Ijtimoiy psixologiya fanining predmeti - Psixologiya - Referatlar

Ijtimoiy psixologiya fanining predmeti

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

157 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Ijtimoiy psixologiyaning tarixi haqida. 2. Ijtimoiy psixologiyaning predmeti va vazifalari. 3. Ijtimoiy psixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi. 4. Ijtimoiy psixologiyaning bo`limlari.

www.arxiv.uz Odamlar hamkorlikda mehnat qilish va yashash ehtiyojini sezgan davrdan boshlab insoniyat jamiyati bunyod bo`lib ularda ijtimoiy psixologik tafakkur, ijtimoiy ruh paydo bo`lgan. Bunday ruh qonuniyatlarini o`rganish, uning sirli tomonlarini sharxlashga insoniyatning eng ilg`or vakillari harakat qilganlar. Lekin ijtimoiy ruh qanchalik qadimiy bo`lsa, unintg sirlarini o`rganuvchi fan – ijtimoiy psixologiya shunchalik navqirondir. Uning navqironligi Fan sifatida Ikkala muallif ham biri psixolog, biri sotsiolog, bo`lishiga qaramay, bu fanning asosiy predmeti ijtimoiy taraqqiyot hamda psixik taraqqiyot qonuniyatlarini uyg`unlikda o`rganishdir, degan umumiy xulosaga kelishgan. Hozirgi kungacha ijtimoiy psixologiyaning mavzu bahsi va u o`rganadigan sohalar borasida turlicha qarashlar va tortishuvlar mavjud. 1.1- sxema Rus olimasi Galina Andreevaning ta`kidlashicha ijtimoiy psixologiya sohasida ishlayotgan mutaxasisni kimligi – uning fan predmetiga yondashuvida namayon bo`ladi. Sotsiolog ijtimoiy qonuniyatlari jamiyatdagi an`analar va uning qoidalar tilida tushuntirsa, psixolog – shaxs psixologiyasining qonuniyatlarini umumjamiyat qonun qoidalariga tadbiq etadi. G. Andreeva ijtimoiy psixologiyaning mavzu bahsi haqidagi hozirgi zamon qarashlarini umumlashtirib, uch xil yondashish mavjudligini asoslaydi. 1.2-sxema.Ijtimoiy psixologiyaning m avzu bahsi borasidagi qarashlar . Rus sotsiologlari: G. P. Predvechniy va A. Sherkovenlarning “Sotsial psixologiya” kitobida “Ob`ektiv borliqning, unda ro`y beradigan hodisalarning psixik tomonidan o`ziga xos tarzda in`ikos etilishidir.” deb bayon qilganlar. Ular ko`proq sotsiologik yondashish bilan muammolarni yechishga harakat qilganlar. Galina Andreevaning e`tirof etishicha – ijtimoiy psixologiyaning bahsida uch xil yondashish mavjud. o`zining metodi, predmeti va fanlar tizimidagi o`rninig yangiligi, taraqqiyotning yangi davriga shakllanib, rivojlanishiga turtki berganligi bilan bog`liqdir. yuzaga kelishi va tan olinishi rasman 1908 – yil hisoblanib, xuddi ana shu yil ingliz psixologi V. Makdugall “Ijtimoiy psixologiyaga kirish”, amerikalik sotsiolog olim E. Ross esa “Ijtimoiy psixologiya” asarlarini chop ettirgan edilar. A.B. Petrovskiy va V.V. Shpalinskiylar “Jamoaning ijtimoiy psixologiyasi” kitobida “Ijtimoiy psixologiya turli uyushgan va uyushmagan guruhlardagi odamlar muloqoti, o`zaro ta`sir va munosabatlardan kelib chiqadigan psixik hodisalarni o`rganadi.”degan fikrni bildirganlar. Bu psixologik yondashuv.Nemis olimlari G. Gibsh va M. Forverglar fan predmetiga shunday tariff keltiradi: “Odamlar uyushmasi koorparatsiyalar – ijtimoiy psixologik tadqiqotlarning asosidir”, o b`ekti – ijtimoiy o`zaro ta`sirdir.

