Muomala qonuniyatlariva ijtimoiy idrok - Psixologiya - Referatlar

Muomala qonuniyatlariva ijtimoiy idrok

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

65.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz REJA: 1. «Muomala» tushunchasi va uning turlari, 2. Insonlarning bir-birlarini tushunishlari va idrok etish mexa- nizmlari. 3. Huquqni muhofaza qilish faoliyatida kasbiy muloqot va psixo- logik aloqa o`rnatish.

www.arxiv.uz 1. «MuomaIa» tushunchasi va uning turlari Psixologiya nisbatan navqiron, lekin juda tez rivojlanib borayot-gan istiqbolli fandir. Bu fanning rivojknishiga, avvalo, ijtimoiy hayot va ainaliyotning o`sib borayotgan ehtiyojlari, ya`ni jamiyatda bo`la-yotgan ijtimoiy hodisalarni ijtimoiy- psixologik jihatdan o`rganib, tu-shuntirib berish zarurati turtki boiyapti. Ijtimoiy jihatdan katta ahami-yatga ega insonning o`zini atroflicha o`rganishga bo`Igan talabning ortib borishi ham sabab bo`lmoqda. Psixologiya fan! uchun eng murakkab muammolar qatoriga uning asosiy kategoriyalari bo`lmish shaxs, muomala, motivatsiya, faoliyat, ong tavsifi, ularning takomillashuv bosqichlari, xususiyatlari, aks ettirish imkoniyatlari, hukm surish qonuniyatlari va mexanizmlari bo`yicha aniq, mezoniy, tatbiqiy fikrlarni bildirish masalalari va vazifalari kiradi. Huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining kasbiy muloqot jarayonlari etnopsixologik xususiyatlarga bog`liq holda shakllanib bo-radi. O`zbeklarning tarixiy shakllangan an`analari, muayyan urf-odat-lari, ma`lum udumlari, shaxslararo munosabati, muloqot maromi va fikrlash xususiyati boshqa xalqlarnikidan sezilarli darajada tafovutla-nadi. O`zbeklarning milliy xususiyati ulardagi fazilatlarning o`ziga xos jihatlar majmuasidan iborat. Milliy xususiyat o`z ichiga irodaviy sifat-lanii (mustaqillik, chidamlilik, prinsipiallik, o`zini tuta bilish, bar-doshlilik, qat`iylik, matonatlilik singari) va axloqiy xislatlar (madani-yatiilik, xushmuom`alalik, poklik, intizomlilik, samimiylik, haqqoniy-lik, insonparvarlik va boshqalar)ni qamrab oladi. Shuningdek, inson larga nisbatan munosabatlarni va odamlarning o`ziga nisbatan muno-sabatni o`zida ifodalaydi. Yuridik psixologiya fani turli guruhlar, jamoalar, har xil uyushgan va uyushmagan kishilarning?o`zaro ijtimoiy munosabatlarga kirishishi natijasida ular ongida vujudga keladigan ruhiy hodisalarni o`rganadi. Shuningdek, shaxslararo munosabatlarning turli shakllari va uning qonuniyatlarini o`rganadigan fandir. Ma`ruzaning maqsadi huquqni muhofaza qilish organlarining xo-dimlariga o`zlarining faoliyatida uchraydigan muloqot turlari bilan ta-nishtirish, aholi bilan

