Фитопатология фитопатология фанининг мақсади ва вазифалари - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Фитопатология фитопатология фанининг мақсади ва вазифалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90 KB

Ko'chirib olish

Фитопатология фитопатология фанининг мақсади ва вазифалари Қишлоқ хўжалигини ислоҳ қилишнинг устивор вазифалари Республика иқтисодий мустақиллигини таъминлаш ва қишлоқ хўжалигининг барча тармоқларида ислоҳотни босқичма - босқич амалга ошириб боришнинг муҳим ахамиятга эга эканлигидан келиб чиқмокда. Иқтисодий ислохатларни чуқурлаштириш дастури Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Х сессиясидаги маърузасида қайд қилинганидек, қишлоқ хўжалигида барча агротехника ва агрокимё чора тадбирларини илм - фан тавсияномаларига ва илғор тажрибаларга оид ўтказиш, бегона ўтларга, зараркунанда ва касалликларга қарши кураш чораларини жорий қилиш муаммоларини ечишда мутлақо янгича ёндошув бўлиши кераклигини тақозо қилади. Белгиланган вазифаларни амалга ошириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президенти ва Хукумати томонидан қабул қилинган «Фермер хўжалиги тўғрисида», «Дехқон хўжалиги тўғрисида», «Қишлок хўжалиги кооперативи тўғрисида» конунлар ва 1998-2000 йиллардаги даврда қишлоқ хўжалигидаги иқтисодий ислохатларни чуқурлаштириш Дастурида қишлоқ хўжалигида кўп тармоқли иқтисодиётни ривожлантириш билан бирга, уни илмий асосда ташкил этиш билан боғлик бўлган катта имкониятларни очиб берилган. Қабул қилинган қонун ва қарорларда ўсимликларнинг ҳосилдорлигини кўтариш, касалга чидамли навларни яратиш, махсулот сифатини яхшилаш асосида жахон андозалари талаби даражасига эришиш вазифаси белгилаб берилган. Республика иқтисодий истиқболига қишлоқ хўжалигини интенсив ривожлантириш асосида, ахолини озиқ - овқат махсулотлари билан тўлиқ таъминлаш асосида эришиш мумкин. Бу муаммоларни муваффақиятли хал

қилишда қишлоқ хўжалиги ни механизациялаштириш, суғориш тармоқларини яхшилаш, ўсимликларни хар хил замбуруғлар келтириб чиқарадиган касалликлардан, хашоратлардан ва бегона ўтлардан химоя қилиш муҳим ўрин тутади. Бу ишларнинг тўғри ташкил қилиниши ва унинг дехқон-фермер хўжаликларида қўлланилиши, минглаб центнер миқдоридаги қўшимча аъло сифатли ҳосил олишга имкон, ҳамда ҳосилнинг бехуда нобуд бўлишига бархам беради. Ўсимлик касалликлари Республикамиз шароитида экологик шароитга боғлик равишда турли муддатларда турлича зарар келтирмокда. Баъзан махсулот сифати, ҳосил миқдори кескин камайиб кетмоқда. Хозирги кунда ўсимликни химоя қилиш масаласи энг долзарб масала ҳисобланади. Ҳар бир фермер, қишлоқ хўжалик мутахасиси хозирги замон талаби даражасида ўсимликларнинг касалликларини аниқлай билиши, унга қарши кураш олиб бориши ва ҳосилни сақлаб қолишнинг йўлларини билиши зарур. Шунинг учун фитопатология фани ўсимликларни химоя қилиш мутахасисилигидан ташқари барча агрономлик мутахассисликлари учун зарур фан ҳисобланади. Фитопатология фани ўсимлик касалликлари тўғрисидаги фан бўлиб касал ўсимликларда рўй берадиган патологик жараённи содир бўлиши, унинг келиб чиқиш сабаблари, ҳосил бўлиш қонуниятлари, тарқалиши, касалликни олдиндан айтиш, зарари ва сабабларини навларнинг чидамлилик даражасини, касалликни олдини олиш йўлларини ўрганади. Фитопатология 4 та бўлимга бўлинади. 1. Диагностика -касалликнинг ташқи белгиларни аниқлаш. 2. Этология - касаллик сабабларини аниқлаш. 3. Профилактика - касалликни олдини олиш. 4. Терапия - касалликни даволаш. Фитопатология фани қуйидаги фанлар билан боғлиқ:

Микология, Қишлоқ хўжалиги бактериологияси, Фитовирусология, Фитонема-тодология, Фитопатогенез, Патоанатомия ва физиология, Фитоиммунология, Фитопрофилактика, Фитотерапия Фитопатология фани қуйидаги 2 та турга бўлинади. 1.- Умумий фитопатология 2.- Хусусий ёки қишлоқ хўжалик фитопатологияси Умумий фитопатология ўсимликлар касалликларнинг келиб чиқиши, тарқалиши касаллик қўзғатувчилари ва уларни ҳимоя қилиш усулларини ўрганади. Хусусий фитопатология маълум турга мансуб ўсимликда касаллик белгиларининг намоён бўлиши, касаллик қўзғатувчиси ва уларга қарши кураш чораларини ўрганади. Фитопатология фанининг вазифалари: Хар қандай ўсимликларнинг ҳосилдорлигини ошириш билан бирга унинг касалликларига чидамлилигини ҳам ошириш керак. Ўсимликларни химоя қилишнинг асосини чидамли навларни яратиш, юксак агротехник тадбирларни қўллаш ва касалликнинг тарқалишини олдини олиш каби тадбирлари ташкил қилади. Республикамизда фитопатология фани белгиланган вазифаларни амалга оширувчи Ўсимликларни химоя қилиш илмий текшириш институти, Селекцияси ва уруғчилик институти, ЎзРФА Ботаника институти ва Ботаника боғидаги Микология лаборатория ва Микробиология ИТИ, Пахтачилик ва ғаллачилик ИТИ олимлари фаолият кўрсатмоқда. Олимлар олдидаги асосий вазифа ўсимликларни химоя қилишнинг техник ва иқтисодий самарадорлигини оширишдир. Бунинг учун аторф муҳит ва инсон саломатлиги учун безарар бўлган химиявий кураш ва биологик кураш чораларини ишлаб чиқиш, хамда қўллашдан иборатдир. Масалан, буғдой уруғини экишдан олдин фунгицидлар билан ишлаш натижасида ҳосилдорлик 15-25 %, картошка туганагини цинаб фунгициди билан ишлов берилганда 1 га ердан 135 ц ёки 15 % дан ортиқча ҳосил

олинган. Қанд лавлаги уруғини дорилаб экиш туфайли ҳосилдорлик 15-20 ц га ортган. Шундай қилиб фитопатология фанининг асосий вазифаси ўсимликлар ҳосилини ортиши учун унинг нобудгарчилигига йул қўймасликдан иборатдир. Касаллик тўғрисида тушунча. Касаллик деганда патоген ёки ноқулай шароит туфайли ўсимликдаги нормал физиологик жараёнларнинг бузилишига айтилади. Физиологик жараёнларнинг бузилиши: фотосинтез, фермент жараёни, хужайранинг ўтказувчанлиги, осмотик босими, нафас олиши, углевод ёки оқсил синтези, сув баланси, ва ўстириш моддаларнинг таъсири натижасида ривожланишнинг бузилишида намоён бўлади. Физиологик жараённинг бузилиши ўз навбатида ўсимликнинг анатомо-морфологик ҳусусиятларнинг ўзгаришига, ўсиш ва ривожланишига таъсир қилади. Патоген микроорганизмларнинг салбий таъсири туфайли ўсимлик хужайралар шакли катталашади, хужайралар миқдори ортиши, хужайралар шакли кичиклашиши, некроз хужайралар ҳосил бўлиши ва хужайралар пўстининг бўшашиб кетишига сабаб бўлади. Ўсимлик органларидаги анатомо-морфологик ҳусусиятларнинг ўзгариши улар юзида доғланишнинг ҳосил бўлиши, чириш, ўсмаларни ҳосил қилиниши, шакл ўзгаришига сабаб бўлади.Ўсимликлардаги физиологик ва морфологик ўзгаришлар ўсимлик ҳосилдорлигига таъсир қилиб, миқдорини камайтириб, сифатини бузилишига олиб келади. Ўсимлик касалликларининг классификацияси. Хар қандай ўсимликлардаги касалликни ўрганишда унга қарши кураш чораларини ишлаб чиқишда касаллик сабабларини тўғри билиш мақсадга мувофиқдир. Касалликларни классификация қилишда унинг асосий сабабларини аниқ белгилаб олиш керак. ЎСИМЛИКЛАРНИНГ ЮҚУМЛИ ВА ЮҚУМСИЗ КАСАЛЛИКЛАРИ.

