logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Pedagogika
  4. Kasbiy ta’limning qonunyatlari va tamoyillari

Kasbiy ta’limning qonunyatlari va tamoyillari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95.5 KB
Ko'chirib olish
Kasbiy ta’limning qonunyatlari va tamoyillari Reja: 1.Kasb-hunar ta’limi jarayoni tizim sifatida.. 2.Kasb-hunar ta’limi didaktikasining asosiy masalalari. Kasb- h unar ta’limining qonuniyatlari va printsiplari Umuman pedagogik, shu jumladan kasb-xunar ta’limi jarayonining qonuniyatlari ta’lim-tarbiya va ukuvchi shaxsini rivojlantirish jarayonida obhektiv ravishda mavjud aloqadorlik va uzaro munosabatlarda uz ifodasini topadi. Rus pedagog olimi L.D. Stolyarenko va uning maslakdoshlari tomonidan kuyidagi ta’lim qonuniyatlari ehtirof etilgan bulib, ular bevosita kasb-hunar ta’limiga ham tegishlidir. Kasb-hunar ta’limi jarayonining tizim shaklida yaxlit va uzviy aloqador hamda mahlum uzaro munosabatda bulgan komponentlardan iborat ekanligi; Ta’limning tarkibiy qismlari: maqsadi, mazmuni, metodlari, vosita va natijalarining ijtimoiy tuzumga bogliqligi, yahni: ijtimoiy munosabatlar, jamiyatning mutaxassis kadrlarga bulgan ehtiyoji va talablari, fan-texnika taraqqiyoti, ishlab chikarish texnologiyalari, madaniyat kabilarni pedagogik jarayonning barcha tashkil etuvchi komnonentlarini shakllantirishga tahsiri; - ta’limning tarbiyaviy va rivojlantiruvchi tavsifga ega ekanligi; - ta’lim natijalarining ukuvchilarning ongli, faol o’quv-bilish faoliyatlariga bogliqligi; -kasbiy tayyorgarlik jarayonida pedagogik va ishlab chikarish qonuniyatlarining xisobga olinishi, ularning birligi va uzaro aloqadorligi; - kasbiy tayyorgarlik jarayonining uzaro boglik nazariy va amaliy ta’lim integratsiyasidan iboratligi; - kasbiy tayyorgarlik jarayonida ukuvchilarning yakkama-yakka (individual)- va jamoaviy faoliyatlarining tashkil etilishi kabilar. Uzluksiz ta’lim, shu jumladan, kasb-xunar ta’limi kuyidagi pedagogik qonuniyatlarga asoslanadi: - kasbiy ta’lim-tarbiya jarayonida o’qituvchi (muhandis-pedagog) va ukuvchilar xamda urganilayotgan obhektlarning uzaro tahsiri; - kasbiy ta’lim-tarbiya jarayonida ukuvchilarning ongliligi, mustaqilligi va faolligi; - kasbiy ta’lim-tarbiya jarayonida uning ishtirokchilari (ukituvchi va ukuvchilari) maksadlarining bir-biriga mushtarakligi; - kasbiy ta’lim-tarbiya ishi natijalarining ukuvchilar ongi, faol uquv- bilish faoliyatiga boglikligi; - kasbiy ta’lim-tarbiya, yahni pedagogik jarayonni tashkil etuvchi maksad, mazmun, metod, vosita, shakl, natija va ishtirokchilar orasida uzaro bogliklik hamda munosabatlarning mavjudligi; - kasbiy ta’lim maqsadi, uning mazmuni va metodlari, metod va mazmuni maqsadga erishilganlik darajasini belgilashi; - kasbiy ta’lim mazmuni (uvuv materiali)ning vakt, ukuvchilar yoshi, tayyorgarlik darajasi va boshqa individual xususiyatlariga mos xolda tashkil etilganda maqbul o’zlashtirilishi; - kasbiy xatti-harakat usullari (kunikma va malakalar)ning asosi hisoblangan bilimlar mohiyatini anglagan holda