www.arxiv.uz bo`ladigan muloqotda ularning talab va istaklari-ni hisobga olgan holda muioqotga kirishish yo`llarini o`rgatishdan iborat. Vazifasi esa muloqotning turlariga tavsif berish va mohiyatini ochib berishdan iboratdir. Ushbu ma`ruzadan ko`zlangan maqsad, huquqni muhofaza qilish organlari faoliyatidagi kasbiy muloqot va ijtimoiy idrokning alohida tarkibiy qismlari bilan yaqindan tanishib chiqish hisoblanadi. Bundan lashqari, muloqotning qonuniyatlari, mexanizmlari, turlarini o`rganish va psixologik jihatdan tahlil qilishdan iboratdir. Muloqot ijtimoiy-psixologikhodisa bo `lib, uning o`z o`mi va aha-miyati mavjud. Muloqot odamlar o `rtasida birgalikdagi faoliyat eh-tiyojlaridan kelib chiqadigan bog`lanishlar rivojlanishining ko`p t/irrali jarayonidir. Muloqot birgalikda faoliyat ko `rsatuvchilar o `rta sida axborot ayriboshlanishini o `z ichiga oladi. Shaxslar munosobat- kirishar ekan, eng muhim vositalardan biri bo Igan tilga murojaat qiladilar. Muloqotning ikkinchi jihati munosobalga kirishuvchilarning o `zaro birgalikdagi harakati nutq jarayonida faqat so `zlar bilan etnas, halki xatti-harakatlar bilan ham ayirboshlashdan iborat. Muloqot ja- ruyoni shaxslarning qiziqishlariga, dunyoqarashiga, muomala mada-ihvatiga ham bog`liq bo`ladi, chunki shaxslardagi muloqot tabiiy chliyojdir. Odamlar o`rtasida axborot almashish, o`zaro ta`sirning yagona yo`lini ishlab chiqish, o`zgalarni idrok qilish va tushunib baholashga muloqot deyiladi. Muloqotni nafaqat ijtimoiy psixologiya fani o`rganadi, shuning-dek u falsafa, pedagogika, mantiq, kriminologiya va etika fanlari tizi-mida ham o`rganiladi. Bu predmetlar muloqotni o`zlarining nuqtai nazaridan kelib chiq- qan holda o`rganadi. Psixologiya esa o`zining predmeti nuqtai nazari dan kelib chiqib o`rganadi, ya`ni muloqot jarayonida shaxslararo munosabat psixologiyasiga e`tibor beriladi. Muloqotning huquqni muhofaza qilish organlari faoliyatida quyi-dagi turlari mavjud: 1) bevosita; 2) bilvosita;

www.arxiv.uz 3) rolli; 4) mazmunli; 5) rasmiy; 6) norasmiy. Bevosita muloqot shaxs bilan «yuzma-yuz» suhbat bo`lib, bunda uning har bir ishtirokchisi o`zi idrok qiladi, aloqa qiladi va hamma mavjud vositalarni keng qo`llaydi. Bilvosita muloqot ham aloqa vositasi boiib, unda shaxslar, bo`-limlar va mexanizmlar ishtirok etishadi, (masalan, telegraf, telefon or qali gaplashish). Muloqotning ba`zi bir turlari ijtimoiy rollar orqali vujudga keladi. Bunday muloqot rolli muloqot deyiladi. Bunday holatda odamlar nafa-qat shaxslar sifatida, balki muayyan ijtimoiy rollarni bajaruvchi kishi-lar tarzidagi muloqotchilar bo`lishadi. Masalan, tergovchi va jabrla-nuvchi o`rtasidagi muloqot rollidir. Individning boshqa shaxsga o`z holati, kayfiyati, xohishini bildi-rishda mimikasi, harakati, imo-ishorasi orqali axborot berishi maz munli muloqot deb ataladi. Muloqotga kirishishda nafaqat so`zlar bilan, balki harakatlar, imo-ishoralar ham muhim o`rin tutadi. Shaxslar muloqotga kirishar ekan, muloqot uchta jihatni o`z ichiga qamrab oladi: 1) kommunikativ (axborot berish); 2) interaktiv (o`zaro birgalikda harakat qilish); 3) perseptiv (o`zaro birgalikda idrok qilish). Shaxs muloqotga kirishishda boshqa bir shaxsning o`zinikidan bi-limini sayoz, men bilgan narsani bilmaydi, dunyoqarishi «juda past» deb o`ylashi ham muhim hisoblanadi, chunki shaxs o`zining «men»i bilan ajralib turishga harakat qiladi. Muloqot jarayonida axborotni boshqa kishiga yo`llayotgan kishi kommunikator, uni qabul qilayotgan kishi retsepiyent deb nomlatiadi. Axborotni tarqatish imo-ishoralar orqali amalga oshadi. Shu bilan birga, muloqotni vujudga keltiruvchi vositalar bor. Bunday vositalarni ikki turga bo`lish niumkin, nutq orqali bo`ladigan muloqot va nutqsiz muloqot.

