Сайёхатлар жарайёнида улкамиз усимликлар билан таништириш - Pedagogika - Referatlar

Сайёхатлар жарайёнида улкамиз усимликлар билан таништириш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95 KB

Ko'chirib olish

Саёҳатлар жараёнида Ўлкамиз ў симликлар билан таништириш REJA: 1.Табиатшунослик дарсларида “Ўлкамиз ўсимликлари” ҳақида тушунчаларни шакллантириш 2. Дарс машғулотлари жарёнида ўлкамиз ўсимликлари билан таништириш. 3. Саёҳатлар жараёнида Ўлкамиз ў симликлар билан таништириш .

Бошланғич синф ўқувчиларини табиатнинг ноёб дурдоналари бўлган шифобахш ўсимликлар билан таништириш турли хил йўллар орқали амалга оширилади. Хусусан, булар машгулотлар ўтказиш, дидактик ўйинлар ташкил қилиш, саёҳатлар уюштириш, мехнат, кундалик ҳаётда ва мактаб ўқув тажриба майдончасида амалга ошириладиган ишлар ҳисобланади. Б о л а л а р н и ў с и м л и к л а р о л а м и б и л а н таништиришда машғулотларнинг роли салмоклидир. Чунки, машғулотлар болаларга таълим- тарбия беришнинг асосий воситаси хисобланади. Дастурда белгиланган билим ва малакаларни ўқитувчи таълимнинг ўзига хос тамойилларига таянган ҳолда болалар осон узлаштира оладиган килиб ташкил этади. Кундалик хаётда амалга ошириладиган ўсимликларни кузатиш, ўрганиш, ўйинлар ва мехнат жараёнида болаларнинг шахсий билимлари тўпланиб боради. Ҳосил булган мазкур билимлар машғулотлар пайтидагина аникланади ва тартибга солинади. Айрим машғулотларда бошлангич билимлар шакллангирилади. Бу жараёнда ўқитувчи жисмларни кузатиш, расмларни кўриш, бадиий китоблар ўқиш, хикоя экран воситаларини курсатишдан фойдаланади. Бошка машғулотлар жараёнида эса ўқувчилар билимлари аникланади, кенгайтирилади ва чукурлаштирилади. Учинчи турдаги машгулотларда эса билимлар умумлаштирилади ва тартибга солинади. Шу мақсадда суҳбат, дидактик ўйинлар, кузатиш усулларидан фойдаланишга ҳаракат килдик. Машғулотлар жараёнида шифобахш ўсимликлар турларини ўрганиш алохида аҳамият касб этиши мухимдир. Шу жараёнда шифобахш ўсимликларни ўрганишнинг икки ёқлама хусусиятлари намоён булиши аникланди: Таълимий ва тарбиявий вазифалар. Таълимий томони шифобахш ўсимликларнинг барча томонларини - тузилиши, усиш жойи, узаро фарқланиши, шифобахшлик хусусияти, қандай дардга даво булиши каби мухим белгилари оддий тушунчалар воситасида англатилади. Болалар томонидан кўпрок ўсимликларнинг шифобахшлик хусусиятига кизикиш катта булади. Шунингдек, шу пайтда болалар эътибори воҳамизда ва диёримизда мавжуд булган шифобахш

