Muloqot treningi - Psixologiya - Referatlar

Muloqot treningi

Yuklangan vaqt:

25.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

87.5 KB

Ko'chirib olish

Muloqot treningi Reja: 1. Shaxslararo munosabatlarda ijtimoiy-psixologik treninglar. 2. Verbal va noverbal muloqat. Munosabat o’rnatish va uni maromida ushlash texnikasi. 3. Faol va empatiya bilan tinglash texnikasi. O’zaro muloqat jaroyonida sheriklarning emotsional sohasini hisobga olish. 4. Refleksiya. Muloqat treninglarining umumiy tuzilishi.

Muloqot treninglari Muloqot shaxs hayotida muhim o'rin tutadi va shaxsning eng asosiy ehtiyojlaridan bin sifatida psixologiyaning asosiy predmetlaridan birini tashkil etadi. Odamlar amalga oshiradigan faoliyatlar ichida yetakchi o'rinni egallab, u insondagi eng muhim ehtiyoj — jarniyatda yashash va o’zini shaxs deb hisoblash bilan bog'liq ehtiyojni qondiradi. Trening jarayonida trener ishtirokchilarga shaxslararo munosabatlami yaxshilash uchun mo'ljalangan o'yin va mashqlar, bahs-munozaralami taklif etishi uchun undan psixologik bilimlarga va ayniqsa muloqot haqidagi bilimlarga ega bo'lish talab etiladi. Shaxslararo munosabatlar psixologiyaning eng murakkab va asosiy yo'nalishi bo’lib, buni bilmasdan turib trening jarayonini tashkil etish va uning samarasini ta’minlash mumkin emas. Shaxslararo muloqotchanlik ko'nikmalarini hosil qilish uchun tashkil etiladigan treninglaming maqsadi - muloqot jarayonida vujudga keladigan nizoli va muammoli vaziyatlammg oldini olishga yuzaga kelgan vaziyatlami esa yechimini topishga o'rgatishdan iboratdir. Bu borada olib borilgan treninglar ishtirokchilarga nima beradi? degan savolga quyidagicha javob Berish mumkin: - Guruh a’zolarining har birida kuzatuvchanlikning oshishiga olib keladi; - Turli xil vaziyatlarda suhbatdoshi bilan muloqotga kirisha olish yoTlarini egallashga o'rgatadi; - Muloqotga kirishayotgan sherigining verbal va noverbal muloqotidagi farqni ajrata bilishga o'rgatadi, ya’ni ishtirokchilar muloqotdagi sherigining so'zlari bilan mos kelmayotgan xattiharakati, holati, imo-ishoralarini o'qiy bilishga, ulami tahlil qilishga o'rganadi; - Nizoli va muammoli vaziyatlarda xulq-atvorini me’yorida ushlab turishga o’rgatadi. - Muloqot jarayonida boshqalami, o'zini, shuningdek odamlar orasidagi munosabatlami yaxshiroq tushunishga o'rgatadi. - Shaxsning o'z-o'zini anglash jarayonini tezlashtiradi.

- O'zi va suhbatdoshining emotsional holatini solishtirishga, o'zidagi emotsional zo'riqishni pasaytirishga o'rgatadi. Muloqot - bu ehtiyoj, ya’ni kishilaming bir-birlari bilan birga bo'lishga, o'z likr-o'ylari, qiziqishlari, e’tiqodlari va shu kabilami o'zaro muhokama qilishga bo lgan juda katta ijtimoiy ehtiyoji hisoblanadi. Bu ehtiyojning qondirilmasligi nafaqat jismoniy, balki ruhiy salomatlikning buzilishiga ham olib keladi. Shuning uchun jamiyatda yashayotgan har bir shaxs o'z hayotida о zgalar bilan samarali muloqotga kirisha olish uchun muloqotchanlik ко nikmalariga ega bo lishi maqsadga muvofiqdir. Bizga ma’lumki, agar shaxs muloqotchan bo Isa, unda shaxslararo muloqot jarayonida uning boshqalar bilan kelishuvi va muammoli vaziyatlar duch kelmasligi shunchali kafolotlanadi. Xo’sh, muloqotchanlik ko’nikmalari deganda insondagi qaysi jihatlar tushuniladi? Bu savolga javob berish uchun psixologik adabiyotlarda muloqotchanlik ko'mkmalari sifatida keltirilgan quyidagi jihatlami keltirish mumkin: chiroyli gapira olish (so’zlar, tonlar) o’zgalami tinglash va fikr bildira olish o’zini va boshqalami tushuna olish yuz ifodalarini va xatti-harakatlami o’qiy olish o’z hissiyotlarini gapira olish o'zgalaming hissiyotlarini tushunib, qabul qila olish nizoli vaziyatlarda o'z xulqini boshqara olish samimiy munosabatda bo'lish tolerant bo’la olish. Shaxslararo muloqotchanlik ko'nikmalarini shakllantirishga mo'ljallangan treninglar davomida trener quyidagi bosqichlar asosida muloqotchanlik ko’nikmalari shakllantirishi maqsadga muvofiq: 1. Kontakt o' rn atish bosqichi 2. Masalani muhokama qilish bosqichi. 3. Yechim izlash bosqichi. 4. Qaror qabul qilish bosqichi. Muloqot treninglarining bosqichlari Kontakt о ’rnatish bosqichi. Bunda har bir ishtirokchi Qarshimdagi odam kim?” degan savolga javob bera oladigan savollami bilishi lozim. Umuman shaxs o’z qarshisidagi odam, ya’ni suhbatdoshi haqida imkon darajasida ko'proq ma’lumotga ega bo’lishi lozim. Psixologik adabiyotlarda ta’kidlanishicha,

