Тарбия жараёнида ўқувчиларда тежамкорлик тушунчаларини сингдириш - Pedagogika - Referatlar

Тарбия жараёнида ўқувчиларда тежамкорлик тушунчаларини сингдириш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

101 KB

Ko'chirib olish

Тарбия жараёнида ўқувчиларда тежамкорлик тушунчаларини сингдириш Режа: 1. Ота-боболаримизнинг ўз фарзандлари тежамкор бўлишга унданганларини халқ оғзаки ижоди мисолида. 2. Оилада болаларни тежамкорлик руҳида тарбиялаш. 3. Тежамкорликни тарбиялашда топишмоқ, мақол, эртаклардан фойдаланиш. 4. Оила бюджетидан тўғри фойдаланиш. 5. Иқтисод. 6. Исроф. 7. Оила бюджети. 8. Ҳаражат турлари. 9. Пул қадрини сақлаш.

Бозор иқтисодиёти оила тарбиясида кенг қўлланиб келинган миллий қадрият сифатидаги тажрибаларига суянишни ҳам тақозо этади. Масалан, ўзбек оилаларида болаларни тежамкорлик руҳида тарбиялаб келганлар, исрофгарчиликка йўл қўймаганлар. Маълумки, «иқтисод» сўзининг маъноси кенг бўлиб, чуқур мазмунга эга. Кўп уринди бу сўз халқ ичида «тежамкорлик» сўзининг синомини сифатида қўлланилади. Тежамкорлик ҳақида сўз кетганда исрофгарчиликка йўл қўймасликки тушунамиз. «Иқтисод» тушунчасига, машҳур ўзбек муаямини Абдулла Авлоний қуйидагича таъриф беради: «Иқтисод деб пул ва мол каби наъматларнинг қадрини билмакка айтилур. Мол қадрини билувчи кишилар ўринсиз ерга бир тийин сарф қилмас, ўрни келганда, сўмни аямас. Саҳоватнинг зидди баҳиллик ўлдиғи каби иқтисоднинг зидди исровдур. Аллоҳ. Таоло исроф қилувчиларни суймас». Ота-боболаримизнинг ўз фарзандларини тежамкор бўлишга ундаганларини халқ оғзаки ижоди мисолида ҳам кўришимиз мумкин. Масалан, тежамкорлик мавзуи халқ мақолларида ҳам ўз аксини топган. Зеро, бу мақоллар юз йиллар давомида авлоддан-авлодга ўтиб, халқнинг дилида сақланиб келган. Мақоллар кишиларнинг тарихий тажрибаси сифатида кўпгина синовлардан ўтиб шаклланади ва чуқур маъно касб этади. Мана уларнинг айримлари: «Тежаган-бирга бирни қўшар, тежамаган бирини ҳам бой берар», «Пул топиш учун куч-қувват керак, тежаш учун-фаҳму-фаросат», «Ўзингникини бир бор тежасанг, халқникини минг бор тежа», «Тежамлигу расомадлик-ака-ука, тўғрилигу ҳалоллик-опа-сингил», «Тежамкор-олқиш олар, исрофгар койишга қолар» ва ҳоказо. Ҳаттоки, ота-оналаримиз тежамкорлик руҳида тарбиялаш вазифасига фарзандларининг бахтли-саодатли бўлишнинг бир шарти, ахлоқий тарбиянинг бир кўриниши сифатида қараганлар. Бозор иқтисодиётининг мақсади жамиятнинг барча аъзоларини,

