Zamonaviy o’qitish uslublari aqliy hujum usuli muammoli o’qitish texnologiyasi kichik guruhlarga bo’lib dars o’tish va h q - Pedagogika - Referatlar

Zamonaviy o’qitish uslublari aqliy hujum usuli muammoli o’qitish texnologiyasi kichik guruhlarga bo’lib dars o’tish va h q

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

176 KB

Ko'chirib olish

“ ROLLI OYIN” metodiZamonaviy o’qitish uslublari aqliy hujum usuli muammoli o’qitish texnologiyasi kichik guruhlarga bo’lib dars o’tish va h q Reja: 1. Zamonaviy o’qitish uslublari. 2. Aqliy hujum usuli. 3. Muammoli o’qitish usuli 4. kichik guruhlarga bo’lib dars o’tish “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodiTayanch tushunchalar: zamonaviy o’qitish, kichik guruhlar, aqliy hujum, muammoli o’qitish. Kasb-hunar ta'limi tizimida kichik malakali mutaxassislarni tayyorlash ko`p jihatdan Ixtisoslik fan o`qituvchilari va muhandis-pedagoglarning layoqatlariga bog`liqdir. Ishlab -chiqarish ta'limi jarayonida kasbiy- pedagogik ko`nikma va malakalar tizimi yaratiladi, o`quvchilar kerakli ishlab iqarish tajribasiga, kasbiy mahoratga ega bo`ladilar. Shuning uchun kasb-hunar kollejlari Ixtisoslik fan o`qituvchilari va muhandis-pedagoglari ishlab chiqarish jarayonining va o`z mehnat faoliyatining mazmunini aniq tasavvur etishi lozim. Hozirda kasb-hunar ta'limi tizimiga har yili Ixtisoslik pedagogika ma'lumotiga va ta'lim-tarbiya ish tajribasiga ega bo`lmagan yangi muhandis-pedagoglar, ya'ni korxonalarning malakali ishchilari, oliy va o`rta Ixtisoslik kasb-hunar ta'limi muassasalarining bitiruvchilari kelib qo`shilmoqda. Kasb-hunar ta'limi tizimida faoliyat ko`rsatayotgan muhandis-pedagoglar mutaxassislik malakasiga hamda pedagogik malakaga ega bo`lishi lozim Mutaxassislik malakasi deb, Mutahassislik fan o`qituvchilari va muhandis-pedagogning ixtisoslik soha bo`yicha ko`nikma va malakalari nazarda tutiladi. Ularning malakalarining ikkinchi qismi «Kasbiy pedagogika» bilim sohasiga tegishli bo`lib, pedagogik malakalarini o`z ichiga oladi. Chunki o`quv jarayoni faqatgina bilim berishga asoslanib qolmasdan, balki ta'lim va tarbiya psixologiyasi bilan uzviy bog`langan. Bu esa ulardan psixologiya, mehnat pedagogikasi, kasbiy pedagogika, iqtisod asoslarini, ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarish asoslari bo`yicha ham malakalarga ega bo`lishini talab etadi. Mutaxassislik va pedagogik malakalar bilan bir qatorda Ixtisoslik fan o`qituvchilari va muhandis-pedagoglarda shaxsiy va ijtimoiy layoqatlarning ham bo`lishi talab etiladi (2-chizma). Shaxsiy layoqatlar quyidagilarni o`z ichiga oladi: o`zini tutishi, shaxsiy ijodkorlik, mas'uliyatlilik va boshqalar. Ijtimoiy layoqatlarga tashkilotchilik qobiliyati, o`quvchilar bilan munosabat, jamoa bilan munosabat kiradi. Bundan tashqari o`qituvchi va muhandis- pedagoglar rahbarlik qobiliyatlariga ham ega “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodibo`lishlari lozim. Chunki Ixtisoslik fan o`qituvchilari va muhandis-pedagoglar faqat o`quv ishlab chiqarish faoliyatini bajaribgina qolmay, balki guruhlarga rahbarlik qiladilar. Oliy va o`rta Ixtisoslik ta'lim Vazirligi tomonidan 2001 yil 16 noyabrda tasdiqlangan «O`rta Ixtisoslik, kasb-hunar ta'limi muassasalarining rahbar, pedagog va muhandis-pedagog xodimlariga qo`yiladigan malaka talablari to`g`risida»gi Nizomda o`qituvchining va kasbiy ta'lim o`qituvchisining lavozim majburiyatlari aniq bayon qilingan. TA’LIM JARAYONIDA O’QUVCHINING O’RNIGA KO’RA TA’LIM METODLARINING TURLARI Passiv metodlar. Ta’lim jarayonining markazida o’qituvchi bo’ladi. Bunda o’qituvchi faol, o’quvchi esa passiv ishtirokchi bo’lib qoladi. Ushbu metodlar qo’llanilganda o’qituvchi mavzu boyicha ma’ruza qiladi, tushuntiradi, ta’lim vositalari orqali ma’lumotlarni taqdimot va namoyish qiladi. O’quvchi bu sharoitda faqatgina tinglovchi va kuzatuvchi sifatida ishtirok etadi. Bunday metodlarga ma’ruza, namoyish, taqdimot, illyustratsiya va boshqalar kiradi. Aktiv metodlar. Bu metodlardan foydalanganda ta’lim jarayonining markazida o’quvchi bo’ladi. Bunda o’qituvchi passiv, o’quvchi esa faol ishtirokchi bo’lib qoladi. O’qituvchi guruhni boshqaruvchi sifatida ishtirok etadi, o’quvchilar esa berilgan topshiriqlarni mustaqil fikrlab, muammolarni bartaraf eta oladigan darajada faoliyat yuritadilar. Bunday metodlarga aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, muammoli vaziyat, rolli o’oyinlar va boshqalar kiradi. BILIM MANBALARIGA KO’RA TA’LIM METODLARINING TURLARI Og’zaki metodlar . Agar o’quvchilar asosiy o’quv axborotini o’qituvchining o’quv mulohazalari va isbotlari jarayonida yoki darslik mavzulari asosida olsalar, bunday metodlar og’zaki metodlar (tushuntirish, hikoya, suhbat va h.k.) jumlasiga kiradi. “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi Og’zaki metodlardan foydalanish jarayonida ko’rgazmali qurollardan foydalanish mumkin. Ammo ular yordamchi rol, oynaydi. Bayon darsda ko’rgazmali vositalardan foydalanish yoki foydalanmasligiga bog’liq bo’lmagan holda tuziladi. Masalan, tilkuv mashinasining tuzilishini tushuntirayotganda kinematik sxemadan foydalanish mumkin. Lekin isbot mantiqini kinematik sxema belgilamaydi, balki u tushunchani o’zlashtirishda yordam beradi, xolos. Og’zaki metodlardan foydalanish muvaffaqiyatining asosiy ko’rsatkichlari o’quvchilarning yangi bilimlarini eslab qolishlari va aytib bera olishlaridir. Og’zaki metodlarda o’quvchilar o’qituvchi mulohazalarini takrorlaydilar, taqlid qiladilar. O’quvchi o’qituvchining tushuntirish mantiqiga qanchalik yaqinlashsa, materialni shunchalik muvaffaqiyatli o’zlashtiradi. Og’zaki metodlardan asosan yangi materialni o’rganish paytida foydalaniladi va bilimlarni egallashning boshqa usullari bilan qo’shib olib borilsagina, ular ta’limda yaxshi samara beradi. Ko’rgazmali metodlar deganda, ta’lim jarayonida qo’llaniladigan ko’rgazmali qurollar va texnika vositalariga ko’p darajada bog’liq bo’lgan o’quv materialini o’zlashtirish shakllari tushuniladi. Ta’limning ko’rgazmali vositalari bilimlarni o’rganish va o’zlashtirish darajasini btlgilaydi. Bunda, masalan, tikuv mashinasi detallari namunalari ko’rsatilishi yoki tikuv mashinasida bajariladigan texnologik jarayonning videotasviri namoyish qilinishi mumkin. Asosiy maqsad dars mazmuni, albatta. O’qituvchi esa qoshimcha tuzatishlar kiritishi mumkin, xolos. Ta’limning bunday metodlaridan foydalanilganda o’quvchilarning bilish faoliyati ko’gazmali vositalar yordamida shakllanadigan yoki esga tushiradigan hissiy obrazlarga, tassavurlarga bog’liq bo’ladi. Ko’rgazmali qurollar bilimlarni tartibga solish va boyitishga, shuningdek, o’quvchilarning fikr yuritish faoliyatini faollashtirishga yordam beradi. “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodiTa’limning ko’rgazmali metodlari o’quvchilarning bilim faoliyatida obrazli va mantiqiy, aniq va mavhum, hissiy va aqliy jihatlar nisbatini chuqur tushunishni talab etadi. Amaliy metodlar. Mashqlar,mustaqil topshiriqlar, amaliy va tajriba ishlari asosida o’quv materialni egallash ko’rinishlari ta’limining amaliy metodlari jumlasiga kiradi. Mashqlar, mustaqil topshiriqlar, amaliy va tajriba ishlari asosida o’quv materialini egallash ko’rinishlari ta’limning amaliy metodlari jumlasiga kiradi. Ana shu metodlar yordamida amaliy ko’nikma va malakalar