muloqotga kirishayotgan odam haqida hech boimaganda 5-7 tagacha ma’lumotga ega bo’lish maqsadga muvofiqdir: Agar odam suhbatdoshi haqida quyidagilarni bilsa, u bilan kontakt o’rnatishi oson kechadi: - Ismi - Mutaxasssligi (kasbining o'ziga yoqadigan va yoqmaydigan tomonlari) - Oilaviy ahvoli - U qadrlaydigan insoniy sifatlar - Qiziqishi yoki xobbisi. - Sog’ligi haqidagi ma’lumotlar Bu ma lumotlar qatori qanchalik ko’p bo’lsa, shuncha yaxshi, chunki suhbatdoshi haqida ma’lumotlaming ko’pligi samarali muloqot o’matishning kafoloti liisoblanadi. Demak, har qanday odam muvaffaqiyatli muloqotga kirishish uchun suhbatdoshi haqida ko'proq ma’lumot bilishi talab etiladi. Samarali muloqotni tashkil qilishda c'liborga olinishi lozim bo'lgan yana bir holat shundan iboratki, bunda trening ishtirokchilari "Qarshimdagi odam qanday holatda"" degan savolga javob bilishi ta ab etiladi. Ma’lumotlar va stereotiplarga nazar tashlasak, semiz odamlar ozg'in odamlarga nisbatan bag'rikengroq bo'lishi ta’kidlanadi. Demak, bunday holatlami ham albatta hisobga olish lozim. Bunda kishining salomatligi, kayfiyati, emotsional holati kabilarga e’tibor berish talab etiladi v a ishtirokchilar ana shular o'rgatiladi. Masalani muhokama qilish bosqichi. Bir dona kishining fikriga ko'ra, “Eng yaxshi suhbatdosh bu - gapirishni biladigan emas, balki tinglashni biladigan suhbatdoshdir”. Aksariyat kishilar gaplashayotganda sizni eshitayapman, deyishadi. Aslida esa suhbatdoshni suhbatdoshni eshitish emas, tinglash lozim bo'ladi. Tinglash 2 xilda amalga oshadi: Passiv tinglash Faol tinglash