жумладан, ота-оналарни, уларнинг фарзандларини амалий ҳисоб-китобга ва оқилона омилкорликка ўргатишдан иборат. Зотан, пул ҳам шахсни тарбиялайди. Уни менсимаслик икки томонлама хатоларни келтириб чиқариши мумкин. Унинг бир томони, болани оиланинг моддий қийинчиликларини билишни истамаслик одати пайдо бўлади ва у текинхўрликка ўрганади. Иккинчи томони, пулга хирс қўйиш, очкўзлик, худбинлик, хасислик каби иллатларни келтириб чиқаради. Маълумки, азалдан ота-оналаримиз болаларни хўжалик ишлари билан таништириб, оиланинг кирим ва чиқим ишларини уларга ўргатиб келишган. Шу тарзда, болада оиланинг моддий аҳволи хасида тасаввур ҳосил бўлишига эътибор берилган. Ҳозирги замонда бутун дунёда кўзга ташлаётган озиқ-овқат, ичимлик суви, фойдали қазилмалар ва шу каби захираларнинг камайиб бораётганлиги, шунингдек, аҳволи сонининг ортиб кетаётганлиги қатор муаммоларни келтириб чиқараётганлиги тежамкорлик, ишбилармонлик, омилкорлик каби қадриятларнинг умуминсоний, умумбашарий аҳамиятини зарурлигини кўрсатиб бермоқда. Демак, тежамкорлик ишбилармонликни бир кўриниши сифатида қадрият ҳисобланиб келинган ва у маънавий-ахлоқий мазмунга эгадир. Бу тушунчани бола онгига сингдириб бориш ота-онанинг вазифасини бўлиб, уни бажариш фақат шахсий иш бўлмасдан, балки ижтимоий аҳамиятига молик ҳодисадир. Чунки, бола ўзида тежамкорлик туйғусини шакллантира бориб, фақат ўз меҳнатини ва ўзгалар меҳнатини қадрига етадиган бўлади. Буни англаб етиш болада ўзи, ота-онаси ва жамият яратган бойликларни қадрига етиш, уларни асраб-авайлаш кўникмаси ва малакаси пайдо бўла бошлайди. Ота-оналар болаларининг келажагини ўйлаб, уларни илк ёшларидан меҳнатга солиб чиниқтириб борадилар. Тўғри тарбиянинг энг таъсирни, энг самарали усули ҳам шу меҳнатдир. Ота-оналар болаларининг меҳнатига ҳамма вақт ҳам муҳтож бўлавермайдилар, лекин болани ёшлигидан ишга

ўргатиш, меҳнатга кўниктириш зиммаларидаги бурч эканлигидан шундай йўл тутадилар. Маълумки, ҳар бир оиланинг ўз хўжалиги бўлади ва у ўз хўжалигини соф, ҳалол меҳнати билан қуради: бу хўжалик даромади оила аъзоларининг қандайдир доимий фонда олиб туришлари орқасидан эмас, балки иш ҳақининг ошуви ва оила ҳаражатларидан орттириб, тежаб қолиш туфайли кўпаяди. Биздаги оила хўжалиги рўзғор учун керакли бўлган буюмлардан, ашё ва жиҳозлардан иборатдир. Оила давлатманд бўлса, бу ҳол оила аъзолари яхши ва бахтли кечираётганини, истеъмол буюмларини кўпроқ келаётганини, ўз эҳтиёжларини кўпроқ харид келаётганини, ўз эҳтиёжларини кўпроқ қаноатлантираётганини билдиради. Ҳар бир оила ўз хўжалигини тузатиб олиш йўли билан турмушини яхшилашга уринади. Оиланинг давлатманд бўлиши кўпроқ бутун мамлакат эришган муваффақиятларга унинг иқтисодиёт ва маданият соҳасидаги ютуқларига боғлиқ бўлади. оилада болаларни тежамкорлик руҳида тарбиялашга қанчалик кўп эътибор берилса, улар халққа ҳам, ота-оналарига ҳам ўзларига ҳам шунча кўп фойда етказадилар. Ҳар бир бола оиланинг тенгҳуқуқли аъзосидир. Демак, у оила хўжалигининг иштирокчисидир. Шу билан бирга, болаларимизни фақат оила хўжалигини юритишга қобилиятли кишилар қилиб тарбиялабгина қолмай, шунингдек бутун жамият хўжалигини ҳам тежаб-терган юритадиган садоқатли фуқаролар қилиб тарбия қилмоғимиз лозим. Барча ота-оналар бундай тарбия мақсадлари тўғрисида ўзларида равшан тушунча ҳосил қилиб, бу билан ўз тарбия йўсинларини доимий ишга солиб ва текшириб боришлари зарур. Кўпинча ота-оналар болаларининг ҳамма нарсани муҳайё бўлиши, яъни яхши еб-ичиши, яхши кийиниши, катта бўлганда уй-жойли бўлиши ҳақида ўйлайдилар. Буларнинг ҳаммасини фарзандларига чексиз меҳрибонликларидан ва уларни беҳад севганликларидан қиладилар.

