Don dukkakli ekinlardagi begona o’tlarga qarshi qo’llaniladigan pestidsidlar - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Don dukkakli ekinlardagi begona o’tlarga qarshi qo’llaniladigan pestidsidlar

Yuklangan vaqt:

25.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

199.171875 KB

Ko'chirib olish

Don dukkakli ekinlardagi begona o’tlarga qarshi qo’llaniladigan pestidsidlar Reja. Kirish. 1. Gerbidsidlar va ularning tavsiflanishi. 2. Pestidsidlarni qo’llash usullari. 3. Don dukkakli ekinlardagi begona o’tlarga qarshi qo’llaniladigan gerbidsidlar. 4. Gerbisidlarning rasmlari. Xulosa. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

Kirish Insoniyat taraqqiyotining barcha bosqichlarida axolini noz ne’matlar bilan ta’minlash asosiy masaladir. Bunda o’simliklarni zararli organizmlardan oqilona ximoya qilish asosiy omillardan biri xisoblanadi. O’zbekiston sharoitida zararli organizmlarning ko’payishi uchun juda qulay imkoniyatlar mavjud. Bular ekin maydonlarida o’zlari uchun oziq va qulay makon topadi, bu esa o’z navbatida madaniy ekinlarni ko’proq zararlanishiga sabab bo’ladi. O’simliklarni kimyoviy ximoya qilish darsligi o’zbek tilida ilk bor yozildi. Shuning uchun u bazi kamchiliklardan xoli bo’lmasligi mumkin. O’simliklarni kimyoviy ximoya qilish qishloq xo’jalik oily o’quv yurtlari rejasiga aloxida fan sifatida 1964 yilda kiritildi. Bu fanni o’rganish qishloq xo’jaligi uchun yuqori malakali mutaxasislar tayyorlashda muxim axamiyatga ega. O’simliklarni kimyoviy ximoya qilish kursining asosiy vazifasi xozirgi zamon pestidsidlarini to’g’ri qo’llay olish, ularning zararli organizm va madaniy o’simliklarga ta’sir etish mexanizimlarini, pestidsidlarini samarali va xavfsiz qo’llash usullarini o’rganishdan iborat. Qishloq xo’jaligida ishlatiladigan pestidsidlar xam inson va issiq qonli xayvonlarga ma’lum bir sharoitda zaxarli bo’lganligi sababli, darslikda pestidsidlar bilan ishlashda ko’riladigan shaxsiy va jamoat xvfsizligi tadbirlari batafsil bayon etilga. Pestidsitlarning fizikkimyoviy va toksikologik xossalatini va shu kabi muxim masalarini puxta bilib ishlash ulardan samarali foydalanish omilidir. Begona o’tlarga qarshi qo’llaniladign barcha pestidsidlar gerbidsidlar deb ataladi. Ko’pchilik gerbidsidlar organic moddalarga mansub bo’lib, o’sha yuqori fiziologik faollikka egadir. Ular ozgina sarflash meyorida yuqorida samaradorlik ko’rsatadi. Xozirgi vaqtda oz bo’lsada, anarganik moddalar guruxiga oid gerbidsidlar xam mavjud. Gerbidsidlar xossalari ko’ra yoppasiga va tanlab ta’sir qiluvchi guruxlarga bo’linadi.

