Чарм ва мўйна саноатида қўлланиладиган кимёвий материаллар ҳақида умумий тушунча - Qishloq va o'rmon xo'jaligi - Referatlar

Чарм ва мўйна саноатида қўлланиладиган кимёвий материаллар ҳақида умумий тушунча

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63 KB

Ko'chirib olish

Чарм ва мўйна саноатида қўлланиладиган кимёвий материаллар ҳақида умумий тушунча Режа: 1. Республикада киме саноатининг ривожланиши ва улар саноати маҳсулотларининг ишлатилиш соҳалари. 2. Кимёвий материалларни яратилиш тарихи ҳақида. 3.Чарм ва мўйна ишлаб чиқариш кимёвий материаллари.

1. Республикада киме саноатининг ривожланиши ва улар саноати маҳсулотларининг ишлатилиш соҳалари. Хозирги кунда келиб аҳолини табиий маҳсулотларга бўлган талабини қондириш, бозорга рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқариш борасида бир қанча ишлар амалга оширилмоқда. Ўзбекистон Р еспубликасининг 2005 йил дан кейинги даврда иқтисодий ва социал ривожланишнинг асосий йўналишларида техник қайта жиҳозлаш, жиҳозларни янгилаш, махаллий препаратларни кенг кўламда қўллаш, ишлаб чиқаришни юқори даражада комплекс механизациялаштиришни жорий қилиш билан енгил саноат маҳсулотларини самарадорлигини ошириш кўзда тутилган. Ҳозирги вақтда мустақил Ўзбекистон Республикасининг иқтисодиётини кўтариш ва импорт махсулотлари ва хом ашёларининг кириб келишини камайтириш учун халқ хўжалигининг ривожланиши катта ахамиятга эга. Бугунки кунда чарм ва мўйна саноатидаги асосий муаммолардан бири, уларни ишлаб чиқаришда ишлатиладиган кимёвий моддалар танқислиги ҳисобланади. Собиқ иттифоқ даврида бу материаллар эҳтиёжи бошқа МДҲ, давлатлар ҳисобидан қондирилар эди. Ҳозирда бу кимёвий материалларни валюта ҳисобида сотиб олиш ва транспорт харажатлари, чарм ва мўйна таннархини оширишга олиб келмоқда. Кейинги йилларда Ўзбекистонда кимё фани ва кимё саноатини ривожлантириш юзасидан катта ишлар амалга оширилди. Ўзбекистонда кимё фанини ривожлантиришда академиклардан С.Ю.Юнусов, О.С.Содиқов, М.Н.Набиев, Ҳ.У. Усмонов, К.С.Ахмедов ва бошқаларнинг хизмати каттадир. Энг катта вазифалардан бири кимё саноатини ҳар томонлама ривожлантириш, халқ хўжалигининг барча тармоқларида ҳозирги замон ҳодисасининг ютуқларидан тўла фойдаланиш, халқ бойлигини ошириш ва

ишлаб чиқариш воситалари ҳамда халқ истеъмол буюмларининг янги, мукаммалроқ, арзон хилларини чиқариш имконини ғоят даражада кенгайтирадиган ютуқлардан тўла фойдаланишдан иборат. Табиий чарм ва мўйна маҳсулотлари кейинги йилларда бошқа сунъий ва синтетик материаллар билан кўпроқ алмаштирилиб борилаяпти. Бунинг бир тарафдан фойдали, иккинчи томондан зарарли томони мавжуд. Фойдали томони шуки, бу маҳсулотлар олиниши, ишлаб чиқарилиши жиҳатдан табиий чарм ва мўйна маҳсулотларини тайёрлаш ва улардан тайёр маҳсулот олиш жараёнларидан осонлиги нархи арзонлиги билан фарқ қилса, иккинчи томондан синтетик маҳсулотлардан тикилган буюмлар киши соғлиғига салбий таъсир кўрсатади. Ҳозирда кўп тарқалган аллергия касаллигини келтириб чиқариши, унинг ҳаво ўтказувчанлиги пастлиги туфайли бадан яхши нафас олмаслиги ва одамлар аҳволига ёмон таъсир кўрсатиши мумкин. Кейинги йилларда республикамизда табиий чарм ишлаб чиқариш бирмунча камайди. Бу дегани кейинги йилларда тери хом ашёлари етарли эмас экан фикр чиқмаслиги керак. Собиқ иттифоқ даврида чарм ва мўйна ишлаб чиқариш учун зарур бўладиган кимёвий материаллар асосан бошқа МДҲ мамлакатлар ҳисобидан амалга оширилиб келинган. Иттифоқ тарқалгач ва мамлакатимиз ўз мустақиллигига эришгач, чарм ва мўйна корхоналари учун зарур бўлган кимёвий материаллар бошқа хорижий мамлакатлардан катта валюта эвазига олиб келина бошланди. Бу эса, ишлаб чиқариладиган маҳсулотнинг таннархини ошириб юборишга олиб келди. Ўз навбатида ундан тайёрланадиган маҳсулот нархи ҳам ошди. Маълумки ХХI асрга келиб кимё фани жуда ривожланиб кетди. Айниқса, полимер маҳсулотларини ишлаб чиқариш нисбатан ошиб кетди. Чарм ва мўйна саноати асосан кимё саноатига боғлиқ ҳолда ривожланиб келинишини ҳисобга олсак, кейинги йилларда ишлаб чиқариладиган кимёвий маҳсулотлар ўз таъсирини чарм ва мўйна саноатида ҳам кўрсата бошлади. Масалан, пойафзалнинг остки ва устки қисми учун чармга бўлган эҳтиёж кейинги йилларда ўсиб келишини ва ҳар бир киши йилнинг мавсумига қараб