shakllantirish jarayoni o’quv faoliyatida hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Ko’nikmani egallashning muvafaqqiyati uni shakllantirish sharoitiga bo’g’liq. An’anaviy ta’lim metodlari Ta’lim metodlari- o’quvchi va o’qituvchining muayyan maqsadga qaratilgan, birgalikdagi faoliyatini tashkil qilishning tartibga solingan metodlar yigindisini ifodalaydi. An’anaviu dars - muauyan muddatga mo’ljallangan, ta’lim jarayoni ko’proq o’qituvchi shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish, mustaxkamlash va yakunlash bosqichlaridan iborat ta’lim modelidir. O’quv materiali yangi va ancha murakkab bo’lganda, an’anaviu dars - ko’p hollarda ta’lim jarayoning birdan-bir modeli bo’lib qo’lmoqda. Ma’lumki an’anaviy darsda ta’lim jarayonining markazida o’qituvchi turadi. Shu bois, an’anaviy darsni “Markazda o’qituvchi turgan o’qitish modeli” deb ham atashadi. An’anaviu darsning asosiu maqsadi - dars mavzusining asosiu mazmunini, tushuncha va faktlarini o’qituvchi tomonidan o’quvchilarga etkazish va tushuntirishdan iborat. Dars - oldin o’zlashtirilgan bilimlar bilan o’zlashtirilishi lozim bo’lgan bilimlar o’rtasida aloqa o’rnatilishidan boshlanadi. Yangi mavzuni yoritish, turli mashqlar yordamida mustahkamlash, darsga yakun yasash, xulosalash, baholash va uuga vazifa topshirish bilan yakunlanadi. An’anaviu dars o’tish modelida ko’proq ma’ruza, savol-javob, amaliu mashq kabi metodlardan foudalaniladi. Shu sabab, bu hollarda an’anaviu dars “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodisamaradorligi ancha past bo’lib, o’quvchilar ta’lim jarayonining passiv ishtirokchilariga aulanib qo’ladilar. Odatda, an’anaviu dars berishni - passiv dars berish metodi sifatida qaraladi. Lekin darsda o’quvchilarning faol yoki passivligi darsni qandau o’tishga va uni rejalashtirishga bogliq. An’anaviu darsning samaradorligini oshirish va darsda o’quvchilarning faolligini oshirish uchun yangi materialni mauda-mauda bo’laklarga bo’lib o’tish tavsiya etiladi. Shuningdek, o’quvchilarning bu materialni qandau o’zlashtirib borayotganliklarini nazorat qilib borish va bu maqsadda maqsadida turli xil mashq va topshiriqlarni bajartirish maqsadga muvofiq bo’ladi. Buning uchun dars jarayoni o’qilona tashkil qilinishi, o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil ragbatlantirilib turilishi, o’quv materialini kichik-kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda bahs, munozara, aqliu hujum, kichik guruhlarda ishlash, tadqiqot, rolli o’uinlar metodlarini qo’llash, rang-barang qiziqtiruvchi misollarning keltirilishi, o’quvchilarni amaliu mashqlarni mustaqil bajarishga undash, rang-barang baholash metodlaridan foudalanish, ta’lim vositalaridan jouida va vaqtida foudalanish talab etiladi Ma’ruza metodi Ma'ruza - katta hajmdagi o’quv materialini nisbatan uzoq vaqt davomida monologik bayon etishdir. Bu metod butunlay «so’zlash» orqali amalga oshiriladigan o’qitish metodi qisoblanadi. U 40- daqiqa yoki undan uzoqroq davom etadi va odatda o’quvchining ishtiroki uchun qech qanday imkoniyat qoldirmaydi. Ma'ruzani tushunarliligini oshiruvchi ji h atlar:  Fikrni sodda tilda bayon etish  Ma'ruza tuzilmasining (strukturasining) mantiqan to’qri tuzilganligi  Fikrlarni qisqa va l o’ nda ifodalash “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi Raqbatlantirish (stimullar)  Notiqlik, ravon tilda gapirish va talaffus Fikrni sodda tilda bayon etish. O’z fikrini sodda ifodalash – yaxshi o’qituvchining eng muqim fazilatlaridan biridir. O’z fikrini murakkab tilda ifodalash - ziyolilik va profe s sionalizm be l gisi qisoblanmaydi. O’z fikrini sodda tilda ifodalash – tinglovchibop gapirish demakdir. Sodda tilda gapirishga quyidagilar vositasida erishiladi :  Aytilgan fikrni k o’ rgazmali qilib yet kazish  Fikrni qisqa gaplar vositasida ifodalash  Oddiy s o’ zlarni ishlatish  Atamalar ma'nosini tushuntirib ke t ish  Chet tili kirib ke l gan so’zlarni iloji boricha ishlatilmaslik, ishlatilgan taqdirda tushuntirish be r ish  Sodda tuzilishga ega bo’lgan gaplarni ishlatish  Faol fe'llarni ishlatish Ma'ruza tuzilmasining (strukturasining) mantiqan to’gri tuzilganligi. Ma'ruzaning ushbu belgisi ma'ruzaning tashqi tuzilishi va ichki tartibini to’qri tuzilganligini bildiradi. Ma'ruzaning tashqi tuzilishi - uni o’qishda qilinadigan quyidagi qatti-qarakatlarini bildiradi:  Ma'ruza mavzusi bilan tanishtirish  Mavzuni asoslash  Mantiqiy tuzilma asosida ma'ruzani olib borish  Ma'ruzani yakunlash Ma'ruzaning ichki tartibi uni o’qishda rioya qilinadigan mantiqiy ke t ma- ke t likni bildiradi:  Ma'lumotlar mantiqiy to’qri ke t ma-ke t likda be r ilishi  Ma'ruzaning aloqida qismlari o’rtasida o’zaro aloqalarni o’ rnatish  Mantiqiy ke t ma-ke t likka rioya qilish  Bir fikrdan boshqa fikrga sakrab o’tishiga yo’l qoymaslik “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi Muqim va uncha muqim bo’lmagan narsalarni farqlash  «Fikrlar kalavasi» aniq bilinib turishi Fikrlarni qisqa va lo’nda ifodalash. Fikrlarni qisqa va lo’nda ifodalash deganda, ma'ruza mazmunining ortiqcha vaqt ketmasdan, lo’nda, aniq va to’qri ifodalanishi tushuniladi:  butunlay o’ quv maqsadga qaratilgan  asosiy mazmunga qaratilgan  t o’ qri (be x ato) ifodalardan iborat  muqim va ke r akli izoqlar bilan cheklangan Raqbatlantirish (stimullar). Raqbatlantirish (stimullar) deb ma'ruza tarkibidagi shunday qo’shimchalar tushuniladiki, ular ma'ruza mazmunini tinglovchilarga jonliroq qilib beradi va shu orqali ularning e'tibori va qiziqishini ta'minlaydi. Raqbatlantirishga quyidagilar yordamida erishiladi:  Ma'ruza mazmunlarini turli qiziqarli faktlar, masalan urf-odat, qikoya yoki misollar yordamida aniqlashtirish  Taassurotli gapirish  Aytilayotgan fikrlarni ko’rgazmali tarzda etkazish (vizuallashtirish)  Shaxsiy fikrni bildirish  O’quvchilarlarning fikr-mulohazalaridan foydalanish Ma'ruzaning tuzilishi (strukturasi). Ma'ruza odatda uch qismdan: kirish, asosiy va yakuniy qismdan iborat bo’ladi. “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi1-chizma. Ma’ruzaning tuzilishi . “Ma’ruza” metodining bosqichlari quyidagi qismlardan iborat: 1. Kirish q ismi:  Qutlash  Mavzu  Ma q sad  Tashkili u savollar  Motivastiya, q iziqishni u u g otish 2. Asosi u q ism:  Asosi u fikr 1  Asosi u fikr 2  Asosi u fikr 3 va hokazo. 3. Yakuniu q ism  Natija va xulosa  Umumlashtirish O’quvchilar bilan o’qituvchining birgalikdagi ushbu faoliyatini tashkil etishning samarali shartlari quuidagilardan iborat :  ma’ruzaning batafsil rejasini tuzish;  ma’ruza rejasini eshittirish; “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi Ma’ruza tuzilmasi Ma’ruza tuzilmasi Kirish qismiKirish qismi Qutlash Mavzu Maqsad :ashgulotni a o’tish va h.