Gerbidsidlarning tasniflanishi Yoppasiga ta’sir qiluvchi gerbidsidlar o’z tasir doirasida o’rgangan barcha tur o’simliklarini nobut bo’lishiga olib keladi. Shuning uchun bunday gerbidsidlar ekinzorlarda qo’llanillmoqda, faqat tosh va temiryo’l chekkalarida, elektr tarmoqlari va sport maydonlarida begona o’tlarga qarshi qo’llaniladi. Tanlab tasir qiluvchi gerbidsidlar begona o’tlarnigina o’ldirishga qodir bo’ladi va ekinlarga hech qanday zarar yetkazmaydi. Selektiv gerbidsidlar ekin dalalardagi begona o’tlarga qarshi ishlatiladi. Tanlab tasir qiluvchi o’simliklarning marfo’lo’gik va fiziologik hususiyatlariga bog’liq, shuningdek gerbidsidlarning kimyoviy tarkibiga va fizik kimyoviy hususiyatlariga, uning fiziologik faoliyatiga ham bog’liqdir. Ko’pgina selektiv gerbidsidlar juda ko’plab tur begona o’tlarni o’ldira oladi masalan, kotoran va geriflan go’za dalaridagi ko’pgina ikki pallali begona o’tlarni o’ldiradi. smilarizinlar guruxiga mansub gerbidsidladan Simazin va Atrozin makkajo’xori dalalaridagi ko’pgina bir va ikki pallali begona o’tlarni yo’qotishda yaxshi samara beradi. Bular keng doiradagi tanlab tasir qilishiga misoldir. Ba’zi gerbidsidlar tor doirada tanlab ta’sir qilishga moslashgan. Ular juda oz tur begona Gerbidsilar Yoppasiga ta’sir etuvchi Tanlab ta’sir qiluvchilar Biokimyoviy tanlab ta’sir qilish Topografik tanlab ta’sir qilish Keng doirada tanlab ta’sir qilish Tor doirada tanlab tasir qilish Keng doirada tanlab ta’sir qilish Tor doirada tanlab tasir qilish

o’tlarni, xatto birgina begona o’tni o’ldirishga moslashgan bo’ladi. Masalan, propanid gerbidsidi sholidagi kurmaknigina o’ldira oladi, va boshqa begona o’tlarga mutloqo tasir qilmaydi. Tomografik tanlab ta’sir qilish o’simliklarni anatomik morfologik tuzilishiga asoslangan juda qalin po’stloq bilan qoplangan, mustaxkam kutikula qavatiga ega bo’lgan, tanasi mum bilan qoplangan, shuningdek tanasi tuklar bilan qoplangan o’simliklar gerbidsidlartasiriga chidamli bo’ladi, chunki qalin qobiq bilan qoplangan tana orqali gerbidsid sust so’riladi. Tik o’sgan silliq sirtga ega bo’lgan barglar xam gerbidsidlarga chidamli bo’ladi. Chunki ularga tushgan gerbidsidlarning tomchilari tezda o’simlik tomiragacha tasir etadi. Ildiz tizimi juda chuqur kirgan o’simliklar xam gerbidsidlar ta’siriga chidamli bo’ladi. Masalan qo’ypechak Simazin va atrazin tasiriga chidamligining chuqur qismida joylashadi va gerbidsidlar esa 10-45 smlik qatlamdagina o’z tasirini ko’rsatadi. Simozin va atrazinni urugini meva bogchlarida qo’llanilishi ularning ana shu xususiyatlariga bog’liqdir. Gerbidsidlarga nisbatan o’simliklarning chidamliligi va sezilarli biokimyoviy tanlab tasir qilishga xam bogliqdir. Bizga avvalgi boblardan ma’lumki, xar qanday o’simliklariga kirgan modda, albatta turli o’zgarishlarga uchraydi. Ba’zan bu o’zgarish o’simlikdagi parchalanishga va oqibatda zaxarlanishga olib keladi, ba’zan esa bu o’zgarish moddaning fitosidliklik xususiyati ortishiga sabab bo’ladi. Ko’pgina o’simliklarda bargi orqali kirgan pestidsid, ularga xech qanday salbiy ta’sir ko’rsatmay, ildiz orqali ajraladi. Makkajoxorini simm-triazinlar guruxiga oid gerbidsidlarga chidamliligi gerbidsidning o’simlik tanasida siljish va to’planish xususiyatlariga bog’liqdir. Ma’lum bo’lishicha, chidamli va sezgir o’simliklar tanasiga gerbidsidlar bir xil miqdorda qabul qilinadi, lekin chidamli o’simlik (makkajo’xori)da gerbidsid (simazin) ning asosiy miqdori ildiz tizimida to’planar ekan, chidamli o’simliklarida esa gerbisidlarning asosiy qismi fotosintez jarayoni kechadigan qismlarida zudlik bilan to’pladi, shu boisdan u o’simlikka fitosidlik ta’sir qiladi. Bundan tashqari, chidamli o’simlik tanasida simazin va atrazin zararsiz maxsulotlarga qadar juda tez sur’atlarda bilan parchalanadi, sezgir o’simliklar tanasida esa pereparat uzoq muddat parchalamaydi.

