Pedagogik jarayonni shaxsga yo’naltirish asosidagi pedagogik texnologiyalar - Pedagogika - Referatlar

Pedagogik jarayonni shaxsga yo’naltirish asosidagi pedagogik texnologiyalar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.5 KB

Ko'chirib olish

Pedagogik jarayonni shaxsga yo’naltiri sh asosidagi pedagogik texnologiya lar Reja: 1. “Hamkorlik pedagogikasi” texnologiyasi. 2. “Hamkorlik pedagogikasi” texnologiyasining mazmuni va metodikasi xuusiyatlari. 3. O‘quv faoliyati va uni bosqaris h . 4. Motivatsion bosqich 5. Ta’limni tashkiliy sakllar.

I. Erkin saxsni sakllantiris muammosi ta‘lim muassasalarida o‘quv- tarbiyaviy is h lar i ni pedagogik texnologiya “rels”iga o‘tkazisni taqozo etadi. Albatta, bu jarayon oson kec h maydi: bugun ixtiyoriy qurilayotgan va joriy etilayotgan o‘qitis tizimini qat‘iyan ilmiy asoslangan pedgogik tizimga aylantiris kerak. Aslida ham ijtimoiy tajriba elementlari – bilim, ko‘nikma, ijodiy faoliyat, ob‘ektiv borliqqa munosabatlar – pedagogik jarayon mahsulidir va ma‘lum pedagogik tizim doirasida sakllantiriladi. Pedagogik texnologiya esa amaliyotga joriy etilayotgan pedagogik tizim loyihasidir. Unda pedagogik tizim nima? Uning tarkibi qanday? Bu savollarga javobni mavjud pedagogik nashrlardan topis mumkin. N. V. Kuzmina pedagogik tizim o‘zida ta‘lim va tarbiya maqsadiga bo‘ysundirilgan o‘z fa ro bog‘liq tarkibli elementlardan tashkil topisini uqtiradi, ular: pedagogik maqsad; o‘quv va ilmiy axborot; pedagogik aloqa vositalari; o‘quvcilar va pedagog. V.P.Bespalkoning ta‘rifiga ko‘ra “Pedagogik tizim ma‘lum saxs sifatlarini sakllantirisga tartibli, aniq maqsadni ko‘zlab va oldindan o‘ylab pedagogik ta‘sir etishni vujudga keltiris uchun zarur bo‘lgan o‘zaro bog‘liq vositalar va jarayonlar yig‘indisidir”. Binobarin, har bir jamiyatda saxsni sakllantiris h maqsadi belgilab olinadi va unga mos ravisda pedagogik tizim mavjud bo‘lisi kerak. Agar maqsad o‘zgarsa mavjud tizim ham o‘zgarisi muqarrardir. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi jamiyat, davlat va oila oldida o‘z javobgarligini his etadigan fuqarolarni tarbiyalasda bos maqsad qilib qo‘ydi. Demak, Milliy dastur ta‘lim va tarbiya sohasidagi davlat buyurtmasi hisoblanib, milliy istiqlol mafkurasining mohiyat-mazmuniga to‘liq mos keladi. Faqat ijtimoiy (davlat) buyurtmasigina ta‘lim-tarbiyaning umumiy maqsad va vazifalarini aniq belgilab beradi yoki oliy (o‘rta, o‘rta maxsus, kasb- hunar) ta‘lim uchun pedagogik tizimning mavjudlik sartlarini kafolatlaydi. Har qanday pedagogik tizim o‘zaro bog‘liq bo‘lgan quyidagi invariantiv elementlardan tashkil topadi: 1 – o‘quvcilar (talabalar); 2 – ta‘lim (tarbiya) maqsadlari; 3 – ta‘lim (tarbiya) mazmuni; 4 – didaktik jarayonlar; 5 – tashkiliy sakllar; 6 – pedagog yoki o‘qitishning texnik vositalari (O‘TV).