Yechim izlash bosqichi. Bu bosqich muloqot jarayonida murakkab masalalar, muammolar, nizolar yuzaga kelganida zarur bo'ladigan bosqichdir. Har qanday muammoning yechimi mavjud. Faqat boshqalar muloqot jarayonida muammoli vaziyatga tushib qolinganda mana shu ko’mkmaga ega bo’lish lozim bo’ladi. Sunday ko’nikma hayot jarayonida krossvordlar yechish orqali ham rivojlantiriladi. Lekin trening jarayonida bu ko’nikmaga o’rgatish trli muammoli vaziyatlami tahhl etish orqali amalga oshiriladi. Bunda ishtirokchilarga muammoning yoki holatning bir emas, bir nechta yechimlami o’ylay olish, topish topshirig’i berilidi va shu asosda ko’nikmalar hosil qilinadi. Qaror qabul qilish bosqichi. Bir qancha yechimlar orasidan mosini topib ma’lum bir qarorga kela olish ko’nikmasi shundan iboratki, kishi o’zi qabut qilayotgan qaroming natijasi nima bo’lishini aniq tasavur eta olishi kerak. Shuningdek, bu jarayonda faqat o’z manfaatini emas, boshqalar manfaatini ham hisobga olgan holda qaror qabul qilish lozim. Bunda muammoli holat muhokama etilayotganda albatta suhbatdoshlar orasidan kimningdir fikri, aniqrog’i qaroriga qolganlar bo’ysunishi kuzatiladi. O‘z sheriklarini o’zining qaroriga bo’ysundira olish hammanmg ham qo’lidan kelavermaydi. Buning uchun muloqot jarayonida psixologik ta’sir masalsiga to’xtab o'tish lozim. Muloqotda psixologik ta’sir kishilaming birgalikdagi faohyatlari jarayonida bir-birlariga amaliy jihatdan bevosita ta’sir etishlarini ta’minlaydi. Shu tufayli odamlar hamkorlikda ishlash, birbirlariga yordam berish, bir-birlaridan o’rgamsh, harakatlar muvofiqligiga erishish kabi qator qobiliyatlarini namoyon qilishlari mumkin. O ‘zaro m uloqot jarayonida bir odam ikkinchi odamga psixologik ta`sir ko’rsatadi. Bu ta’sir ikkala tomondan ham anglanishi yoki anglanmasligi mumkin. Ya’ni, ba’zan biz nima uchun bir shaxsning bizga naqadar kuchli ta’sirga ega ekanligini, bosliqa biri esa, aksincha, hech qanday ta’sir kuchiga ega emasligini tushunib yetmaymiz. Muloqot jarayonida psixologik ta’sir ko’rsatishning asosiy omili - bu psixologik obro’dir. Ya’ni agar so’zlayotgan shaxs biz uchun qaystdtr mavqeda

obro’ga ega bo’lsa, biz uni jon-dilimiz bilan tinglaymiz va uning gaplari orqali o’z, xatti-harakatlarimiz yoki xulq-atvorimizni o’zgartirmiz. Pedagogik ta’sir Qaysidir o’qituvchinmg odobi, o’z kasbini ustasi ekanligi, talabalar qalbini tushuna olishi, ulaming yosh va individual xususiyatlarini hisobga olgan holda ish tutishi uning talabalar orasida ma’lu bir obro’ga ega ekanligini belgilaydi. Bunday o’qituvchining aytganlarini har bir talaba iloji boricha bajarishga tayyor bo’ladi. Aksincha qaysidir o’qituvchi talabani tushunishga harakat qilsada, ularga juda odob bilan muomala qilsada, uning obro’si yetarli darajada bo’lmaydi va aytganini talabalarga bajartira olmaydi, ham. Har bir insonning qadriyatlar tizimi va tasavvur obrazlari mavjud boiib, ma’lum bir inson qaysidir jihatlari bilan shularga mos kelsa, o’sha odam obro’ga ega boiadi. Aksincha uning hurmat qozonishi qiyin kechadi. M, talabalar uchun o’qituvchinmg bilimli va pedagogik mahorati qadriyat. Shunga mos kelgan o’qituvchilar ko’pincha psixologik ta’sir o’tkaza oladi. Muloqot pozitsiyalarini bilishning ahamiyati Ma’lumki, samarasiz muloqot uslublari insonlar o’rtasida nizoli vaziyatlaming kelib chiqishiga olib keladi. Odatda nizo - manfaat, qiziqish va dunyoqarashlaming qarama-qarshiligi sifatida ta’riflanadi. Har bir inson boshqalar bilan munosabatga kirishar ekan, u albatta biron manfaatni, hatto aytish mumkinki, eng avvalo o’z manfaatini ko’zlagan holda va masalaga o’z qarashini ifodalab muloqotga kirishadi. Lekin muloqot kamida ikki tomonning o’zaro fikr almashuvidan iborat va ikkala tomon ham muloqot muammosiga nisbatan har xil fikrlami bildirishi mumkin. Natijada fikrlar qarama-qarshiligi, ya’ni nizoli vaziyatlar vujudga kelishi muqarrar. Odatda nizoli vaziyatlarda bir tomon o’z fikrini to’g’ri deb hisoblaydi, ikkinchi tomonning fikrini esa inkor etadi, natijada muloqot jarayonida uzilish va muloqotdan qomqmaslik hissi yuzaga keladi. Bu qoniqmaslik hissi ochiq-oydin ifoda etilsa —- tomonlar o’rtasida kellshmovchiliklar kelib chiqadi, hatto o’rtada nizo (janjal) paydo buladi. Lekm ba’zi hollarda biz bunday qoniqmaslik hissini