Simazin va Atrazin o’simlik (makkajo’xori) tanasida fermentlar (pereksidaza) ta’sirida va shunningdek, kimyoviy yo’l bilan parchalanadi. Tanlab ta’sir qilish bir qadar nisbiy tushunchadir, chunki u gerbidsi turigina emas, balki uning qo’llanish usuli va sarflash meyoriga xam bog’liq. Shuningdek o’simlikning turi va yoshiga tashqi muxit sharoitiga bog’liqdir. Tanlab ta’sir qiluvchi gerbidsidlar o’simlikka turli yo’llar bilan kiradi, ba’zilari o’simlikka bargi orqali (floema naychalari orqali xarakatlanadi), boshqalari esa ildiz tizimi orqali kiradi, shuning uchun gerbidsidlar turli usullarda qo’llaniladi. Shunga ko’ra ba’zi gerbidsidlar o’simlikning yer ustki qismiga purkash usuli bilan qo’llanadi. Barcha tanlab tasir qiluvchi gerbidsidlar o’simliklarga o’z xususiyatlariga ko’ra sirtdan (kontak) va sistemali ta’sir qiluvchilarga bo’linadi. Sirtdan ta’sir qiluvchi gerbidsidlar faqat o’simlik bilan to’qnashgandagina ta’sir qiladi. Bunda o’simlikning ko’pgina qismi gerbidsid ta’siridan zararlansa yoki uning maysalari tuproq gerbidsid bilan to’qnashsa, ular nobud bo’ladi. Bu gerbidsidlar o’simliklarda xarakatlanmaydi, shuning uchun ularning ildiz tizimishikastlanmaydi, shu sababli ular qayta o’sishi mumkin. Sistemali tasir qiluvchi gerbidsidlar o’simlikning tomirlarida xarakatlanadi va uning barcha qismini birdek shikastlaydi. Gerbidsid o’simlik tanasi bo’ylab xarakatlanganda, uning xo’jayralari bilan to’qnashib, qisman zararsizlantiradi: xo’jayralarga so’riladi, fermentar tasirida parchalanadi, kompleks birikmalar xosil qiladi. Gerbidsidlar floema bo’ylab ildiz tizimiga tomon yo’nalib, o’sish nuqtalarida to’planadi. O’simlik tanasida chuqur fiziologik o’zgarishlar sodir qiladi va oqibatda o’simlik nobud bo’ladi. Gerbidsidlar tuproq eritmalari xolida o’simlikka ildizchalar orqali so’riladi, qisilma naychalari orqali esa o’simliklarning yer ustki qismiga qarab xarakatlanadi va barglarda to’planadi. Sistemali tasirga ega bo’lgan gerbidsidlar chuqur ildiz tizimiga ega bo’lgan ko’p yillik begona o’tlar va butalarga samarali tasir ko’rsatadi. Xozirgi zamon fani rivojlanishi nuqtaiy nazaridan o’simlik tanasida gerbidsidlar faol va passiv so’rilish xamda xarakatlanish xususiyatiga ega. Passiv