Pedagogik tizim har qanday ilmiy nazariyaga xos yuo‘lgani kabi quyidagi ikki tushunchani qamrab oladi: didaktik masalalar va ularni amalga osirisning pedagogik texnologiyalari (PT). Didaktik masalalar pedagogik tizim doirasida inson faoliyatining muhim sohasi sifatida aniq maqsad va unga erisis uchun sart- saroitlar hamda bu faoliyat uchun axborotlar(mazmun)dan iborat bo‘lisi kerak. Didaktik masalalarni hal etish maqsadi s h axsning ma‘lum sifatlarini sakllantiris zarurati bo‘lsa, sart-saroitlar – o‘quvci(talaba)larning boslang‘ic sifat ko‘rsatkiclari, axborot esa o‘quv predmetining mazmuni yoki tarbiyaviy ta‘siridir. Har bir didaktik masala pedagogik tizimda o‘ziga mos keladigan PT elementlari bilan hal qilinadi, ular: didaktik jarayon, o‘qitishning tashkiliy sakllari hamda pedagog yoki o‘qitishning texnik vositalari (O‘TV). Ta‘lim har doim jamiyat talablarini qondirisga xizmat qiladi va u ongli ravisda yoki intuitiv tarzda tez, balki sekinlik bilan bu talablarga mos holda tuzatila boriladi. Darhaqiqat, XXI asr bo‘sag‘asida ta‘lim taraqqiyotining harakatlantiruvci kuci, haqqoniy dvigateli – bu o‘zida didaktik masalalar va PTning mujassamlastirgan pedagogik tizim hisoblanadi. PTning muvaffaqiyatli loyihalanisi va yakuniy natijaning kafolatlanisi o‘qituvcining didaktik masalalar mohiyatinianglab yetish darajasiga va darsda ularni to‘g‘ri belgilab olisiga bog‘liqdir. Bu vazifa hozirga qadar o‘qituvcilar tomonidan anglasilmay kelinyapti, qator hollarda esa ular metodikani texnologiyadan farqlay olmayaptilar. S h u boisdan quyida PTning loyihalanisi uchun zaruriy sartlardan biri – didaktik masalalar to‘g‘risida fikr yuritiladi. Cunki har bir o‘qituvc h i pedagogik faoliyatga kirisisdan oldin hal etilisi lozim bo‘lgan pedagogik masalalarni yetarlic h a aniq tasavvur etishi va ifodalasi, ayni paytda o‘z o‘quvcilariga ham tusntira olisi kerak. Bugun har qadamda va har qanday ta‘lim muassasasining o‘qituvcisi faoliyatida tasodifiy o‘quvci(talaba)lar guruhining aniq o‘rnatilmagan maqsadga erisis uchun ixtiyoriy tanlangan ta‘lim mazmunini o‘zlastirisga oid harakatlarni bosqarayotganligini kuzatis mumkin.

O‘qituvci faoliyatining muhim bosqic h i – bu didaktik jarayon (yoki o‘quv- bilis tuzilmasi) ni loyihalas hisoblanadi. Aynan s h u didaktik jarayon pedagogik texnologiyaning asosini tashkil qiladi yohud u belgilangan vaqt ic h ida ta‘lim (tarbiya) maqsadiga eris h is h uchun O‘E mazmunini o‘quvci (talaba)larga uzatis h yo‘llarini aniqlab beradi. Su bilan birgalikda didaktik jarayonning nazariy asoslarini yaxsi bilmasdan turib samarali pedagogik texnologiyani yaratis h mumkin emas. Xo‘s h , didaktik jarayon mohiyati nimadan iborat? Ularni loyihalas h ga qanday pedagogik talablar qo‘yiladi? Psixologiya va pedagogika fanida didaktik jarayon mutaxassis s h axsini s h akllantiris jarayoni sifatida talqin etiladi. Dastlab o‘qitis h jarayoni tuzilmasi bilan tanis h aylik. Bu jarayonni razmiy tarzda quyidagi sartli formula bilan ifodalas h mumkin. O‘J = O‘F + O‘q F, qaerda: O‘F – o‘quvc h i(talaba) bajaradigan o‘quv faoliyati; O‘qF – o‘qituvc h i bajaradigan o‘rgatuvc h ilik faoliyati. Bu formula asosida juda muhim sanalgan №1 pedagogik qonun qayd etilyapti: o‘quvc h i(talaba)ning xususiy o‘quv faoliyati va unga hamohang bo‘lgan o‘qituvc h ining o‘qituvc h ilik faoliyatidan tasqari hec h qanday o‘qitis jarayoni mavjud bo‘lmaydi. Ko‘plab psixologik-pedagogik adabiyotlarni va tadqiqotlarni o‘rganish natijasida didaktik jarayon o‘zaro bog‘liq bo‘lgan quyidagi komponentlardan iborat ekanligi ma‘lum bo‘ldi: motivatsiya (M), o‘quvci(talaba)ning o‘quv-bilis faoliyati (O‘F) va uni pedagog tomonidan bosqaris (B). Uning sartli formulasi: Dj = M + O‘f + B Bu jarayon bosqiclarini o‘rganishdan oldin yuqorida keltirilgan ikki formulani o‘zaro taqqoslas h zarur bo‘ladi. E‘tibor bersangiz, o‘qitis jarayoni ikki faoliyat turidan – o‘qituvcining o‘rgatuvc h ilik va o‘quvci(talaba)ning o‘quv faoliyatidan iborat. O‘qitis jarayonining ana su komponentlari didaktik jarayonning keyingi ikki bosqic h i bilan bir xil ma‘no kasb etayapti yoki bir xil faoliyatni ifodalaydi. Bir-biridan farqi – didaktik jarayondagi dastlabki element – bu

