Қишлоқ хўжалик корхоналарида меҳнатга ҳақ тўлаш ва рағбатлантириш тизими

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85.5 KB

Ko'chirib olish

Қишлоқ хўжалик корхоналарида меҳнатга ҳақ тўлаш ва рағбатлантириш тизими Режа: 1. Меҳнатга ҳақ тўлаш тамойиллари ва вазифалари. 2. Меҳнатга ҳақ тўлаш шакллари ва тизими. 3. Ўсимчилик ва чорвачилик ишларида меҳнатга ҳақ тўлаш. 4. Тракторчи-машинистларга ҳақ тўлаш хусусиятлари. 5. Раҳбар ва мутахассисларга ҳақ тўлаш .

Меҳнатга ҳақ тўлаш тамойиллари ва вазифалари Қишлоқ хўжалик корхоналарида шахсий манфаатдорликни таъминлаш воситаларидан бири бўлган меҳнатга ҳақ тўлашни тўғри ташкил қилиш учун, қуйидаги тушунчаларга амал қилиш талаб этилади: 1. Иш ҳақини ўсиш суръати меҳнат унумдорлигининг ўсиш суръатига тўғри келиши, яъни меҳнатга ҳақ тўлашни ташкил қилишда унинг шундай шакл ва тизимини ишлаб чиқиш ва жорий қилиш керакки у меҳнат унумдорлигини устун даражада ўсишини таъминласин, акс ҳолда ижтимоий жамғаришни амалга ошириб бўлмайди. 2. Иш ҳақи даражаси ходимларнинг ўз малакаси ва мутахассислигини доимо ошириб боришга рағбатлантириш даражасида бўлиши. 3. Меҳнатга ҳақ тўлашни ташкил қилишда бажариладиган ишларнинг хусусияти, ишларни бажариш, маҳсулот етиштириш шароитлари, ишларнинг оғир ёки енгиллиги, малакали меҳнатни талаб қилиш-қилмаслиги ҳисобга олиниши керак. 4. Ҳақ тўлашнинг шакл ва тизими ҳамда даражаси ишлаб чиқаришнинг миқдор кўрсаткичлари билан бир қаторда унинг сифат кўрсаткичларини янада яхшилаш, ишлаб чиқаришнинг мавжуд имкониятларини ҳисобга олган ҳолда корхона фаолиятини режалаштириш ва юритишни рағбатлантирадиган даражада бўлиши. 5. Меҳнатга ҳақ тўлаш аввало ишлаб чиқаришнинг пировард натижалари билан бевосита боғлиқ бўлиши. Меҳнатга ҳақ тўлаш шакл ва тизимининг оддий, содда ҳамда барча ходимларга тушунарли даражада бўлиши. Бу принципларга тўла амал қилиш иш ҳақининг рағбатлантирувчи функциясини янада оширади, ходимларнинг меҳнат фаоллигини таъминлайди. Тариф тизимини такомиллаштириш ва унинг ролини ошириш: камроқ ходимлар билан маҳсулот ишлаб чиқаришни таъминлаш учун моддий

рағбатлантиришнинг прогрессив шаклларини, яъни пудрат ва аккорд ҳақ тўлаш усулларини кенг қўллаш. - мукофотлашнинг барча тизимини такомиллаштириш, унинг меҳнат натижалари, маҳсулот сифати, техникавий асосланган иш ва маҳсулот етиштириш меъёрларини бажарилиши билан боғлиқлигини таъминлаш. - турли тармоқларда банд бўлган ишчи ва хизматчиларга тўланадиган иш ҳақидаги ўзаро нисбатларни яхшилаш, табиий-иқлим шароитлари оғир бўлган туманларда ишлаётган меҳнат шароити оғир ва ноқулай бўлган ишларда банд бўлган ходимларнинг меҳнатига ҳақ тўлашдаги имтиёзларни кенгайтириш. - хўжаликларда меҳнат ҳақи миқдорини ишнинг пировард натижаларига тоборо боғлиқ қилиб қўйиш. - мураккаблиги, оғирлиги ва интенсивлиги бир хил бўлган меҳнатга тобора бир хил ҳақ тўлашни таъминлаш. Меҳнатнинг миқдори ва сифатига кўра ҳақ олиш меҳнаткашларнинг конституцион ҳуқуқи бўлиб, Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 40-моддасида шундай ёзилган: «Ўзбекистон фуқаролари меҳнат қилиш ҳуқуқига, яъни меҳнатнинг миқдори ва сифатига мувофиқ ва камида давлат томонидан белгиланган минимум миқдорида ҳақ тўланадиган ва кафолатланган иш ҳақи олиш ҳуқуқига эга». Меҳнатга ҳақ тўлаш шакллари ва тизими Кишининг меҳнат фаолияти турли-туман бўлганлиги учун, унинг меҳнатига ҳақ тўлаш ҳам турлича шаклларда намоён бўлади. Иш ҳақининг икки шакли қабул қилинган: - ишбай ҳақ тўлаш; - вақтбай ҳақ тўлаш . Меҳнатга ишбай ҳақ тўлаш – бу, ходимларнинг ҳақиқатда бажарган иши ёки етиштирган маҳсулотига тўланадиган иш ҳақидан иборат. Ишбай ҳақ

