zaharliligini aniqlash, kimyoviy, biologik va mikrobiologik usullarni hamohang ravishda ishlatish imkoniyatlarini aniqlash; • biologik faol moddalardan foydalanishning asosiy yo’nalishlarini o’rganish; • qishloq xo’jaligi ekinlari navlari va liniyalarini zararkunanda va kasalliklarga chidamliligini baholash; • o’simliklarni zararkunanda va kasalliklardan himoya qilish vositalari va usullarining iqtisodiy, xo’jalik va biologik samaradorligini aniqlash; TITI da tadqiqotlarni quyidagicha belgilab olish mumkin:

1. Kafedrada o’qituvchilar rahbarligida. 2. Ilmiy tadqiqot institutlari laboratoriyasi yoki kafedra qoshidagi laboratoriyalarda o’qituvchilar va ilmiy xodimlar rahbarligida. 3. Tegishli ilmiy tadqiqot institutlari, sohaga tegishli tashkilotlar laboratoriyalarida ilmiy xodimlar, mutaxassislar va kafedra o’qituvchilari rahbarligida. 4. O’simliklarni himoya qilish va agrokimyo markazlarida, biolaboratoriya, biofabrika, o’simliklar karantini davlat inspeksiyalarida va xo’jaliklarda kafedra o’qituvchilari va tashkilotlarning yetakchi mutaxassislari rahbarligida. 5. Universitet o’quv tajriba xo’jaligida kafedra o’qituvchilari rahbarligida. Tadqiqotlarning birinchi bosqichida laboratoriya tajribalari o’tkazilishi lozim, keyingi bosqichlarida o’simliklarni himoya qilish bo’yicha tuzilgan tadbirlarning xo’jalik va iqtisodiy samaradorligi bo’yicha natijalar olinadi. O’quv jarayonlari va o’ziga xos xususiyatlarini e'tiborga olib talabalarning o’simliklarni himoya qilish bo’yicha ilmiy tadqiqot ishlarini qo’yidagiga shakllantirish mumkin (1 sxema). Bunda o’quv rejasi va jarayonlarini hamda o’qishdan tashqari bajariladigan ishlar eng muhimi hisoblanadi. TITI ni usulik ta'minlash bitiruvchi talabalarning mutaxassislikka qo’yiladigan malaka talablari va o’quv rejasiga binoan kompleks maqsadli ravishda amalga oshiriladi. TITI ning kompleks maqsadli rejalari 2 bosqichda amalga oshiriladi va talabalarning birinchi bosqichdan boshlab oliy o’quv yurtini tamomlaguncha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. TITI ning birinchi bosqichida I—II bosqich talabalari ishtirok etadi, ikkinchi bosqichida esa yuqori bosqich talabalari ishtirok etadilar. Shunday qilib, talabalarning foydalanilayotgan ilmiy tadqiqot ishlari shakllari talaba oliy o’quv yurtini bitirgunicha o’zgarmasdan qoladi. Sxema. Talabalar ilmiy tadqiqot ishlarining (TITI) asosiy shakllari

TITI o'quv jarayonlari quyidagilarni o'z ichiga olgan TITI, o'qishdan tashqari bajariladigan ishlar Ilmiy tadqiqot usullari asoslarini o'rganish. Ilmiy tadqiqot ishlari natijalari bo'yicha referatlar yozish Ilmiy tadqiqot ishlari bilan bog'liq bo'lgan laboratoriya ishlarini bajarish Kafedradagi talabalar ilmiy to'garaklarida qatnashish Loyihalar bo'yicha bajariladigan ilmiy tadqiqotlarda qatnashish O'simliklarni himoya qilish bo'yicha adabiyot manbalarini o'rganish Talabalarning fan olimpiadalarida va konkurslarda qatnashishiBitiruv malakaviy ishlar mavzusi bo'yicha tadqiqotlarda qatnashishAmaliyot davrida ilmiy tadqiqot ishlari topshiriqlarini alohida bajarish Bitiruv malakaviy va magistrlik dissertatsiyalari bo'yicha tadqiqot natijalarini tahlil qilishKafedra tomonidan tashkil etiladigan ilmiy seminarlarda qatnashish

Bitiruv malakaviy va magistrlik dissertatsiyalari ma'lumotlarini iqtisodiy jihatdan asoslash va matematik qayta ishlab, himoyaga taqdim qilish TO'TITda qatnashadigan talabalar Kafedra o'qituvchilari Kafedra mudiri Dekan TO'TIT kengashi O'quv ishlari bo'yicha prorektor Ilmiy ishlar va innovatsiyalar bo'yicha prorektor