motivatsiya bosqic h ining mavjudligidir. O‘quv-bilis faoliyatining motivatsiyasi o‘qituvc h i mahoratiga tegis h li tusunc h adir. Didaktik jarayon tuzilmasini batavsil tahlil qilishga kirisaylik. II. Motivatsiya – bu s h axs hatti-harakatini yuzaga keltiriuvc h i ic h ki harakatlantiruvc h i kuc h , hissiyot bo‘lib, pedagog uni bosqarisga harakat qiladi va o‘quv jarayonini tashkil etish uchun hisobga oladi. Uni amalda vujudga keltiris uc h un o‘qituvci o‘rganilayotgan faoliyat tajribalaridan taassurotli dalillarni maxsus yig‘isi va o‘quvc h i(talaba)larga o‘qitilayotgan predmetning asosiy holatlari bo‘yic h a bilimlar asosida noqulay vaziyatlardan c h iqib ketish h yo‘llarini namoyis h qilish h kerak. O‘qituvc h ining pedagogik mahoratiga bog‘liq holda o‘quvc h ilarda hosil bo‘ladigan motivlar kuc h li yoki kuc h siz bo‘ladi. Demak, o‘qituvc h i har bir dars maqsadi va mazmuniga mos keladigan motivatsiya me‘yorini aniqlasi lozim bo‘ladi. Pedagogikada o‘quvc h ilarni darsga qiziqtiris yo‘llari xilma-xildir. Birmunc h a samarali bo‘lgan metodika – bu muammoli vaziyatlarni masg‘ulot boslanisida o‘quvcilarga taklif etish yoki predmet mavzusini ifoda eta oladigan maxsus muammoli tops h iriqlar berilis h i kerak. Muammoli vaziyatlar o‘zida o‘quvc h ining qiyinc h ilikni (muammoni) aniq yoki xira anglasini ifodalaydi va uni zabt etish yangi bilimlarni, yangi usul va harakatlarni izlab topisni talab etadi. Agar o‘quvc h ida qiynalislarni bartaraf etish h yo‘llarini qidiris uchun boslang‘ic h bilimlar yetishmasa, u muammoli vaziyatlarni qabul qila olmaydi va tabiiyki, tafakkurida kuras va qarama-qars h ilik jarayoni kec h maydi. Mavjud vaziyatlarning uc ko‘rinisini keltiris mumkin: 1. Vaziyat ma‘lum. Uni hal etish uc h un s h unga o‘xs h as h aniq namunalar mavjud bo‘ladi. Bunday holatda variantni yec h is metodi standartli bo‘lisi mumkin. 2. Vaziyat o‘xsas. Bunday holatda uni sunga o‘xs h as h bos h qa vaziyatlar bilan taqqoslas h zarur. Ular bir-biriga aynan o‘xsas bo‘lmasligi mumkin, biroq yaxlit asosga ega bo‘lganligi uchun uning ko‘rinisini o‘zgartirib qaralayotgan vaziyatga yaqinlas h tirib maqbullastiriladi va oqilona yec h is h yo‘li topiladi.