www.arxiv.uz Muloqotning psixologik vositatari: verbal (nutq orqali) noverbal (nutqsiz) - og`zaki nutq - imo-ishora - yozma nutq - mimika -r pantomimika Verbal muloqotning asosiy vositasi insonning nutqi bo`lib, u alo-qaning universal vositasi hisoblanadi, chunki axborotni nutq orqali larqatganda, uning mazmuni deyarli to`liq beriladi. Verbal muloqot orqali shaxs o`zining fikr-mulohazalarini bemaiol bayon eta oladi. Og`zaki nutq bir vaqtning o`zida ikki ko`rinishda bo`ladi: 1) dialogik nutq; 2) monologik nutq. So`zlovchilarning bab-baravar, teng, birgalikda faollik ko`rsatishi dialogik nutq hisoblanadi. Shaxsning o`z fikrlarini og`zaki yoki yoz ma ravishda ifodalash nutqi monologik nutq deyiladi. Nutq, o`z navbatida, boshqa noverbal muloqot vositalari bilan bir ga olib boriladi. Bunday nutqsiz vositalarga, birinchidan, imo-ishora lar va mimika kiradi. Mimika - muloqot vaqtida shaxsning yuzidagi dinamik ko`rinishi, ya`ni shaxs yuzidagi o`zgarishlar. Imo-ishoralar ijtimoiy shakllangan harakatlar bo`lib, shaxsning psixik holatini ko`rsatadi. Ular asosida insonni u yoki bu hodisa, shaxs yoki predmetga nisbatan bo`lgan munosabatini aniqlashimiz niumkin. Insonning imo-ishoralari asosida biz uning holatini tushunib olamiz. Inson gavdasining mimika, imo-ishora, intonatsiyalar bilan birga, uning psixik holatini, ayniqsa, his-tuyg`ularini ifodalovchi harakatla-riga pantomimika deyiladi. Nutqsiz muloqotning ikkinchi guruhiga ovozdagi o`zgarish, uning nzunligi (diapazon), ohangi kiradi. Bularning hammasi axborotning nluimiyatini oshiradi va nutqqa o`ziga xos «qo`shimcha» bo`lib xizmat qiladi. Muloqotda nutq muhim o`rin tutadi, ayniqsa, uning ravonligi, atamalarning o`z joyida va to`g`ri ishlatilishi va hokazolar. Nutq eshittirilib, yo ovoz chiqarmasdan aytilishi yoki kar-soqov kishilarda