ochiq ifoda eta olmaymiz va ichimizga yutib" ketamiz, natijada tomonlar o’rtasida yashirin nizo paydo bo’ladi va o’rtadagi davomiy sovuqchilikning asosiga aylanadi. Demak, aytish mumkinki, birgalikdagi faoliyat va hayotga, ya’ni muloqotga halaqit beruvchi to’siq hamda noxushliklarni o'z vaqtida bartaraf etishga intilish kerak. Buning uchun eng yaxshi usut — unutishdir. Unutish vazifasini esa vaqt bajarishi mumkin, ya’ni vaqt o’tishi bilan biz nizoli vaziyatlami, kim bilandir o'rtamiizda paydo bo'lgan noxush vaziyatlami unuta boshlaymiz. Lekin hozirgi jadal taraqqiyot davrida vaqtga ishongandan ko'ra, faol harakat qilib nizoli vaziyatlar natijasi bo’lgan noxushliklarni ixtiyoriy ravishda bartaraf etish samaraliroq natijalar berishi mumkin. Buning uchun esa shu maqsadda tashkil etiladigan treninglar yaxshi natija bradi. Odatda o’zaro munosabatda bo'layotgan odamlar — muloqot ishtirokchilari fiifif xfl 'jybzitstyalarclan kelib chiqqan holda o’zaro munosabatlarda l|o’ladilar. Bu pbzitsiyalar ko'p jihatdan muloqot ishtirokchilarining o’zaro holatiga, muloqot natijasiga ta’sir etadi va keying! munosabatlar mazmunini ham belgilab beradi. Insonlar o’zaro munosabatlarda qanday pozitsiyada turib muloqot o'matishlariga qarab psixologiyada 5 xil munosabat tiplari farqlanadi: I. Raqobat usuli — muloqot jarayonidagi bir tomonning ikkinchi tomon ustidan hukmronligini namoyon qilgan holda muloqot vaziyatini boshqarishga va butun jarayonni o’z qo’liga olishga harakat qilishini anglatadi. Odatda, katta yoshlilar va kichiklar o'rtasida, rahbar va unga tobe xodim munosabatlarida shunday manzarani kuzatishimiz mumkin. Bunda birinchi tomon o’z ustunligidan foydalangani holda ikkinchisining ustidan o'z erkini namoyon etadi. Tabiiyki, muloqotdan muloqotga tomon o'zini tobe deb his etayotgan odamda ichki noqulaylik va zo’riqishlar yig’ilib boradi. Bunday holatni psixologik til bilan ifodalanganda “yashirin nizo yig`ilib boradi” deyish mumkin. Bu esa o’zaro munosabatlaming keskinlashuvi va vaqti kelib kattaroq nizolaming paydo boiishiga olib keladi.

II. Yon berish — yuqorida aytilgan holatga o’xshashroq, biroq undan ko'ra farqliroq holat hisoblanadi. Bunda shaxs muloqot jarayohida yori berishga majbur emas, lekin u yon berishga burchliman deb hisoblaydi Bunda kishi o'zidan yoshi, mansabi, mavqei jihatdan katta kishi oldida o’z manfaat va istaklarmi to’la ifoda etolmay o'zini tobe his etadi. Agar yuqoridagi misolda tobelik o'zga kishi tazyiqij ostida vujudga kelsa, yon berish pozitsiyasida shaxs o’z ixtiyori bilan shu xil munosabat tarafdori bo'ladi. Lekin ma’lum vaqt va natijalardan so’ng unda ichki qoniqmaslik hislari paydo bo’la boshlaydi. Bunday qoniqmaslik hislari ortib borishi natijasida esa yon berayotgan kishisiga nisbatan ichki norozilik kelib chiqadi. Yon berish insonni passivlikka undaydi, uning ichki tashabbusini bo’g’ib qo'yadi va erkinligini cheklaydi. Ko’p jihatdan bu pozitsiya ham muqarrar nizolarga olib keladi. III. Passivlik — biron masalani hal etish lozim bo'lgan vaziyatlardan shaxsning o'zini olib qochishi, turli bahonalar bilan qaromi orqaga surishini anglatadi. Ko'pincha bu xil harakat nizoli vaziyatlami hal etish jarayonida namoyon bo'lishi mumkin. Aytish mumkinki, passivlik — nizodan qochish emas, balki masalani uzil- kesil hal etishdan qochishdir. Muammoni issig'ida hal qilish kerak, uni hal qilishni cho'zib yurish kerak emas. Chunki nizoni hal etishdan qochganimiz bilan nizo o’z-o’zidan hal bo'lib qolmaydi. Bu o'rinda ishtirokchida "Kelishmasdan qolgan yoki orasid" nizo paydo bo'lgan ikki kishi vaqt o'tishi bilan bir-birini kechirib ketishi ham mumkin-ku, buni qanday tushunish mumkin?" kabi e’tiroz tug'ilishi ham mumkin. Bu e’tiroz tashqi tomondan qaraganda to'g'ri, lekin psixologik jihatdan taxlil qilinsa, atrofdagilar nazarida ular bir-birini kechirgandek ko'rinsalarda, aslida ma’lum muddatgacha bir-birlariga nisbatan ichki norozilik holatida qolaveradilar. IV. Kompromiss — ya’ni kelishuvchanlik. Bahsli vaziyatlarda "Sen ham yutqizma, men ham yutqizmay" qabilida ish tutish, munozaral” vaziyatdan ikkala tomon ham xafa bo'lmay chiqib ketish imkoniyatini izlashdan iborat bo'lgan holdir. Albatta, bu yuqorida sanab o'tilgan munosabat tiplarining orasida eng samaralisi hisoblanadi. Lekin bu xil munosabat vaziyatni aynan hozir hal etishga, "keyin nima