ish-xarakag operatsiyalarini takror bajarish orkali shakllanishi; - ukuv materialini puxta uzlashtirilishi avval uzlashtirganlariga tayanganligi va muntazam ravishda takrorlanganligiga bogliqligi; - uquv materialining maqsadga muvofiq xolda shakllantirilganligi va uquvchilarga yetkazilishi; - uzlashtirish sifat va darajasining ukuvchilar imkoniyatlari, kiziqishi, idroki, tafakkuri, xotirasi, qobiliyati, uqituvchi tomonidan uning axamiyatli jihatlarini yoritilishi kabilarga bogliqligi; - uzlashtirish maromi va puxtaligini uqituvchi tomonidan ukuv materialini anshq, lo’nda hamda qiziqarli yetkazilishiga bogliqligi; - uquvchining aqliy rivojlanganligi, uzlashtirgan bilim, xatti-harakat usullari, hayotiy tajribalariga tugri proportsional bogliqligi; - kasb-hunar ta’limining muvaffaqiyati, tezligi va natijalarining uquvchilar individual xususiyatlariga bogliqligi. - uquvchilarda mustaqil ijodiy faoliyat tajribalarini shakllantirish va rivojlantirishning ular oldiga muhim axamiyatga ega xayotiy dolzarb muammolar yechimini topish vazifasining kuyilganligiga bogliqligi kabilar. Kasb-hnar ta’limi jarayonida ishlab chiqarishning kuyidagi qonuniyatlarini xisobga olinishi zarur: -ishlab chikarish munosabatlarining ishlab chiqarish kuchlari tavsifiga mosligi; - mulkchilik munosabatlari; - mexnat xarakteridagi uzgarishlar; - talab va extiyojning ishlab chiqarish darajasidan yuqoriligi; - mexnatga yarasha taksimot; - ishlab chiqarish vositalarining ishlab chiqarishga nisbatan usishi; - rejali, proportsional rivojlanish; - moddiy nehmatlar yaratuvchi odamlarning ongi, xulq-atvori va xis- tuygularini qayta ishlab chiqishi; - yirik mashinasozlik sanoatining uzluksiz ortib borishi; - ishlab chiqarish jarayonlarini tabakalashtirish va integratsiyalashtirish; - ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va kooperatsiyalashtirish; - ishlab chiqarishni majmuaviy mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish va robotlashtirish; - ishlab chiqarishning intellektuallashuvi; - mexnat resurslarining uzaro taqsimlanish surhatini ortishi; - xujalik hisobi, uzini-uzi mablag bilan tahminlash; - sanoat sohasi bilan mashgul mutaxassislar sonini qisqarishi; - mehnatni jamoaviy tashkil etishning ortishi, demokratiyalash, uz-uzini boshqarish va shu kabilar. Kasb hunar ta’limi didaktikasining asosiy masalalaridan biri ta’lim printsiplaridir. Zikr etilgan qonuniyatlardan mahlum qoidalar kelib chiqadi. Biz uz ishimizda ta’lim qoidalari, tamoyillary va printsiplarini sinonim sifatida ehtirof etib, xalqaro kulamda printsip deb yuritilganligi bois ushbu iboradan foydalanamiz. Ta’lim printsiplari - bu pedagogik jarayon ishtirokchilarining uzaro hamkorlikdagi faoliyatlarini belgilovchi asosiy qoidalar tizimidir. Bu qoidalar tizimini bilmaslik yoki ularga asoslanishda no’noqlikka yul quyish butun yaxlit kasbiy ta’lim-tarbiya ishiga tuskinlik qiladi. Ta’lim printsiplari tizimini birinchi bulib chex pedagogi Ya.A. Komenskiy ilmiy asosda ishlab chikdi. U bu printsiplarni, uquv jarayonini tashkil etilishi uchun asos buladigan qoidalar deb atagan edi. Pedagogik jarayon amal qilishi zarur bulgan qoidalar, yahni printsiplarning mohiyatini bilish ushbu jarayon hakida aniq bilimga ega bulish imkonini beradi. SHu bois, biz kuyida ularning bahzi birlari haqida qisqacha tuxtalib utamiz. 