Болаларини деб ўзларининг энг зарур эҳтиёжларини қондиришни ҳам четга суриб қўйядилар, лекин буни бола эсига ҳам келтирмайди ва ҳатто секин- аста ўзини ҳаммадан ортиқ, менинг истагим ота-онам учун қонун, деб ўйлашга одатланади. Бу тарбиянинг нотўғри ва зарарли йўли бўлиб, бундан ота-оналарнинг ўзлари кўпроқ заҳмат чекадилар. Бизнингча, ота-оналар ўз фарзандларини меҳнатсевар ва тежамкор қилиб тарбиялаш учун қуйидагиларга амал қилишлари керак. 1. Бола ўз ота онасининг қаерда ишлашини ва нима ишлаб чиқаришини, бу ишлаб-чиқаришнинг бутун жамият учун қандай аҳамияти борлигини билиши керак. Умуман, бола ота-онаси ишлаб, топиб келтирадиган даромаднинг катта ва фойдали ижтимоий меҳнат эвазига олинадиган иш ҳақи эканини мумкин қадар эртароқ яхши тушуниши лозим. 2. болани оила бюджети биланмумкин қадар эртароқ таништириш лозим. у отаси ва онасининг қанча маош олишини билиши керак. Бола ота ёки онасининг нимага муҳтож эканлигини, бу муҳтожликнинг қанчалик зарурлигини билиши зарур, у оиланинг бошқа аъзолари эҳтиёжини яхшироқ қондириш учун ўзининг баъзи эҳтиёжларидан вақтинча кечишга одатланиши керак. Оиланинг умумий эҳтиёжига доир масалаларини муҳокама қилишга болани кўпроқ жалб қилиш лозим. 3. Агар оиланинг моддий шароити жуда яхши бўлса, боланинг ўз тенгдошлари олдида бундай яхши шароит билан ғурурланиш ва мақтанишга одатлантирмаслик керак. Бола оиланинг бойлигидан ўзгалар олдида гердайишга ҳеч қандай асос йўқлигини тушуниш зарур. 4. Ота-оналар болаларининг ҳалол, ростгўй ва софдилликка одатланиб боришларини диққат билан кузатиб боришлари керак. Улар ҳеч нарсани боладан атайин яширмасликлари ва шу билан бирга унинг кўз ўнгида ётган бўлса ҳам, сўроқсиз олмасликка ўргатишлари зарур. Ҳавас келтирадиган ҳар

хил нарсаларни атайин боланинг кўз ўнгича қўйиб, уни ана шу нарсаларга бепарволик билан, суҳлик қилмай қарашга ўргатиш лозим. 5. Оилада тежаскорлик ва хтиёткорлик тарбиясини тўғри ташкил этиб эскириб қолган нарсаларни яхшилаб таъмир қилиб, янгисини сотиб олиш вақтини чўзиш ва шу йўл билан ота-оналар ёки оиланинг бошқа аъзолари топган пулнинг маълум қисмини тежаб қолиш болани жуда кичик ёшлигидан бошлаб хўжалигини яхши юритмоқчи бўлган киши рўзғорда қайси нарсанинг эскира бошланганини аввалроқ пайқаши, рўзғор буюмларининг жуда эскириб қолишига йўл қўймаслиги, уларни ўз вақтида тузаттириш, бозорда ёки дўконда тасодифан кўриб қолган нарсасини сотиб олавермай, балки ҳақиқатдан керак бўлган нарсани сотиб олиши мақсадга мувофиқдир. Болаларга ҳам шу одатни сингдириб бориш керак. 6. Бола фақат ўз хонадонидаги буюмларинигина эҳтиёт қилиб қолмай, балки бошқа кишиларнинг буюмларини айниқса, кўпчилик фойдаланадиган буюмларни ҳам эҳтиёт қиладиган бўлиши лозим. 7. Тежаб-тергаб иш кўриш одатларини болада мумкин қадар эртароқ тарбияламоқ керак. Одат машқ қилиш билан ҳосил бўлади. шу йўл билан болада буюмларни тежаб-тергаб туриш истагини доимо рағбатлантириб туриш керак. 8. Пулни тежаб-терган сарфлаш айниқса муҳимдир. бундай ҳаражатларнинг рўйхати боланинг ёшига ва оиланинг қурбига қараб турлича бўлиши мумкин. Дейлик, 10 яшар бола учун тахминан қуйидагича рўйхат тузса бўлади: дафтар, китоб сотиб олиш, йўл кира, бутун оила учун нон, сут, сарёғ, совун сотиб олиш, унинг ўзи ва укасига ручка олиш… бола катта бўлган сари, бундай ҳаражатлар рўйхати анча маъсулиятлироқ ва мураккаброқ бўла бориши лозим. Оилада ота-оналар ўз фарзандларининг меҳнатсевар, тежамкор ва эҳтиёткор кишилар бўлиб етишишларида ўзлари намуна бўлишлари керак. Бу тарбия ишлари учун жуда муҳим омиллардан саналади. Оила бюджети ва хўжалиги.