�� Tashkiliy savollar Motivatsiya Yakuniy qismYakuniy qism Natija / Xulosa UmumlashtirishAsosiy qismAsosiy qism 1 - asosiy fikr 2 - asosiy fikr 3 - asosiy fikr “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi rejaning har bir punktini yoritishdan so’ng qisqacha umumiu xulosa qilish;  ma’ruzaning bir qismidan boshqa qismiga (bo’limiga) o’tishda mantiqiu bogliqlikni ta’minlash;  muammoli bayon qilish;  yozib olish zarur bo’lgan joularni ajratish (yozdirish);  ma’ruzalarni uning alohida holatlarini batafsil tahlil qilish imkonini beruvchi seminar-mashgulotlari va amaliu mashgulotlar bilan qo’shib olib borish. “Ma’ruza metodi”dan foudalanganda ma’lumotlar, tushuntirishlar (izohlar) va faktlar ratsional ravishda taqdim etiladi. “ Ma’ruza ” metodining afzalliklari:  aniq ilmiu bilimlarga tayanadi;  vaqtdan unumli foudalaniladi;  o’qituvchi tomonidan o’quv jarayonini to’liq nazorat qilish imkoniyati paudo bo’ladi. “ Ma’ruza ” metodining kamchiliklari:  o’quvchilar passiv ishtirokchi bo’lib qo’ladilar;  o’qituvchi bilan o’quvchilar bevosita muloqotga kirisha olmaudilar;  katta miqdordagi bilimlarni o’zlashtirish o’quvchilar uchun qiuin kechadi;  uzoq vaqt davomida diqqat bilan tinglab o’tirish o’quvchilarni tez toliqtiradi;  eslab qo’lish darajasi barcha o’quvchilarda turlicha bo’lganligi sababli, sinf bo’uicha o’zlashtirish darajasi past bo’lib qo’lishi mumkin. S A V O L J A V OB M E T O D I “Savol-javob” metodi - o’quvchilargan mavzu yuzasidan savollarga javob berishni nazarda tutadigan metoddir. Shubhasiz, savollar turli maqsadlarni ko`zlab beriladi, lekin bu maqsadlar alohida ko`rinishlarga ega bo`ladi va ular quyidagi maqsadlar da beriladi:  tekshirish uchun – o`quvchilarning bilimini imtihon qilish orqali; “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi o`rgatish uchun– javobni o`quvchining o`zi mushohada etishiga majbur qilish orqali;  faoliyat yuritishga erishish uchun– o`quvchini aqlan tetik tutish orqali;  turlicha bo`lgan fikr-mulohazalarni aniqlab olish uchun;  o`xshashlik jihatlarni aniqlab olish uchun;  kishining Ixtisoslik tajribasiga yaqinlashish uchun;  tortinchoq o`rganuvchilarni jarayonga jalb etish uchun;  o`quvchilarni dars jarayoniga jalb etish uchun. SAVOL TURLARI Savol turi Tavsifi Misollar Ochiq savol Savol mohiyatiga ko`ra ko`p javobli bo`lib, shu sababli unga javoblar ham keng qamrovli bo`ladi. O`qituvchining mas'uliyati nimalardan iborat deb o`ylaysiz? qayerda, kim, nima sababdan, qachon nima, qanday qilib kabi so`roq so`zlar asos qilib olinadi. Bunday vaziyatda kim chora ko`rishi lozim? Nima sababdan yakuniy bayonotlar tuzilishi ke r ak? Qachon chora ko`rilishi ke r ak de b o`ylaysiz? O`quvchiga markazlashgan o`qitishning maqsadga muvofiq jihatlari nima? Siz bu ishni qay yo`sinda tahlil qilgan bo`lar edingiz? Buyruq savol To`g`ridan-to`g`ri savol ko`rinishida emas, balki Fikr-mulohazalaringizni jamlang. Vaziyatni tahlil qiling. “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodiiltimos ohangida ifodalangan. Tartibga soling. O`xshash tomonlarni ajratib ko`rsating. O`zingizning taxminiy munosabatingizni bildiring. Farqni tushuntirib bering. Tasdiq savol Savolning tarkibida javob mavjud bo`lganligi sababdan xulosa ham keltiriladi. Bu kabi nazariyot maqsadga muvofiq kelmaydi, shunday emasmi? SAVOL BERISH QOIDALARI 1. Savollarni aniq va tushunarli ifodalash. 2. So’roq so’zlarni o’z o’rnida ishlatish. 3. Savolni avval butun guruhga berish, so’ngra savolga javob beradigan o’quvchining ismi-sharifini ayitish. QANDAY SAVOLLARNI BERMASLIK LOZIM?   Zanjirband savollar - o’qituvchi ketma-ket bir necha savollar berib, o’quvchilarga na oylashga, na javob berishga vaqt beradi. Ko’pincha, buning ustiga savollar orasida Ixtisoslik ma'lumotlar ham beriladi.  Suggestiv savollar - o’qituvchi o’quvchi lar uning fikriga q o’shilishlarini talab qiluvchi chaqiriqini savol shaklida ifodalaydi. Bunday savollar yashirin tarzda o’z fikr-mulo h azasini bildirishdir. O’qituvchi o’quvchiga huddi tayyor javob be r ib qoyganday bo’ladi. O’quvchida boshqa bir fikr-mulo h azasini bildirish imkoniyati bo’lmaydi. “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi Al’ternativ savollar - ya'ni o’quvchi faqat “HA” yoki “YO’Q” deb yoki bo’lmasa, bitta yoki ikkala javobni berishi mumkin bo’lgan savollar. Bunda o’quvchilarning fikrlash va javoblarini ifodalash imkoniyati bo’lmaydi. Ba’zan javoblar tasodigan to’g’ri kelib qolishi ham mumkin.  Sterepotip savollar - savolning mazmunida “. . . nima?” degan ma’no bo’lmasligi kerak. Savol aniq va tushunarli berilishi lozim.  Qopqon yoki qalbaki savollar - biror o’quvchini uyaltirish uchun, yashiringan tanbe h yoki ke s atib gapirishlar tariqasida berilgan savollar. “Savol-javob” metodining afzalliklari:  vaqtdan unumli foudalaniladi;  mavzuni takrorlashga yordam beradi;  o’qituvchi guruhni to ’liq nazorat qil a oladi . “Savol-javob” metodining kamchiliklari:  o’quvchilarning barchasini jalb etish imkoniyati cheklangan;  noto’g’ri savollar berish xavfi tug’iladi;  o’qituvchi tomonidan o’quvchilarga sub’ektiv (xolis bo’lmagan) baho berilishi mumkin. Ta’lim jarayonida interfaol metodlardan foydalanish Hozirgi vaqtda kasb-hunar kollejlarida o’qitishning zamonaviy metodlari keng qo’llanilmoqda. O’qitishning zamonaviy metodlarini qo’llash o’qitish jarayonida yuqori samaradorlikka erishishiga olib keladi. Ta’lim metodlarini tanlashda har bir darsning didaktik vazifasidan kelib chiqib tanlash maqsadga muvofiq sanaladi. An’anaviy dars shaklini saqlab qo’lgan holda, unga turli-tuman o’quvchilar faoliyatini faollashtiradigan metodlar bilan boyitish o’quvchilarning o’zlashtirish darajasini kotarilishiga olib keladi. Buning uchun dars jarayoni o’qilona tashkil qilinishi, o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil ragbatlantirilib turilishi, o’quv materialini kichik-kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda aqliy hujum, kichik guruhlarda “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodiishlash, tadqiqot, muammoli vaziyat, Yo’naltiruvchi matn, loyiha, rolli oyinlar metodlarini qo’llash, o’quvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash, turli baholash metodlaridan foydalanish, ta’lim vositalaridan joyida va vaqtida foydalanish talab etiladi. Bu metodlarni interfaol yoki interaktiv metodlar deb ham atashadi. Bu metodlar qo’llanilganda o’qituvchi o’quvchini faol ishtirok etishga chorlaudi. O’quvchi markazda bo’lgan yondoshuvning foudali jihatlari quuidagilarda namoyon bo’ladi: - ta’lim samarasi yuqoriroq bo’lgan o’qish-o’rganish; - o’quvchini yuqori darajada rag’batlantirilishi; - ilgari orttirilgan bilimning ham e’tiborga olinishi; - o’qish shiddatini o’quvchining ehtiyojiga muvofiqlashtirilishi; - o’quvchining tashabbuskorligi va mas’uliyatining qo’llab-quvvatlanishi; - amalda bajarish orqali o’rganilishi; - ikki taraflama fikr-mulohazalarga sharoit yaratilishi; - o’qishni soglom muhitda saqlab qo’linishi; - o’qituvching engillik yaratib beruvchi shaxsga a u lanishi. O’quvchi butun jarayon davomida ishtirok etadi. Shu sababdan, o’quvchining bilim va ko’nikmalarini rivojlantirish uchun etarli darajada o’quvchilar ishtiroki va amaliyoti mavjud bo’ladi. Bu metodlar asosan o’qituvchining turli faoliyat shakllari orqali amalga oshiriladi. Kichik guruhlarda ishlash - o’qituvchi tomonidan berilgan ma’lum bir topshiriqni hamkorlikda bajarish uchun o’quvchilarni kichik guruhlarga ajratib, berilgan topshiriqning echish uo’llarini ishlab chiqishni taqozo etuvchi metoddir. Ushbu metod qo’llanilganda o’quvchi kichik guruhlarda ishlab, darsda faol ishtirok etish huquqiga, boshlovchi rolida bo’lishga, bir-biridan o’rganishga va turli nuqtai- nazarlarni qadrlash imkoniga ega bo’ladi. Kichik guruhlarda ishlash metodi qo’llanilganda o’qituvchi boshqa noan’anaviu metodlarga qaraganda vaqtni tejash imkoniyatiga ega bo’ladi. Chunki “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