www.arxiv.uz Ijtimoiy psixologiyaning alohida fan bo`lib ajralib chiqishiga sabab bo`lgan Il miy manbaalar ikki fan psixologiya va sotsiologiya faning erishgan yutuqlari va har qaysining doirasida ma`lum muammolarning echilishi uchun yana qo`shimcha alohida fanning bo`lishi lozimligini tan olish tufayli yuzaga keldi. Psixologiya va sotsiologiya ijtimoiy psixologiya fanining “Ota - onalaridir”. Ijtimoiy psixologiyaning predmeti va vazifalari. 1.3-sxema. Ijtimoiy psixologiya – ijtimoiy jarayonlar, jamiyatdagi o`zgarishlarga aloqador psixik hodisalarni o`rgangani uchun ham bevosita davrga bog`liqdir. Fransuz olimi Serj Maskovisi. “Ijtimoiy psixologiyaning vazifalarini bevosita jamiyat belgilaydi” deb yozgan edi. Mustaqil davlatimiz, jamiyatimizda keskin ijtimoiy iqtisodiy o`zgarishlar ro`y berayotgan vaqtda ijtimoiy psixologik darajada hal qilinishi lozim bo`lgan vazifalar har qachongidan ham muhim bo`lib turibdi. Birinchi Ikkinchi UchinchiSotsiologik yondashish – ijtimoiy psixologiya ommaviy psixologik jarayonlarni – xalqlar psixologiyasi, ommaviy marosimlar, udumlar, rasm – rusmlarning inson ongiga singishi, ijtimoiy xulq – atvorda namoyon bo`lishini o`rganadi. Psixologik yondashish – Psixologlar asosiy diqqatni shaxsning ijtimoiy psixologik hislatlariga, uning turli guruhlarda tutgan o`rni mavqei, ijtimoiy ustanovkalar qaralmoq lozim deb hisoblaydilar. Sotsiologik ham psixologik yondashish ham ommaviy jarayonlarni, ham shaxsning shu jarayonlardagi xulq atvorlari motivlarini o`rganish. Ijtimoiy psixologiyaning predmeti – odamlarning jamiyatda hamkorlikdagi ish faoliyatlari jarayoni davomida ularda hosil bo`ladigan tasavvurlar, fikrlar, e`tiqodlar, g`oyalar, his – tuyg`ular, kechinmalar, turli hulq – atvor shakllarini tushuntirib beruvchi fandir. Jamiyat – bu insonlar majmuidir Jamiyat taraqqiyoti - Insonlar o`zaro munosabatlarning tabiatiga bog`liq. Murakkab ijtimoiy hamkorlik faoliyatning mazmuniga bog`liq.