Бизнинг мавзуни ўрганишда оила бюджети ва хўжалиги, уни режалаштириш, ота-она, болалар ўртасида ишларнинг тақсимланиши ва оиланинг иқтисодий манбаи хусусида фикр юритилиб, ўқувчиларда оила бюджетининг даромади ва ҳаражати, оила хўжалигини бошқариш каби тушунчалар шакллантирилади. Ўқитувчи дарснинг ташкилий қисмидан кейин қуйидаги икки лавҳани икки ўқувчига ўқитади. Иқтисод. Пул ва молни керакли, зарур нарсаларга сарфлагандан кейин қолган пулдан бир қисмини келгуси кунлар учун сақлаш лозим. шундай қилинса, доимо иқтисод қилиб борилса, катта сармоя ҳосил бўлади. Иқтисод қилишга, тежашга одатланган одамлар саодат ва тинчлик билан умр кечирадилар. Тўғри, яхши ёйиш, ичиш, кийиш керак, аммо «кўрпангга қараб оёқ узат» нақлига амал қилинса, бошқаларнинг нарсаларига таъна қилинмайди, кўнгил ҳам ҳотиржам бўлади. Қўлида бўлган пулга, мулка қаноат қилмаган одамнинг нафси бутун дунё молига ҳам қаноат қилмайди. Исроф. Исроф – ўринсиз фойдасиз ишларга пул ва мол сарфлашдир. Қўлдаги пул ва молни керакли жойларга сарфлаш, яхши идора қила олиш, исрофгарчиликдан сақланиш лозим. Шуҳрат қозониш учун тўй ва зиёфатлар қилиб, пул сарф этишнодонликдир. Исроф натижасида йўқчилик, кейин ҳар кимнинг мол, давлатига таъна ва ҳасад қилиш келиб чиқади. Байт: Сен агар исроф этишни ташладинг, Ул замон давлат этагин ушладинг. Ўқувчиларнинг ана шу икки лавҳа хусусидаги фикрлари умумлаштирилиб, давом этилади. Ҳар қандай оила маълум бир даромад ҳисобига яшайди. Партия ва