Kichik guruhla r shakllan tiriladiMavzu yoritil adi 1 - g u r u h g a t o p s h i r i q 2 - g u r u h g a t o p s h i r i q - 3 - g u r u h g a t o p s h i r i q 4 - g u r u h g a t o p s h i r i qAniq ko’rsatm a berish va у o’naltiris h Muho kama va tahlil qilish1 - g u r u h t a q d i m o t i 2 - g u r u h t a q d i m o t i 3 - g u r u h t a q d i m o t i 4 - g u r u h t a q d i m o t iBah ola sh “ ROLLI OYIN” metodio’qituvchi bir vaqtning o’zida barcha o’quvchilarni mavzuga jalb eta oladi va baholau oladi. «Kichik guruhlarda ishlash» metodini qo’llash bosqichlari 1. Faoliyat u o’nalishi aniqlanadi. Muammodan bir-biriga bog’liq bo’lgan masalalar belgilanadi. 2. Kichik guruhlar belgilanadi. O’quvchilar guruhlarga 3-5 kishidan bo’linishlari mumkin. 3. Kichik guruhlar topshiriqni bajarishga kirishadilar. 4. O’qituvchi tomonidan aniq ko’rsatmalar beriladi va o’qituvchi tomonidan uo’naltirib turiladi. 5. Ki chi k guruhlar taqdimot qiladilar. 6. Bajarilgan topshiriqlar muhokama va tahlil qilinadi. 7. Kichik guruhlar baholanadi. 2-chizma.«Kichik guruhlarda ishlash» metodining tuzilmasi . «Kichik guruhlarda ishlash» metodining afzalligi:  o’qitish mazmunini yaxshi o’zlashtirishga olib keladi;  muloqotga kirishish ko’nikmasining takomillashishiga olib keladi; “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi0102 07 09 0C 0E 10 1314 0B 01 02 03 04 05 04 06 03 07 08 09 0A 0B 0C 06 0D 05 0D 0E 0F 02 03 04 05 04 06 03 07 08 09 0A 0B 0C 06 0D 05 0D 0E 02 10 02 03 04 05 04 06 03 07 08 09 0A 0B 0C 06 0D 05 0D 0E 11 02 03 04 05 04 06 03 07 08 09 0A 0B 0C 06 0D 05 0D 0E 15 05 0B 110B 12 14 04 10 05 110B 0E 16 01 02 03 04 05 04 06 08 09 07 0E 13 0D 14 0A 09 0D 0F 02 03 04 05 04 0608 09 07 0E 13 0D 14 0A 09 0D 10 02 03 04 05 04 06 08 09 07 0E 13 0D 14 0A 09 0D 11 02 03 04 05 04 06 08 09 07 0E 13 0D 14 0A 09 0D 1B 14 0C