1. Pyodagogik jaraenning tizimlilik (yaxlitlik, bir butunlik) printsipi - ta’lim- tarbiya va shaxs rivojlanishi (kamoloti)ning uygunligi, muayyan tizimga ega ekanligini anglatadi. Bu printsip ta’lim maksadi va mazmunini aniklash, uning tashkil etish shakllari, amalga oshirish metod va vositalarini tanlash, maqsad bilan natijaning uygunligini tahminlash imkonini beradi. 2. Asoslanganlik printsipi - turkum ukuv predmetlarini urganish obhekti (predmet, xodisa, jarayon, xatto tirik mavjudot sifatida inson)ning moxiyati, muxim xususiyatlari, aloqalari, obhektiv olam bilan muayyan munosabatlarini uzida ifodalaydi. U har bir o’quv predmetini tegishli fan asoslari sifatida talqin etib, uzi uchun "yadro" va "uzak" hisoblangan mahlumotlarga ega buladi hamda ushbu mahlumotlarning shaxs tomonidan uzlashtirilishi, uning anik soha buyicha bilim, kunikma, malaka va shaxsiy fazilatlarga ega bulishida tayanch bulib xizmat kiladi. Ukuv materialiga bunday yondashuv axborotlarning shiddatli okimi sharoitida pedagogik jarayonni makbullashtirish (Yu.K. Babanskiy., M.M. Potapshik), jadallashtirish (R.X. Juraev, F. Yuzlikaev, V.F. SHatalov, N.G. Dayri, M.I. Maxmutov) asosiy ukuv materialini mukammal uzlashtirishga imkon beradi 3. Insonparvarlashtirish printsipi - pedagogik amaliyotda insoniylashtirish bilan birgalikda kullaniladi. Bu har ikki tushuncha ham lugaviy jihatdan yunoncha "humanus" insoniylik va "humanitas" insoniyat suzidan olinib, bir uzakka ega bulsada, ularning boshka-boshka mahnolar anglatishi olimlar tomonidan ehtirof etilgan. Insonparvarlashtirish ta’lim muassasalarida urganiladigan ukuv predmetlari mazmuniga inson omili, uning kadr qimmati, shani, or-nomusi, hukuq va burchlarini hurmatlash goyalarini singdirish zarurligini nazarda tutadi. Insoniylashtirish printsipi - obhektiv olamdagi barcha nehmatlar, shart- sharoit inson kamoloti, kishilik jamiyati farovonligi, tinchligi uchun xizmat qilish(shartligi) haqidagi g’oyani ilgari suradi. Mazkur g’oya, hozirgi zamon va istiqbol talablari pedagogik jarayonga yakka hokimlik (avtoritar) tarzida yondoshmay, balki uni ishtirokchilarning hamkorligi asosida tashkil etib amalga oshirish zarurligini asoslaydi. 4. Uzluksizlik printsipi - fan-texnika taraqqiyoti, ilgor ishlab chiqarish texnologiyalarini amaliyotga keng kulamda qullash hozirgi zamon va istiqbolda mustaqil ravishda ijodiy faoliyat kursatish uchun shaxsga uning butun umri uchun yetarli bulgan bilim, xatti-xarakat usullari va shaxsiy fazilatlarni belgilangan vaqt davomida berish mumkin bulmay, balki u butun xayoti davomida takomillashtirilib borishini nazarda tutadi. Mazkur printsip uqituvchidan ta’lim- tarbiya ishida ukuvchilarning mustakilligini tahminlash uchun kerakli shart-sharoit yaratishni talab qiladi. 