ўсимликлар билан танишиш, улар тузилишини куздан кечириш, таккослаш, кисмларни ўрганиш, расмини чизиш, номларини ёдлаш, кайси дардга шифо булишини эслаб колиш каби зарурий масалаларни ўрганишга каратилди. Қуйида воҳамиздаги шифобахш ўсимликларни ўрганишга бағишланган машғулотлар намуналарини келтирамиз. Дарс машғулотлари жараёнида Бошланғич синф ўқувчиларини ўсимликлар ҳаёти, хусусан шифобахш ўсимликлар, уларнинг турлари, воҳамизда ўсаётган хиллари билан таништириш уларнинг табиатга бўлган ҳар томонлама қизиқишини оширишда алохида аҳамият касб этади. Болаларга ўсимликлар дунёсининг ранг - баранг лиги, хўжалик аҳамиятига кўра турли гуруҳлари билан таништиришда 2 жараёнга кўпроқ эътибор берилади: Машғулотлар ва саёҳатлар жараёнларига. Машғулотлар жараёнида кўпинча ўз табиий усиш жойига бориб кузатиш имкониятига эга бўлмаган ўсимлик гурухлари ўрганилса, саёҳатлар жараёнида эса бевосита ўқув жараёнида - ҳаракатда бўлган ўсимлик турларини табиий холатда ўрганишга эришилади. Биз аввало шифобахшлик хусусиятига эга бўлган мевали дарахтлар ва уларнинг мевалари билан таништиришга киришдик. Бунинг учун олма, нок, олча, анжир, хурмо, дўлана каби меваларнинг ранги, ҳажми, тузилиш шакли ва таъмига кура фарқланиши ҳақида маълумот бердик. Уларнинг ҳар бирини ўзига хос белгилари борлиги маълум килинди. Сўнгра ҳар бир мева дарахт ва буталарда етилиши англатилди. Болаларда тушунчалар ҳосил қилиш жараёнлари бевосига ташқарида очиқ муҳитда давом эттирилгани ҳолда ҳар бир мевани етиштирган дарахтлар билан таништирилди. Мазкур дарахтлар бўйининг узунлиги, новдаларининг жойлашиши, баргларининг ранги, тузилиши турлича бўлаши маълум қилинди, яъни ҳар бирининг фарқи кўрсатилиб, боланинг мустақил таниб олишига эришишга ҳаракат қилдик.

Одам том онидан етиштирилган м ева ва сабзавотлар билан бир қаторда ёввойи ҳолда ўсадиган ялангликлар, яйловлар, ўтлоқлар, ўрмонлару қир- адирларни қоплаб турган кўзни яшнатувчи кукатларнинг шифобахшлик хусусияти хакида болаларга хикоя қилиш уларга катта завк-шавқ уйғотади. Шу мақсадда исириқ, исмалоқ, тоғрайҳон, ялпиз, ровоч, з убтурум, зира, наъматак каби бир неча ўнлаб ўсимликлар билан кундалик хаётда олиб бориладиган Машғулотлар жараёнида таништиришга эришилдики, бу эса болаларнинг бу хакда Бошланғич билимларини шакллантиришга асос бўлди. Олма - Malus domestica L. Олма – раъногулдошлар оиласига мансуб мевали дарахт. Барглари оддий, бутун, турли шакл ва катталикда, гули 5 бўлакли, гултожбарглари оқ, нимпушти, айримлари қизил бўлиши мумкин. Меваси навига қараб июнь- октябрь ойларида пишиб-етилади, оғирлиги 300-400 г келади. Олма - нихоят сервитаминли мева. С, В 1 , В 2 , РР ва А витаминларига бой. Шу билан бирга таркибида 15 % гача канд, органик кислоталар, (олма, лимон кислотаси), пектин, клетчатка, микроэлеменглардан темир, калий, марганец, мис, кобальт каби моддалар бор. Шу моддалар ёрдамида бир катор хасталиклар -сийдик йўли тошлари туширилади, бод, товуш бўгилиши, ошкозон - ичак йўли яллигланиши хасталиклари даволанади. Олма микробларни кириб ташлайди, кон ҳаракатини яхшилайди, мия хорғинлигини кетказади, паришонхотирликка барҳам беради. Дизентерия ва бошқа ичак шиллиқ пардасининг яллиғланиши Билан боғлиқ бўлган касалликларда олмали парҳез фойда беради. Олмани муттасил истеъмол этадиган кишилар подагра касаллиги билан кам оғрийдилар. Олма озиқ-овқат ва консерва саноатида кенг кўламда ишлатилади. Нок – Pyrus communis L. Нок – раъногулдошлар оиласига мансуб мевали дарахт. Барглари юмалоқ, кунгурасимон, тухумсимон, четлари текис. Гуллари оқ, баъзан пушти ёки қизил бўлиб, қалсимон тўпгулга йиғилган.