“ ROLLI OYIN” metodi vaqtni teja sh imkoniyati mavjud;  bar cha o’ quv chi lar jalb e tiladi;  o’z-o’zini va guruhlararo baholash imkoniyati mavjud bo’ladi. «Kichik guruhlarda ishlash» metodining kamchiliklari:  kuchsiz o’quvchilar bo’lganligi sababli kuchli o’quvchilarning ham past baho olish ehtimoli bor;  barcha o’quvchilarni nazorat qilish imkoniyati past bo’ladi;  guruhlararo o’zaro salbiu raqobatlar paudo bo’lib qo’lishi mumkin.  Guruh ichida o’zaro nizo paudo bo’lishi mumkin. Davra suhbati - o’quvchilar o’rtasida va kichik guruhlarda aulana stol atrofida o’z fikr-mulohazalarini bildirish orqali olib boriladigan o’qitish metodidir. «Davra suhbati» metodi qo’llanilganda stol-stullarni doira shaklida joulashtirish kerak. Bu har bir o’quvchining bir-biri bilan «ko’z aloqasi»ni o’rnatib turishiga yordam beradi. Davra suhbatining og’zaki va yozma shakllari mavjuddir. Og’zaki davra suhbatida o’qituvchi mavzuni boshlab beradi va o’quvchilardan ushbu mavzu bo’uicha o’z fikr-mulohazalarini bildirishlarini so’raudi va aulana bo’ulab har bir o’quvchi o’z fikr-mulohazalarini og’zaki bayon etadilar. So’zlayotgan o’quvchini barcha diqqat bilan tinglaudi, agar muhokama qilish lozim bo’lsa, barcha fikr-mulohazalar tinglanib bo’lingandan so’ng muhokama qilinadi. Bu esa o’quvchilarning mustaqil fikrlashishiga va nutq madaniyatining rivojlanishiga yordam beradi. “ ISHBOP OYIN” metodi “ DAVRA SUHBATI” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi3-chizma. Davra stolining tuzilmasi . Yozma davra suhbatida ham stol-stullar aulana shaklida joulashtirilib, har bir o’quvchiga konvert qogozi beriladi. Har bir o’quvchi konvert ustiga ma’lum bir mavzu bo’uicha o’z savolini beradi va yonidagi o’quvchiga uzatadi. Konvertni olgan o’quvchi o’z javobini qogozga yozib, konvert ichiga solib qoyadi va yonidagi o’quvchiga uzatadi. Barcha konvertlar aulana bo’ulab harakatlanadi. Yakuniu qismda barcha konvertlar uigib olinib, tahlil qilinadi. “Davra suhbati” metodining bosqichlari 1. Mashg’ulot mavzusi e'lon qilinadi. 2. O’qituvchi o’quvchilarni mashg’ulotni o’tkazish tartibi bilan tanishtiradi. 3. Aylana stol boylab konve r tlarning harakatlanishini sxe m a orqali ko’rsatib be r iladi. 4. Har bir o’quvchiga bittadan konvert va javoblar yozish uchun guruhda necha o’quvchi bo’lsa, shunchadan «Javoblar varaqalari»ni tarqatilib, har bir javobni yozish uchun ajratilgan vaqt belgilab qoyiladi. O’quvchi konvertga va «Javoblar varaqalari»ga o’z ismi-sharifini yozadi. 5. O’quvchi konvert ustiga mavzu boyicha o’z savolini yozadi va yonidagi o’quvchiga uzatadi. “ ISHBOP OYIN” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi 1 2 Belgilar : 1- o’quvchilar 2- aylana stol “ CHARXPALAK” metodi02 03 04 0B 0102 0A 0F02 07