www.arxiv.uz 1.3- sxema. Kichik guruhlar va jamoalar psixologiyasi. Bu sohadagi tadqiqot ob’ektlarida odamlarni guruhda va yakka holdagi xulq-atvorlarini o`rganish, kichik guruhlarning psixologik tuzilishi, ularga ro`y beradigan dinamik jarayonlar (uyushqoqliq, o`zaro moslik va hokazolar); guruhlardagi peshqadamlik va boshqarish psixologiyasi; konformizm hodisasi; jamoalarning shakllanish shartlari, turli guruhlararo munosabatlar. Guruhlardagi kishilar o`rtasida o`zaro muloqot, o`zaro bir- biriga ta’sir usullari, odamlarni samarali muloqotga o`rgatish ham guruhlar ijtimoiy psixologiyasining muhim vazifasi hisoblanadi. Ushbu sohani o`rganish tufayli ajralib chiqqan tadbiqiy fan sohalariga ishlab chiqarish ijtimoiy psixologiyasi va boshqarish psixologiyasi kiradi. Shaxsni ijtimoiy psixologik jihatdan o`rganish. Shaxs ijtimoiy psixologik tadqiqotlarning ob’ekti sifatida qaralganda, avvalo uning xulq-atvori, ijtimoiy motivlari, uning yo`nalishlari, xulq-atvor normalari, shaxsning jamiyatda turli ijtimoiy rollari, mavqei, ijtimoiy qo`shilish omillari - ijtimoiylashuvi; shaxsning o`z-o`ziga bahosi, munosabati, hurmati hamda ijtimoiy, tarixiy va madaniy shart-sharoitlarning shaxs ongiga ta’siri, shaxs tiplari o`rganiladi. Ijtimoiy psixologiyaning asosiy vazifasi – barkamol avlod tarbiyasini ta`minlovchi barcha ma`naviy, ruhiy va insoniy munosabatlar mohiyatini tahlil qilish, ularni boshqarishning eng samarali usullarini hayotga tadbiq etishdir. Ijtimoiy tafakkurning, yangicha dunyoqarash va munosabatlartning shakllanishini, insonning o`ziga va o`zgalarga ta`sir etishning mexanizmlarini o`rganish eng dolzarb masalalardandir. Bugungi kunda ijtimoiy psixologiya o`z mavzu bahsini va predmetini quyidagi o `ektlarga qaratmoqda. Kichik guruhlar va jamoalar psixologiyasi Shaxsni ijtimoiy psixologik jihatdan o`rganish Ommaviy ijtimoiy psixologik hodisalar Oila-ijtimoiy psixologiyaning o`rganish ob’ekti sifatida Ijtimoiy tasavvurlar ijtimoiy psixologiyaning o`rganish ob’ekti