Ўсимликларнинг касалликларни қуйидаги иккита гурухга бўлиш мумкин. Юқумли касалликлар Юқумсиз касалликлар Юқумсиз касаликлар деб- ўсимликдан ўсимликка тарқалиш имкониятига эга бўлмаган касалликларга айтилади. Бунга асосий сабаб нокулай шароит келтириб чиқарувчи юқори ёки паст ҳарорат, намлик, озиқ моддалар миқдори ва таркиби, тупроқ холати, микроэлементлар сабаб бўлади. Юқумли касалликларни келтириб чиқарувчилари замбуруғлар, бактериялар, актиномицетлар, вируслар, ва гуллик паразитлар бўлиши мумкин. Юқумли касалликларни келтириб чиқарувчи микроорганизмлар турли воситалар ёрдамида бир ўсимликдан иккинчисига тарқалиш ҳусусиятига эга бўлиб қишлоқ хўжалигига катта иқтисодий зарар етказади. Юқумли касалликларни келтириб чиқарувчи микроорганизм турига боғлик равишда уларни номланади. Ўсимликлардаги юқумсиз касалликлар қуйидаги факторлар таъсирида вужудга келади: ноқулай тупроқ шароити; ноқулай метереологик шароит; ўсимлик тўқималарининг механик парчаланиши; ҳаводаги зарарли моддалар; ренген нурлар таъсири. Юқумли касалликлар деб ўсимликдан ўсимликка юқиш ҳусусиятига эга бўлган касалликларга айтилади. Юқумли касалликларни келтириб чиқарувчилари: замбуруғлар, бактериялар, вируслар, актиномецетлар, микоплазмалар ва гуллик паразитлар бўлиши мумкин. Юқумли касалликларнинг келиб чиқишида ўсимлик ва паразит орасидаги асосий муносабат- озиқланишнинг паразит (текинхўр) лик йули билан амалга ошиши асосида бўлади. Ўсимликлардаги юқумсиз касалликлар қуйидаги факторлар таъсирида вужудга келади: ноқулай тупроқ шароити; ноқулай метереологик шароит;

ўсимлик тўқималарининг механик парчаланиши; ҳаводаги зарарли моддалар; ренген нурлар таъсири. Тупроқда учрайдиган патоген микроорганизмлар сапрофит организмлардан ўсимликларга таъсир этиш ҳусусиятига қараб фарқ қилади. Сапрофит микроорганизмлар ўзи ҳаёт кечираётган хужайра ҳаётига салбий таъсир кўрсатади ва уни ривожланишини тўхтатади. Патоген микроорганизмлар эса хужайра ривожланишини тўхтатиб қўяди, унинг хисобига ҳаёт кечириб уни халок қилади ёки бошқа патологик жараённи келтириб чиқаради. Табиатда учрайдиган микроорганизмлар ҳаёт кечириш усулига қараб уларни қуйидаги гурухларга бўлиш мумкин: Хақиқий паразитлар; Шартли сапрофитлар; Факультатив паразитлар. Кўрсатилган ҳусусиятларнинг намоён бўлиши замбуруғларнинг патогенлик, вирулентлик ва агрессивлик ҳусусиятлари билан боғлиқдир. Патогенлик-микроорганизмларнинг касаллик келтириб чиқариш ҳусусиятидир. Унинг зарари ва таъсир тезлиги патогенлик даражаси ва ҳусусиятига қараб ортиб боради. Вирулентлик- микроорганизмларнинг маълум турдаги ёки навдаги ўсимликни касаллантириш ҳусусиятига айтилади. Масалан, ғўза ўсимлигида вилт касаллигини келтириб чиқарадиган V . d а hlia замбуруғи фақат ўрта толали ғўза навларини касаллантиради. Бу замбуруғ ғўзанинг ингичка толали навларини касаллантирмайди. Агрессивлик (тажовускорлик) - патогеннинг касалликка чидамли бўлмаган ўсимлик органларида кўпайиш ҳусусияти назарда тутилади. Агрессив турлар узоқ масофага тарқалиш, ноқулай шароитга мосланиш ҳусусиятига эга бўлади. Касаллик қўзғатувчисининг ўсимликка кириб келиши, тарқалиши ва касаллик белгиларнинг намоён бўлиши патологик жараён дейилади.

