logo

Педагогик технологиялар ва таълим методлари. Фаоллаштирувчи ва ривожлантирувчи ёндашувлар педагогик технологияларнинг мухим воситаси эканлиги

Yuklangan vaqt:

23.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

59 KB
Педагогик технологиялар ва таълим методлари. Фаоллаштирувчи ва ривожлантирувчи ёндашувлар педагогик технологияларнинг мухим воситаси эканлиги Режа: 1. Педагогик технологияни принциплари,классификацияси. 2. Таълим методлари. 3. Ўйинли технологиялар фаоллаштирувчи, ривожлантирувчи, жадалаштирувчи фаолиятининг ассосий сифати 4. Педагогик ўйинлар таснифи. 1 В.Беспалько,Б.Свиннер,Н.Тализина,Б.Фарберманвабошкаларнинг илмий изланиш натижаларини таҳлил килган ҳолда педагогик технологиянинг куйидаги принципларини ажратиб кўрсатиш мумкин. 1. Ўкувчилар билиш фаолиятини бошкарувчи курилмалар системасининг катъий кетма кетлигини яратади.Ўкувчилар билим фаолиятини бошкарувчи курилмалар педагог ёки методист томонидан олдиндан тузилган дастур асосида ишлайди.Шунинг учун ҳам улар факат олдиндан дастурланган ҳолатларнигина назорат килади ҳолос. 2. Ўкувчилар билиш фаолиятининг кар бир кисми бўйича ўкув жараёнин бошкаришни ёпик шакл (циклик)бўйича ташкил килади.Бунда ўкувчиларга тўғридан-тўғри ахборот узатиш Билан бирга,улардан ҳам ахборот олиш-кайтувчан алокани эътиборга олинади. Кайтувчан алока ўкитувчига ҳам,ўкувчига ҳам бир хил дир:ўкувчи учун ўкув материалларини ўзлаштириб боришиучун,ўкитувчи учун эса,йўл кўйилган ҳатоликларни таҳлил килиб,педагогик жараёнга тегишли тузатишлар киритиб бориши зарур.Факат ташки кайтувчан алока ўрнатилсагина ўкув жараёнини циклик тарзда бошкариш мумкун бўлади.Шунинг учун ҳам,ташки кайтувчан алока баъзан (сўраш ва назорат)ички оператив кайтувчан алокаэса,бевосита ўкув жараёнида амалга оширилади. 3. Ўкув материалларини ўкувчиларга тушинтирилаётганда уни моҳиятини очиб бериш.Ҳар бир ўкув материали таркиби ўзаро бўғлик бўлган куйидаги 3та кисмни камраб олади.Аҳборот,кайтувчан алока,назорат. 4. Ўзлаштиришнинг индивидуал сурати деб аталади.Бу принцип –барча ўкувчилар томонидан ўкув материалини тўла-токисўзлаштирилишини таъмиллайди.Бунда ҳар бир ўкувчи учун мАкбул бўлган ўкув материалини танлаш энг осон ўзлаштириш даражасини белгилаш зарурати туғилди. 5. Ўкув жараёнида махсус техник воситалардан фойдаланиш дейилади. 2 Ҳозирда педагогик технологияларнининг турлари кўп бўлиб,улар бир-биридан, юкорида айтилгандек айрим аолҳида йўналиш ва максадларга асосий эътибор каратилгани билан фаркланади. Педагогик технология жараёнларини ўрганишнинг соддалаштирилган таркибини куйидагича тушуниш мумкин: Тушунтириш-ахборотнинг маъно-мазмуни, ундан фойдаланиш тартибини турли восита ва усулларни кўллаб, тушунтирувчининг ўзи тушунган даражада бошкаларга етказиш фаолиятидан иборат жараён. Тушуниш-ахборотнинг маъно мазмунини идрок килиш, ундан кўрсатилган тартибда мустакил фойдалана олиш. Ўргатиш-ахборотдан фойдаланиш ва турли ҳаракатларни бажариш кўникмаларини ўргатучини ўзи ўрганган даражада