www.arxiv.uz Ommaviy ijtimoiy psixologik hodisalar . Ijtimoiy psixologiyaga ommaviy hodisalar deganda turli kishilar guruhiga shaxslararo munosabatlar va o`zaro ta’sir jarayonlari; milliy etnopsixologiya hamda sinflar psixologiyasi muammolari; milliy madaniyat, urf-odatlar, an’analar, udumlar, aqidalarning shaxs shakllanishidagi roli, olomon psixologiyasiga oid psixologik qonuniyatlar; turli guruhlarda odamlarning bir-birini idrok qilishlari va tushunishlari, o`zaro ta’sir masalalari tushuniladi. Hozirgi murakkab ijtimoiy hodisalar sharoitida ommaviy ijtimoiy psixologik qonuniyatlarni bilishning hamda ularni boshqarishning ahamiyati juda kattadir. Oila-ijtimoiy psixologiyaning o`rganish ob’ekti sifatida . Bu yerda oilaga xos psixologik jarayonlar oila a’zolarining bir-birlariga munosabatlari, nikohdagi o`zaro moslik masalalari, oilaviy mojarolarning psixologik omillari, oilada bola tarbiyasining ijtimoiy-psixologik metodlari o`rganiladi. Ijtimoiy tasavvurlar ijtimoiy psixologiyaning o`rganish ob’ektidir. Ijtimoiy tasavvurlar shaxslararo munosabatlar tizimida shakllanib, ular shaxs xulq- atvorini turli ijtimoiy vaziyatlarni boshqarib turuvchi muhim psixologik mexanizmdir. Ular individual va ijtimoiy ong o`rtasidagi o`ziga xos psixologik ko`prik bo`lib, bizning kundalik hayot tarzimiz, ob’ektiv borliqni tushunish va anglashning muhim vositasidir. Har bir shaxsdagi ijtimoiy tasavvurlarni bir necha kategoriyalarga bo`lish mumkin: turli ijtimoiy guruhlar haqidagi tasavvurlar, din va boshqa konfessiyalar haqidagi tasavvurlar; fan va ilmiy tushuncha haqidagi tasavvurlar; shaxsni bevosita o`rab turgan ijtimoiy muhit - oila, oilaviy rollar, xulq-atvor normalari, etika haqidagi tasavvurlar; madaniyat va madaniy qadriyatlar; nihoyat, shaxsning o`z "Meni" haqidagi obrazlar tizimi. Ijtimoiy psixolog qanday ilmiy tadqiqot olib bormasin, u albatta ijtimoiy tasavvurlarning biror sohasiga murojaat qiladi. Ijtimoiy tasavvurlarni o`rganish va tarixiga murojaat qilib, shuni ta’kidlash mumkinki, bu konsepsiya Fransiya psixologik maktabiga taalluqlidir. Uning asoschisi Emil Dyurkgeym bo`lib, u o`zining sotsiologik qarashlari tizimida ijtimoiy tasavvurlarni"ijtimoiy fakt"eki obrazlar tarzida talkin etgan. Uning keyingi izdoshlari bo`lgan Franzuz olimlari S. Moskovisi, D. Jadeli, Kodol, Arbik, V. Duaz, M-J. Shombar de Lov va boshqa tasavvurlarning ijtimoiy tabiati, ularning hayotdagi o`rni, ahamiyati, tuzilishi va o`zgarishi masalasida qator ilmiy tadqiqot ishlarni amalga oshirib, ijtimoiy tasavvurlar haqida o`ziga xos nazariyalar yaratdilar. Ularning asosiy tadqiqot usullariga anketa, kontent-analiz, suhbat metodlari kirib, shu oddiy metodlar yordamida fransuzlarning shaxs haqidagi, freydizm haqidagi, din haqidagi tasavvurlaridan tortib, katta - ijtimoiy guruhlar ayollar, erkaklar va bolalar haqidagi tasavvurlarini tadqiq qiladilar. Oxirgi yillarda kognitivizm yunalishi doirasida ushbu konsepsiyaning hayotiyligi isbotlanmoqda va butun dunyo psixologlari bu nazariyani tan olmoqdalar. Ajratilgan vazifalardan eng muhimi shuki, hozirgi davrda ijtimoiy psixologiya o`zi bilan bevosita aloqador bo`lgan boshqa psixologiya tarmoqlari bilan hamkorlikda keskin o`zgarishlar davrida har bir inson ongida nima sodir bo`ladi, u bu o`zgarishlarni qanday idrok qilmoqda, uning hayotiy mavqeini qanday qilib maqsadga muvofiq tarzda faollashtirish mumkin, degan savollarga ilmiy asoslangan javob topib berishdir. Ijtimoiy psixologiyaning dolzarb masalalari

www.arxiv.uz 1.5-sxema. 3. Ijtimoiy psixologiya bir qator ijtimoiy fanlar bilan uzviy bog’l iq . 1.6 -sxema Sotsiologiya ijtimoiy, guruhiy va induvidial qadriyatlar va normalarning tabiati hamda xarakterini o’rganadi. Ijtimoy psixologiya ular shakllanishining aniq xususiyatlari hamda u yashaydigan makro va mikro muhitning ta’sri hisobga oladi. Agar sotsiologiya shaxs ijtimoiy faolligining manbalarini tushuntirib bersa, ijtimoy psixologiya esa bu faollikning namoyon bo’lish konuniyatlari va yo’llarini tadqiq qiladi, bu faollik to’liq amalga oshishining sharoitlarini aniqlashga yordam beradi. Sotsiologiya turli xil insoniy guruhlar ichidagi shaxslararo aloqalarning ijtimoiy mohiyatini ochib beradi. Ijtimoy psixologiya esa bu munosabatlar har-biri alohida kishining faoliyatida va ayrim guruhlarda qanday namoyon bo’ladi hamda ularning shaxs sifatlari shakllanishiga ko’rsatadigan ta’siri o’rganadi. Pedagogika qo’lga kiritilgan tajribadan foydalanar ekan, ijtimoy psixologiya shaxs va jamoaga tarbiyaviy ta’sir ko’rsatish samaradorligini oshirish, ta’lim tarbiya jarayonlarini takomillashtirish yo’llarini ochib beradi. Ijtimoy psixologiya pedagoglarni jamoalar, ularda shaxslararo munosabatlarni psixologik tahlil qilishning ilmiy usullari bilan qurollantiradi va bu orqali eng muhimi masala yangi Ijtimoiy psixologiya FalsafaSotsi o logiya Pedagogika Psixologiyaijtimoiy tafakkur, yangicha dunyoqarash va m unosabatlarning shakllanishi. ijtimoiy tafakkur, yangicha dunyoqarash va m unosabatlarning shakllanishi. ijtimoiy tafakkur, yangicha dunyoqarash va m unosabatlarning shakllanishi.i nsonning o’ ziga va o’ zgalarga ta’sir etish mexanizmlarini o’ rganish.ijtimoiy tafakkur, yangicha dunyoqarash va m unosabatlarning shakllanishi.