bo'lsa bo'lar" qabilada ish tutishga qaratilgan bo'ladi. Bunda salbiy jihati shundaki, muammoni oxirigacha hal etilmasa, bora-bora baribir nizo kelib chiqishi mumkin. V.Hamkorlik — bu holat muloqot jarayonda ishtirok etayotgan barcha ishtirokchilaming o'zaro manfaatlarini hisobga olgan holda muloqotda bo'lish va muammoli vaziyatni oxirigacha hal etishga intilishdir. Har qanday muloqot jarayonida hamkorlikka erishish uchun erishiladigan oxirgi natija ikkala tomonning xam manfaatlarining qondirilishi va ulaming qiziqishlariga mos kelishi kerak. Oilaviy munosabatlar, ishxonadagi vaziyatlar va turli hollardagi insoniy munosabatlarda bu usul juda ko’p qo’llaniladi. Hayotiy vaziyatlarda faqat o’zining manfaatinigina emas, balki boshqalaming ham manfaatini o’ylash, boshqalaming manfaatlari xaqida ham qayg’urish hamkorlik munosabatlarining garovi hisoblanadi. Zamonaviy psixologiya fanida hamkorlik munosabatlarini shakllantirishning qonuniyat va mexanizmlari yetarli darajada to’la ishlab chiqilgan. Shu ma’lumotlarga tayangan holda hozirgi paytda maxsus tashkil etiladigan trening mashg'ulotlarida turli xil o’yin va mashqlar yordamida odamlarga hamkorlik munosabatlarining amalga oshirilishi haqida ma’lumotlar berish, insonning hamkorlik pozitsiyasida turib muloqotga kirishishi borasida ko’nikma va malakalami shakllantirish yo’lga qo’yilgan. Shu o'rinda alohida ta’kidlash lozimki, bu jarayonni tashkil kilish va olib borishda nafaqat trening o’tkazish uslubi, balki treneming shaxsiy pozitsiyasi ham yetakchi omillardan bio boiib hisoblanadi. Ya’ni bu xil munosabat uslubi treneming e’tiqodiga aylangan bo’lishi va u har qadamda buni namoyon qilishi kerak. Muloqotda noverbal va paralingvistik ta’sirlar Mutaxassislaming ta’kidlashlariga ko’ra, muloqot jarayonida kishilar e’tibor bermaydigan ayrim holatlar mavjudki, bular ham muloqotga o'ziga xos ta sir ko'rsatadi. Bularga quyiagilami kiritish mumkin: ■ Noverbal harakatlar ■ Suhbatdoshlaming gavda harakatlari