тўлаш бажариладиган ишга ёки маҳсулотга меъёр белгилаш имконияти бўлган ва уни аниқ ҳисобга олиш мумкин бўлганда кенг қўлланилади. Иш ҳақи тўлашнинг бу шакли ходимларни ишни бажаришдаги моддий манфаатдорлигини таъминловчи асосий омилларидан ҳисобланади. Вақтбай ҳақ тўлаш бу ходимларнинг сарфланган иш вақти, яъни соат, смена, кун учун тўланадиган иш ҳақидан иборат. Бундан ташқари меҳнатга ҳақ тўлаш ўз вазифасига кўра: - асосий иш ҳақи тўлашга; - қўшимча ҳақ тўлашга бўлинади . Асосий иш ҳақи – бу, агротехника, зоотехника ҳамда ташкилий хўжалик талабларига кўра, белгиланган иш, маҳсулот етиштириш меъёрини бажарганлиги учун олдиндан белгилаб қўйилган ставка ёки расценка, лавозим оклади тўланадиган иш ҳақидан иборат. Бу кафолатланган иш ҳақини ташкил қилади. Қўшимча иш ҳақи – бу, қўшимча меҳнат сарф қилиш, иш жараёнларини такомиллаштириш орқали қўшимча етиштирилган маҳсулот ёки юқори сифатли маҳсулот ҳамда шу маҳсулотларни етиштириш учун харажатларни тежаш эвазига тўланадиган иш ҳақидир. Қўшимча иш ҳақи натурал ва пул ҳолида тўланиши мумкин. Қўшимча иш ҳақининг ҳажми жуда катта бўлмаслиги керак. Акс ҳолда у асосий иш ҳақини аҳамияти ва ролини кескин камайтиради. Меҳнатга ҳақ тўлашнинг ҳам асосий, ҳам қўшимча турлари жуда кўп кўринишда бўлганлиги сабабли оқилона фойдаланиш учун улар маълум тизимда қўлланилади. Меҳнатга ҳақ тўлаш тизими – бу, ўзаро боғланган, бир мақсадга қаратилган, бир- бирини тўлдирувчи турли ҳақ тўлаш шаклларининг ўзаро йиғиндисидир. Ишбай ҳақ тўлаш тизимларига: - оддий чегараланмаган ишбай тизими; - ишбай прогрессив тизим;