Патологик жараён қуйидаги босқичларда амалга ошади: ўсимликка касалликнинг юқиши, патогеннинг инкубация даврини ўтиши, касалликни давом этиши, касаллик белгиларининг намоён бўлиши ва тарқалиши. Касалланиш (заражение) деб инфекциянинг касалга берилувчан навдаги ўсимликка кириб келиши, спорасининг ўсиб, унинг хужайраси ичида ривожланиб, ўсимликнинг ҳимоя қилиш ҳусусиятини ғолиб чиқишга айтилади. Касалланиш жараёнини механик зарарланишдан фарқ қила билиш зарур. Касалланиш жараёнини тасаввур қилиш учун қаттиқ қора куя замбуруғининг буғдой уруғини касаллантириш механизмини қуриб чиқамиз. Ғалла экин далаларидаги қора куя замбуруғининг спора қопчалари ёрилиб, спора уруғ юзасига тушади. Лекин, бу касалланиш жараёни ҳисобланмайди. Тупроққа экилган уруғ униш жараёнида тупроқдаги қора куя замбуруғи спораси ҳам униб ҳосил қилган мицелий ўсимлик ўсимтаси ичига кириб у билан бирга ривожлана бошлайди. Бу жараёнга касалланиш дейилади. Ўсимликнинг касалланиши учун турли экологик шароит зарурдир. Кўпчилик замбуруғлар 100% намликда ривожланса, вирус касалликларини қўзғатувчилари учун 30-60 % намлик миқдори етарли ҳисобланади. Касалликнинг келиб чиқишида касалликни тезлаштирувчи ёки чегараловчи факторлар ҳам муҳим роль ўйнайди. Масалан, айрим ўсимликлар хужайрасидан биологик актив моддалар ёки антибиотиклар ишлаб чиқилиши мумкин. Шунингдек ўсимликнинг нави, ёши ҳам касаллик миқдорига таъсир кўрсатади. Ёруғлик замбуруғлар тарқалишига таъсир кўрсатмасада, бактерияга салбий таъсир кўрсатади. Кислороднинг мавжудлиги барча микроорганизмлар учун зарур ҳисобланади. Кислород миқдори етарли бўлган шароитда улар тез ривожланади. Касаллик қўзғатувчисининг ўсимликка кириб келиши. Кўпчилик патоген микроорганизмлар ўсимликлардаги табиий йўллар -устьицалар, чечевичкалар орқали кириб келади. Масалан, мевали ўсимликларнинг сохта ун шудринг замбуруғи, карамнинг бактериози касаллигини қўзғатувчилари