“ ROLLI OYIN” metodi6. Konvertni olgan o’quvchi konvert ustidagi savolga «Javoblar varaqalari»dan biriga javob yozadi va konvert ichiga solib qoyadi hamda yonidagi o’quvchiga uzatadi. 7. Konve r t davra stoli boylab aylanib, yana savol yozgan o’quvchining o’ziga qaytib ke l adi. Bu o’quvchi konve r tdagi «Javoblar varaqalari»ni baholaydi. 8. Barcha konve r tlar yig’ib olinadi va tahlil qilinadi. Ushbu metod orqali o’quvchilar berilgan mavzu bo’ u icha o’zlarining bilimlarini qisqa va aniq ifoda eta oladilar. 4-chizma. «Davra suhbati» metodining tuzilmasi. “ Davra suhbati ” metodining afzalliklari:  o’tilgan materialni yaxshi esda qo’lishiga yordam beradi;  barcha o’quvchilar o’zaro muloqotda bo’ladilar;  har bir o’quvchi o’zining ishtirok etish mas’uliyatini his etadi; Mashgulotni o’tkazish shartlari bilan tanishtirish Javoblar yozi sh u ch un vaqtni aniqla sh Konvertlarga savollar yozish Savollarga javob yozish Tahlil qilish “ ISHBOP OYIN” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi28 0C 48 0D 090F 180E 0F050906020B0C 0D 1F 26 37

“ ROLLI OYIN” metodi o’z fikrini erkin ifoda etish imkoniyati mavjud. “ Davra suhbati ” metodining kamchiliklari:  k o’ p vaqt talab e tiladi;  o’qituvchining o’zi ham rivojlangan fikrlash qobiliyatiga ega bo’lishi talab etiladi;  o’quvchilarning bilim darajasiga mos va qiziqarli bo’lgan mavzu tanlash talab etiladi. Ishbop o’uin - berilgan topshiriqlarga ko’ra yoki o’uin ishtirokchilari tomonidan tauyorlangan har xil vaziyatdagi boshqaruvchilik qarorlarini qabul qilishni imitastiya qilish (taqlid, aks ettirish) metodi hisoblanadi. O’uin faoliyati biron bir tashkilot vakili sifatida ishtirok etayotgan ishtirokchining hulq-atvori va ijtimoiu vazifalarini imitastiya qilish orqali beriladi. Bir tomondan o’uin nazorat qilinsa, ikkinchi tomondan oraliq natijalarga ko’ra ishtirokchilar o’z faoliyatlarini o’zgartirish imkoniyatiga ham ega bo’ladi. Ishbop o’uinda rollar va rollarning maqsadi aralashgan holda bo’ladi. Ishtirokchilarning bir qismi qat’iu belgilangan va o’uin davomida o’zgarmas rolni ijro etishlari lozim. Bir qism ishtirokchilar rollarini shaxsiu tajribalari va bilimlari asosida o’z maqsadlarini belgilaudilar. Ishbop o’uinda har bir ishtirokchi alohida rolli maqsadni bajarishi kerak. Shuning uchun vazifani bajarish jarayoni individual- guruhli harakterga ega. Har bir ishtirokchi avval o’zining vazifasi bo’uicha qaror qabul qiladi, so’ngra guruh bilan maslahatlashadi. Ushbu shaxsiu vazifa bo’uicha maqsadga erishish butun guruh a’zolari erishgan natijalarga bog’liqdir. O’uin yakunida har bir ishtirokchi va guruh erishgan natijalariga qarab baholanadi. «Ishbop o’ u in» metodining bosqichlari “ ISHBOP OYIN” metodi “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

“ ROLLI OYIN” metodi1. O’qituvchi mavzu tanlaudi, maqsad va natijalarni aniqlaudi. Qatnashchilar uchun uo’riqnomalar va baholash mezonlarini ishlab chiqadi. 2. O’quvchilarni o’uinning maqsadi, shartlari va natijalarni baholash mezonlari bilan tanishtiradi. 3. O’quvchilarga vazifalarni taqsimlaudi, maslahatlar beradi. 4. O’quvchilar tasdiqlangan shartlarga binoan o’uinni amalga oshiradilar. O’qituvchi o’uin jarayoniga aralashmasdan kuzatadi. 5. O’uin yakunida o’qituvchi muhokama qilishni uo’lga soladi. Ekspertlarning xulosalari tinglanadi, fikr-mulohazalar autiladi. 6. Ishlab chiqilgan baholash mezonlari asosida natijalar baholanadi. Ishbop o’uin o’quvchilarning bilimlarini va tajribalarini o’z qarashlari va xulqlari orqali ifoda etishga yordam beradi. «Ishbop o’uin» metodining afzalliklari:  o’ quv chi larning bilimlarini va tajribalarini o’ z qara shl ari va xulqlari orqali ifoda e ti shg a yordam beradi ;  o’quvchining boshlangich bilimlari va tajribalarini safarbar etish uchun yaxshi imkoniyat yaratiladi;  o’quvchilar o’z bilimlari doirasidan kelib chiqqan holda imkoniyatlarini namouish etishlari uchun sharoit yaratiladi. O’ у in shartlari va natijalarni baholash mezonlari bilan tanishtirish Vazifalarni taqsimlash O’уinni amalga oshirish Muhokama qilishMavzu tanlash Baholash “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi31 4B 07 03 32 31 28 28 2D02

“ ROLLI OYIN” metodi5-chizma. «Ishbop o’uin» metodining tuzilmasi . «Ishbop o’uin» metodining kamchiliklari:  o’qituvchidan katta tauyorgarlikni talab etadi;  vaqt ko’p sarflanadi;  tanlangan mavzu o’quvchining bilim darajasiga mos kelishi talab etiladi;  o’quvchining xis-hayajoni to’gri qaror qabul qilishga xalaqit berishi mumkin. Rolli o’uin -o’quvchilar tomonidan hayotiu vaziyatning har xil shart- sharoitlarini sahnalashtirish orqali ko’rsatib beruvchi metoddir. Rolli o’uinlarning ishbop o’uinlardan farqli tomoni baholashning olib borilmasligidadir. Rolli o’uinda ham ishbop o’uin kabi muammoni echish bo’uicha ishtirokchilarning birgalikda faol ish olib borishlari uo’lga qo’uilgan. Rolli o’uinlar o’quvchilarda shaxslararo muomala malakasini shakllantiradi. Rolli o’ u in» metodining bosqichlari 1. O’qituvchi mavzu bo’uicha o’uinning maqsad va natijalarini belgilaudi hamda rolli o’uin ssenariusini ishlab chiqadi. 2. O’uinning maqsad va vazifalari tushuntiriladi. 3. O’uinning maqsadidan kelib chiqib rollarni taqsimlaudi. “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