- ишбай мукофот тизими; - аккорд мукофот тизими. Меҳнатга ҳақ тўлашни оддий чегараланмаган тизимида ходимларга иш ҳақи меҳнат меъёрининг бажарилиш даражасидан қатъи назар ўзгармаган ставка ва расценкаларда тўланиб борилади. Ишбай прогрессив тизимда меъёрдан ортиқ бажарилган иш ёки етиштирилган маҳсулот учун прогрессив ортиб борувчи ставка ёки расценка бўйича ҳақ тўланади. Прогрессив ишбай тизимини қўллаш учун етарли шароит бўлиши, яъни ходимларни онглилик даражаси, аниқ назорат ўрнатилиши керак. Акс ҳолда иш ҳақи фондининг ортиқ сарфланишига сабаб бўлади. Ишбай мукофот тизимида ходимларга тўланадиган асосий иш ҳақи икки қисмдан иборат бўлиб, биринчи қисми бажарган иши, иккинчи қисми етиштирган маҳсулоти учун тўланади. Бундан ташқари маҳсулот етиштириш даражасининг орттириб борганлиги, харажатларни тежаганлиги ҳамда ишларни сифатли бажарганлиги учун мукофот берилади. Аккорд мукофот ҳақ тўлаш тизимида ишчиларга иш ҳақи маълум бригада ёки звено бўйича, чорвачилик тармоқларида бундан ташқари, айрим ишчилар категорияси бўйича ҳақиқатда етиштирган маҳсулотлар бирлигига олдиндан белгилаб қўйилган иш ҳақи ҳажмида (расценкасида) тўланади. Бундан ташқари маҳсулот етиштиришда юқори натижага эришганлиги ва харажатларни тежаганлиги учун мукофотлаш қўлланилади. Бу ҳақ тўлаш тизимининг ўзига хос хусусияти шундан иборатки, бунда ходимларнинг иш ҳақи бевосита маҳсулот етиштириш билан боғлиқ бўлади. Вақтбай ҳақ тўлаш тизими: - оддий вақтбай; - вақтбай мукофот тизимларидан иборат. Оддий вақтбай шаклда иш ҳақи ходимларнинг иш бажарган вақтлари (соат, смена, кун, ой ва ҳ.к.) учун тўлаб борилади. Вақтбай мукофот тизимида юқоридаги тартибдан ташқари маълум кўрсаткичлар учун мукофот берилади.

Ўсимчилик ва чорвачилик ишларида меҳнатга ҳақ тўлаш Қишлоқ хўжалик корхоналарида меҳнатга ҳақ тўлаш учун аккорд- мукофот, ишбай-мукофот, вақтбай-мукофот тизимидан фойдаланилмоқда. Аккорд мукофот (кўтара мукофот) ҳақ тўлаш тизимининг моҳияти шундан иборатки, бунда иш ҳақи ҳақиқатда етиштирилган маҳсулотга олдиндан белгилаб қўйилган расценка бўйича тўланадиган бўлганлиги учун ишчилар маҳсулот етиштиришни кўпайтириш, унинг сифатини яхшилашдан бевосита манфаатдор бўлади. Аккорд-мукофот ҳақ тўлаш тизимида иш ҳақи шартномада белгиланган маҳсулотнинг натура бирлигига ёки шу маҳсулот қийматининг 100 сўмига тўланиши мумкин. Маҳсулот олгунга қадар ишчилар билан иш ҳақи бўйича ҳисоб-китоблар маҳсулот учун белгиланган иш ҳақи юзасидан аванс тариқасида бажарган ишини миқдори (ҳажми) ва сифатига кўра белгиланган тариф ставка ва иш меъёрларига кўра ёки нарядли ҳолда ойлик маоши тариқасида бериб борилади. Бригада, оилавий пудрат ва звеноларда бундан ташқари маҳсулот олингунга қадар ишчилар билан ҳисоб-китоб вақтбай шаклда, нарядсиз тартибда олиб борилиши мумкин. Бунда механизаторларга механизация ишлари тариф жадвали III-VI разрядлари тариф ставкасидан, қўл ва от-улов ишларида қўл ишлари тариф жадвали III-V разряди тариф ставкасидан фойдаланиш тавсия этилади. Ишбай-мукофот ҳақ тўлаш ҳам ўсимчиликда, ҳам чорвачиликда икки қисмда ташкил қилинади: - бажарилган ишлар учун иш ҳақи; - маҳсулоти учун тўланадиган иш ҳақи. Иш ҳақининг 1 - қисми йил давомида бажарган ишнинг ҳажми ва сифатига кўра, тариф ставка ва ишлаган иш вақтига кўра вақтбай ставка асосида тўлаб борилади.

