Синфдан ташкари иш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Синфдан ташқари иш Режа: 1. Тарих бўйича сифндан ташқари ишнинг вазифалари. Унинг асосий белгилари. Дарс билан боғликлиги. 2. Тарих бўйича синфдан ташқари иш мазмуни 3. Тарих бўйича синфдан ташқари ишнинг асосий формалари (шакллари).

www.arxiv.uz Дарсдан ташқарида ўтказиладиган фан бўйича тарбиявий иш-дарсдан ташқари еки синфдан ташқари иш деб аталади. У ўқувчида адаб-аҳлоқни шакллаштиришга меҳнатсеварлик, ҳар бир ишда жавобгарликни сеза билишга имкон беради. Синфдан ташқари ишда китоб, маълумотнома адабиетлар билан ишлашиш, реферат езиш. рецензилаш, баенат қилиш ўрганилади. Лекин синфдан ташқари ишнинг ўзига хос томонлари бор: Биринчидан, синфдан ташқари дарс ихтиерийлик характерга эга бўлади. Унинг ўтказилиш вақти ўқитувчи томонидан белгиланади. Иқтиерийлик ўқувчиларнинг якка имкониятларини, ташаббусларини (инициатива) билишга ердам беради. Иккинчидан синфдан ташқари иш мазмунини танлашда ўқитувчи эркин бўлади (дарс мазмуни эса давлат дастури билан белгиланар эди). Учинчидан, синфдан ташқари ишда ўқувчиларнинг психологик ва еш хусусиятларини ҳисобга олиш учун имкон туғилади. Унда ҳар хил иш формаларини қўлланиш мумкин Туртинчидан, ўқувчилар архив, кутубхона, музейларда бўлиб, тадқиқот элементларидан фойдаланиш ҳисобидан ўзларининг интеллектульлигини, амалий куникмаларини ҳосил қилишлари мумкин. Бесинчидан, дарснинг ўзига нисбатан, синфдан ташқари ишда ҳозирги давр билан яқиндан алоқа ўрнатилади. Синфдан ташқари иш билан дарс чамбарчас бир-бири билан боғланишган. Уларнинг иккиси ҳам битта масалани ечади. Дарсдаги битим, синфдан ташқари ишда кенгайтирилади. Дарс каби синфдан ташқари иш ҳам барча ўқувчилан учун шарт Синфдан ташқари иш бўйича методлар классификацияси 40 йилларда услубчи В.Н.Бернадский томонидан берилади. Унда 4 йўналиш булиб кўрсатилади. 1) китоб билан ишлаш асосидаги синфдан ташқари ўқиш. 2) Кургазмалилик билан ишлаш асосида эсдаликлар, кинофильмлар, тасвирий кўрсатмалилик орқали тарихни ўрганиш 3) ўқитувчининг жонли нутқи асосида суҳбат, дарсдан ташқари маъруза 4) тарихий материалнинг ўқувчилар томонидан фаол қабул қилиниши ва қайта ишланиши асосида

$www.arxiv.uz рефератлар, диспутлар, уйинлар ўтказиш. В.Н.Бернадский синфдан ташқари ишнинг асосий ташкилий формасини тугарак (кружок) деб ҳисоблайди. Тарих бўйича синфдан ташқари иш назариясини ишлаб чиқишга А.Ф.Родин ҳам маълум қисса қўшди. У синфдан ташқари ишнинг оммавий формасини тавсия қилди. Китоб ўқиш (товушлаб), маъруза, конференци\я, кеча ва конкурслар, экскурсиялар. Назария масаласини услубчи А.А.Вагин давом эттиради. У билим манбалари бўйича синфдан ташқари иш турларининг классификациясини берди (ўқитувчининг жонли сўзи, босма матн билан ишлаш, курсатмалилик билан ишлаш) ва у синфдан ташқари ишнинг 15 ташкилий формасини тавсия қилади: синфдан ташқари ўқиш, тарихий ўлкашунослик, экскурсия, тугараклар ва ҳ.1971 йилда нашр этилган “Методика обучения истории в средней школе” китобида 1-мактабда дарсдан ташқари иш” деган термин илмий муаммлага киргизилди. Унинг муаллифлари бу терминни ”синфдан ташқари иш” ўрнига қўлланишни тавсия қилади. Лекин бу иккиси ҳамқўлланиб келади. Услубчи И.З.Озерскийнинг ”Тарих бўйича синфдан ташқари ўқиш ишларига бошчилик” қўлланмасида тарихий билим беришга бадиий адабиетнинг ролини кўрсатади, ўнда ҳар хил ешдаги ўқувчиларнинг ўндан фойдаланишга бошчилик қилиш тамойиллари (прицип), китоб билан ишлаш усуллари бўйича методик кўрсатмалар берилади. А.Ф.Родин ва Ю.Е.Соколовскийнинг __________“Тарих бўйича экскурсия иши” (М.,1972) асарида саехат ишлари тажрибаси берилади. Мактабда ҳар хил тарихий кечалар ташкил қилиш мумкин. Маслана бунда ”Тарихий мавзулардаги инсценировкалар. Синфдан ташқари иш бўйича ўқитувчилар учун қўлланма” дан (М., 1974 ) фойдаланишга бўлади. Унда Қадимги Миср, Бобил, Қадимги Греция ва ўрта асрлар бўйича тўртта кеча ўтказилишнинг мазмуни берилади. (VI-VII синф учун), Г.А.Кулагиннинг$