xarakatlanayotganda xech qanday energiya sarflamaydi. Faol xarakatlanishda esa ATF bogi energiyasi xisobiga vujudga keladi. Gerbidsidlarni to’gr tanlay bilish, ularni qo’llash muddatini va usulini aniqlash, shuningdek ularni va ishchi suyuqliklarning sarflash meyorlarini belgilash begona o’tlarga qarshi kurashning asosiy omilidir. Gerbidsidlar qo’llanilishining muddati va usuli ularning o’simlikka kirishi, ximoya qiluvchi o’simlikka tanlab ta’sir qilish xusisiyatiga bog’liq. Gerbidsidlarni kuzda shudgor qilish bilan bgliq xolda qo’llash ko’p yillik begona o’tlarga qarshi kurashda muxim o’rin tutadi. Bu davrda sistemali va sirtdan tasi qiluvchi gerbidsidlarni ekinzorlardagi begona o’tlarga qarshi ularni yuqori sarflash meyorlarida qo’llaniladi, bunda qish davrida gerbidsidlar parchalanib kelgusi yil ekinlari uchun zararsi xolga aylanadi. Masalan, ajriq bosgan g’oza dalalariga paxta ikkinchi marta terib olingach, unga qarshi raundapning 36% li k.e ni xar gektar maydonga 6 litrdan purkaladi. Begona o’tlarga qarshi kuzgi shudgor davrida qo’llanilanish uchun bir qator gerbidsidlar mavjud. Ba’zi gerbidsidlar ekin ekishdan oldin qo’llaniladi. Bunda gerbidsid eritmalari, suspenziyalari yoki emulsiyalari tuproqqa purkaladi va tezda tuproqqa aralashtiriladi. Gerbidsidlar begona o’tlarning nixollari va maysalarinini nobud qiladi. Tuproqqa zudlik bilan treflan, nitran, triflurks aralashtiridi, chunki bunda ular uchib ketishini oldi olinadi. Gerbidsidlar ekin ekish bilan bir vaqtda qo’llaniladi. Bular prometrin, ktofor, gezagard-50 va boshqalar. Bunda ko’pincha gerbidsidlar tasma usulida faqat ekin ekiladigan qatorga purkaladi, qator oraligiga esa gerbidsid ishlatilmaydi. Natijada gerbidsid kam sarflanadi, shu bilan birga ishchi suyuqlik kam ishlatiladi. Gerbidsiddan atrof- muxitning ifloslanishikamayadi, shuningdek gerbidsid ishlatiladigan agregatning ish unumi xam ortadi. Shuning uchun keying 10 yillar davomida g’o’za, makkajo’xori, kanop, qand liavlagi kabi ekinlarda gerbidsidlarni ekin ekish bilan birga bir vaqtda tasma usulida qo’llash keng qo’llanilmoqda.

Gerbidsidlarni ekin ekishgacha va ekish avrida qo’llash juda yaxshi samara beradi, chunki bunda begona o’tlar juda barvaqt, yani yosh nixolligidayoq yoqotiladi, bu vaqtda ular gerbidsidlar tasiriga juda sezgir bo’ladi. Gerbidsidlarni madaniy ekinlarning o’suv davrida ularning qo’llanish muddatiga aloxida etibor berish kerak, binobarin, ular madaniy ekinlarga salbiy ta’sir ko’rsamagan xolda, begona o’larni qirib yuboradi. Madaniy ekinlar orasidagi begona o’tlarga qarshi kurash da maxsus moslamalar yordamida gerbidsid suspenziyasi yoki emulsiyasi bevosita qator oralariga purkaladi, bunda u madaniy ekinlarga tegmaydi. Keyingi yillarda gerbidsidlar mikrokapsporalarda xam qo’llanilmoqda, ular tarkibidagi tasir qiluvchi modda asta sekin ajralib chiqib, tuproqqa so’riladi, begona o’tlarni yo’qotishga xizmat qiladi, mikrakapsulalar mikroorganizm va tashqi muxitning fizik-kimyoviy xossalarini tasirida parchalanadi. Ko’pgina mamlakatlarda gerbidsidlar sugorish suvlari yordamida xam beriladi. Yalan gerbidsidi sholi poyalarda ko’llatib sugorish yo’li bilan, eptam gerbidsidi qand lavlagida yomgirlatib sugorish yo’li bilan begona o’tlarga qarshi qo’llaniladi. Xozirgi vaqtda yomgirlatib sugorish davrida gerbidsidlarni mineral o’gitlar bilan birg qo’llanish borasida xam ko’pgina ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Gerbidsidlarni sarflash meyori, albatta, tavsiya qilingan pestidsidlarni qo’llash ro’yxati asosida bo’lishi shart, chunki ortiqcha mmiqdorda qo’llash madaniy ekinlarga salbiy ta’sir qiladi, uning xosili kamayishiga olib keladi, sarflash meyorini kamaytirish xam o’z navbatida begona o’tlarga nisbatan samaradorligi, shuningdek xosildorligi kamayishiga sabab bo’ladi. Xar bir tur begona o’t uchun muayyan sharoitga moslashtirilagan sarflash meyori aniqlanishi lozim. Shuningdek, ob-xavo, tuproq sharoiti va kelgusi yil ekin lardagan ekinga tasiri, albatta xisobga olinishi kerak. Masalan, zelekning 12,5% li k.e. qand lavlagi va go’za dalalaridagi begona o’tlarga qarshi uning 2-5 barg chiqargan bosqichda xar gektar ekin maydoniga 1-3 litrdan sarflanadi. Demak, pereparat 1-2 litrdan bir yillik begona o’tlarga qarshi, 2,5-3 litrdan esa ko’p yillik begona o’tlarga qarshi qo’llaniladi. Pereparat mexanik tarkibi yengil tuproqqa1litrdan va ogir tuproqqa 2 litrdan qo’llanish mo’ljallangan.