Иш ҳақини 2 - қисми, яъни маҳсулоти учун тўланадиган қисми, бригада ёки звено бўйича маҳсулот етиштириш режаси ва тариф иш ҳақи фондининг 25 фоизи ҳисобидан аниқланган расценкага асосан тўланади. Аккорд ҳақ асосини аккорд расценка, яъни маҳсулот бирлиги учун белгиланган расценка ташкил қилади. Аккорд-мукофот ҳақ тўлаш тизимини ҳозир амалда жорий қилишнинг расценкаёки бир центнер маҳсулотга ёки етиштирилган маҳсулот қийматига, бригада, звено томонидан етиштирилаётган маҳсулот тўла товарлик хусусиятига эга бўлган тақдирда маҳсулот реализация қиймати бирлигига белгиланади. Маҳсулот бирлигига аккорд расценка шартномада режалаштирилган маҳсулот ва иш ҳақи фондига асосан аниқланади. Буни қуйидаги формула бўйича аниқлашимиз мумкин: М К Т А ми иф рас 100 .    Бунда: Т иф – тариф иш ҳақи фонди; К ми – маҳсулот учун тўланадиган қўшимча ҳақни коэффициенти 1,25; М - режалаштирилган маҳсулот; 100 сўмлик маҳсулот ҳисобига. Чорвачиликда ҳам иш ҳақи етиштирилган маҳсулот – соғиб олинган сут, олинган бузоқ, ўстирилган вазн, қирқиб олинган жун ва ҳ.к. ҳамда чорва молларига қараганлиги учун тўланади. Аккорд расценка шу маҳсулотлар бирлигига ёки уларнинг қийматига белгиланган бўлиши мумкин. Чорвачиликда ўсимчиликдан фарқли ўлароқ, аккорд расценка ишчиларнинг айрим касблари ҳамда айрим ходимлар бўйича алоҳида белгиланиши мумкин. Корхонада сигирларни қўлда соғишда бир соғувчига 20 бош сигир бириктириш меъёри белгиланган. Сигирлар маҳсулдорлиги ўртача 3000кг.ни ташкил қилади. Чорвачиликни ташкил қилиш тартибига кўра, сигирлар туққандан кейин 20 кун туғруқхонада бўлиши кўзда тутилади.

Сут соғувчи соғиб оладиган жами сут миқдорини аниқлаш учун йил давомида туғруқхонада бўладиган ўртача йиллик сигирлар сонини аниқлаш талаб қилинади. Бунинг учун туғруқхонада бўлган сигирлар сонини туғруқхонада бўладиган кунларга кўпайтириб, бир йилнинг календарь кунларига бўлиш керак. Тракторчи-машинистларга ҳақ тўлаш хусусиятлари Қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришида қатнашадиган тракторчиларга (тракторчи, комбайнчи, машинист ва бошқа) ягона тракторчи-машинист касби берилиб, уларга иш стажи, тажрибаси ва ишлаб чиқариш малакасига кўра I, II, III класс тракторчи-машинист малака унвони берилади. Тракторчи-машинистларга агарда улар оила пудрати, бригада, звено таркибида бўлса уларга иш ҳақи ҳақиқатда етиштирган маҳсулоти учун тўланиши мумкин. Йил давомида тракторчи-машинистларга иш ҳақи бажарган ишининг миқдори ва сифатига кўра тракторчи машинистларга ҳақ тўлаш учун белгиланган тариф жадвалини ставкалари бўйича тўлаб борилади. Тракторчи-машинистларни малакаларини доимо ошириб боришга рағбатлантириш учун 1-класс унвонига эга бўлганларга 20 фоиз, 2-класс унвонига эга бўлганларга 10 фоиз қўшимча ҳақ берилади. Класси учун қўшимча ҳақ фақат бевосита трактор ишларида ёки трактор, трактор- далачилик, комплекс бригадаларга бошчилик қилган тақдирдагина тўланади. Тракторчи-машинистларнинг етиштирилган ҳосилни ўз вақтида, тез ва нобуд қилмасдан йиғиб-териб олишдан манфаатдорлигини ошириш учун бу ишнинг аҳамиятини ҳисобга олган ҳолда ҳосилни ёппасига йиғиб олишнинг дастлабки кунларида, лекин 10 кундан ортиқ бўлмаган муддатда, тракторчи- машинистлар смена меъёрларини бажарган тақдирда донли ва дуккакли экинлар, маккажўхори дони ва шоли, кунгабоқар, картошка, уруғлик учун етиштириладиган ўтлар ҳосилини йиғиб олишда банд бўлган тракторчи-