Sxema. Talabalarning o’quv tadqiqot ishlarini tashkillashtirish (TO’TIT) I bosqich (I-II kurslar) II bosqich (III-IV kurslar) O’quv jarayoni davrida O’quv jarayonidan tashqarida O’quv jarayoni davrida O’quv jarayonidan tashqarida 1. Jamoa ijro intizomini o’rganish 2. Ijro intizomi bo’yicha seminarlarda qatnashish 3. Alohida amaliyot topshiriqlarini bajarish 4. Umumiy fanlar bo’yicha kafedradagi ilmiy to’garaklar ishida qatnashish 5. ―Mutaxassislik‖ fanlari bo’yicha kursni o’rganish 6. O’quv davrida asosiy ilmiy tadqiqot ishlari bilan tanishish 7. Oliy o’quv yurtining tarixi va asosiy ilmiy yutuqlari bilan tanishish 1. Umumiy ta'lim intizomlari va umumiy siyosiy mavzular bo’yicha referat yozish. 2. Bibliografiya tuzish 3. O’rganilayotgan intizom bo’yicha maketlar, jadvallar va taqdimotlar yaratish 4. Umumiy fanlar bo’yicha eng yaxshi ishlarning konkurslarida qatnashish 5. Biologiya, ximiya, zooologiya bo’yicha olimpiadalarda qatnashish 6. Ilmiy konferensiyalarga qatnashish va tezislar yozish 7. Mustaqil ishlashni va 1. ―Tajriba ishlari metodikasi‖ ni o’rganish 2. Kafedra profili bo’yicha ilmiy mavzularni batafsil o’rganish 3. Ishlab chiqarishi amaliyoti davrida ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish 4. Kafedra profilidagi ilmiy mavzular bo’yicha kurs ishlari yozish 5. Maxsus fanlar bo’yicha o’quv tadqiqot ishlarida qatnashish 1.O’quv ilmiy izlanishlarning yillik rejasini ishlab chiqish 2. Kurs davomida bajarilgan o’quv ilmiy izlanishlar bo’yicha hisobotlar yozish 3. Biologiya va o’simliklarni himoya qilish bo’yicha olimpiadalarda qatnashish 4. Ijtimoiy iqtisodiy intizom bo’yicha referat yozish 5. Konferensiyalar ko’rgazmalar yig’ilishlarda faol ishtirok etish 6. Kafedra profilidagi ilmiy mavzular bo’yicha kurs ishlari yozish

8. Kafedraning mavzusi, ilmiy ishlarning tashkillashtirilishi, laboratoriyalar, tajriba stansiyalari va ularning moddiy texnik bazasi bilan tanishish. 9. O’quv davri davomida ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish. kitoblardan foydalanishni o’rganish Maktablarda yosh lektor sifatida qatnashish 6. Diplom mavzulari bo’yicha ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish 7. Kafedra profilidagi fanlar bo’yicha kafedradagi ilmiy to’garaklar ishida qatnashish 7.Mustaqil ishlashni va kitoblardan foydalanishni o’rganish Maktablarda yosh lektor sifatida qatnashish

Adabiyotlar : 1. Белуха Н.Т. Основы научных исследований в экономике. - Киев: Вища школа, 1985. 2. Вольф В.Г. Статистическая обработка опытных данных. - М.: Колос, 1996. 3. Деревицкий Н. Ф. Опытное дело в растениеводстве. — Кишинев: Штиинца, 1962. 4. Гар К.А. Методы испытания токсичности и эффективности инсектицидов. —М.: Сельхозгиз, 1963. 5. Доспехов Б. А. Методика полевого опыта. — М.: Колос, 1985. 6. 3ак Г.П. К вопросу о методика фитопатологического сортоиспытания. - М.: Сельхозгиз, 1939. 7. Константинов П.Н. Основы сельскохозяйственного опытного дела. - М.: Сельхозгиз, 1952. 8. Лакин Г.Ф. Биометрия. - М.: Высшая школа, 1980. 9. Литтпа Т., Хиллз Ф. Сельскохозяйственное опытное дело. Планирование и анализ. - М.: Колос, 1981. 10. Методика Государственного сортоиспытания сельскохозяйственных культур. - М.: Колос, 1971. 11. Методика полевого опыта / Под ред. П.Г.Найдина. -М.: Изд-во с.-х. литературы, 1959.

O'xshashlar

Kirish Qishloq xo’jligi o’quv fanining maqsadi va vazifalari

Tuproqshunoslik fanining maqsadi, vazifalari va ahamiyati. Fanning rivojlanish tarixi

Agrokimyo fanining maqsadi va vazifalari va boshqa fanlari bilan bog’liqligi. Agrokimyo fanining rivojlanish tarixi

O‘simliklarni kimyoviy himoya qilish vositalari, fanning maqsadi, vazifasi va rivojlanish tarixi

O‘g‘it qo‘llash tizimi fanining maqsadi vazifasi va asosiy masalalari