www.arxiv.uz biron-bir mohiyatga ega bo`lgan imo-ishoralar bilan almashtirilishi mumkin. t Muloqotda axborot beruvchi bilan axborot qabul qiluvchi o`rtasi-da o`zaro hamkorlik yuzaga keladi. Axborot shaxsning tashqi ko`rini-shi, kiyimi, mimikasi, ovozi, tez gapirishi yoki salmoqlab gapirishiga bog`liq bo`ladi. Shaxs axborotni ikkinchi bir shaxsga nutq orqali berish bilan birga, jest, mimikalarni qo`shib beradi yoki u yozma usulda, ko`rgaz-mali shaklda ham bo`lishi mumkin. Muloqot davomidagi emotsional holat muloqotga kirishayotgan shaxsning xatti-harakatigata`sir qiladi. Ko`p hollarda muloqotda majburiylik bo`ladi, ya`ni guvoh va gu-mon qilinuvchi muloqot qilishga majbur, buning ustiga, qonunga aso-san, muloqot qilmasa, shaxs jazolanishi mumkin. Muloqotdagi har bir fakt shaxs ongi orqali amalga oshadi, eng asosiysi, bu faktlar shaxslar-da ba`zi bir narsalarni bo`rttirib ko`rsatishga olib kelishi mumkin. Ba`zan muloqotga kirishayotgan shaxs o`z maqsadini yashiradi, nati-jada ma`lum bir vaqtdan keyin uning bu maqsadi yuzaga chiqadi. Huquqni muhofaza qilish organlari faoliyatida muloqot ikki kishi-lik va bir necha (ko`p) kishilik bo`lishi mumkin. Muloqotning maqsa-didan kelib chiqib, u har xil darajada tugashi mumkin, ya`ni keskin agressiv holatda yoki yangi muloqotni davom ettirish va butunlay muloqotga boshqa qaytmaslik ham mumkin. Har bir muloqotda huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari-ning bir necha maqsadlari, ya`ni dalillarni yana bir marotaba aniqlash, o`zidagi bor dalillarni boyitish, shaxsning yuqoridagi voqealarga alo-qadorligi qay darajada ekanligidan kelib chiqqan bo`lishi mumkin. Muloqot doimo inson xarakteri bilan bog`liq bo`ladi, masalan, shaxs janjalkash bo`lishi mumkin, bu janjal ziddiyatlarning natijasida yuza ga keladi yoki shaxsning ziddiyatni keltirib chiqaradigan holatlarini o`rganish kerak bo`ladi. Xulosa qilib shuni ta`kidlashimiz mumkinki, muloqot, avvalam-bor, huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining faoliyatida yetakchi o`rinni egallaydi. Muloqotning verbal va noverbal turlari shaxslararo munosabatlarda doimo ishtirok

www.arxiv.uz etadi. 2. Insonlarning bir-birlarini tushunish va idrok etish mexamzmlari Huquqni muhofaza qilish organlari faoliyatida muloqot orqali xo-dim o`z xizmat burchini bajaradi, qonun asosida muloqot tartibga soli-`.` uadi. Muloqotning vositalari .huquqni muhofaza qilish organlari faoliyatida nafaqat «til», shuningdek yuqorida aytib o`tganimizdekj imo-ishora, eng asosiysi muloqot davomida shaxsning yuzidagi o`zgarishlar ham muhim hisoblanadi. Huquqni muhofaza qilish organi xodimlarining muloqoti xizmat faoliyati davomida quyidagi xusu-siyatlarni o`z ichiga oladi. Til so`z belgilari tizimi bo`lib, u psixik faoliyatni ifodalovchi, shu bilan birga, nutqda foydalartfladigan aloqa vositasidir. Biroq nutqning buzilishi muloqot jarayoniga salbiy ta`sir ko`rsatadi. Bosh miya qo-big`ining ayrim qismlari zafarlanishi natijasida nutqning izdan chiqi-shidan iborat psixopatologik nuqson afaziya deyiladi. Nutqning buzi lishi insonning yozma nutqiga ham salbiy ta`sir ko`rsatadi. Nutqdagi lurli buzilishlar natijasida yozuvning izdan chiqishi agrafiya deyiladi. Agrafiya holatida Odam yozish qobiliyatini butunlay yo`qotadi yoki so`zlardagi harflarni tushirib qoldiradi, harflarni bir-biriga qo`sha olmaydi. Agrafiya katta odamlarda bosh miya po`stlog`i faoiiyatining buzilishi natijasida ro`y bersa, bolalarda u duduqlik natijasida kelib chiqadi. Muloqot aniq ijtimoiy munosabatlar tizimi orqali belgilanadi. U ijtimoiy axloq normalari asosida tartibga solinadi. Individ hayotida muloqotning vazifalari turlicha. Shu boisdan, muloqotning quyidagi vazifalarini ko`rsatishimiz mumkin. Muloqotning psixologik vazifalari: - informatsion; - regulyativ; - signal; - nazorat; - tarbiya. Informatsion vazifa axborotni qabul qilish va uni tarqatishdir. Regulyativ vazifa