Нок меваси таркибида 16 % гача қанд, пектин моддаси, органик кислоталар, фитоцидлар, ферментлар, витамин В 1 , С, каротин, фолат кислотаси, темир, марганец, кобальт, калийлар мавжуд. Нокнинг шифобахшлиги кадимдан маълум. Ибн Сино нок одам ошкозони мускулини мустахкамлаши, мева ва қоқисини яра ва жарохатларга боғлашни тавсия этган. Нокнинг қайнатмасидан чанкокликни, йўтал ва ичбуругни колдириш учун фойдаланилади. Нок шарбати ва кайнатмаси сийдик йўлидаги тошларни хайдайди. Одамга дармон багишлайди. Симоб, қўргошин заҳари билан заҳарланган кишиларни зарарсизлантириш хусусиятига эга. Нок меваси озиқ-овқат ва консерва саноатида кенг кўламда ишлатилади. Дарахтининг ёғочи эса саноатда ишлатилади. Олча – Cerasus vulgaris L. Олча - раъногулдошлар оиласига мансуб мевали дарахт бўлиб, бўйи 8 м гача боради. Дарахти сершох бўлиб, барглари элипссимон, ўткир учли, четлари аррасимон қиррали. Гуллари оқ ёки пушти ранг соябон тўпгулда тўпланган. Меваси думалок данакли, мазаси нордон чучук, ранги оч қизилдан тўқ қизилгача бўлади. Апрель ойида гуллаб, меваси асосан июнь ойида пишади. Олча меваси таркибида инсон саломатлиги учун фойдали бўлган 15 % га қанд, органик кислоталар, витамин С, В 1 , РР, каротин, фолат кислотаси, ошловчи ва бўёқ моддалар Билан бир қаторда калий, темир,б марганец, мис, кобальт сингари элементлар бор. Халқ медицинасида олча шарбати юқори нафас йўллари яллиғланганда балгам кўчирувчи, меваларидан тайёрланган дамлама иситма туширувчи сифатида ишлатилади. Олчанинг ёш баргларининг сутдаги қайнатмаси сариқ касалини даволашда фойдалидир. Олчанинг новдаларидан тайёрланган қайнатма енгил сурги сифатида истеъмол қилинади.

Фармацевтикада олча меваларидан тайёрланган шарбат баъзи бир суюқ дориларнинг таъмини яхшилаш учун ишлатилади. Олчадан уй шароитида мураббо ва компотлар тайёрлаш мумкин. Хурмо – Diospyros kaki Thunb. Хурмо – хурмодошлар оиласига мансуб бўлиб, бўйи 15-30 м гача етадиган дарахт. Барглари қалин текис, туксиз, усти ялтирайди. Гуллари қисқа бандли, кўкимтир-сарғиш ёки оқ-қўнғирсмион. Меваси сентябрь- ноябрда пишиб, оғирлиги 500 г гача келиши мумкин. Хурмо мевалари таркибида қанд, пектин моддалар, ёғ, витамин С, В 1 , В 2 , РР, каротин ва минерал тузлар бор. Халқ табобатида хурмодан олинадагн қуюлтирилган шарбат хафақонликда, камқувватликда, қон босими пасайиб кетганда, юқори нафас йўллари шамоллаганда ва қон қусишда истеъмол қилинади. Хурмо меваларидан тайёрланган шарбат бўқоқ хасталиги учун шифоли ҳисобланади. Илмий медицинада хурмодан меъда-ичак касалликлари, фурункулезли жароҳатларни даволашда фойдаланилади. Уй шароитида хурмо мевасидан мураббо, цукат, повидло каби ширишликлар тайёрлаш мумкин. Дўлана – Grataegus pontica C. Дўлана - раъногулдошлар оиласига мансуб тиканли дарахт ёки бута. Ўсимликнинг бўйи 10 м гача етади. Йирик барглари кўк-яшил, туксиз, устки ва остки томони сийрак тукли. Гуллари оқ, пушти, кўп ҳолларда қалқонсимон тўпгулларга жойлашган. Мевалари турига қараб қизил, сариқ, хушбуй ва таъмли бўлиб, 2-3 та данакчаси бўлади. Дўлана июнь ойида гуллаб, меваси сентябрда пишади. Дўлана меваларининг таркибида 20 % қанд,8 % ёғ, флавоноидлар, фитостеринлар, холин, ацетилхолин, ошловчи моддалар, каротин,б витамин С, органик кислоталар, кратегин моддалари мавжуд. Ўзбекистон шароитида ўсувчи дўланаларнинг баъзи турларида витамин В 1 , В 2 , РР, С, Е борлиги