асосан оғизчалар орқали кириб келади. Факультатив паразитлар ўсимликнинг механик зарарланган жойлардан кириб келади. Патогенлик механизмининг келиб чиқишида -кўпчилик микроорганизмлар ҳосил қилган ферментлар, токсинлар биологик актив моддалар ҳам муҳим роль ўйнайди. Ферментлардан - целлюлаза, пектиназа, ксиланаза патоген микроорганизмларнинг ўсимлик хужайрасига кириб келишида ва ўсимлик қолдиқларини тупроқда парчалашда асосий восита ҳисобланади. Фитотоксинлар хужайрани халок бўлишига сабаб бўлади ва касалликнинг ички, ташки белгиларининг ҳосил қилади. Касаллик қўзгатувчиларнинг ўсимликда яшаш жойига қараб ташки паразитлар, ички паразитларга бўлинади. Масалан, ғўзанинг вилт касаллигини қўзғатувчиси ўсимлик поясидаги тўқималарда, мевали ўсимликларнинг ун шудринг, ғалла экинларининг занг касалликлари ўсимлик баргининг устида ҳаёт кечиради. Касаллик қўзгатувчисининг инкубацион даври -кўпгина ўсимликларда касаллик қўзгатувчиси уни касаллантирилгандан кейин маълум даврдан бошлаб белгилари намоён қилади. Инкубацион давр деб - касаллик қўзгатувчисининг ўсимликка кириб келгандан бошлаб дастлабки белгиларни ҳосил қилган давргача ўтган муддатга айтилади. Инкубация даври бир ҳафта, ойлаб, баъзан ундан кўп муддатда бўлиши мумкин. Инкубация даврининг узун - қисқалиги патогенннинг агрессивлик даражасига, ўсимликнинг чидамлилигик ҳусусиятига боғлиқдир. Юқумли касалликларни намоён бўлиши уни келтириб чиқарувчи патогенга боғлиқдир. Натижада ўсимликда ўзига хос ташки ва ички белгилар кўзга ташланади. C ўлиш касаллиги - ўсимлик илдизидаги, поясидаги патоген микроорганизмнинг хужайра деворини парчалаб, ўтказувчи найларни тусиб қуйиши натижаларида кутарилиш оқимидаги сув миқдори баргда парланаётган сув миқдоридан камайиб кетади. Патогеннинг таъсирида пояда

некроз ҳосил бўлса, токсинлар таъсирида баргда қизгиш доғларни ҳосил қилади. Доғланиш касаллиги баргда, мевада ҳосил бўлади. Масалан, бодиринг баргининг бурчакли доғланиши, олманинг қўнғир доғланиши, нокнинг оқ доғланиши, кулупнайнинг оқ ва қўнғир доғланиши. Пуфакланиш касаллиги барг ва меваларда кўринади. Масалан, ун шудринг касаллиги шафтоли, олмада, кул тушиш узумда ва карамда кузатилади.Пуфакларни ҳосил бўлишида замбуруғ мицелийси ва ҳосил қилган споралар йиғиндиси асосий рол ўйнайди. Чириш меваларда, полиз экинлари ва сабзавот экинларида кузатилади. У юмшоқ ва қаттиқ, қуруқ ва ҳўл чириш бўлиши мумкин. Ҳўл чиришга мисол қилиб, хужайра пўсти парчаланиши натижасида унинг цитоплазмаси ҳам парчалаб кетади. Масалан, картошканинг бактериал чириши. Қуруқ чиришга картошканинг фузариоз чириши, ёғочларнинг туртовиклар таъсирида чириш мисол бўлади. Шакл ўзгариш натижасида касалланган ўсимлик қисми ғадир-будир бўлиб, барглар ипсимон шаклга киради, гулларнинг, меваларнинг шакли ўзгариб кетади. Ёстиқчалар ҳосил бўлиши занг замбуруғи спрораларининг йигилишидан ўзига хос бўртиқлар ҳосил бўлади. Бўртиқлар эпидермиснинг тагида ҳосил бўлиб унинг ичида кўп миқдорда замбуруғ спрораси жойлашади. Касалланган тўқималарнинг халок бўлиши -ғалла экинларининг қаттиқ ва чанг қора куя касаллиги билан касалланишидан намоён бўлади. Мевалардаги яралар ( қовун, тарвуз, ловия, узумда) антрокноз касаллиги туфайли ҳосил бўлади. Хлороз - касаллик қўзгатувчисининг салбий тасири натижасида баргдаги хлоропластлар миқдорининг камайиб кетиши натижасида барг зарарланиб сарғайиб қолади. Бунда касаллик вируслар ёки микоплазмалар

