Гулли паразит ўсимликлар. - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Гулли паразит ўсимликлар.

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

49 KB

Ko'chirib olish

Гулли паразит ўсимликлар. 1. Иш режаси: (гулли-паразит ўсимликларнинг асосий гуруҳларининг вакиллари билан танишиш) 2. Гулли-ярим паразитлар: 3. Илдиздаги (Иван-да-Мария) 4. Поядаги (Омела, арцетобиум) 5. Гулли-тўлиқ паразитлар: 6. Илдиздаги (шумғия) 7. Поядаги (зарпечак) 8. Зарурий жиҳозлар: Гербарийдан наъмуналар (зарпечак, шумгия, арцетобиум, омела). Зарпечак ва шумгия уруғларининг коллекцияси, омелани фиксацияланган уруғи. Рангли жадваллар. 9. Топшириқ: 1.Гулли паразитларни морфологияси билан танишиш. 10. 2.Гулли паразитларни микроскоп остида сурувчи тумшуқчаларини кўриш. 11. 3.Уларни расмларини чизиш.

12. Умумий тавсиф : Деярли ҳамма гулли юксак ўсимлик мустақил равишда анорганик моддалардан органик моддаларни ҳосил қилишади, яъни автотроф озиқланади. Бу ўсимликлар одатда яхши ривожланган илдизларга эга бўлиб, улар орқали тупроқдан сув ва минерал моддаларни олади ҳамда яшил барглари ёрдамида қуёш нуридан фойдаланиб, органик моддаларни ҳосил қилади. Лекин бу гуруҳга кирувчи айрим ботаник оилаларга мансуб бўлган ўсимликлар ўзининг ҳаётий фаолияти туфайли ярим ёки тўлиқ паразит ҳолатда яшашга мослашган. Паразит ҳолда ҳаёт кечириши уларни бошқа ўсимликларнинг илдизи ёки ер устки аъзоларида ёпишиб яшашга мослашишига олиб келган. Ана шундай ҳаётий фаолиятига кўра, гулли паразит ўсимликлар илдиз ва поя паразитларига бўлинади. Бу ўсимликларнинг яшаш шароитига кўра уларнинг илдизлари қисман ёки бутунлай ривожланмаган. Шунинг учун улар хужайин ўсимликдан сув, минерал ва органик моддаларни оладилар. Юқорида қайд этилган гулли паразит ўсимликлар узида органик моддаларни ҳосил этишига кўра ҳам ўзаро бир биридан фарқ қиладилар. Гулли паразит ўсимликларнинг айримлари яшил барг ва пояга эга бўлганлиги учун органик моддаларни ҳосил қила олади, шунинг учун уларни ярим паразитлар ҳам деб юритилади. Айримлари эса юксак ўсимликларга хос бўлган органик моддаларни ҳосил қилиш хусусиятини (шу билан бирга хлорофилл доначаси ва яшил рангини) йўқотган. Бундай паразитлар хужайин ўсимликлардан фақат сув ва минерал моддани эмас, балки органик моддаларни ҳам оладилар. Шунинг учун уларни тўлиқ паразитлар деб аталади. Гулли паразит ўсимликлар бир неча гуруҳларга бўлиниб ўрганилади. I .Гулли-ярим паразит ўсимликлар: а) илдиздаги; б) поядаги. II .Гулли-тулик паразит ўсимликлар: а) илдиздаги; б) поядаги.