машинистларга 60 фоизгача, бошқа экинлар ҳосилини йиғиб олишда 30 фоизгача оширилган расценкалар бўйича тўлаш тавсия этилади. Ҳосилни йиғиб олишнинг қолган кунларида (белгиланган 10 кунга қўшимча), лекин маълум чекланган муддатда шу юқорида келтирилган экинларда биринчи 10 кун учун белгиланган расценкаларни ошириш ҳажмини ярми миқдорида белгиланиши мумкин. Пахта ҳосилини йиғиб олиш ва топшириш билан банд бўлган тракторчи- машинистларга 30 кун мобайнида белгиланган смена меъёрини бажариб борган тақдирдагина иш ҳақини 30 фоизи оширилган тариф ставка бўйича тўлаш тавсия этилган. Бундан ташқари пахта ҳосилини йиғиб олишда унинг ерга тўкилишини камайтириш мақсадида ва бундан механизаторларни манфаатдор қилиш учун ҳосилнинг ерга тўкилган қисми - 10 фоиздан ошмаган тақдирда бажарган иши учун олган иш ҳақини 15 фоизи, 15 фоиздан ошмаган тақдирда - 10 фоизи ҳажмда қўшимча ҳақ тўлаш жорий этилиши мумкин. Бу иш ҳақи тўкилган пахтани қўлда териш учун режалаштирилган иш ҳақининг тежаб қолинган қисми ҳисобидан тўланади. Ҳозирги вақтда тракторчи- машинистларга уларнинг иш стажи учун қуйидаги ҳажмда қўшимча ҳақ берилади: 2 йилдан 5 йилгача 8 фоиз, 5 йилдан 10 йилгача 10 фоиз, 10 йилдан 15 йилгача 13 фоиз, 15 йилдан ортиққа 15 фоиз. Раҳбар ва мутахассисларга ҳақ тўлаш Қишлоқ хўжалиги корхоналари, айниқса ширкат хўжалиги раҳбар ва мутахассисларига иш ҳақи вақтбай мукофот тизимида ташкил қилиниб, уларга ойлик мансаб маошлари Ўзбекистон Республикасида меҳнатга ҳақ тўлашнинг ягона тариф жадвалига асосан белгиланади. Раҳбар ва мутахассисларни маҳсулот етиштириш ва сотиш, корхона молиявий аҳволини мустаҳкамлашдаги манфаатдорлигини ошириш учун ҳақиқатда етиштирилган (сотилган) маҳсулот бирлигига аккорд расценкага

асосан тўлаш мумкин. Шунинг учун раҳбар ходимлар ва мутахассисларга сотилган (ишлаб чиқарилган) қишлоқ хўжалик маҳсулоти қийматига нисбатан белгиланган меъёр (норматив) асосида ҳақ тўлаш тавсия этилади. Меъёр барча раҳбар ходимлар мутахассисларга режалаштирилган ёки олдинги 3 йилда хўжалик томонидан сотилган (ишлаб чиқарилган) қишлоқ хўжалиги маҳсулотининг ўртача қийматига нисбатан белгиланади ва 1000 сўмлик маҳсулот учун ҳақ тўлаш меъёри ишлаб чиқилади. Шунга кўра йил якуни бўйича маҳсулот учун шу меъёр бўйича ҳисоб-китоб қилиниб қўшимча ҳақ тўланади. Агарда раҳбар ходимлар ва мутахассисларга ҳақ тўлаш учун маҳсулот бирлигига аккорд расценка (1000 сўмлик маҳсулотга) режалаштирилган маҳсулот қийматига белгиланадиган бўлса, сотиладиган (ишлаб чиқариладиган) маҳсулот қиймати «Бизнес-режа»дан олинади. Худди шунингдек, «Бизнес-режа»дан раҳбар ходимлар ва мутахассисларни режалаштирилган иш ҳақи фонди олиниб, маҳсулот қийматини 1000 сўмига иш ҳақи меъёри белгиланади. Ўртача 3 йиллик натижа учун меъёр белгилашда олдинги 3 йилги қишлоқ хўжалик маҳсулотлари миқдори натура ҳолда олиниб, охирги йилда йиллик ҳисобот бўйича аниқланган сотиш баҳосига (сотилмаган маҳсулотлар таннархи бўйича) кўпайтирилиб, ўртача бир йиллик сотиш (ишлаб чиқариш) қиймати аниқланади ва жорий йил «Бизнес-режа» бўйича ҳисобланган (ойлик лавозим маоши бўйича) иш ҳақи фондига кўра 1000 сўмлик маҳсулот учун меъёр ишлаб чиқилади. Йил якунига қадар, яъни маҳсулот учун ҳисоб-китоб қилгунгача раҳбар ходимлар ва мутахассисларга ягона тариф жадвалидаги разрядлар бўйича белгиланган ойлик лавозим маошини 80 фоизини тўлаб бориш тавсия этилади. Йил якуни бўйича маҳсулот учун қўшимча ҳақ меъёр (норматив) асосида ҳақ тўлаш рўйхатига киритилган раҳбар ва мутахассислага тўланади.