5. Nazariyaning amaliyot (hayot) bilan bogliqliq printsipi - uquvchilar uzlashtirgan bilimlari ularning bevosita hayot faoliyatida qullangan yoki unda dasturulamal bulib xizmat kilgandagina ahamiyatli ekanligiga ishora qiladi. Amaliyotda kullanmagan bilimlar asossiz bulib, qisqa vaqt davomida unutiladi. Bunda bilim, kunikma va malakalar mahlum tartibda shakllantirilib, amalda kullanilishi kuzda tutiladi. 6. Ta’limning ilmiylik printsipi. Bizni qurshab turgan olamni bilish jarayoni murakkab va ziddiyatli. Ilmiy bilish hodisadan moxiyatga, narsaning tashqi tahsiridan uning ichki tuzilishini tasvirlashga utishdan iboratdir. Agar uquv materiali ukuvchini qonunlar, tushunchalar, formulalar va teoremalar olami bilan tanishtirsa, bunday bilimlar ilmiy bilimlar deb ataladi. Ular aqliy rivojlanish uchun yetakchi axamiyatga egadir. Faqat ana shunday bilimlargina ukuv predmetining ilmiy mohiyatini anglab yetishga, kelgusida esa fan asoslarini chuqurroq egallab, mehnatda faol ishtirok etishga, sabab-okibat munosabatlarini uzviy boglsh^ anglanishiga imkon beradi. 7. Tushunarlilik printsipi. Bilimlarvpi uzlashtirishning osonligi, malaka va kunikmalarning hosil qilinishi ukuvchilarning rivojlanish darajasi, shaxsiy tajribasi bilan aloqasini kursatadi. Agar bunday alokalarni anshutab bulmasa, bilimlar tushunarli deb hisoblanmaydi. Olamda barcha narsalar uzaro bir-biriga bogliq, barcha narsalar hodisalar urtasida aloka mavjud. SHuning uchun barcha ilmlar, barcha uquv predmetlari uzaro bir- biri bilan boglivdir. Ukuvchi uzlashtiradigan bilimlar insoniyat tajribasining bir zarrachasi hsoblanadi va shuning uchun ham yangi bilimlarni mavjud bilimlar bilan hamisha boglash mumkin. 8. Ta’limning ko’rgazmalilik printsipi. Kishilik jamiyati rivojlanishining ilk bosqichlarida uqitish bolalarning katta avlodga taqlid qilishlari, katta yoshdagi kishi bajargan amaliy xatti-harakatlarni qaytarish hisobiga olib borilardi. Uqitishning bu sodda shakli ishonarli va samarali bulganligi tufayli hozirgi kungacha saklanib qoldi. XVII asrda Ya.A. Komenskiy kurgazmalilik tamoyilini har qanday tarzdagi o’qitishning muvaffakiyatli bulishi negizi sifatida tahrifladi. I.G. Pestalotstsi bu tamoyilni uqitishning asosiy vositasiga aylantirdi. Bu printsipga amal qilinganda eshitish organlari bilan bir qatorda ko’rish organlari jalb etiladi. SHuning uchun ham xalqimizda “Yuz marta eshitgandan ko’ra bir marta kurgan mahkul" degan maqol urinli kullaniladi. Ko’rgazmalilik zarur bulgan joyda me’yorida ishlatilsa samara beradi, me’yor buzilganda esa ukuvchilarning fikri asosiy materialdan yiroqlashadi. Ularning tafakkur doirasi torayadi, aksincha ko’rgazmalilik kerakli joyda urinli kullanilsa uzlashtirilgan bilim, kunikma va malakalar uquvchilar xotirasida uzoq vaqt davomida saklanadi. Ko’rgazmalilik tamoyilining hozirgi izohi kuyidagi asosiy qoidalarni uz ichiga oladi: 1. Kurgazmalilik deganda ukuvchining hissiy bilishini tashkil kilish tushuniladi. 2. Kurgazmali kurollardan foydalanish ukuv jarayonida hissiy bilishni tashkil etishning bir jihati xisoblanadi. 