ҳукуматимиз оилаларнинг иқтисодий қувватини оширишга яқиндан ёрдам бериш мақсадида йилдан йилга меҳнаткашларнинг ойлик иш ҳақларини оширяпти, пенсионер, студент, ёлғиз она ҳам давлат эътиборидан четда қолаётгани йўқ. Давлатимиз оилага маънавий, иқтисодий жиҳатдан ёрдам берар экан, оилада келажак яратувчисининг характери, меҳнатга муносабати, ахлоқи, ғоявий-маданий савияси ўсишини кўзда тутуади, оилаларни кундалик рўзғор учун зарур нарсалар, уй-жой билан таъминлашни, аёлнинг меҳнатини енгиллаштиришни ўз олдига вазифа, қилиб қўяди. Бу эса ўзбек оиласининг мустаҳкамланишида, бюджет ва хўжалиги ривожида муҳим аҳамият касб этади. Ёш оилалар фақат бир-бирларини тушунмаслик туфайлигина эмас, балки иқтисодий шароитни йўлча қўя олмай ҳам ажраладиган ҳоллар учрайди. Шундай оилалар борки, қийинчилик билан топилган пулни, осонгина совурадилар, улар оиланинг иқтисодий масалалари билан юзаки шуғулланадилар. Аммо бу борада ўнлаб кўрадиан кўп муаммолар бор. Оила аъзолари ойига қанча иш ҳақи олишлари аниқ, лекин шу пулни қайси мақсадларга, қандай сарфлаётганлари ҳақида аниқ ҳисоб-китоб йўқ. Оила бюджети – оила аъзоларининг ойлик иш ҳақи ҳисобидан тўпланиб, даромад ва ҳаражатлар йиғиндисидир. Хўш табиий ва маиший эҳтижга сарфланганидан қолган маблағни нимага сарфлаш керак? Туркистон саёҳат учунми? Китоб сотиб олишгами? Қимматбаҳо кийимлар учунми? Машина харид қилишгами? Буни оила аъзолари ҳал қилиши керак. Оилада болаларни ёшлигиданоқ оиланинг иқтисодий масалаларни ҳал қилишга жалб этиш биринчидан боланининг ота-она олдидаги қадрини оширади, боланинг ўзига ишончини кучайтиради, иккинчидан пул сарфлаш маданиятига ҳисоб-китобга, тежамкорликка ўргатади. Оила хўжалигининг иқтисодий масалалари демократик асосда, ҳамма оила аъзолари иштирокида ўтадиган оилаларда пул-маблағ сабабли жанжаллар рўй бермайди, балки оила аъзоларини оила коллективига янада жипслаштиради.

Доимий равишда пул етмай қолиши, кўпгина оилаларда уруш- жанжалга сабаб бўлади. улар пулни расамади билан ҳаражат қилишни билмайдилар. Пулни ҳисоб-китоб билан ҳаражат қилиш ҳақида ўқувчиларга бир топишмоқ айтиш мумкин: «Ота ўғлига чақа пул бериб:  Ўзимизга, сигиримизга, товуқларимизга егулик бирор нарса харид қил, -деди. Ўғли бозорга борди, ўйлаб-ўйлаб бир нарса харид қилиб келди. Бундан ота хурсанд бўлди. Ўғил нима сотиб олган эди?»  Қовун. Ўқитувчи жавобини изоҳлаб, давом қилди. Оила бюджетини, хўжалигини тўғри бош қариш учун йил бошида эр- хотин бир йил давомида қилинадиган ҳаражатларни ҳисоблаб чиқади. Бу умумий даромадга нисбатан олинади. Ҳаражатлар уч қисмга ажратилади. 1. Ҳар ойда такрорланадиган жорий ҳаражатлар: озиқ-овқат, турар жой ҳақи, транспорт, гигиенага сарфланадиган маблағ. 2. Аниқ ҳисоб-китобсиз, тахминий сарфлнадиган (китоб харид қилишга, газета-журналга) маблағ. 3. Узоқ муддат сақланадиган буюмлар сотиб олишга сарфланадиган маблағ. 4. Йиллик умумий даромаддан страхованиега, оиланинг катта аъзолари сарф қиладиган баъзи ҳаражатларни чиқариб ташлаймиз. Ҳаражатни режалаштиришни кунда бўладиган ҳаражатларнинг аниқ миқдорини белгилашдан бошлаб керак, шунда ундан даромад узоқ муддат сақланадиган буюмлар сотиб олишга ҳаражатланади Кундалик ҳаражатлар оиланинг умумий даромадига ҳамда яшаш усулига қараб белгиланади. Бунда уй-рўзғор ишларини бошқарадиган аёлга ҳам кўп нарса боғлиқ, шундай аёллар борки, ҳеч қачон овқатни айнимайди, нонни исроф қилмайди, ҳаммаёқ сарамжон-саришта, ҳеч шошиб қолмайди, рўзғорида доим ҳамма нарса етарли бўлади. бошқа бир аёл бунинг мутлақо