Йил якуни бўйича маҳсулот учун аниқланган иш ҳақи фонди шу йили маҳсулот миқдорини кам олганлиги сабабли лавозим маоши фондидан камайиб кетса, лавозим маоши даражасида иш ҳақи олади. Раҳбар ходимлар ва мутахассислар корхонани молиявий ҳолатини яхшилаш, ишлаб чиқариш харажатларини иқтисод қилиш, таннархни камайтириш, энг фойдали бозорларни қидириб топиш, маркетинг хизматини тўғри ташкил этишдаги даражаси кўрсаткичи учун мукофотлаш атвсия этилади. Хўжаликнинг жорий йил «Бизнес-режа»сида рентабеллик даражаси кейинги 3 йилдаги ўртача рентабеллик кўрсаткичидан кам бўлмаса ва бажарилиши таъминланса, раҳбар ва мутахассисларга мукофот ҳажми йиллик иш ҳақи фондидан рентабеллик 20 фоизгача бўлса – 15 фоиз, 20-25 фоиз бўлса – 20 фоиз, 25,1-30 фоиз бўлса 25 фоиз, 30 фоиздан юқори бўлган ҳолда 20 фоиз ҳамда режадаги даражадан ошган ҳар бир фоиз учун йиллик иш ҳақи миқдорини 10 фоизи ҳисобидан аниқланади. Умумий йиёилиш ва корхона маъмуриятига айрим ходимларни мукофотдан тўла ва қисман махрум қилиш ҳуқуқи берилади. Бу ходимлар мукофотдан қуйидаги ҳолларда тўлиқ ёки қисман маҳрум қилиниши мумкин: 1. Ишлаб чиқаришда хато ва камчиликларга йўл қўйганда. Бундай камчиликлар, яъни ўз вазифасига совуққонлик билан қараш оқибатида содир бўладиган камчиликлар учун мукофотдан маҳрум қилиш маъмурият ишчилар қўмитаси билан келишилган ҳолда белгиланади. 2. Маъмурий ва жиноий жавобгарликка тортилганда ёки безорилик қилгани учун жамоатчилик (ўртоқлик суди ва ҳ.к.) таъсири ўтказилади. 3. Маълум муддатларда ишга сабабсиз қатнашмаганда. Корхонада ишни сабабсиз мутлақо ташклаб кетган ходимлар қўшимча ҳақ ва мукофотдан тўла маҳрум қилинади. Мукофотдан тўла ёки қисман маҳрум қилиш буйруқ билан расмийлаштирилиб, буйруқда бунинг сабаблари тўла кўрсатиб ўтилади.

$Адабиётлар 1. Узбекистон Республикасининг «Фермер хужалиги ту\рисида»ги конуни. Узбекистон,1998. 2. Каримов И.А. кишлок хужалиги тараккиёти - тукин хаёт манбаи: Биринчи чакирик Узекистон Республикаси Олий Мажлиси Х-сессиясида сузлаган нутк,1997йил 25-декабрь - Т.: «Узбекистон», 1998. 3. Салимов Б.Т., Хамдамов к.С., Юсупов М.С., Уроков Н.И. ва бошкалар. Дехкон ва фермер хужаликлари иктисоди. Укув кулланма. – Т.:Узбекистон ёзувчилар уюшмаси Адабиёт жам\армаси, 2004. 4.Уральскиевуставки. www.uv2000.ru 5. Петранева Г.А. Экономика и управление в сельском хозяйстве, Академия, 2003. http://textbook.ru/catalogue/book/33320.html6. Попов Н.А. «Основу руночной агроэкономики и сельского предпринимательства», М.: Тандем, 2002, http://rbip.bookchamber.ru/description7897.htm$

O'xshashlar

Қишлоқ хўжалик корхоналарида шартномавий муносабатларни ташкил этиш

Қишлоқ хўжалик техникасига техник хизмат кўрсатиш тизими

Қишлоқ хўжалик ҳайвонларининг озиқлантириш асослари

Қишлоқ хўжалик хайвонларининг биологик хусусиятлари

Қишлоқ хўжалик корхоналарининг ташкилий иқтисодий ва ҳуқуқий асослари