бошкаларнинг такрорлай олишини турли восита ва усулларни кўллаб амалга ошириш фаолиятидан иборат жараён. Ўрганиш-ахборотдан фойдаланиш ва турли ҳаракатларни кўрсатилган тартибда-мустакил бажариш кўникмаларини эгаллаш. Ўзлаштириш-тушуниш, ўрганиш оркали ахборотнинг маъно мазмуни ундан фойдаланиш ёки ҳаракатларни бажариш тартиби тўғрисида билим ва кўникмалар хосил килиш. Ўзлаштириш шартли равишда куйидаги 3 та даражага ажратилади: 1. ўргатилган билим кўникмаларни тўғри такрорлаш; 2. Уларни амали фаоиятда кўллаш, улардан тегишли максадларда фойдаланиш имкоиятига эга бўлиш; 3. Уларни ижодий тахлил килиш, киёслаш, умумлаштириш, хуллосалар чикариш асосида такомиллаштириш фаолиятини амалга ошириш имкониятига эга бўлиш Шу билан бирга, педагогик технологияларнинг ҳаммасида ҳам бир дек кўлланиладиган ва таълимм-тарбия жараёнинг тарихий таркиб топишида ва ривожланиб боришида хал килувч аҳамиятга эга бўлган асосий таркибий 3 элементлар сўзлаш, кўрсатиш ва машклар бажаришда иборат бўлиб улар ўзаро куйдагича кетма-кетликда амал килади: Педагогик технологиялар ва таълим методлари. Хозирги педагогик технологияларни йўналишлари мавжуд бўлиб,улардан асосийлари эмпирик,когнитив,эвристик,креатив,адаптив,инклюзивдир. Эмпирик-сезги аъзолари оркали билим олиш.Бу технологияда асосий эътибор сезги азоларининг табиий ривожланганликимкониятларига таянган ҳолда билим бери шва уларни янада такомиллаштириб боришга каратилган. Когнитив-атрофдаги олам тўғрисидаги билим лардоирасини кенгайтириш технологияси.У табакалаш(таркибий кисмларга ажратиб ўргатиш)тафаккурини шакиллантиради,билим эҳтиёжларини ривожлантиради. Эвристик –йўналтирувчи саволлар бериш йўли Билан таълим бериш тизими.Бунда ўкувчиларда топкирликни,фаолликни ривожлантиришга хизмат килувчи,ўкув –изланиш таълим методи бўлиб,оптималлашган (бир неча вариантлардан энг мАкбулини танлаш)тафакурини ривожлантиради. Креатив-тадкикод характерига эга бўлиб,ўкувчиларда мАксадга йўналтирилган ижодий тафаккурни жадал ривожлантиради. Инверсион-ахборотларни турли томондан ўрганиш,ўрнини алмаштириш хусусиятига эга бўлиб,тафаккур (фикирлаш) тизими шакиллантиради. Интегратив ахборотларни ташкил килувчи чексиз кўп-кичик кисимларнинг ўзаро ажралмасбоғликлиги,уларнинг яхлитлиги бир бутунлиги асосида ягона тўғри хулосани Аниклаш. Адаптив- ахборотларни ва улардан фойдаланиш жараёнини ўрганиш ҳамда ўргатиш учун кулайлаштириш,мослаштириш асосида кутилган натижага эришиш. 4С ў злаш К ў рсатиш Маш қ  Инклюзив- ўкитувчи билан ўкувчининг ўзаро муносабатларига тенглик асосида таълим-тарбия жараёнини ташкил килиш. Ўйинли-технологиялар ривожлантирувчи,фаоллаштириувчи,жадаллаштирувчи сифатида Ўйинли технологиялардан фойдаланишнинг асосий талабларни фаоллаштирувчи ва жадаллаштирувчи фаолият ташкил этади. Ўйин олимлар тадкикотларига кўра меҳнат ва ўкиш Билан биргаликда фаолиятни нг асосий турларидан бири ҳисобланади.Ўйин ижтимоий тажрибаларниўзлаштириш ва кайта яратишга йўналган вазиятларда фаолият тури сифатида белгиланади.