www.arxiv.uz insonning shakllantirish vazifasini hal qilishga yordamlashadi. Shunday qilib ijtimoy psixologiya kishilarning turli xildagi guruhlar, xususan, oila. Maktab, o’quv va pedagogik jamoalardagi muloqot va o’zaro ta’sir jarayonida vujudga keladigan o’zaro munosabatlarini o’rganadi. Bunday bilimlar tarbiyani psixologik jihatdan to’g’ri tashkil qilish uchun zarurdir. Shunnigdek, psixologiya ning har-bir tarmog’ida bo’lgani singari ijtimoiy psixologiya ham umumiy psixologiyani o’rganishdan boshlanadi, chunki psixikaning umumiy qonuniyatlarini, asosiy tushunchalarini chuqur bilmasdan turib, ijtimoy psixologiya qilishi lozim bo’lgan muammolarni ko’rib chiqishi mumkin emas. Ilmiy manbalar ijtimoiy psixologiyaning davlat va huquq nazariyasi, siyosiy iqtisod, etika, falsafa fanlarining rivojlanishi bilan uzviy bogligini ko`rsatadi. Aynqsa, fan taraqqiyotiga falsafa fani o`zining sezilarli ulushini qo`shgan. Shuning uchun ham amerikalik olim G. Olport ijtimoiy psixologik goyalarning yaratilishi va rivojlanishi falsafa bilan, uning ko`zga ko`ringan arboblaridan hisoblangan Platon nomi bilan boglik deb yezgan edi. Platon o`zining "Davlat" va "Qonunlar" deb atalgan dialoglarida shaxsning jamiyat bilan aloqalari masalasiga to`xtalib, jamiyat individga nisbatan o`zgarmas, uning taraqqiyoti jamiyat rivojlanishi qonunlarga buysunadi, degan fikrni himoya qilgan. 4. Ijtimoiy psixologiyaningasosiy bo`limlari. 1.7-sxema. Har bir shaxs hamisha ma’lum ijtimoiy guruhlar doirasida faoliyat ko’rsatadi. Bu uning oilasi, mehnat jamoasi, ko’cha-kuyda norasmiy guruhlardagi davrasi, o’quv jamoasi vaboshqalar. Shaxsning yakka va turli guruhlar doirasida o’zini tutishi, xulq-atvori, mavqei, unga o’zga xos guruhiy tasirlar,guruhdagi shaxslararo moslik, liderlik, guruhiy tazyiqqa beriluvchanlik kabi qator xodisalarni o’rganish ijtimoy psixologiyaning muhim sohalaridan biridir. Ijtimoy psixologiyaning asosiy bo’limlari qo’yidagilardan iborat S h axs psixologiyasi Turli xil jamoalardagi shaxslararo munosabatlarKishilarning birgalikdagi faoliyatlarida amalga oshiriladigan o’zaro ta’sir va muloqot jarayonlari qonuniyatlarini o’rganish .Ijtimoiy guruhlar va ularning psixologik xususiyatlarini o’rganish