воситасида, баъзан темир, марганец етишмаслигидан келиб чиқади. Бундай белгиларни аниқлашда уларнинг топовутини билиш муҳим аҳамиятга эга. Ҳар қандай инфекцион касалликнинг инкубацион даври касаллик белгиларининг намоён бўлиши билан тугалланади. Касалликни намоён бўлиши чириш, доғланиш, сўлиш, бужмайиш, пукакланиш ҳолида намоён бўлади.Касалликни намоён бўлиши замбуруғнинг спора ҳосил қилиш билан тугалланиб, ўсимликда ташқи ва ички белгиларни ҳосил қилади. Масалан, ғўзадаги вилт касаллиги туфайли ўсимликнинг маҳсулдорлиги пасайиб, хатто айрим қисмларини халок бўлишига олиб келади. Кўпчилик ўсимликларни касалликларининг манбайи тупроқ, ўсимлик қолдиқлари ҳисобланади. Айрим касалликлар уруғлар, кўчатлар воситасида тарқалади: алтернариоз, бактериоз карам кўчатлари, фитофтора, қора сон картошка туганаги орқали тарқалади. Кўпчилик замбуруғлар тупроқда бир неча йилдан, 10 йилгача сақланиши мумкин. Бирламчи инфекция касалликнинг дастлаб пайдо бўлишига, мавсумда айрим ўсимликларда янгидан ҳосил бўлишига олиб келади. Олма паршаси аскоспорасини қолган баргларда ҳосил қилади ва бошқаларига тарқалади. Иккиламчи инфекциянинг намоён бўлиши занг замбуруғи мисолида қуйидагичадир. Бирламчи инфекция телейтоспораларда ҳосил бўлган базидиоспоралар воситасида зарарлайди. Иккиламчи инфекция - эцидия ва уредоспораларда ҳосил бўлган спора воситасида амалга ошади. Ўсимликларнинг касалликлари маълум худудда, айрим муддатларда таркалади. Касаллик ареали деб - касалликнинг табиий тарқалиш чегарасига айтилади. Бундай касалликларнинг келиб чиқиши экологик шароит билан ўзвий боғлиқдир. Улар миқдорининг кўплиги ёки озлиги ўсимлик учун ўзига хос салбий таъсир кўрсата бошлайди. Озиқ моддаларнинг етишмаслигидан келиб чиқадиган касалликлар мевали дарахтларнинг темир етишмаслигидан хлороз, азот етишмаслигидан

ўсишдан қолиш, барглари майдалашиб, оч яшил рангга кириб, поясининг нимжон бўлиб, тезда синиб кетишига сабаб бўлади. Фосфор етишмаслигидан мевали дарахтларнинг генератив куртаклари етилмаганлигидан мева шохлари ҳосил бўлмайди, барг томири қизғиш рангга киради, барглар кичрайиб қолади, ранги бронза рангида бўлади. Картошканинг туганагида зангга ўхшаш доғлар ҳосил бўлса, дуккакдошларда уруғлар тўлиқ пишиб етишмайди. Калий етишмаса барг пластинкаси қирралари сарғайиб, кейин жигар рангга киради. Барг юзасида сарғиш доғлар ҳосил бўлади. Мевали ўсимликларда ҳосил бўлган куртаклари кичрайиб қолади. Узумда барглар кунғир рангга кириб, қуриб қолишига олиб келади. Магний етишмаса пастки ярусидаги ўсимлик баргларининг барг томири орқа тамони сарғаяди. Кейинчалик улар тушиб кетади. Кальций етишмаса ўсимлик илдизи ўсмай унинг учи ривожланмай қолади. Ер устида барглар шакли майдалашиб, юзасида сарғиш доғлар пайдо бўлади. Рух этишмаса мевали дарахтлар қисқа, ипчасимон барглар ҳосил қилади. Касаллик эрта баҳорда кузга ташланади. Бор етишмаса ўсимлик ўсиш нуқтаси ўсишдан қолади. Барглари ингичкалашиб, буралиб кетади. Бундай касаллик олма, нок, карам, кунгабоқарда яққол сезилади. Лавлагининг ўзаги чириб кетади. Мис етишмаса, барг сўлийди, поя ўсмайди, уруғ ҳосил қилмайди. Иқлим ва тупроқдаги ноқулай шароитдан келиб чиқадиган касалликлар. Республикамиз шароитида ҳаво ҳарорати ва тупроқдаги намлик ундаги ўсимликларга турлича таъсир кўрсатади. Тупроқда намликнинг кам бўлиши, ҳароратининг юқори бўлиши ғалла экинларига салбий таъсир кўрсатади. Озиқ моддаларнинг ўсимликка кам кириб келиши ҳосил миқдорини пасайишига, уруғларнинг нимжон бўлишига олиб келади. Уруғларнинг сут пишиши даврида намлик миқдорининг кўп бўлиши ўсимликлардаги ферментатив жараёнга салбий таъсир кўрсатади. Натижада