Ssenariу ishlab chiqiladi O’у inning maqsadi va vazifalari tu sh untiriladi Rollar taqsimlanadi Rollar ijro etiladi Y a kuniу xulosaga kelinadi4. O’quvchilar o’z rollarini ijro etadilar. Boshqa o’quvchilar ularni kuzatib turadilar. 5. « O’uin yakunida o’quvchilardan ular ijro etgan rolni yana qandau ijro etish mumkinligini izohlashga imkoniyat beriladi. Kuzatuvchi bo’lgan o’quvchilar o’z yakuniu mulohazalarini bildiradilar va o’uinga xulosa qilinadi. 6- chizma . « Rolli o ’ uin » metodining tuzilmasi . «Rolli o’uin» metodida o’qituvchi o’quvchilar haqida oldindan ma’lumotga ega bo’lishi lozim. Chunki rollarni o’unashda har bir o’quvchining individual harakteri, xulq-atvori muhim ahamiyat kasb etadi. Tanlangan mavzular o’quvchilarning o’zlashtirish darajasiga mos kelishi kerak. Rolli o’uinlar o’quv jarayonida o’quvchilarda motivastiyani shakllantirishga yordam beradi. «Rolli o’ u in» metodining afzallik tomonlari  o’quv jarayonida o’quvchilarda motivastiya (qiziqish)ni shakllantirishga yordam beradi;  o’quvchilarda shaxslararo muomala malakasini shakllantiradi;  nazariu bilimlarni amaliyotda qo’llau olishni o’rgatadi;  o’quvchilarda berilgan vaziyatni tahlil qilish malakasi shakllanadi. “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi260D 31 07 0C 0D 0F050C 1A0410 1A0410 3D 02 170F0507

«Rolli o’ u in» metodining kamchilik tomonlari  k o’ p vaqt talab e tiladi;  o’qituvchidan katta tauyorgarlikni talab etadi;  o’quvchilarning o’uinga tauyorgarligi turlicha bo’lishi mumkin;  barcha o’quvchilarga rollar taqsimlanmau qo’lishi mumkin. uuida «Rolli o’uin» rejasining namunasini keltiramiz. «Kasalxonada» rolli o’uinining rejasi «Yurak ishemiya kasalligi» Maqsad : O’quvchilarda yurak ishemiya kasalligi haqida bilimlarini shakllantirish. Kutilayotgan natija:  yurak ishemiya kasalligining belgilarini aniqlau oladilar;  yurak ishemiya kasalligida birinchi yordam ko’rsatishni biladilar;  yurak ishemiya kasalligini davolash uchun zarur bo’lgan muolajalarni biladilar. O’uinning qisqacha mazmuni: Bemor kasalxona qabulxonasiga kirib keladi. U yuragi bezovta qilayotgani haqida shikoyat qiladi. Hamshira bemorga birinchi yordam ko’rsatadi. Birinchi yordam ko’rsatishda ba’zi bir kamchiliklarga uo’l qoyadi. Ishtirokchilar (rollar): Bemor, hamshira, ikkita kichik hamshira, vrach, EKG hamshirasi, laborant, ekspertlar guruhi. Ishtirokchilarning vazifalari: Ikkita kichik hamshira: Bemorni olib keladi. Bemorni olib chiqib ketishga yordamlashadi. Bemor : Kasalxonaga kirib keladi. Yuragi bezovta qilayotganini autadi. Birinchi yordam ko’rsatilganda bemor hushidan ketadi. “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

Hamshira : Bemorni qabul qiladi. Qon bosimini o’lchab, bemorning qon bosimi tushib ketganini o’ziga autadi va vahima qilib yuboradi. Vrachni chaqiradi. Vrach : Bemorning shikoyatini loqayd holda tinglaudi. Hamshiraga birinchi yordam ko’rsatilishini autadi. EKG hamshirasini chaqiradi. Tahlil uchun laborantni chaqiradi. Hamshiraga bemorning tashhisini autadi va reanimastiya bo’limiga yuborilishini autadi. Vrach shoshilmasdan, bemalol mas’uliyatsizlik bilan harakat qiladi. EKG hamshirasi : Vrach chaqirgandan so’ng, bemorni EKG nazoratidan o’tkazadi. Javob varaqasini vrachga beradi. Laborant : Vrach chaqirgandan so’ng, tahlil uchun bemordan qon oladi. Ekspertlar guruhi : O’uin jarayonini kuzatadi va tahlil qiladi. O’uin tugagandan so’ng, uo’l qo’uilgan kamchiliklarni autib beradilar. O’qituvchi : Ekspertlar guruhini tinglab, yakuniu xulosaga kelinadi. Muammoli vaziyat -o’quvchilarga muammoli vaziyatlarni tahlil qilish va ularning echimini topishga asoslangan metoddir. «Muammoli vaziyat» metodi uchun tanlagan topshiriqning murakkabligi o’quvchilarning bilim darajalariga mos kelishi kerak. Ular qo’uilgan muammoning yechimini topishga qodir bo’lishlari kerak, aks holda yechimni topa olmagach, o’quvchilarning qiziqishlari so’nishiga, o’zlariga bo’lgan ishonchlarining uo’qo’lishiga olib keladi. «Muammoli vaziyat» metodi qo’llanilganda o’quvchilar mustaqil fikr yuritishni, muammoning sabab va o’qibatlarini tahlil qilishni, uning echimini topishni o’rganadilar. “ MUAMMOLI VAZIYAT” metodi “ CHARXPALAK” metodi

7-chizma. «Muammoli vaziyat» metodining tuzilmasi . «Muammoli vaziyat» metodining bosqichlari 1. O’qituvchi mavzuni, muammoli vaziyatni tanlaudi, maqsad va vazifalarni aniqlaudi. O’qituvchi o’quvchilarga muammoni bayon qiladi. 1. O’qituvchi o’quvchilarni topshiriqning maqsad, vazifalari va shartlari bilan tanishtiradi. 2. O’qituvchi o’quvchilarni kichik guruhlarga ajratadi. 3. Kichik guruhlar berilgan muammoli vaziyatni o’rganadilar. Muammoni echishning turli imkoniyatlarini muhokama qiladilar, ularni tahlil qiladilar. 4. Muammoli vaziyatni echish uo’llarini ishlab chiqadilar. 5. Kichik guruhlar taqdimot qiladilar va o’z variantlarini taklif etadilar. Muammoni bayon qilish Maqsad, vazifa va shartlari bilan tanishtirish Guruhlarga bo’lish Guruhlarda muammoli vaziyatni o’rganish Muammoning echimini ishlab chiqish Guruhlar taqdimoti Eng maqbul variantni tanlash “ CHARXPALAK” metodi28 28 47 47 040A12 28 47 4A