www.arxiv.uz muloqotni tartibga solish va boshqalar bilan to`g`ri munosabatni tashkil qilishdan iborat. Signal vazifasining ko`magida biz boiib o`tayotgan katta aha-miyatga ega voqealar, hodisalar haqidagi signalni qabul qilamiz va uzatamiz. Nazorat vazifasi ko`magida axborotni qabul qilish va tarqatish jarayoni nazorat qilinadi. Tarbiya qilish vazifasi muloqot orqali shaxsni shakllantirish jara yoni bo`lib, nihoyat darajada muhim omil hisoblanadi. Huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining muloqotidagi psixologik xususiyatlar: 1) muloqotning kasbiy yo`nalganligi; 2) muloqotning huquqiy jihatdan tartibga solinishi; 3) muloqotning majburiyligi; 4) muloqot maxsus obyektining mavjudligi; 5) muloqotda psixologik to`siqlarning mavjudligi; 6)jinoyatchilarning maxsus tili va tatuirovkalarning ahamiyati hamda xususiyatlarini bilish zarurligi. Ichki ishlar organlari xodimining faoliyatida bo`Iadigan muloqot ning muhim xususiyatlaridan biri uning kasbiy yo`nalganligidir. Zero-ki, huquqni muhofaza qilish organlarining xodimlari jinoyat qilgan shaxslarni, guvohlar va jabrlanuvchilarni aniqlash maqsadida boshqa shaxslar bilan muloqotda bo`ladilar. Organ xodimlari haqiqatni ochib tashlashga harakat qilsalar, aksincha, jinoyatchilar jinoyatni yashirish-ga, yolg`on ma`lumot berishga, jinoiy javobgarlikdan qutulishga hara kat qilishadi. Tergovchi protsessual qonunlarning normalari asosida harakat qi-ladi. Shaxsga nisbatan bo`lgan salbiy munosabatiga qaramasdan, xo-dim muloqot qilishga majbur. Muloqotning uzoq davom etishida ziddiyatli holatlar tez-tez uch-rab turadi. Har qanday muloqotning biron-bir maqsadi bo`ladi. Mulo-qotga kirishgan har bir shaxs, uning yakuniy holatiga qarab turlicha xulosa chiqarishi mumkin. Huquqni

www.arxiv.uz muhofaza qilish organlari xodi-mida muloqotga kirishish, jinoyat sodir bo`lgandan so`ng boshlanadi. Muloqot jarayonida obyektning maxsus tomonlarining borligi ham muhim hisoblanadi. Shuni aytish joizki, ko`p hollarda bunday shaxslar jamiyatdagi axloqsiz, odobsiz va vijdonsiz kishilardir. Mu loqot jarayonida har xil psixologik to`siqlar mavjud. Ko`proq ular sun`iy ravishda vujudga keladi Muloqot jarayonida quyidagi psixologik to`siqlar mavjud: 1) motivatsion to`siqlar; 2) aqliy (intellektual) to`siqlar; 3) emotsional to`siqlar; 4) tarbiyaviy jarayondagi to`siqlar. Motivatsion to`siqlar shaxslarning muloqotga kirishishdan bosh brtishi, muomalani to`g`ri, aniq ko`rinishda olib borilishini xohlamas-Hgi jarayonida namoyon bo`ladi. Aqliy to`siqlar shaxsning xodimga nisbatan bilim doirasining kcngligi, mantiqiy fikrlashining chuqurligi va huquqiy savodxonligi nia/munan boy bo`lgan taqdirda yuzaga keladi. Emotsional to `siqlar muloqotga kirishuvchilarning psixologik va i inotsional- irodaviy holatlaridan kelib chiqadi (agressivlik, qo`rquv, r.abiylashish, xo`rlanish va boshqalar). Tarbiyaviy jarayonlardagi to`siqlar huquqni muhofaza qilish or-■ftnlari xodimlari «tarbiyasi qiyin» o`smirlar, nosog`lom oilalar va . . . (jaddam sudlangan shaxslar bilan profilaktik chora-tadbirlar olib IM M ayotgan vaqtda uchraydi. 3. kasbiy muloqot va psixologik aloqa o`rnatish Kasbiy muomala har bir huquqni muhofaza qilish organlari xo-dlmi faoliyatida muhim o`rin egallaydi. Shuning uchun ham muoma- I t u i i n g har bir turi faoliyat jarayonida ishtirok etadi. Xodim muomala-ntng qonuniyatlariga suyangan holda, shaxslararo munosabatga kiri-ihadi. Bu muloqot jarayonida xodimning har bir bilish sifati (xotira, dlqqat, idrok, sezgi, tafakkur, xayol) ishtirok etadi. Bu