3. Noma‘lum vaziyat. Bunday vaziyat amaliy faoliyatda uc h ramaydi, uni bosqa qandaydir namuna bilan solis h tiris h imkoni yo‘q. Su boisdan yec h imning yangi metodini izlab topis h zarur bo‘ladi. Muammoli vaziyatlar ta‘lim maqsadini ko‘zlab oldindan konstruktsiyalanadi va o‘qitis h jarayonining ma‘lum qismiga kiritiladi. Didaktik jarayonning motivatsiya bosqic h i esa muammoli tops h iriqlarni ko‘proq darsning boslang‘ic h qismiga kiritis h ni va o‘quvc h ilar diqqatini dars mavzusiga to‘liq jalb etishni taqozo qiladi. O‘quvc h i ham o‘z navbatida tanis h vaziyatlardan yangi muammolarni ko‘ra olisi, ob‘ektning yangi vazifalarini, ob‘ekt tuzilisini aniqlab olis h i, muqobil yec h imlarni topa bilis h i kabi ijodiy faoliyatni namoyis h qilish h i kerak. Didaktik jarayonning motivatsion bosqic h i o‘quvci(talaba)larning bilis h faoliyatiga kirib ketishini tezlastirisga imkon beradi. Bu faoliyatni kerakli faollik darajasida us h lab turis h uc h un uni tas h kil etish h metodlari va usullarini o‘qituvc h i o‘quvc h i(talaba)larning o‘zlastiris h sifatiga bog‘liq holda tanlay olis h i kerak. Misol uc h un, kuc h lanis, tok kuci, sig‘im kabi fizik kattaliklarning o‘zaro bog‘liqligini tusuntiris maqsadida o‘qituvci quyidagi muammoli vaziyatni qo‘llasi mumkin: “Ural” kolyaskali mototsiklda ham, traktor (avtomobil)da ham bir xil kuclanisli (12V) akkumulyator islatiladi. Biroq mototsikl akkumulyatori traktorga o‘rnatilsa dvigatelni o‘t oldira olmaydi. Nima uchun? Agar o‘quvci tok kuci, sig‘im kabi tushunchalarni yaxsi o‘zlastirgan bo‘lsa muammoning yecimini tezda topadi va to‘g‘ri xulosaga keladi: akkumulyator quvvati kuclanisga emas, balki tok kuciga va sig‘im kattaligiga bog‘liq bo‘ladi. Dars mavzusini tusuntirisda tarixiy materiallardan foydalanish ham o‘quvcilarda kucli motivlarning vujudga kelishi ga, bilisga qiziqisini kucaytirisga sabab bo‘ladi. Biroq o‘quv materialini bayon qilishga tarixiy yondasis qo‘simca xarakterga ega bo‘lisi, mavzu bo‘yica egallanayotgan bilimlar tizimi icida mantiqiylik saqlanisi kerak. U yoki bu mavzuga oid qisqa metrajli kinokadr ham kucli motivatsion omil hisoblanadi. Biroq kinodars o‘qituvci va o‘quvcilar o‘rtasida bo‘ladigan evristik suhbat mazmuniga zamin yaratisi kerak, sundagina o‘quvcilarda mavzuni