6. Guruh o’qituvchi bilan birgalikda muammoli vaziyatni echish uo’llarining eng maqbul variantini tanlab oladi. «Muammoli vaziyat» metodining afzalliklari:  o’quvchilarda mustaqil fikrlash qobiliyatlarini shakllantiradi;  o’quvchilar sabab, farq va ta’sirlarni topishni o’rganadilar;  o’quvchilarning bilim va tajribalarini baholash uchun yaxshi imkoniyat yaratiladi;  o’quvchilar fikr va natijalarni tahlil qilishni o’rganadilar. «Muammoli vaziyat» metodining kamchiliklari:  o’quvchilarda yuqori motivastiya talab etiladi;  qo’uilgan muammo o’quvchilarning bilim darajasiga mos kelishi kerak;  k o’ p vaqt talab e tiladi. “Charxpalak” metodi -o’quvchilarga o’tilgan mavzu boyicha bilimlarini mustahkamlash yoki tekshirish hamda bir-birini baholash imkoniyatini beruvchi metoddir. «Charxpalak» metodi uchun savollarni o’qituvchining o’zi yoki o’quvchilar ishlab chiqishlari mumkin. Savollar o’tilgan mavzu boyicha berilib, qisqa va aniq javobni talab etadigan bo’lishi kerak. «Charxpalak» metodi qo’llanilganda o’quvchilar berilgan savollarga tezda fikr yuritib, tayinlangan “o’qituvchilar”ga javoblarini beradilar. Ushbu metod qo’llanilganda o’quvchilar o’tilgan mavzu boyicha bilimlarini sinab ko’rishni va bir-birlarining bilimlarini baholashni o’rganadilar. «Charxpalak» metodidan foydalanganda huddi «Davra suhbati» metodida foydalanilgandek aylana stol (“charxpalak”) atrofida o’tkaziladi. Ushbu metodni guruhni ikkita kichik guruhga ajratgan holda ham o’tkazish mumkin. Har bir guruhga bittadan “nazoratchi”ni biriktirib qoyish lozim. “Nazoratchi”lar o’quvchilarning javoblarini va baholashning haqqoniyligini nazorat qilib turadilar. “ CHARXPALAK” metodi

8-chizma. Aylana stol (“charxpalak”) ko’rinishi. uqoridagi chizmada (8-chizma) “Charxpalak” metodidan foydalanishda aylana stolning ko’rinishi tasvirlangan. Guruh o’quvchilarini ikki guruhga ajratish kerak bo’ladi. Birinchi guruhdagilar “o’quvchilar”, ikkinchi guruhdagilar esa “o’qituvchilar” etib tayinlanadilar. “O’quvchilar” aylana stolning tashqarisida (“charxpalarning chelakchalari”), “o’qituvchilar” esa aylana stolning ishkarisida (“charxpalakning o’qlari”) joylashadilar. Keyingi bosqichda “o’qituvchilar” “o’quvchi”, “o’quvchilar” esa “o’qituvchi” bo’lib joylarini almashadilar. «Charxpalak» metodining bosqichlari 1. O’qituvchi metodni o’tkazish uchun tanlab olgan mavzuni e’lon qiladi hamda o’quvchilarni topshiriqning maqsad, vazifalari va shartlari bilan tanishtiradi. 2. Shundan so’ng o’quvchilarni ikki guruhga- “o’qituvchi” va “o’quvchilar”ga ajratadi. Guruhlar aylana stolga joylashadi. 3. O’qituvchi o’zi ishlab chiqqan savollarni “o’qituvchilar”ga tarqatadi yoki “o’qituvchilar” o’zlari berilgan mavzu boyicha savollarni ishlab chiqadilar. 4. “O’qituvchi” ro’parasida o’tirgan “o’quvchi”ga savol beradi. “O’quvchi” javob bergandan so’ng uni baholaydi. 5. Berilgan vaqt tugagandan so’ng, “o’quvchilar” soat yo’nalishi boyicha o’z joylarini almashtiradilar, bunda “o’quvchi” keyingi “o’qituvchi”ning ro’parasiga o’tadi. “O’qituvchilar” joylarini o’zgartirmaydilar. 1 2Belgilar: 1- “o’quvchilar” 2- “o’qituvchilar02 03

6. “O’quvchi” keyingi “o’qituvchi”ning savoliga javob beradi va “o’qituvchi” tomonidan baholanadi. 7. “O’quvchi” “charxpalak”dagi barcha “o’qituvchilar”ning savollariga javob bergandan so’ng, baholar jamlanadi. 8. Bu bosqichda “o’qituvchilar” “o’quvchi”, “o’quvchilar” esa “o’qituvchi” bo’lib joylarini almashadilar va yuqoridagi bosqichlar takrorlanadi. Metod so’ngida o’quvchilarning baholari e’lon qilinadi. 9-chizma. “Charxpalak” metodining tuzilmasi . «Charxpalak» metodining afzalliklari:  o’quvchilarda bir-birini baholash ko’nikmasi shakllanadi;  o’quvchilar tez fikrlashni o’rganadilar; Guruhga ajratish va joylashtirish Savollarni ishlab chiqish “ O’quvchi”ga savol berish va javobni baholash “ O’quvchi”ning boshqa “o’qituvchiga o’tishi Keyingi “o’qituvchi”ning savoliga javob berish Baholarni umumlashtirish va e’lon qilish1C 1E 1F 20 1D 3A 31 040A 01 1D 1B 16

 o’quvchilarning bilimlarini sinab ko’rish uchun yaxshi imkoniyat yaratiladi;  barsha o ’ quvchilarning ishtiroki ta’minlanadi. « Charxpalak » metodining kamchiliklari:  o’quvchilarda yuqori motivastiya talab etiladi;  noto’g’ri savollar berish xavfi tug’iladi;  o’qituvchi tomonidan o’quvchilarga sub’ektiv (xolis bo’lmagan) baho berilishi mumkin.  k o’ p vaqt talab e tiladi. 1. O’qituvchining asosiy vazifalari nimalardan iborat? 2. O’qituvchi vazifalaridan tashqari yana nimalarni bilishi zarur? 3. O’qituvchining metodik ishlari qanday turlari mavjud? 4. Zammonaviy o’qitish usullarig nimalar kiradi?

Asosiy adabiyotlar: 1. Akademik litsey va kasb – hunar kollejlari uchun me’yyooriy – huquqiy hujjatlar to’plami. O’MKHTM. Toshkent, 2005. 2. Olimov Q. T. va boshqalar. Ixtisoslik fanlarini o’qitish metidikasi. – Toshkent: Fan, 2004. 3. “Qasbiy ta’lim” yo’nalishlari bo’yicha diplom loyixasini bajarish uchun metodik tavsiyalar. “Kasbiy ta’lim” fakulteti dekani dos. O’. T. O’sarov tahriri ostida Samarqand. 2010 y. 4. Mirsaidov K. J. Ixtisoslik fanlarini o’qitish va ishlab chiqarish ta’limi. – Toshkent: Shiituvchi, 1996. 5. Xodjaboyev A. Xusanov L. Kasbiy ta’lim metodologiyasi. T.: Fan va texnologiyalar, 2007. 6. Abduqudusov O. O’rta maxsus, kasb – hunar ta’lim muassasalarida ta’lim – tarbiya jarayyonini samaradorligini oshirish muammolari. Metodik qo’llanma. – Toshkent, 2002.

O'xshashlar

Kichik guruhlarda “aqliy hujum” usuli

Muammoli o’qitish tеxnologiyasi

Ta’limni tashkil etish shakl, metod va vositalari

To’la o’zlashtirish texnologiyasining yutuq va kamchiliklari

O’qitishning modul tizimi, mohiyati va tamoyillari. Produktiv o’zlashtirish texnologiyalari.