www.arxiv.uz jarayonlar xo- t l i i n n i n g mantiqiy fikrlashiga, o`tmishdagi vaziyat bilan bog`lashiga, P`zaro solishtirish va qiyoslash malakasiga, obyekt va sharoitni rau-i immal tarzda idrok etishiga yordam beradi. Muloqot turlarining keng ravishda amalga tatbiq qilinishi muloqot i H.iyonida insonning holatiga sezilarli ta`sir ko`rsatadi. Xohlagan ax-borotni muloqot jarayonida to`liq ravishda berish, uning to`g`ri yetib horgunligi haqidagi signal qoniqish holatini vujudga keltiradi va miiloqotjarayonini faollashtiradi. I lar bir muloqotning bir nechta maqsadi bo`ladi: - raktlarm va shaxsning bu faktlarga bo`lgan munosabatini aniq-lash; - tarbiyaviy maqsad, ya`ni qonunni hurmat qilish; ` - zlddiyatli holatlar muloqotda, ya`ni ikkala tomonning qiziqish-lari bir joydan chiqmasligi natijada muloqotda formallik, yuzakilik vujudga keladi. Huquqni muhofaza qilish organlari xodimi odamlar bilan muloqot qilishi uchun quyidagi ijtimoiy-psixologik fazilatlarga ega bo`lishi kerak: - notanish shaxslar bilan tez fursat ichida aloqa o`rnata olish va ularga ma`qul bo`lish; - boshqa shaxslar gapini eshita bilish qobiliyatiga ega bo`lish; - odamlarga psixologik ta`sir ko`rsata bilish qobiliyati; - muloqot jarayonida shaxs bilan psixologik to`siqlarni bartaraf etish qobiliyati. Huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining shaxslar bilan psixologik aloqa o`rnatishi o`ziga xos psixologik xususiyatga egadir. Huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari psixologik aloqa o`rna tishning samarasi sifatida fuqarolarning hamjihatligi va hamkorligida namoyon bo`ladi. Aloqa o`rnatishning ijobiy yakunlanishi bo`lajak muloqotning samarali bo`lishiga zamin yaratadi. Aloqa o`rnatish subyektning muloqotga kirishishi, uning tayyorgarlik darajasi, anglash xususiyati, ma`lumotning qayta ishlanishi va ishonchli ma`lumotlarni ayriboshlash natijasida namoyon bo`ladi. Psixologik aloqa o`rnatishning bir necha bosqichlarini ko`rib o`ti-shimiz mumkin: 1) bo`lajak rnuloqotni bashorat qilish;