тескариси. Бу эса аёлнинг қизлигида уйида олган тарбиясига ҳам боғлиқ. Баъзи оилалар кайф-сафони, тўкин-сочин дастурхон атрофида меҳмон кутишни , совға-салом билан меҳмонга боришни бошқаларни саёҳатни, яна баъзиларни кутубхоналари учун китоб йиғишни севадилар. Ҳаражат ҳам шунга қараб бўлади. Айрим болалар ота-оналарининнг ойлик даромадлари қанча эканлигини билмагани учун баъзи қимматбаҳо нарча олиб беришни талаб қилиб туриб олади. ойлик даромадни билганда у бундай қилмасди. Шунинг учун Макаренко болани оила хўжалигини юритиш ишларидан хабардор қилиб туриш кераклигини уқтирган эди. Агар оила яхши таъминланган бўлса, бу ҳақда боланинг ўртоқларига мақтанишига йўл қўймаслик керак. Оила ўз эҳтиёжларини қийинчилик билан (маълум бир сабабларга кўра) қолаётган бўлса, шундай қилиш керакки, бола бошқаларга ҳасад билан қарамасин. Бола меҳнатсиз келадиган даромаддан кўра, қийинчилик билан, меҳнат билан оила ҳаёти яхшиланишидан фахрлансин. Агар оилада пул маблағлари тўғри сарфланса, бу оиладаги бола босиқ, тежамкор, пулнинг қадрини биландиган бўлиб улғаяди. Шунақ оилалар борки, ойлик олиши билан болаларга ширинликлар, ўйинчоқлар совға қилинади-ю, кейин танг ҳолга тушиб қолишади. Бундай оилалардаги болалар пул ва буюмларнинг қадрига етмайди, борган сари катта талаблар қўя бошлайди. Ота-она қийинчилик билан бўлса-да боланинг хархашасидан қутилиш учун айтган нарсасини олиб беради. Бундан болада боқимандалик кайфияти, исрофгарчилик одати, худбинлик пайдо бўлади. у ҳақиқий юрт граждани, меҳнаткаши бўла олмайди. Бундан болага умаман совға бермаслик керак, деган маъно чиқмайди, совға болага катта хурсандчилик бахш этади ва совға кутади! Пухта ўйлаб қилинган совғанинг тарбиявий аҳамияти катта бўлади. Боланинг оила хўжалиги ишларида қатнашиши ўзининг ортиқча

талабларини тийишга, исрофгарчиликка қарши курашга ўргатади. Бола 8-9 ёшга етганда ҳаражатларни ҳисобга олган ҳолда олдиндан пул бериб туриш мумкин. Бола бунга ўргангандан кейин уни мунтазам таъминлаб туриш зарур. Боланинг меҳнати ёки ўқиши ҳеч қачон пул билан рағбатлантирмаслик керак. Оила бюджети. Оиланинг маълум муддат (ой, уч ой, йил) да кутадиган даромадлари ва ҳаражатларининг китоби. Оила бюджетининг даромади барча оила аъзоларининг иш ҳақи, турли мукофотлар, нафақа, стипендия, пенсия, шахсий ёрдамчи хўжаликларидан олинадиган фойда ва бошқалар йиғиндиси ҳисобланади. Оила бюджетининг сарфланиши қуйидаги йўналишларда бўлишини ўрганган эдик: 1. Уй-жой ҳаражатлари. 2. Оила учун озиқ-овқатлар, кийим-кечалар, транспорт ҳаражатлари. 3. Рўзғор учун жиҳозлар. 4. Оила миқёсидаги анъанавий тадбирлар ўтказиш учун сарф- ҳаражатлар. 5. Оила қўшимча даромад келтирувчи хўжаликка қаратилган сарф- ҳаражатлар (ем-хашак, кунжара, силос, дон ва бошқалар). 6. Оила учун техникавий жиҳозлар. Санаб ўтилган сарф-ҳаражатлар катта а кичик, доимий ва такрорланувчи бўлиши мумкин. Ҳаражат турлари. Уй-жой автомбил, замонавий техника анъанавий тадбирлар кабиларга сарфланадиган маблағ катта ҳаражатлар ҳисобланади.