9. Ta’limning onglilik va faollik printsipi. Bu printsip ukuvchilarning ukuv-bilish faoliyatiga psixologik jixatdan asos kilib olingan qoida sifatida kuyidagi uchta muxim jixatni: ukuvchilar tomonidan ukuv materialining ongli ravishda tushunilishini, ukuv mashgulotlariga ongli munosabatda bulishni, bilish faoliyatining shakllanishini uz ichiga oladi. 10. Ta’limning puxtalik printsipi. Uquv materialini uzlashtirishning puxtaligi kupgina omillarga: tushuntirishning ilmiyligi va tizimliligiga, tushunishning ongliligiga; ukuvchilarning bilish faolligiga, uqish sabablariga, uqituvchining mahorati va shu kabilarga bogliq. 11. Tarixiylik printsipi. Ukuv materialini bayon qilishda tarixiy materiallardan foydalanish asosida mashgulotlarni tashkil etishni nazarda tutadi. Ta’lim jarayonida tarixiylik printsipiga amal qilinsa dasturiy material boyitiladi, yangisi bilan boglanadi, istiqbolda urganiladiganlariga ishora kilinadi va uni puxta uzlashtirishga imkon yaratiladi. SHu yul bilan gahlimdagi ketma-ketlikni ifoda etish imkoniyati tutiladi, natijada uzlashtirilgan bilim, xatti-xarakat usullarini yaxlitligi tahminlanadi. 12. Ta’limni individuallashtirish printsipi. Bir ukuvchi umumiy xislatlaridan tashqari individual xislatlarga ham egadir. Ukuvchining bilishi, irodasi, hissiyotiga oid xususiyati, shaxsiy xislatlari ta’limning borishiga ijobiy yoki salbiy tahsir kursatishi yoki betaraf qolishi mumkin. Ukuvchilarning individual xususiyatlarini ehtiborga olgan xolda mashgulot (dars) jarayonini tashkil qilish - ukitishni individuallashtirish deb yuritiladi. Kasb-xunar pedagogikasida kasbiy ta’limning uziga xos xususiyatlarini hisobga oluvchi xususiy printsiplar qullaniladi. Bu printsiplar umumiy didaktik printsiplar bilan bevosita aloqador bulib, ta’lim-tarbiya jarayoniga kuyilgan talablar va u amal qilishi lozim bulgan qonuniyatlarni ifodalaydi. 13. Kasbiy mobillik printsipi - insonni tez fursat ichida hayotga tatbik etilayotgan yangi texnika va samarali texnologiyalarni uzlashtirish qobiliyatini ko’zda tutadi. Mexnatning tezkor moslashuvchanligi, ijodiy tavsifi bevosita inson dunyoqarashi, bilimlar ko’lamining kengligi, kasbiy faoliyatda uchraydigan muammolarning yechimini tezkorlik bilan topishiga bogliq psixolog olim L.S. Vqgotskiy iborasi bilan aytganda "Amaliyotda ilgari yurib, u uchun yul ochib beradigan ta’lim yaxshi hisoblanadi". SHuning uchun ham bugungi uquvchi nimani bilishiga emas, balki nimani uddalay olishi va ertangi kunda nimalarga qodir bulishi mumkinligiga axamiyat bermok zarur. 