www.arxiv.uz 2) aloqani yengillashtiruvchi tashqi omillarni yaratish; 3) tashqi kommunikativ sifatlarning namoyon bo`lishi; 4) : umumiy va neytral qiziqish doiralarini aniqlash; 5) muomaladagi og`ishlarni bartaraf etish; 6) individual ta`sir etish. Bo`lajak rnuloqotni bashorat qilish. Psixologik aloqa o`rnatish ning samarali bo`lishida dastlabki rejalar bo`lishi maqsadga rnuvofiq-dir. Buning uchun muloqotga kirishuvchi shaxs haqida zarur ma`lu-motlarga ega boiishimiz kerak. Bundan tashqari, shaxsning psixolo gik xususiyatlari ham mavjud bo`lib, ular ham aloqa o`rnatishda yordam beradi. Shuningdek, shaxsning shunday emotsional-psixolo-gik sifatlari mavjudki, ular psixologik aloqa o`rnatishga salbiy ta`sir iMndi: yuqori qo`zg`aluvchanlik, agressivlik, yashirin xarakter, gumon-llrash va boshqalar. Quyidagi keltirilgan sifatlar bashorat qilish davrida inobatga "Imishi kerak. Aloqani yengillashtiruvchi tashqi omillarni yaratish. Muloqotda namoyon bo`ladigan har qanday holatda tashqi omillar ijtimoiy vazi- s. i i l a r g a mos tushishi zarur. Suhbatdoshingizga biror-bir narsa xalaqit bcrishi va uni chalg`itmasligi kerak. Suhbat chog`ida ishonchlilik mu-luii saqlab qolinishi shart. Tashqi kommunikativ sifatlarning namoyon bo`lishi. Nutq ma-Juniyati, mimika, tashqi ko`rinish psixologik aloqa o`rnatishda ijobiy n i t l i j a beradi. Suhbatdoshingizda ham shunga qarab ijobiy emotsional holatlar yuzaga keladi, bu esa aloqa o`rnatishda zarur omillardan biri bo lib hisoblanadi. Suhbatdosh bilan muloqotning boshidan hamfikr INI Iishga harakat qilinishi kerak. Umumiy va neytral qiziqish doiralarini aniqlash. Muloqotning boshida shaxs bilan umumiy til topish muhimdir. Bu vazifani hal ellslida umumiy va shu bilan birga, neytral qiziqishlar doirasini aniq- I RN I I yordam beradi. Masalan, tangalar, markalarni kolleksiya qilish, port, sayohat va boshqa qiziqishlar. Umumiy qiziqishlar va ularni l|lilirib topish ijobiy emosional holatlarga olib keladi. Bu o`z- o`zidan muloqotda suhbatdoshni yaqinlashtiradi. Neytral qiziqish va qiziqish-i u

www.arxiv.uz psixologik iqlimni yengillashtiradi vamavqeini tenglashtiradi. Muomaladagi og`ishlarni bartaraf etish. Shaxslar bilan psixolo gik aloqa o`rnatish davrida muomaladagi og`ishlarni bartaraf etishga iliqqatimizni ko`proq qaratmog`imiz kerak, chunki bu og`ishlar bo`la-i ii muomalaga salbiy ta`sir etadi. Individual ta`sir etish. Psixologik aloqa o`rnatishning yakuniy bmqichida xodim suhbatdosh shaxsiga individual ta`sir etishi Iozim. Iln la`sir etishning maqsadi ishonchli ma`lumotlarni suhbatdoshidan i i l i d i r . Shu bilan birga, kelajakdagi umumiy ishonchlilik munosa- !• ill.iri yaratilishi mumkin. Jinoyatchilarning maxsus tili (jargoni) va tatuirovkalarini hisobga I I I H I I muhim, chunki ular muloqotning maxsus vositalari hisoblanadi. Ularni bilish xodim uchun nihoyatda zarur, chunki bu operativ va xizmat vazifalarini bajarishga yordam beradi: Xulosa qilib shuni ta`kid!ashimiz mumkinki, muloqot, avvalam-bor, huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining faoliyatida yetakchi o`rinlarni egaiiaydi. Muloqotning verbal va noverbal turiari shaxslararo munosabatlarda hamma vaqt ishtirok etadi, Muloqot murakkab jarayon sifatida inson hayotida va shaxsning shaklianishida muhim o`rin tutadi. Muloqot huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining muhim tarkibiy qismidir. Huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari turli shaxslar bilan yaxshi muloqotda bo`lishlari uchun ularning individual-psixologik xususiyatlarini bilishlari lozim. Muloqotning vositalarini to`g`ri qo`llay bilish huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari faoliyatining samaradorligini oshiradi.

O'xshashlar

Idrok

Idrok. Xotira

Idrok 2

Muomala psixologiyasi

Idrok haqida tushuncha