крахмал ўрнига қанд моддаси тўпланиб уруғ пўсти ерилиб кетади. Ер ости сувлари ер юзасига яқин жойлашса илдиз системаси мевали дарахтлар илдиз системасини қуриб қолишига сабаб бўлади. Тупроқда намликнинг камайиб кетиши ўсимлик ўсишини чегаралаб қуяди. Помидорда поя чириши касаллигини келтириб чиқаради.Намликнинг кескин ўзгариб туриши мева ва дарахт пояларининг ерилиб кетишига сабаб бўлади. Экологик шароитнинг ёмонлашиши туфайли турли ўсимликларда ўзига хос касалликлар сальбий таъсир кўрсатувчи моддалар миқдорининг кўплиги натижасида таъсир кўрсатади. Масалан, Орол денгизи атрофидаги Na ва Cl тузларининг кўпайиши. Турсунзода шаҳридаги Алюминий заводининг Сариосиё районидаги ўсимлик ва хайвонларга таъсири, Охангарон районидаги цемент заводининг атроф муҳитга таъсири, Моржонбулок, Зарафшон шаҳарларидаги сульфит кислотасининг ўсимликларга салбий таъсири.

АДАБИЁТЛАР: 1. Ўзбекистон Республикаси 1998-2000 йиллардаги даврида қишлоқ хўжалиги иктисодий ислоҳотларни чукурлаштириш дастури, 1998. 2. А. В. Бондаренко - «Биологическая заҳита растений», Л. : «Колос». 1984. 3. В, В, Гулий в бошқалар - «Микробологичсекий метод борьбў с вреднўми насекомўми» 4. А. В. Бондаренко - «Практикум по биологический заҳите растений». Л. : 1978. 5. С. Н. Алимухамедов - «Гўза зараркунандалари ва уларга қарши кураш». - Т. : «Мехнат»1991. 6. С. Н. Алимухамедов - «Гўзани биологик усулда ҳимоя қилиш». - Т. «Мехнат»1996. 7. Н. В. Кандўбин - «Бактериальнўе средства борьбў с вреднўми насекомўми и грўзунами», 1989. 8. Ла Брег Смитт - «Генетическая метод борьбў с вреднўми насекомўмў»- М. »Колос». 1971. 9. Зашита растений ежемесячнўй теоретический и научно- производственнўй журнал» - М. »Агропромиздат», 1985-1999. 10. С, И. Алимухамедов, Б. П. Адашкевич ва бошқалар. «Биологическая заҳита хлопчатника» Изд. 2-е дополнение - Т, «Мехнат»1989. 11. А. А. Кравцов, Н. В. Голўшин - Справочник химических и биологических средств заҳитў растений». Агропромиздат», 1989. 12. Х.Ч. Бўриев, Ҳ.Ҳ.Кимсанбоев, Б.А.Сулаймонов «Энтомофагларни биолабораторияда кўпайтириш» Т.: «Ўқитувчи» 2000. 13. Список химических и биологических средств борьбў с вредителями, болезнями растений и сорняками разрешеннўх для применения в сельском хозяйстве Республики Узбекистан на 1998-2001. A

O'xshashlar

Дехкончилик мелиорация фани унинг мақсади, вазифалари, услублари, тарихи

Фермер ва дехкон хужаликлари иктисоди фанининг мазмуни, вазифалари ва урганиш усуллари

Кириш. Дехкончилик мелиорация фани унинг мақсади, вазифалари, услублари, тарихи

Кириш. Чорвачиликни мақсади ва вазифаси

Ўсимлик карантинини мақсади, вазифалари, ривожланиш тарихи. Ўзбекистонда карантин хизматини ташкил этилиши