Унда шахснинг ўз хулкини бошкариши шаклланади ва такомиллашади. Д.Н.Узнадзенинг таърифича ,ўйин шахсга хос бўлган ички имманент психик (рухий)хулки шаклидир. Л.С.Вигодский ўйинни боланинг ички ижтимоий дунёси,ижтимоий буюртмалари ўзлаштириш воситаси сифатида таърифлайди. Ўйин ижодийлиги билан ажралиб туради.У мумкин кадар бой ,фаол характерга –«Ижод майдонига» эга бўлади.Ўйин учун хиссий кўтаринкилик хосдир.Ўйинлар турли мАксадга йўналтирилган бўлади .Улар дидактик ,тарбиявий,фаолиятни ривожлантирувчи ва ижтимоийлашув мАксадларда кўлланилади. Ўйинларни икки максади бўлиб : 1дидактик максад-билимлар доираси, билиш фаолияти, амалий фаолиятида билим,малака ва кўникмаларни ривожлантириш ,меҳнат кўникмаларини ривожлантиришни кенгайтиришга каратилган. Ўйиннинг тарбиявий максади мустакиллик,иродани тарбиялаш,муайян ёндашувлар нуктаий назарлар,маънавий, эстетик ва дунекарашни шакиллантиришдаги ҳамкорликни,жамоатчиликни,жамоага киришиб кета олишни ,коммуникативликни тарбиялашга каратилган бўлади. 5 Фаолликни ривожлантирувчи ўйинлар диккат,хотира,нутк,тафаккур,киёслаш малакасини ,солиштириш ,ўхшашини топиши,фараз, хаёл,ижодий кобилият ,эмпатия,рефлексия,оптимал ечимлар топа олиш,ўкув фаолиятни мотивасиялашни ривожлантиришга каратилган. А.А.Тюков ўйин даврийлигини куйидаги боскичларини кайд килади.  Вазиятни муаммолаштиришни таҳлил килиш асносида ўйиннинг асосий сужет мавзуси бўйича ўйин иштрокчисининг сермахсул мустакил ижодий иши;  Амалий гурухларнинг иш натижаларининг умумий танкидий муҳокама килиш;  Ўйин жараёни ва иштрокчилар хатти харакатини рефлектив таҳлил килиш;  Ечимнм тахлил килиш боскичи. Педагогик ўйинлар таснифи:  Фаолият сохаси жихатидан:жисмоний,интеллектуал,меҳнат,социал,психологик  Педагогик жараён характери жихатидан:таълимий,тренинг,назорат этувчи,умумлаштирувчи,билиш(идрок этувчи),тарбиявий,кизиктирувчи,репродуктив,продуктив,ижодий,коммуникатив, диагностик,касбий,ташвикИй,психологик.  Ўйин методикаси жихатидан:фанга хос (математик, химик..) ,сюжетли (мусикий,театр,адабий),рол ижроси,тадбиркорлик(мехнат,техникавий,ишлаб чикаришга оид),андозавий(спорт ,харбий,Амалий,саёхатга ойид халк ўйинлари),драмалаштириш(жамиятшунослик,бошкарув,иктисод,тижоратга ойид).  Ўйин мухити жихатидан:жихозли ва жихоссиз,стол,хона,кўча,махалла ўйинлари, компьютер, телевизор, техник воситалари, техникавий,харакат усулари ёрдамида. 6 3-Мавзу:Таълимни технологиялашда ўкитувчининг ўрни ва роли.Педагог- таълим жараёнининг лойихаловчиси,юритувчиси ва уни бошкарувчиси сифатида.(2-соатли семинар) Максад:Тингловчилар семинар охирида педагогик технология билан куролланган ўкитувчи кандай самарага эришиш мумкунлигини англаб етиши. Педагог ўкув жараёнининг лойхаловчиси,бошкарувчиси сифатида унинг ўрни ва ролини нечоғли муҳим эканини тушуниши. Кутилаётган натижа:талимни технологиялаштиришда ўкитувчининг билим ва касбий маҳоратининг ғоят зарур ҳамда муҳим эканлигини тушиниб етиш,бу борада маълум билим ва малакаларга эга бўлиш. 7