www.arxiv.uz ”Тарих бўйича 100 уйин” (М., 1988) асарида V-X синфлар учун еки хусусиятлари ҳисобга олинган ҳолда тарихий мавзудаги ўйин формалари берилган. Синфдан ташқари ишнинг мазмуни 2 йўналиш бўйича амалга оширилади. 1) дарсдан ўзлаштирилган тарихий билимларини кенгайтириш ва чуқурлаштириш. 2) Ўлкушунослик материалларини ўрганиш Масалан, дарс пайтида ҳозирги ривожланиш босқичи ҳақида тушунча бериладиган бўлса, унга мос равишда синфдан ташқари иш пайтида Ўзбекистон Республикаси Президентининг асарларини, Олий Мажлис сессияси материалларини, янги адабиетлар ва даврий матбуот орқали чет эл, хорижий хабар-интилишлари билан чуқурроқ танишилади. Улкашунослик иш олиб боришда шаҳар овул, ўлкамиз ва мактаб тарихи ўрганилади. Тарихий воқеалар даврларга бўлиб ташланади. Ўлкамиздаги одамлар ҳаети, маълум шахсларнинг библиографияси, хотиралар ўрганилади. Ўлкани археология ва комплекс (иқтисодий, ҳарбий, маданий тарихи) ўрганиш амалга оширилади. Синфдан ташқари иш мазмуни ҳар хил тарбиявий ишлар билан боғлиқ. Масалан, архитектура, скульптура, живопись, музика ва ҳ-эстетик тарбия беради. Умуман ўтмишни ўрганиш-миллий қадриятларни севишга тарбиялайди. Бунда тарих уқитишдаги умумий мақсад, ўтмишни хурмат қилиш. ўрганиш орқали келажакка ишонч ҳосил қилишдан иборатдир. Синфдан ташқари иш формалари ҳар хил: Ўқувчиларнинг сонига қарай оммавий ва фронталь формаси бўлиб, унча кечалар, конференция, митинг киради, гуруҳлик иши тугараклик (тугарак, секция ишлари киради), бўлиб бўлинади. Ишнинг давомийлиги бўйича: тизимли __________(системали) ва эпизодик бўлиб бўлинади. Тизимлига ўқув йили давомида, ҳаттоки бир неча йилга чузиладики (тугарак, музей ташкил қилиш ва унда иш олиб бориш), утказладиган ишлар киради. Эпизодик-бу фахрийлар билан учрашиш, саехатлар, тарихий газета еки бюллетен чиқариш ва ҳ.б.ҳ Иш формаларини танлашда ўқитувчи ўқувчиларнинг еш хусусиятларини ҳисобга олади. Масалан, тарихий кечаларни ўтказиш V-VIII