Турли уй-рўзғор анжомлари (болға, теша, супурги, чангютгич, қозон, идиш-товоқ ва бошқалар), рўзғорига оид, зарур кичик жиҳозлар, майда- чуйдаларга сарфланган маблағ кичик ҳаражатлар деб аталади. Озиқ-овқат маҳсулотлари учун, оилага қўшимча даромад келтирувчи хўжаликка йўналтирилган сарфлар ҳамда кундалик эҳтиёж учун ажратиладиган маблағлар доимий ҳаражатлар саналади. Уй-ҳовли солиқлари, радио, телефон, газ, сув, электр кабиларга, ўқув тўловлар, мавсумий кийим-кечаклар, ўқув қуроллари ва бошқаларга сарфланадиган маблағлар такрорланувчи ҳаражатлар деб юритилади. Оила бюджетини тўлиқ ва тўғри тушунишдан иқтисоднинг туб маъносини англаш, шунингдек «Иқтисод» қасрининг сеҳрли калитини топиш бошланади. Гап шундаки, оила ва унинг аъзолари эҳтиёжи чегараланмаган. Масалан: ҳамма оила ҳашаматли уй-жой, замонавий автотранспорт, техникавий жиҳозларга, энг яхши кийим-кечак, сифатли озиқ-овқат, кўркам дала-ҳовли кабиларга эга бўлишни истайди. Аммо,оила бюджети доимо чегараланган. Демак, чегараланган имкониятдан самарали фойдаланган ҳолда чегараланмаган эҳтиёжни қондириш муаммоларини ечиш иқтисодиётни келтириб чиқаради. Оила бюджетини сарфлаш йўналишлари эҳтиёж турининг аҳамиятига қараб ўзгаради. Масалан, оила аъзоларини автомобил олишга бўлган эҳтиёжи биринчи ўринга қўйилса, қолган йўналишлардаги сарф-ҳаражатлар автомобил сотиб олиш мақсадига эришгунча қадар камайтирилади. Шунингдек, юқоридаги йўналишларда кўрсатилган катта ҳаражатларга бўлган эҳтиёж мақсадга айланча, қолган йўналишлари сарфланадиган маблағ ўз-ўзидан камаяди. Пул қадрини сақлаш. Оилада маълум мақсадда тўпланган пул ўз қадрини йўқотмаслиги учун у кўчмас мулкка, олтин ва қимматбаҳо буюмларга, шунингдек қимматбаҳо

қоғозларга айлантирилади. Миллий анъаналаримизга кўра ота-оналаримиз ўз фарзандларини уй- жой билан таъминлашга катта эътибор берганлари кўчмас мулкка бўлган эҳтиёж асосий мақсадга айланади. Оилани бошқаришда бюджетни оқилона ва тўғри режалаштириш алоҳида аҳамият касб этади. Ҳар бир оилада даромад ва сарф-ҳаражатлар доимий ҳисобга олиб борилса режалаштириш оддийлашади. Олиб бориладиган ҳисоб-китобларга кўра режалаш варинатлари ҳам ўзгариб туради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. «Ўзбекистон Республикасининг Кадрлар тайёрлаш миллий дастури», «Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори» – Тошкент: Шарқ, 1997-65 б. 2. Каримов И.А. « Ў збекистон келажаги буюк давлат». Тошкент : Ў збекистон 1992-62 б. 3. Каримов И.А. «Янги уйни қ урмай туриб, эскисии бузманг» – Тошкент : Ў збекистон 1993 . – 24 б. 4. Каримов И.А. «Озод ва обод Ватан, эркин ва фаравон ҳ аёт-пировард ма қ садимиз». 8-жилд . – Тошкент : Ў збекистон , 2000. 5. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Тупрокшуносликни ва агрокимё укитиш жараёнида тарбия

Маънавий-маърифий тарбия ишлари жараёнида фуқаролик маданиятини шакллантириш

Ўқув-тарбия жараёнида ўқувчи-ёшлар фуқаролик маданиятини шакллантириш технологиялари

Тарбиянинг мақсад ва вазифалари

Ўқувчиларда интизомлиликни тарбиялашнинг усул ва методлари