Chopiq qiinadigan ekinlar (goza, lavlagi, kartoshka, kanop) dagerbidsidlar tasmasimon usilda qo’llaniladi, yani ular ekin qatorlariga 10-15 sm kenglikda purkaladi, qator oraligi esa ishlanmaydi. Tasmasimon usulda qo’llaniladigan ishchi suyuqlik sarfi xam xuddi shunday yo’sinda aniqlanadi. Gerbidsidlar ishlatilishida gektar xisobiga sarflanadigan ishchi suyuqlik miqdori pestidsidga ba aparatura turiga bogliqdir. Sirtdan tasir qiluvchi va tuproqqa purkaluvchi gerbidsidlar uchun ishchi suyuqlik sarfi gektar xisobiga ko’proq bo’ladi. Shuningdek, traktor purkagichlari qo’llanilganda ishchi suyuqlik sarfi gektar xisobiga samalyotlardagidan ko’proq bo’ladi. Traktor purkagichlari qo’llanilganda gerbidsidlar ishchi suyuqligi xar gektar maydon uchun quyidagicha sarflanadi. (litr-gektariga) Kontakt (sirtdan) ta’sir qiluvchi gerbidsidlar bilan ishlatilganda 300-600 Sistemali ta’sir qiluvchi gerbidsidlar qo’llanilganda 150-300 Tuproqqa purkaluvchi gerbidsidlar uchun 300-400 Gerbidsidlar samalyotlar yordamida purkalganda ishchi suyuqlik sarfi 100-200 Samalyot yoki traktor purkagichlari yordamida purkalganda gektariga suyuqlik sarfi turlicha bo’lganligidan uning konsentratsiyasi xam o’zgaradi va u qiyidagich xisoblaniladi. Zelek bir yillik va begona o’tlarga qarshi go’za, qand lavlagi va xashakli lavlagi, sabzi, kartoshka, piyoz dalalarida qo’llaniladi. Pereparat sistemali ta’siriga ega bo’lgan gerbidsidlar, gallasimon ko’p yillik begona o’tlarning bo’yi 10-15 sm ga yetganda, yani ular nixoyatda faol o’sayitgan vaqtda, bir yillik begona o’tlar esa 2-6 barg chiqargan vaqtda qo’llaniladi. Zellek O’zbekistonda AQSH ning (Dau Elanko) firmasi tomonidan ishlab chiqarilgan 12,5% li k.e. shaklida qo’llaniladi. Gerbidsid odam va issiqonli xayvonlar uchun kam zaxarli (pereparatning O’D50 ning ko’rsatkichi kalamushlar uchun 3000 mg/kg ga teng).