o‘rganishga ehtiyoj tug‘iladi va ko‘zlagan maqsadga erisiladi. O‘qituvci anglab yetishi kerak bo‘lgan holat sundan iboratki, darsda motivlarni o‘quvcilarda rivojlantiris asosiy maqsad emas, balki o‘quvcining bilis faoliyatini tezlastiris vositalaridan biri sanaladi. III. O‘quvci(talaba)lardagi motivatsiya xarakteri ko‘p jihatdan ularning o‘quv faoliyatiga bog‘liq. O‘rganish bu keng ma‘noda – o‘quvcilarning yangi bilimlarni o‘zlastiris jarayonidir. Lekin har qanday o‘rganish ham o‘quv faoliyati bo‘la olmaydi. O‘rganish o‘quv faoliyati darajasiga ko‘tarilis uchun o‘quvcilar bilimlarni egallas davomida ularni boyitadigan o‘quv harakatlarining yangi usullarini o‘zlastirisi, mustaqil ravisda o‘quv topsiriqlarini belgilasi, o‘z-o‘zini nazorat qilish va o‘z xususiy o‘quv faoliyatini baholas mezonlarini bilislari kerak. Pedagogik jarayon bilan sug‘ullanuvci har bir kisiga ma‘lumki, bilimlarni o‘quvci(talaba)lar tomonidan egallanisi ularning xususiy o‘quv faoliyati (psixologlar tilida – bilis faoliyati) natijasi tufayli ro‘y beradi. Psixologlar bu faoliyat turini keng qamrovda o‘rganib ciqqanlar va uning bilim, harakatlarni egallasga olib keladigan turli ko‘rinisdagi tuzilmasini aniqladilar. (Galperin P.Ya., Talizina N.F., Cebaseva V.V.). Biroq psixologiya fani hanuzgaca o‘qitisda o‘quvcilarning ketma-ket bilis harakatlarining eng yaxsi tarkibi to‘g‘risida yakdil fikrga kelganlarica yo‘q. Bu tarkib va o‘quvcilarning bilisga oid harakatlarining ketma-ketligi mavjudlik algoritm (MA) deb nomlanadi. MA, birincidan, bu harakatlarning qat‘iyan ketma-ketligini, ikkincidan, ularning natijalari ham qat‘iyan oldindan aniqlanganligini ta‘kidlaydi. Su boisdan MA mohiyat jihatdan o‘quv-bilis nazariyalarining turiga (elementar muloqot, assotsiativ, bixeviorizm, gestalt, aqliy harakatlarni bosqicli sakllantiris) mos holda turli ko‘rinisga va mazmunga ega bo‘ladi. Har qanday MAning invariativ elementi – bu o‘quv jarayonida o‘zlastiris darajasi bo‘yica ketma-ket harakatlanisdir. Harakat “qadam”ning o‘zi va hr bir “qadam” mazmuni tanlangan o‘zlastiris nazriyasiga bog‘liq bo‘ladi. Tanlas usuli va tanlanis o‘zlastiris nazariyasining sifat mezonlari – o‘qituvcining pedagogik faoliyatidagi muhim mo‘ljal va uning pedagogik texnologiyasi tavsifnomasi hisoblanadi.

Tadqiqotlar tahlili suni ko‘rsatadiki, har qanday o‘quv faoliyati faoliyatning umumiy loyihasi bo‘yica quriladi va o‘zida mo‘ljalli (yo‘naltiruvci), bajaruvci, nazorat qiluvci va tuzatuvci harakatlarni mujassamlastiradi. Uning sartli fomulasi: O‘f = Mh + Bh + Nh + Tuz Bu harakatlarni o‘quvci(talaba)lar bevosita o‘qituvci yoki darslik yordamida turlica to‘liqlikda va turlica ta‘lim nazariyasiga tayangan holda bajarislari mumkin. O‘qituvci dastlab o‘quvcidagi mavjud harakat turlarini kuzatisi kerak. O‘quv harakatlarining alohida har biri O‘Eni o‘zlastirisning ma‘lum bosqicida namoyon bo‘ladi. Misol uchun, Mh ning bajarilisi va o‘quv topsiriqlarini o‘zlastiris quyidagica amalga osiriladi : a) o‘qituvci belgilagan tayyor topsiriqlarni tusunib yetishi; b) o‘zi uchun bu topsiriqlarni faol qabul qilishi; v) mustaqil ravisda o‘quvcilarning o‘quv topsiriqlarini o‘rnatisi; g) bir qanca o‘quv topsiriqlarini mutaqil o‘rnatisi. O‘quvcining mo‘ljalli harakatlari (Mh) o‘zlastiris davomida sunday axborotlar bilan ta‘minlanadiki, ular o‘quvci egallaydigan harakat qonunlari va usullarini umumiy ko‘rinisda ifodalay oladi. Odatda Mh har bir o‘quv topsirig‘ini bajarishda ma‘lum ketma-ketlikka rioya qilishhni taqozo etadi va bu harakatlar tizimi ko‘pincha yo‘riqli xaritada o‘z aksini topadi. Bu xaritalar yordamida o‘quv materiallarini o‘zlastiris davom etadi, biroq endi bu jarayon bilis faoliyatining keyingi bajaruvcilik bosqicida ro‘y beradi. III. Saxsga yo‘naltirilgan ta‘lim texnologiyasi. Bu texnologiyaning mohiyatini cuqurroq anglas uchun akademik Bespalko B. P. Tomonidan yaratilgan “didaktik jarayonini bosqaris tizimining rivojlanis spirali”ni tahlil qilish kerak bo‘ladi. “Yo‘naltirilgan axborotli jarayon” (YAJ) ordinatasiga ta‘limni tashkil etishning yakka tartibli sakli joylastirildi. “Tarqoq axborotli jarayon” (TAJ) ordinatasiga esa – guruhli. Tabiiyki, masg‘ulotning guruh sakli yakka tartibdagi saklidan iborat bo‘ladi, keyin esa rivojlanisning birmunca yuqori darajasida yakka tartibli sakliga yana qaytadi. Demak, “maslahatci” (3) tizim tabiiy holda “guruhli ta‘lim”ga (1)