аниқланган. Ўсимлик гулларида юқоридаги моддалардан ташқари 0,16 % га яқин эфир мойлари бор. Халқ табобатида дўланадан киши толиққанда, ақлий ҳорғинликда, уйкусизликда, юрак атрофида оғриқ пайдо бўлганда даво сифатида фойдаланилган. Медицинада дўлананинг спиртли настойкаси ва экстрактини врачлар қон томирларининг неврози ва функционал касаллиги, юрак фаолиятининг бузилиши, қон босимининг ортиши, юрак қувватсизланиши, танглай муртаклари яллиғланишида ичишни тавсия қиладилар. Дўлана препаратлари юрак мушакларининг қисқаришида, атеросклероз касаллигига даво бўлади, сут безларининг фаолиятини яхшилайди. Уй шароитида қайнатма тайёрлаш учун 20 г дўланага 200 г қайноқ сув солиб, енгил аланга устида 15 минут қайнатилади. Қиём тайёрлаш учун ушбу қайнатма қуюлгунча қайнатилади. Анжир – Ficus coriaca Анжир – тутдошлар оиласига мансуб бўлиб, бўйи 8 метрга етадиган мевали дарахтдир. Барглари думалок тухумсимон, бир неча булакли, панжасимон. Гуллари майда, ноксимон, учи очиқ тўпгул ичида жойлашган. Анжир апрель ойида гуллайди ва меваси июль-август ойларида пишади. Анжир меваси таркибида кўп микдорда канд, органик кислоталар, витаминлардан С, В 1 , В 2 , провитамин А лар бор. Шу каби оксил, пектин, минерал тузлар кальций, фосфор, темир элементлари ҳам бор. Анжирни кадимда жигар, талок ва упка шамоллашини даволашда ишлатилиб келинган. Ундан тутканок, асаб ва ичак касалликларини тузалиши учун фойдаланилган. Анжир меваси ёки кокисидан тайёрланган дамлама йутални тухтатади, юмшатади, анжир шарбати билан асал аралашмаси кўз касаллигига шифо бўлади. Анжир шарбати билан хантал (горчица)нинг кўпик аралашмаси кулокка томизилса кулок шангиллашини тухтади. Унинг сут шираси

коракурт ва чаёнларнинг захрини кесади. Анжирнинг меваси иситма туширувчи хамда тер хайдовчи хусусиятга эга. Унинг баргидан олинган шираси бир қатор ашаддий замбуруғ ва бактерияларга қирон келтиради. Томоқ шамоллаганда мевасининг дамламассси Билан ғарғара қилинса ижобий натижа беради. Илмий медицинада анжир баргларидан олинган препарат песга ҳамда соч тўкилиши касаллигига даво сифатида тавсия этилади. Исириқ – Peganum harmala L. Исириқ – туятовондошлар оиласига мансуб бўлиб, бўйи 20-70 см га етадиган кўп йиллик ўсимлик. Барглари ингичка, бир неча бўлакка бўлинган, кулранг-яшил тусли. Илдизи ер остига чукур жойлашган. Гуллари оқ, меваси кўп уруғли, уч чаноқли кўсакча. Май-июнб ойларида гуллаб, меваси июль-август ойларида пишади. Ўсимлик илидизида 3,3 % гача, поясида 3,57 % гача, баргида 4,96 % ва уругида 6,60 % гача алколоидлар борлиги аниқланиб, улар йиғиндисидан гармалин, гармин, пеганол, дезоксипеганин каби моддалар ажратиб олинган. Халқ табобатида исисриқнинг ер устки қисми қайнатмасидан тери касалликларида, бодни даволашда ванна қилиш йўли Билан фойдаланиш тавсия этилган. Шунингдек исириқдан тайёрланган дамлама ва қайнатмалардан безгак, тутканоқ, неврастения, шамоллаш Билан боғлиқ бўлган касалликларда фойдаланилади. Қайнатмаси Билан оғиз чайқаладиган бўлса, оғиз бўшлиғи ва томоқнинг шамоллашига барҳам берилади. Илмий медицинада исириқнинг доривор препаратлари қўл,б оёқ ва бошқа ерларнинг доим титраб туриши ҳамда тутканоқ касалликларини даволашда ишлатилади. Исириқнинг доривор препаратлари ухлатувчи таъсирга ҳам эга. Исириқ тутини Билан хоналарни тутатиш Шарқ халқлари орасида одат тусига кирган. Бу эса уй-жойларни дезинфекция қилиш Билан бирга хона ҳавосини тозалайди. Исмалоқ – Spinacia turkestanica