оёқ кийимини алмаштиришини ҳисобга олсак, у йилида камида иккита оёқ кийим олади. Бу учун ишлаб чиқариладиган чарм маҳсулотларига талаб катта бўлди. Лекин кимёвий материаллар танқислиги бу маҳсулотларни ишлаб чиқаришни оширишга имкон бермаяпти. Бундан ташқари айтганимиздек, ҳозирги кунга келиб синтетик полимер материаллар ишлаб чиқариш ошиб боришини кўрсак, бу пойафзалнинг остки қисми учун зарур бўлган чармларлар ўрнига полимер материаллар қўлланила бошланди. Пойафзалнинг устки қисми учун чарм ишлаб чиқаришда бу полимер материалларни қўллаб бўлмайди. Чунки, бу полимерлар табиий чармлардан ўзининг кимёвий ва гигиеник хоссалари билан анча фарқ қилади. Шундай бўлсада, бозорга келадиган синтетик чармдан тикилган маҳсулотларни кишиларимиз харид қилмоқдалар. Чунки, уларнинг кўриниши чиройли ва арзонлиги ҳар қандай кишини ўз эътиборини қаратади. Табиий чармлардан тикилган маҳсулотлар қимматлиги учун, кейинги йилларга келиб синтетик маҳсулотлар бозори чаққон бўлди. Лекин бу маҳсулотларнинг одам соғлиғига салбий кўрсатишини ҳамма ҳам билавермайди. Бу маҳсулотлардан тикилган пойафзалнинг ҳаво ўтказувчанлиги паст бўлиб, у терни ташқарига чиқара олмайди, натижада киши оёғи кун буйи сув ичида қолади. Бу эса, оёқ оғриғига олиб келади. Қиш пайтида оёқ аввал терлаб кейин совуй бошлайди, натижада оёқ шамоллаб турли асоратларга олиб келади. КИМЁ САНОАТИ МАҲСУЛОТЛАРИНИНГ ИШЛАТИЛИШ СОҲАЛАРИ ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА ўғитлар, емлар, заҳарли моддалар, гербицидлар, чорва молларини даволаш воситалари консервалаш, колбаса ишлаб чиқариш, ёғ, пишлоқ, нон маҳсулотлдари, сунъий ва синтетик таомлар, маза берувчи моддалар ОЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШДА

ТИББИЁТДА доривор моддалар, тиббий техника учун зарур металлар ва уларнинг қотишмалари, иплар, пластмассалар. ТРАНСПОРТДА авто, авиа, темир йўл, денгиз ва дарё транспортлар, резина, металл, лок, бўёқ, эмулсиялар, пластмассалар, изоляция материаллар, сурком мойлари ТЎҚИМАЧИЛИК САНОАТИДА сунъий ва синтетик толалар, бўёқлар, елимлар, бўёқларни мустаҳкомловчи воситалар. ЧАРМ ВА МЎЙНА САНОАТИДА табиий, сунъий ва синтетик чармлар, мўйна олишда, ноорганик ва органик моддалар, ошловчи, мойловчи, бўёвчи, пардозловчи, сурковчилар ҚУРИЛИШДА цемент, бетон, темир-бетон, ойна, металллар, керамика, портловчи моддалар, оҳак, елим, бўёқлар ЦЕЛЛЮЛОЗА-ҚОҒОЗ САНОАТИДА қоғоз, картон, табиий полимерларни эритиш воситалари, сулфат кислота 2. Кимёвий материалларни яратилиш тарихи ҳақида. Инсонлар жуда қадимдан қанд, ёғ ва оқсилга бой ўсимлик маҳсулотларидан истеъимол қилганлар. Улар бундан 6000 минг йил аввал олтин ва кумушдан зебу-зийнат буюмлари тайёрлашни билганлар. Эрамиздан