ko‘tariladi, uning sezilarli darajadagi kucsizligi “repetitor” (7) tizimini vujudga keltiradi. Repetitorlik “kicik guruh”(5) o‘lcamigaca kengayis sabablarini tasavvur qilish qiyin emas. XVI asrga kelib nasr islaridagi inqiloviy o‘zgarislar ta‘lim tizimida “darsliklar”ni (4) qullas imkoniyatini tug‘dirdi. Kommunikattsiya sohasidagi texnikaviy taraqqiyot esa sinf va xonadonlarni axborotli uzatis vositalari bilan jihozlanadi. Kompyuterlarning vujudga kelishi didaktik jarayonni yopiq bosqaris imkoniyatlarini tug‘dirsada-da, o‘quvcilarning individual qobilyatlarini hisobga olmadi (dasturli ta‘lim - 6). Saxsiy kompyuterlar texnikasining rivojlanisi psixologik-pedagogik bilimlar o‘sisi bilan hamkorlikda saxsga yo‘naltirilgan ta‘lim muammosini keltirib chiqarmoqda. Akademik B. P. Bespalko tizim 8 - yakka tartibli bilis faoliyatini dasturli bosqarisga alohida urg‘u berib “xalq ta‘limi tizimining barca bo‘g‘inlarida rivojlanisning yangi bosqicini ifodalaydi va o‘quvcilarning sog‘lig‘iga zarar yetkazmagan holda zaruriy musbat siljislarga olib keladi” debta‘kidlaydi. O‘zida aniq o‘rnatilgan didaktik masalalar va pedagogik texnologiyalarni mujassamlastirgan pedagogik tizim saxsga yo‘naltirilgan ta‘lim, deb ta‘riflanadi. Bu tizimdagi didaktik masalalarga qisqaca izoh beriladi. Hozirda mavjud yakkalasgan pedagogik tizimlar – umumiy o‘rta, o‘rta maxsus, kasb-hunar, oliy ta‘lim – saxsni tarbiyalas, ta‘lim beris va takomillastirisning yagona tizimiga aylanisi kerak. Saxsga yo‘naltirilgan ta‘lim barca turdagi ta‘limlarni yo‘nalislar bo‘yica integratsiyalasni taqozo etadi. Ta‘limning birinci bosqicidayoq (maktabgaca ta‘lim) bolaning ehtimolli saxsiy yo‘nalishlari psixologik-pedagogik kuzatislar yordamida aniqlanadi, ma‘lum faoliyat turiga mos qobilyatlari, yangi iste‘dod nisonalari belgilab oligadi. Bu tabaqalastiris psixologik pedagogika sohasi bo‘lib, afsuski, kam tadqiq qilingan va kam islangan. Su bilan birgalikda hammaga yaxsi ma‘lumki, saxsning maxsus iste‘dod nisonalarini erta aniqlas va uni muntazam rivojlantirib boris vaqti soati bilan o‘z mevasini beradi – yangi g‘oya va faoliyat metodlarini haqiqiy yaratuvcisi tarbiyalanadi.