Исмалоқ - шўрадошлар оиласига мансуб, бўйи 10-60 см. Исмалоқнинг пастки барглари узун бандли, қолганлари бандсиз, кетма-кет жойлашган. Гуллари майда бошоқсимон, меваси тиканли тўпмева. Унинг таркибида С, В 1 , В 2 , В 8 , РР, К, Е витаминлари, фолат кислотаси, каротин, микроэлементлардан темир, йод, фосфор, калий, кальций, магний каби моддалар бор. Халқ табобатида исмалоқ баргларидан тайёрланган дамлама камқонлик, томоқ, ўпка ва асаб касалликларига даво ҳисобланади. Ел ва сийдик ҳайдовчи омил сифатида тавсия этилади. Йўталга қарши, балғам кўчирувчи,б қабзиятга қарши, сафро ҳайдовчи восита сифатида фойдаланилади. Исмалоқ баргидан тайёрланган малхам оғриқ қолдирувчи дори ҳамдир. Илмий медицинада исмалоқни камконлик ва рахит касалликларини даволашда, шунингдек парҳез овқат ва сервитаминли неъмат сифатида истеъмол қилиш тавсия этилади. Шуни эслатиш керакки, исмалоқдан тайёрланган таомларни музлаткичда сақлаш мумикн, чунки иссиқ унинг таркибида заахарли моддалар пайдо бўлишига шароит туғдиради. Исмалоқдан қайнатма тайёрлаш учун 1 ош қошиқ майдаланган исмалоқ 200 г сув билан 10 минут қайнатилиб, 1 соат дамлаб қўйилади. Тоғрайҳон – Origanum tytthanthum Gontsch. Тоғрайҳон - лабгуллилар оиласига мансуб кўп йиллик ут ўсимликдир. Бўйи 30-60 см га етади. Пояси тўрт қиррали, барглари тухумсиомн ёки чўзиқ, учи нишли, гуллари поянинг ёки новдаларнинг уч қисмида бандсиз жойлашган бўлиб, рўваксимон тўпгулда жойлашади. Меваси тўртта ёнғоқча. Июнь-август ойларида гуллайди. Тоғрайҳон ошкўк ва зиравор сифатида, балки шифобахшлиги Билан ҳам машхур. Тограйхон таркибида эфир мойи, танид моддаси, микроэлементлар, органик кислоталар, витамин С, каротин каби моддалар бор. Халқ табобатида тоғрайхон дамламаси терлатувчи омил сифатида шамоллаш Билан боғлиқ касалликларга тавсия этилади. Меъда-ичак фаолиятининг сустлиги, умумий дармонсизликда ишлатилади. Тоғрайхон Билан узум сиркасининг