2000 йил аввал Хитойда қишлоқ хўжалиги заракунандаларига қарши курашда маргимушдан фойдаланилган. Ўша даврларда Мисрда ўсимлик ва ҳайвон организмларидан турли бўёқ моддалар, рух ва олтингугуртдан доривор моддалар тайёрланган. Барча халқлар жуда қадимдан бижғиш жараёнини билганлар. Ҳар бир халқнинг ўзига спиртли ичимлиги бўлган. Уни дондан, асалдан ёки узум шарбатидан тайёрлаганлар. Сиркадан озиқ- овқат тайёрлашдагина фойдаланмай ундан бўёқ олишда ҳам фойдаланишган. Лекин ўша даврларда кимё билан фақат махсус кишиларгина шуғллашган. Кимёнинг назарий масалалари билан қадимги грек олимлари эрамиздан аввлги 5-6 асрларда шуғулланган. Уларда бутун борлиқнинг асосини тўртта элемент сув, ҳаво, тупроқ ва олов ташкил этади деб тушунтирганлар. Ўзбекистон республикаси ҳудудида кимёвий фикр ва илмий дунёқараш юқори даражада бўлган. Амалий кимё анча ривожланган. Бунинг исботи сифатида 6-7 асрларда Ўрта Осиё ҳудудида мис зарафшон, исфара тоғлари, Соҳолой, Наркент, Олмалиқ, Оқтош, Оқсув атрофида қўрғошин ва кумуш, олтин, қалай, темир рудалари топилиб улардан металл олиш йўлга қўйилганлигини эслатиш етарлидир. Чарм ва мўйна саноатининг ривожланишига кимёгарларнинг хиссаси айниқса, катта. Бунга сабаб шуки, кимё саноатининг ривожланиши билан чарм ва мўйна саноати ривожланиб келган. Янги-янги кимёвий моддаларнинг яратилиши ва уларни чарм ва муйна саноатида қўлланилиши, чарм ва мўйна саноати жараёнларини такомиллашишига, улардан ишлаб чиқариладиган маҳсулотлар ассортиментлар турини кўпайишига олиб келади . 3.Чарм ва мўйна ишлаб чиқариш кимёвий материаллари. Чарм ва мўйна саноати учун қўлланиладиган ишлаб чиқариш материаллари турлича ва хилма-хиллиги билан ажралиб туради. Буларга: - кислоталар; - ишқорлар;

- тузлар; - минерал ва органик ошловчилар; - ферментлар; - сирти актив моддалар; - бўёқлар; - ёғловчи моддалар; - тўлдирувчи ва ошга тўйинтирувчи моддалар; - пардозловчи материаллар; - антисептиклар; - дезинфекторлар ва бошқалар киради.

Адабиётлар: 1. К.М.Зурабян "Справочник кожевника" (сырье и материалы) М. Легкая и пищевая промышленность, 1984 г. 383 стр. 2. И.П.Страхов и др. "Химия и технология кожи и меха"М. Легпромбытиздат 1985. 495 стр. 3. Н.А.Балберова «Справочник кожевника» (технология) М., Легпромбытиздат. 1986. 272 с. 4. А.Г.Данилкович, В.И.Чурсин "Лабораторный практикум по химии и технологии кожи и меха" Учеб.пособие для вузов-М: ЦНИИКП, 2002 – 413с. 5. Н.А.Балберова «Справочник кожевника» (отделка, контроль производства) М., Легпромбытиздат. 1987. 256 с. 6. В.И.Белякова и др. «Технология меха и шубной овчины» М., Легпищпром. 1984. 248 с. 7. Ю.Н.Аронина «Технология выделки и крашение меха» 3-е издание. М., 1982 г. 8. Н.А.Бальберова "Справочник кожевника" (отделка, контроль производства) М. Легпромбытиздат 1987 г. 256 стр. 9 . И.А.Ерёмина, Р.А.Иванов "Технический анализ и контроль кожевенного производства" М. Легпромбытиздат 1989. 239 стр.

O'xshashlar

Мўйна ишлаб чиқариш тайёрлов жараёнларида қўлланиладиган кимёвий материаллар

Чарм ишлаб чиқариш тайёрлов жараёнларида қўлланиладиган кимёвий материаллар

Чарм ва мўйнани ошлашгача ва ошлаш жараёнларида қўлланиладиган кимёвий материаллар

Мўйнани пардозлаш жараёнларида қўлланиладиган кимёвий материаллар

Чармни пардозлаш жараёнларида қўлланиладиган кимёвий материаллар