■ Yordamchi vositalar — jinsiy farqlar, kiyim, kosmetika, tatuirovka, ochki, sigareta kabilar ■ Nutq bilan bog’liq bo’lmagan holatlar - kulgu, yig’i, yo’tal, nafas siqishi, tishlami g'ijirlatish kabilar kiradi. Kishini sinchkovlik bilan kuzatish natijasida uning harakatlari va so’zlarining ma’nosi orasidagi farqni bilib olish mumkin, deb hisoblashadi, mutaxassislar. Masalan, do’stingizga “Vaqting bormi?” deb murojaat qilganingizda, “Albatta, degan javobni olishingiz mumkin, lekin uning qayta-qayta soatiga qarayotganligi uning vaqti ziqligidan dalolat beradi. Odam o’zi bilan bir jinsli sherik bilan aksincha sherikka nisbatan samimiy va ochiqroq muloqotga kirisha oladi. Kishining kiyimi u haqdagi dastlabki taassurotga omil bo’ladi, “Odamni kiyimiga qarab kutib oladilar, lekin aqliga qarab kuzatadilar”, degan maqol mavjud bo'lsada, aksariyat kishilarda qimmatbaho kiyimlar kiygan kishilar madaniyatli va mansabdor shaxslardir degan streotip shakllanib qolgan. Bundan tashqari muloqotda ovoz tom ham katta ahamiyatga ega. Birgina “Ahvollaringiz yaxshimi?” degan jumlaning yig’lamsirab, kulib, yo'tal aralish, nafas siqib, tishlami g'ijirlatib aytilishini tasawur qilishning o'ziyoq bu fikrimizni asoslab beradi. Rus psixologi A.N. Melnikova noverbal vositalar shaklini o'rganib quyidagilami ta’kidlagan: Suhbatdoshlar o'rtasidagi masofani alohida ajratib ko'rsatadi. Uning ta’kidlashicha, suhbatdoshlar o'rtasidagi masofa muloqot jarayonida katta rol o'ynaydi va bu masofalaming buzilishi muloqotda ham noxushliklarni keltirib chiqarishi mumkin. Muloqot jarayonida sheriklarning o’zaro fazoviy joylashuvi ham o’ziga xos ahamiyatga ega. Bu joylashuv interpritasiyasi quyidagi holatlarda boiishi kuzatiladi: ■ Ommaviy zona – 2 m.dan - 7 m gacha — bunda kishilar jiddiy bo'lgan mavzular haqida gaplashadilar, bu so’zlashuv jarayonida ular o'rtasida yaqinlik his qilinmaydi.

■ Ijtimoiy zona - 0.5m.dan - 2m. — ma’lum bir -asalani hal etishda bu zonada gaplashish kuzatiladi. Tashkilot rahbarlari yoki o'qituvchilaming auditoriya bilan gaplashishi bunga misol bo’ladi. ■ Shaxsiy zona - 20sm.dan - 50sm.gacha - suxbatdoshlar (d-’stlar) o'rtasida yaqinlik his etiladi va ular o'zlarini qiziqtirgan masalalar haqida gaplashadilar ■ Intim (yaqin) zona — Osm.dan - 15 sm. gacha - shivirlab gaplas-ish, qulog'iga gapirish holatlarida ifodalanadi, bunda yaqin kishilar bir-birlari bilan o’ta sirli narsalar haqida gaplashadilar, ular o'rtasida samimiy yaqinlik hislari mavjud bo'lishi kuzatiladi.

Adabiyotlar: 1. Baratov Sh., Olimov L. Sotsial trening va amaliyot . Toshkent, 20 07 2. Ismoilova N., Abdullaeva D. Trening o’tkazish metodikasi . Toshkent, 2009 3. Ismoilova N . Sotsial psixologik trening Toshkent, 2019 4. Цзен Н., Пахомов Н. Психотренинг: игры и упражнения . Москва, 1999 5. Рудестам К. Групповая психотерапия . Москва, 2013 6. Вебер В. Важные шаги к помогающему диалогу. Введение. Спб .: РАТЭПП, 1998 7. Гиппиус С.В. Тренинг развития креативности . Спб., 2001 8. Анн Л.Ф. Психологический тренинг с подростками. - СПб.: Питер, 2007 9. Марковская И. М. Тренинг взаимодействия родителей с детми. — СПб.: Речь, 2005 10. Стишенок И.В. Сказка в тренинге: коррекция, развитие, личностный рост. СПб.: Речь, 2006 11. Умумий ўрта ва ўрта махсус давлат таълим муассасаларида психологик хизмат фаолиятини ташкил этиш тўғрисида НИЗОМ . Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 12 июлдаги 577-сон қарорининг 1- иловаси. https://lex.uz/docs/4417140

O'xshashlar

Mijoz consultant tizimidagi o`zaro ta’sir muloqot

Kichik maktab yoshida ijtimoiy hayot. O’qituvchilar va tengdoshlari bilan muloqot

Shaxsni rivojlantirish treninglari

Psixologik treninglarning tarixi

Guruhiy treninglarning tashkiliy-uslubiy jihatlari