Saxsning rivojlanis dasturi aslida har bir insonga tug‘ma holda beriladi, biroq uni amalga osiris, afsuski hozirgi ta‘lim tizimida qaralmagan. Mana, nima uchun dunyoda qiynalganlar va jinoyatcilar mavjud. Su boisdan bolaning saxsga yo‘naltirilgan ta‘lim tizimiga kirisisi uni ixtisosli kasbga tayorlasning boslanisi bo‘lisi kerak va barca o‘quv dasturlari mazmuni ma‘lum faoliyat turining ijodkorini tarbiyalas masalasiga bo‘ysunisi kerak. Tasxislanuvcan tarzda o‘rnatilgan maqsadli pedagogik tizim ociq bo‘lisi kerak, ya‘ni o‘rgatisning har qanday bosqicida o‘quvci undan ciqib ketishi yoki qayta kirib kelishi mumkin. Bu esa aniqlangan maqsadga mos holda ta‘lim mazmunini ilmiy asosda saralasga imkon beradi. Ta‘lim mazmunini jamlasda o‘quvcilarni asossiz yuklab taslas va o‘qituvci o‘qitisda inqirozga xos hodisalarni yuzaga chiqaruvci oldingi amorf va ixtiyoriylik uni aniq loyihalas, o‘qis yillari bo‘yica taqsimlas va dozalasga joy bo‘satib beradi. O‘quv fanlari tizimi ortiqca bo‘lmasdan qat‘iy uzviylikka va belgilangan mahorat bosqicida o‘zlastirisga olib keladi. Donetsk ociq universiteti professori B. F. Satalov o‘qitisni jadallastiris texnologiyasini islab ciqdi va amaliyotga tadbiq etib an‘anaviy sinf-dars o‘qitis uculining ocilmagan qirralarini ko‘rsatib berdi. Bu texnologiyada: Ta‘lim maqsadlari: Bilim, ko‘nikma va malakalarni sakllantiris. Har qanday individual qobiliyatli bolalarning barcasini o‘qitis. Tezlasgan o‘qitis (umumiy o‘rta ta‘lim hajmini 9 yilda o‘qitis). Printsiplar: ko‘p marta takrorlas, majburiy bosqicli nazorat, yirik bloklar bilan o‘rganish; faoliyatning dinamik yaxlitligi, tayanc signallari, harakatlarning mo‘ljalli asoslari; saxsga yo‘naltirilgan yondasuv; insonparvarlik (barca bolalar iqtidorli); o‘quv vaziyatlarining tafovutsizligi, tuzatis uchun istiqbollarning ociqligi, muvaffaqiyatning o‘sib borisi;

ta‘lim va tarbiyaning uzviyligi . Mazmunning o‘ziga xos jihatlari: O‘quv materiali yirik hajmda kiritiladi. Material bloklar bo‘yica joylastiriladi. O‘quv materiali tayanc sxema-konspekt ko‘rinisida rasmiylastiriladi.

FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori.-T: “SHarq” nashriyot matbaa kontserni, 1997. 2. Karimov I.A. O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li.- T: O‘zbekiston, 1992.-78 b. 3. Karimov I.A. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni xalq, millatni millat qilishhga xizmat etsin.-T: O‘zbekiston, 1998.-30 b. 4. Karimov I.A. O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda: O‘zR Prezidenti I.A.Karimovning Birinchi chaqiriq O‘zR Oliy Majlisining O‘n tO‘rtinchi sessiyasidagi ma‘ruzasi. 1999 yil 14 aprel.-T.: O‘zbekiston, 1999.-48 b. 5. N.N. Azizxo‘jaeva. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. T. Nizomiy nomidagi TDPU. 2006 y. 6. Madyarova S. A. va boshq. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat.- T.: IQTISOD-MOLIYA, 2009, 240 b.

O'xshashlar

O’quvchilar faoliyati faolligini jadallashtirish asosidagi pedagogik texnologiyalar

O’quv jarayonini tashkil etishh va samarali boshqarish asosidagi pedagogik texnologiyalar

Kasb-hunar kollejlarida pedagogik jarayonni loyihalash

Pedagogik texnologiyalar pedagogikaning mustaqil sohasi sifatida

Pedagogik texnologiyalar fanining predmeti, maqsadi va vazifalari