www.arxiv.uz синфлар учун, конференциялар эса, “круглый стол” бўлар юқори синф ўқувчиларига туғри келади. Синфдан ташқари китоб ўқиш ҳар томонлама аҳамиятли. Ўнда энг аввало, бу ишга бошчилик қилишни 2 этапга бўлиш мумкин: ə0 Китобни пропоганда қилиш; ғ) унинг мазмунини ўзлаштиришга бошчилик қилиш. Китобларни пророганда қилишни қараймиз. Биринчидан аниқ тарих курси бўйича маълум ешдагилар учун бадиий адабиетлар тизимти тавсия қилинади. Уртача санларда бунинг билим чекланишга бўлмайди. Китобларга қисқача аннотация берилган ва безалган плакатлардан фойдаланиш, китоблар кургазмасини ташкил қилиш мумкин. Бундай кургазма маълум бир мазмуни ўрганишдан олдин ўтказилади. Кургазма курс бўйича ҳам ўтказилади. “Қадимги дуне тарихи бўйича нима ўқиш керак”, айрим мавзу бўйича: “XIII аср француз революцияси тарихи ҳақида нима ўқиш керакЎ”, аниқ муоммалар бўйича масалан “Техниканинг ривожланиш ҳақида нима ўқиш керакЎ каби саволларга жавоб тарихасида жавоб берилади. Кўпинча, IV-VII синфларда ўқилган китоблар бўйича суҳбат юргизилади. У бўйича қўйидаги эслатма (памятка) бериш мумкин: ə)Китобнинг муаллифи кимЎ 2) Китобда қайси давр ва қандай тарихий воқеалар ҳақида айтилади. 3) Китобдаги қайси қаҳрамонларни айта оламизЎ Уларда сизнинг муносабатингизЎ 4) Китобда сизга яна қандай китоблари бор 5) Бу муаллифнинг яна қандай китоблари бор Услуби И.З. Озерский томонидан тавсия қилинган ўқилган китоблар бўйича кундалик тузишнинг инамунавий аҳамиятга эга: Муаллиф Китобнингноми Ўқиш қачон бошланди Ўқиш қачон тугади Китобдан қандай тарихий воқеалар маълум u1073 бўлди

www.arxiv.uz Ўқишдан кейинги таъсирланиш Кундаликдан суҳбат пайтида фойдаланилади: Синфдан ташқари ўқишни дарсликдаги мавзуга боғлаб ҳам ўтказиш мумкин. Масалан: Синф Мавзу Курсатилган Адабиет Фойдаланиш формалари VI Юнон-форс урушлари Л.Воронкованинг “Саламин қаҳрамони” китоби ə.Ўқувчиларнинг баенини тайерлаш (юнон ва форсларнинг қуролланишлари,жанглар ҳақида) 2) Саволлар бўйича суҳбат 3. Китоб ҳақида фикр езиш Щунингдек, ўқилган китоблар бўйича оғзаки журнал ташкил қилишга бўлади. Масалан: “Қадимги Греция (Юнонистон)” мавзусини танлаймиз. Журналнинг 1-бетида Н.Куннинг ”Қадимги Греция афсона ва мифлари”, Л.Успенскийнинг ”Қадимги Греция мифлари”, В.Смирновнинг “Эллада қаҳрамонлари” китоблари бўйича бўлади. 2-бети: Л.Вороновнинг “Саламин қаҳрамони”, ”Зевс уғли”, “В глуби веков”, В.Яннинг ”Қурғонлардаги оловлар”, Р.Рубинштейннинг ”Ксеркс нимага денгизни кечиб ўтди”, Л.Митяевнинг “Келажак командирлар китоби” асарлари бўйича) 3-бети: Қадимги грек театрига бағишланади. Л.Говоровнинг “Алкамен-театр боласи”, Д.Триднинг ”Фиалка гулчамбари” китоблари бўйича сўз этилади. Синфдан ташқари ишда тарихий тугараклар, тарихий кеча ва олимпиадалар, музейларни ташкил қилиш ҳам маълум аҳамият касб этади.

www.arxiv.uz Адабёитлар: 1. Ахмедов Б. Ўзбекистон халқлари тарихи манбалари.Т., 1991 2. Ахмедов Б.Тарихдан сабоқлар. Т.,1992 3. Ашраф Ахмед. Улуғбек Мухаммад Тарағай. Т.,1994 4. Абдулғази “Шажарали турк” Т., 1992 5. Амир Саид Алимхан Бухоро халқининг ҳасрати тарихи.Т.,1992 6. Ибн Арабшах. Амир Темур тарихи.Т.,1992 7. Ибраҳимов И. Ибн Баттута ва унинг Ўрта Осига саехати.Т.,1993 8. Озерский Н.З. Руководство внеклассным чтениям по истории.М.,1979 9. Резин А.Ф. Соколовский Ю.Е. Экскурсионная работа по истории.М.,1972 10. Кулагина Г.А. 100 игр по истории. М.,1983 11. Гуськов В.II Что? Где? Когда? М., 1981 12. Муминов И. Амир Темурнинг Ўрта Осие тарихида тутган ўрни ва роли.Т., 1993

O'xshashlar

Бошлангич синфларда математикадан синфдан ташкари ишлар

Синфдан ва мактабдан ташкари тарбиявий ишлар курсининг предмети максади ва вазифалари

Ўқувчиларнинг синфдан ташқари машғулотларини ташкил қилиш

Мустакил иш тушунчаси

Синфдан ва мактабдан ташқари тарбиявий ишларни режалаштириш методикаси