www.arxiv.uz Shaxs psixologiyasi, uning ijtimoy- psixologik qiyofasi masalasi ham bugungi kundagi o’zgarishlar va ma’naviy jihatdan poklanish davrida o’ta muhim sohasidir. Har bir shaxsning jamiyatda ro’y berayotgan tub islohatlarga munosabati, ularni idrok qilish va anglash darajasi, o’z-o’ziga nisbatan munosabatining tabiati, xulqidagi ijtimoiy motivlar va yo’nalishlar katta ahamiyatga egadir. Jamiyat miqiyosida ro’y beradigan ommaviy xodisalar ham ijtimoy psixologiya uchun tadbiqiy ahamiyatga ega. Chunki alohida shaxs tarbiyasida ommaviy hodisalarning, katta guruhlarning ta’sirini inkor etib bo’lmaydi. Mamlakatimizda r o’ y berayotgan tub ijtimoiy – siyosiy islo h atlar ijtimoiy taraqqi yo t va tafakkuri rivojlanishini tezlashtiruvchi, davr va kishilar ru h iga xamo h ang tarzda kechishini ta’minlab beruvchi tadbiqiy ishlar xususida, yoshlarda yangicha dun yo qarashni shakllantirish dir. 5. Ijtimoiy psixologiyaning alo h ida so ha lari : Hozirgi kunda ijtimoiy psixologiya har bir sohaga kirib brogan. M: I ijtimoiy psixologiya oilani o`ziga xos ijtimoiy guruh sifatida tekshirib, unda sodir bo`ladigan barcha ruhiy jarayonlarni o`rganadi. Respublikamizda oila va nikoh masalalariga e’tiborning kattaligini hisobga olib, ko`pchilik tadqiqotchilar o`z ilmiy ishlarini ana shu muammolarga bag`ishlaganlar. 1.8-sxema. Mavzuni mustahkamlash uchun savollar: 1. Ijtimoy psixologiyaning o’rganishning ahamiyati. 2. Ijtimoy psixologiyaning dolzarb masalalari. 3. Ijtimoy psixologiyaning boshqa fanlar tizimida tutgan o’rni. 4. Ijtimoy psixologiyaning alohida sohalari. 5. Ijtimoy psixologiya va pedagogik amaliyot. Ijtimoiy psixologiyaning alo h ida so ha lari. sanoat va ishlab chiqarish boshqaruv psixologiyasi nikoh va oila Qonunbuzarlikni oldini olishSiyosat va iqtisodiyotni takomillashtirish ommaviy axborot vositalari borasida amaliy vazifalari

www.arxiv.uz ADABIYOTLAR : 1. Karimov I.A. O`zbekiston XXI asr busagasida: Xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent: O`zbekiston 1997, 328 bet. 2. Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya asoslari. Toshkent: O`qituvchi nashriyoti 1994 yil. 3. Agoronyan A.S. Kultura povsednevnoy jizni: Sotsialno prakticheskie aspekti. Toshkent:O`zbekiston 1982, 254-bet. 4. Andreeva G.M. Aktualnie problemi sotsialnoy psixologii. M. Izd MGU. 1998 - 112 bet. 5. Sotsialnoe psixologiya: Uchebnoe posobie dlya stud. ped. institutov. / A.V. Petrovskiy, V.V. Abramenkova, M.E. Zelenova i drugie. Pod redaksiey A.V. Petrovkogo/. M. pros. 1987 - 224. 6. Sotsialnoe psixologiya: Istoriya, teoriya, empiricheskie issledovaniya. Pod. red ye.S. Kuzmina, V.E. Semenova. L: LGU. 1979 yil .

O'xshashlar

Ijtimoiy psixologiya fanining predmeti 2

Psixologiya fanining predmeti, amaliy vazifalari

Psixologiya fanlarini o'qitish metodikasi fanining predmeti

Psixologiya fanining predmeti, maqsadi va vazifalari

Psixologiya tarixi fanining predmeti va vazifasi