Илдиздаги гулли-ярим паразит ўсимликларга Иван-да-Мария ўсимлигини олишимиз мумкин. Иван-да-Мария ўсимлигининг илдизида майда сургичлар бўлиб, шулар ёрдамида турли дарахтлар ва буталар илдизига ёпишиб олиб яшайди. Бу оилага кирувчи бошқа ўсимликлар (погремок, мўтник) ўтсимон ўсимликларда ярим паразит ҳолда ҳаёт кечиради. Улар ўтсимон ўсимликларни сийраклаштиради ва йиғиладиган хашакнинг сифатини пасайтиради. Дарахтларда ярим паразит ҳолда ҳаёт кечирувчиларга мисол қилиб омелани олишимиз мумкин. Омела (Visсиm albит) . Омела яхши ривожланган яшил баргга ва тармоқланган шохларга эга бўлган кўп йиллик ўсимликдир. У икки паллали, икки уйли, яъни оналик гули ва оталик гули алоҳида ўсимликларда ривожланадиган ўсимликдир. Меваси-резавор мева бўлиб, ёпилганда ранги оқ тусга киради. Резавор мева уруғли бўлиб, елимсимон моддага эгадир. Ёпилган уруғлар фақат ёруғликда униб чиқади. Униб чиққан майса катта бўлиб, учи ясси. Пояси қалин кутикула билан қопланган, лекин пукак қавати бўлмаганлиги учун сувни осонлик билан парлатиб юборади, шунинг учун сувга бўлган талаби кучли. Кўпинча ўсимликнинг омела зарарлаган қисми йўғонлашиб кетиб, кўриниши шишга ўхшаб қолади. Агар шишни кундаланг кесиб қаралса, ўсимликнинг пустлоқ қисмида омелани илдизи-ризоидларини кўришимиз мумкин. Дарахтнинг ривожланиши туфайли бу ризоидлар камбий қисмига қараб чуқурлашиб боради. Бундан кўриниб турибдики, омелада ҳақиқий илдизлари бўлмайди, балки уларнинг ўрнини сўрғичлар босади. Омела олма, нок, терак, эман, игна баргли дарахтларда ва бошқа манзарали дарахтларда паразитлик қилади. Омелани уруғи қушлар ёрдамида тарқатилади. Улар ёпишқоқ бўлганлиги учун дарахтларга ёпишиб, кейин, аста-секин ўсиб ривожланади. Тўлиқ паразитларни ўрганишда уларнинг паразитлик ҳаёт кечиришидаги айрим хусусиятларига эътибор беришимиз зарур. Булар қуйидагилардир: илдиз системаси йўқ, буларнинг ўрнини сурғичлар олади, барглари йуқ, пояси сиёҳ ранг ёки сарғиш лекин яшил эмас. Тулиқ паразитлар ичида шумғия ва зарпечак алоҳида ўрин тўтади. Шумғия (Оrobanche) . Шумғия-шумғия оиласига (Оrobanchaeeae) мансуб бўлиб, илдизда паразитлик қилувчи гулли ўсимликларга қиради. У этли, саргиш остки қисми йўғон пояга эга бўлиб, барглари деярли йўқолиб қипиқсимон тусни олган. Шумғияни илдизи йўқ, гуллари-бошоқ. Бу бошоқларда жуда кўп, майда бир неча йиллар давомида тупроқда ўз

унувчанлигини йуқотмайдиган уруғлар етилади. Шумғия бир йиллик ўсимликдир. Хужайин ўсимликнинг илдизидан ажратилган моддалар таъсирида шумғия уруғи униб чиқиб ўсимликни илдизига ёпишиб ривожлана бошлайди. Илдизга ёпишган шумгиядан юмалоқ куртак ҳосил бўлади. Ундан эса илдиз ичига ўсиб кирган сурғичлар юзага келади, сўнгра ўсимликнинг пояси ривожланади. Шумғияни қўйидаги турларининг зарари каттадир, шулардан кунгабақар шумғияси (Оrobanche cunana) шохланган шумғия (Оrobanche ramosa), миср шумғияси (Оrobanche aeqipthica) сариқ шумғия (Оrobanche lutea). Шумғия ўзаро морфология белгилари билан бир-биридан фарқ қилмасдан, балки маълум ўсимликка мосланганлиги билан ҳам фарқланади, Зарпечак (Сuscuta). Зарпечак ўсимлик поясида паразитлик қилувчи гулли ўсимликдир. У хлорофилсиз бўлиб, илдизи ҳам, барги ҳам йўқ. Зарпечак ингичка, айрим ҳолларда шохланган пояси билан хўжайин ўсимлик бандига ёпишиб, сургичлари ёрдамида ундан ўзига керакли бўлган сув, минерал ва органик моддаларни олади. Зарпечак жуда кўп миқдорда уруғ ҳосил қилади. Бу уруғ тупроқда кўпинча хўжайин-ўсимликнинг уруғи билан сақланади. Зарпечак уруғи кўсакчаларда ҳосил бўлади. Бу уруғлар маданий ўсимликлар уруғи билан, чиримаган гўнг ва бир қатор бошқа йўллар орқали тарқалиши мумкин. Зарпечак фақат уруғи ёрдамида эмас, балки поясини айрим бўлаклари орқали ҳам тарқалади. Зарпечакнинг кенг тарқалган ва зарарли турлари қўйидагилардир: европа зарпечаги (Cuscuta europaea), зигир зарпечаги (Сuscuta), дала зарпечаги (Сuscuta arbensis), ингичка пояли зарпечак (Сuscuta apporoximata). Машғулот давомида гулли ярим паразитларнинг асосий вакиллари билан танишиб чиқиш керак ва уларни кўринишини баён қилиш керак, Шумғия ва зарпечакни асосий турлари билан танишиб, улариинг морфологик белгиларига эътибор бериш зарур. Микроскоп остида шумғия ва зарпечакнинг уруғини тузилишини кузатиб, улар ўлчамини олиш керак. Танишиб чиқилган гулли-паразит ўсимликларнинг расмлари чизилади.

O'xshashlar

Гулли ва манзарали ўсимликлар билан атроф, хона, кириш жойлари ва йўлакларни безаш

Манзарали ва гулли ўсимликларни вегетатив кўпайтириш

Кўп йиллик гулли ўсимликларни етиштириш технологияси

Манзарали ва гулли ўсимликларнинг уруғидан кўпайтириш

Гулли ва манзарали ўсимликларни очиқ ерларда ўстириш агротехникаси