аралашмаси кўнгил айниш ҳамда қайт қилишни қолдирувчи восита сифатида ишлатилади. Ундан тайёрланган порошок ҳидланса тумовга фойда қилади. Илмий медицинада тоғрайхон дамламаси ичак фаолияти заифлашганда ишлатилади. Иштаха очувчи, овқатнинг ҳазм бўлишини яхшиловчи, сийдик ва ел ҳайдовчи, балғам кўчирувчи, гижжа ҳайдовчи восита сифатида ҳам ишлатилади. Уй шароитида дори-дармон тайёрлаш учун 2 чой қошик майдаланган тоғрайхон олиб, 400 г қайноқ сув Билан дамланади. Тоғрайхоннинг кейинги вақтларда камайиб кетаётганлиги кишини ташвишга солмоқда. Ўсимлик кишилар томонидан кўплаб ўриб олинмокда, унинг ўсадиган ерлари оёқ ости бўлмоқда. Вақтинчалик чодир ва гўшалар қурилиши, пода боқилиши шифобахш ўсимликнинг кўпайишига салбий таъсир кўрсатмоқда. Зира – Carum carvi L. Зира – соябонгуллилар оиласига мансуб икки йиллик ўт ўсимлик. Ўсимликнинг илдизга яқин барги узун бандли, ундан юқоригилари эса калта бандли. Гуллари 1-2 ўрама баргчага эга, ранги оқ ёки пушти. Гуллари мураккаб соябонга тўпланган 20 та гулдан иборат. Уруғи тухумсимон, ўткир қиррали қўшалоқ писта. Зира июнда гуллаб, июлда пишади. Зира мевалари таркибида эфир мойлари, оқсил, ошловчи моддалар, флавоноидлар, қанд ва бошқа моддалар бор. Халқ табобатида зира уруғининг қайнатмасидан камқонликда, меъда оғриганда, дизентерия, сурункали жигар касалликларида фойдаланилади. Қора зира она сути камлигида ва қабзиятда истеъмол қилинади. Илмий медицинада зирадан меъда-ичак системасини яхшилашда ва безлар секрециясининг фаолиятини яхшилашда ишлатилади. Қора зира мойи организмдаги зарарли микробларга қирон келтиради. Овқат ҳазм қилиш безларининг фаолиятини яхшилайди ва ўт ажралишига ёрдам беради. Қора зирадан тайёрланган дамлама қабзиятда, метиориизмда, колит ва бошқа сурункали ичак каслликларини даволашда муҳми ахамиятга эга. Дамлама тайёрлаш учун 1 ош қошиқ зирага 200 г қайноқ сув солиниб, 30 минут дамлаб қўйилади.

Қора зирадан озиқ-овқат саноатида кенг фойдаланилади. Я л п и з – M e n t h a a s i a t i c a B o r i s s . Ялпиз - лабгулдошлилар оиласига мансуб бўлиб, кўп йиллик ут ўсимликдир. Гиёх поялари оддий ёки шохдор, тўрт қиррали тик ўсувчи, туклар билан копланган. Барги ланцетсимон, эллипссимон ёки чўзик, аррасимон уткир учли бўлиб, улар бандсиз ёки киска банди билан поячаларда карама - карши жойлашган. Гуллари поя учида бошоксимон ёки халкасимон тупгулни ташкил этади, Меваси гилофлар ичида сакланадиган бир уругли тўртта ёнгокча. Ялпиз нам ерларда, арик бўйларида, сохилларда, адирларда, тог ён бағирларида кўп йиллик гиёх сифатида ўсади. Ялпиз эрта бахорда кукариб, кеч ёзда гуллайди, меваси кузнинг бошларида етилади. Ялпиз таркибида эфир мойлари (ментол, ментон, пинен, флондрин, цениол, незлиол, жасмин), органик кислоталар флавоноидлар, каротин» рамноза, глюкоза, рутин, витамин С ва яна бир катор фойдали моддалар бор, Ялпиз қадим замонлардан бери халк медицинасида ишлатилади. Абу Али ибн Сино ялпиз воситасида ичак огрикларини даволаган, Ундан овкат хазм қилишни яхшиловчи, гижжа хайдовчи, кон тўхтатувчи, кайт қилишни колдирувчи восита сисфатида фойдаланган. Халк медицинасида ялпизнинг ер устки кисмидан тайёрланган кайнатма тиш оғриги, огиз караши, милк яллигланишини даволашда ишлатилади. Ялпиз кайнатмасига канд қўшиб тайёрланган киём куёнчиққа, ўсимлик шираси эса мигрен ва сарик касалига даводир. Ялпиз шарбати қўтирни даволашда яхши таъсир курсатади. Ялпиз балгам кўчирувчи хамда нафас йўллари касалланишининг олдини олувчи восита сифатида хам ишлатилади. Ялпиз ер устки кисми гуллашидан бироз олдинрок ёки айни гуллаган пайтида уриб олинади ва когоз копчаларда салқин жойда сакланади. Уй шароитида ялпизли кайнатма тайёрлаш учун 5- 20 гр ялпиз 200 гр сув билан 15 минут давомида кайнатилади, сўнгра докада сузилади, шарбатидан кунига 2 махал овкатдан ярим соат олдин ичилади.