Teriga qitiqlovchi ta’siri yo’q, ammo ko’zga ta’sir qiladi. Bir yillik begona o’tlarga qarshi gerbidsid xar gektar maydonga 1-2kg dan, ko’p yillik va begona o’tlarga esa 1,5-2 kg dan, agar bir yillik va kop yillik gallasimon begona o’tlar bi vaqtda uchrasa, xar gektar ekinzorga 2,5-3 kg dan qo’llash tavsiya etiladi. Kotoran- bu oq rangli Kristal modda bo’lib, 163164C da suyuladi, suvda yomon eriydi, organik erituvchilarda esa yaxshi eriydi. Fluometuron mochevina xosilalariga oid bo’lib, sistemali ta’siriga egadir. Bu gerbidsid ko’proq o’simlik ildiziga o’tib, ksilema naychalari orqali xarakatlanadi, so’ngra barg toqimalariga, shuningdek yosh novdalar va xosil organlariga o’tadi. Bu gerbidsid ko’proq o’imlik ildiziga o’tib, ksilema naychalari orqali xarakatlanadi, so’ngra barg to’qimalariga, shuningdek yosh novdalar va xosil organlariga o’tadi. Bu gerbidsid ta’sirida unga sezgir o’simliklarda turgoq xolati susayadi, barglarda xloroz jarayoni yuz beradi va ular asta sekin nobud bo’ladi, binonarin novdalarda o’zgaruvchanlik xolati vujudga keladi. Natijada gallasimon o’simliklarda poyaning buralishi, boshoqlanish jarayoniga o’tmaslik kabi salbiy xolatlar sodir bo’ladi. Barcha o’simliklarda katoron tasirida suvga talabchanlik va qurib qolish xolatlari yuz beradi. Fluometuron (mochevina xosilali grbidsid) dan ta’sirlangan, unga sezgir o’simliklarda fotosintez jarayoni sekinlashadi: xlorofill sintezi susayadi, karbon suvlar xosil qilish jarayon izdan chiqadi. Barcha mochevina xosilalariga oid gerbidsidlar tuproqdava o’simliklar organizmida parchalanadi xamda zararsiz moddalar xoliga keladi. Ba’zan bu guruxdagi gerbidsidlar o’simliklar tanasida parchalanmay, kompleks birikmalariga aylanishi xam mumkin. Bu guruxdagi gerbidsidlarning parchalanish jarayoni dealkilirlash bilan boshlanadi. Bunday demetillirlanish va gidroli oqibatida gerbidsidning faolligi asta-sekin yo’qola boradi. Tuproqning mikroorganizmlar yashashi uchun eng maqbul bo’lgan namlik va xarorat sharoitida bu guruxdagi gerbidsidlarning parchalanishi tez boradi. Kotoran- sistemali tanlab ta’sir qiluvchi gerbidsid bo’lib, O’zbekistonda Shvesariyaning (Siba Geygi) firmasi tomonidan yaratilgan kotoranning 80% li n.k. go’zada qo’llaniladi. Pereparat bir yillik ikki pallali va boshoqli begona o’tlarga

qarshi ekin ekish bilan bir vaqtda tuproqqa 1,3-1,6 kg dan purkash usulida qo’llaniladi. Odam va issiqqonli xayvonlar uchun kotoran kam zaxarli pestidsidlar gurixiga kiradi. Bizda fluometruron Isroilnig (Makteshin Agan) firmasi yaratgan kotoneksinning 80% li n.k. xolida xam qo’llaniladi.

Xulosa Men ushbu Kurs ishini mavzuimdan shuni tushunib yetdimki, Kurs ishini yozar ekanman begona o’tlarga qarshi qo’llaniladigan barcha turadagi pestidsidlar oilasiga kiruvchi gerbidsidlarni tarkibi tasnifi bilan yaqinda tanishib chiqdim va ularning qo’llanish tartibi, qo’llash muddatlari bilan yaqindan tanishib chiqdim. Gerbidsidlarni qo’llash muddatlari davriga va sarflash meyoriga amal qilish va gerbidsidni qo’llash davrida xafsizlik choralariga amal qilish kerkligini o’rgandim. Kelajakda o’quv-ishlab chiqarish amaliyotida keying faoliyatim davrida bu qo’llanmalarga amal qilaman va ushbu pestidsidlar bilan ishlashda xatoliklarga yo’l qo’ymayman. Begona o’tlarga qarshi kurash choralarini o’z vaqtida olib boorish kerakligini tushunib oldim.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. X.X. Kimsanboyev, A.Y. Yo’ldashev va boshqalar 2. O’simliklarni kimyoviy ximoya qilish. 3. Toshkent-1997 yil 4. S.N. Alimuxammedov. Sh. T. Xo’jayev 5. G’o’za zararkunandalari va ularga qarshi kurash. Toshkent-1978 yil 6. Pospelov S. M. M. V. Arsenova va boshqalar 7. O’simliklarni ximoya qilish. 8. Toshkent-1978 yil 9. A.Sh. Xamraev B.A. Xasanov. B.A.Sulaymonov 10. O’simliklarni biologic ximoya qilish vositalari. Toshkent-2012 yil 11. M.T. Arslanov. A.U. Sagdullaev 12. Qishloq xo’jalik ekinlarini biologic va kimyovi ximoya qilish Toshkent-2010 yil

O'xshashlar

Begona o’tlarga qarshi kurash choralari

Beda va dukkakli don ekinlari kasalliklari va ularga qarshi kurash choralari

Begona o‘tlarga qarshi qo‘llanuvchi pestitsidlar

Don zararkunandalari va ularga qarshi kurash

Don tozalash bo’limidagi texnologik jarayon. donlarni begona aralashmalardan tozalash texnologiyasi