Ялпиз зиравор сиф атида ишлатилишидан ташкари, ундан бахор пайтида жаг-жаг, исмалок, кук пиёз, йунгичка утлари билан бирга чучвара ва сомсалар тайёрлаб истеъмол килинади. Бундай таомлар кишига дармон багишлайди, организмни юкумли касалликлардан мухофаза килади. Ундан турли хил курт - кумускаларга, қуяга карши дори сифатида хам фойдаланилади. Ялпиз мойи парфюмерия ва кандолатчилик саноатида хам кенг қўлланилади. Юкорида номлари зикр этилган шифобахш ўсимликларнинг таркиби инсон организми эхтиёжи учун зарур булган моддаларга бойлиги, уларнинг таъсири билан инсон танаси бақувват, соғлом ва кучли булиши, шу боис турли касалликларга қарши кураша олиши ва нихоят узоқ йиллар яшаши каби омиллар содда тушунчалар орқали болалар онгига етказилди.

ADABIYOTLAR 1. Yusupov E.Falsafa (o’quv qo’llanma) T. «Sharq»1999. 2. Ma'naviyat yulduzlari. T. 1995. 3. Voronov V. va b. Osnovo sovrеmеnnogo еstеstvoznaniya. M.»Voshaya shkola» 1999. 4. Barashnikov V.S.Kvarki, protono` Vsеlеnnaya. M. «Znaniе», 1987. 5. Novikov A. Evolyutsiya Vsеlеnnoy. M. 1990. 6. Glinka N. Umumiy kimyo. «O’qituvchi» T. 1990. 7. Lima dе Fariya. Evolyutsiya bеz otboroa. M. Izd-vo «Mir» 1991. 8. Tsesevich V.P. Chto i kak nablyudat na nebe . 5-ye izd. M., Nauka, 1979 g. 9. Barashnikov V.S. Kvarki, proton Vselennaya.-M., Znaniy, 1987 10. Novikov A. Evalyutsiya Vselennoy.-M., 1990. 11. Kuprin A.M. Lik zemli.-M., Nedra, 1991. 12. Bronshten V.A. Planet i ix nablyudeniye.-M., Nauka, 1979. 13. Komarov V.N. Novaya zanimatelnaya astronomiya.-M., Nauka, 1972. 14. Entsiklopedicheskiy slovar yunogo astronoma / Cost. N.P. Yerplev.-M., Pedagogika, 1986. 15. Shklovskiy I.S. Vselennaya jizn razum.-M., Nauka, 1976. 16. Larin V.N. Gipoteza iznachalno gidridnoy Zemli.-M., Nedra, 1980. 17. Kocharov G.YE. Yaderne reaktsii na Solntse.-M., Znaniye, 1976.

O'xshashlar

Янги дастур, дарслик ва дтс билан таништириш

Табиатшунослик дарсларида “Улкамиз усимликлари” хакида тушунчаларни шакллантириш

Усимликлар селекциясида полиплоидия ва гаплоидиядан фойдаланиш

Янги педагогик технология намуналари фанлар йуналиши буйича

Ўқувчиларнинг китоб билан ишлаши