14. Kasbiy ta’limning modullilik printsipi modulli ta’limning moxiyati shundan iboratki, uquvchi uziga berilgan axborotlar balki va metodik ko’rsatmalardan iborat shaxsiy ukuv dasturiga asoslanib mustaqil holda didaktik maqsadga erishadi. Modulli ta’lim maqsadi mazmuni va tashkil etish metodikasi kuyidagilarni aniqlashga imkon beradi: ta’lim mazmunan uziga xos, dinamik uzgaruvchan va tezkor bilimlarni ajratib olish; dasturning variativ xarakteriga ega; ijtimoiy buyurtmaga binoan mazmun uzgaradi. Modulli ta’limdan foydalanish uquv materiallarini, yahni uning bilimlari printsipini tuzishga imkon beradi. Bu, uz navbatida, yaxlitligini saqlab kolgan xolda mazmunni uzgartirish, unga kushimcha kiritish imkonini beradi. Modullilik printsipini amalga joriy etish kuyidagilarni tahminlaydi: - subhekt maqsadlarga erishish uchun barcha faoliyat kurinishlarini integratsiyalashga va muntazam ravishda subhekt maqsadlariga yetishish borasida muqobil yechimlarni izlashga; - istiqbolda subhektni kasbiy tayyorgarlik darajasini oshirishga yunaltirishga; - modullar xayotning barcha sohalaridagi, shu jumladan fan-texnika, texnologiyalardan uzgarishlarni tezkorlik bilan hisobga olish imkoniyatini beradi. 15. Kulay muxit hosil kilish printsipi - eng avvalo mehnat va xayot xavfsizligi, moddiy-texnik va o’quv uslubiy negiz, texnik, texnologik, ergonomik, iqtisodiy, pedagogik, sanitariya-gigiena, ekologik va shu kabi talablarga amal qilishni kuzda tutadi. Bunday muhitni hosil qilish kuyidagicha ijtimoiy, psixologik, pedagogik tizimlarni ishlab chiqish va amalga joriy etishni talab etadi. Me’yoriy mexnat sharoitini yaratish, pedagogik tahsirni maqbullashtirish tizimi. 16. Politexnik printsip - zamonaviy texnik va ishlab chiqarish texnologiyalarini umumiy asoslari bilan tanishtirish, tizimli bilim hosil qilish demakdir. Politexnik printsipni amalga oshirish kuyidagi shart- sharoitga amal qilishni talab etadi. ta’lim-tarbiya mazmunining fan-texnika taraqqiyoti asosiy yunalishlariga mosligi; - uquv materialini uzaro aloqador yaxlit bilimlar shaklida tashkil etish; - urganilayotgan materialni bulajak kasbiy faoliyat bilan boglash; - ukuv materialining uquvchilar yoshi va individual xususiyatiga mosligi; - uquvchilarning bilishga qiziqishlarini qondirish imkoniyatlari; - tayanch umumilmiy bilimlar va kunikmalarga tayanish; - ta’lim mazmunining moddiy-texnik bazaga mosligi; - ishlab chiqarish mehnatiga tahsir etuvchi omillarning xisobga olinishi; 17. Ta’limni ishlab chi q arish mexnati bilan qo’sh ib olib borishprintsipi. Nazariy ta’lim bilan amaliyotning bogliklik printsipi. Nazariya va amaliyotning aloqadorligi ikki tomonlama jarayon. Ular bir-biri bilan organik alokador. Bu printsipning amalga oshirilishi kuyidagi shart- sharoitlarga amal qilinishiga bogliq: Nazariy bilimlar amaliyotga nisbatan ilgarilab borishi, amaliy mashgulotlarda uning tugriligi tekshirilishi lozim. Xar qanday mehnat jarayonida turli soha bilimlari va malakalari sintezlanishi zarur. Malakali mutaxassis kadrlar tayyorlash samaradorligini oshirish uchun soha bilimlari sintezlanishi lozim. SHu jixatdan ta’lim mazmunini integratsiyalash kuyidagi ikki yunalishda amalga oshiriliish kerak: birinchidan, yagona predmet doirasida kasbiy bilim va malakalarni birlashtirish, ikkinchidan, maxsus bilim va malakalarning uzaro aloqadorligi gorizontal yunaliishda. 18. Ukuv jarayonida kasbiy faoliyatni modellashtirish printsipi 19. Iqtisodiy maqsadga muvofiqlik printsipi - ta’lim muassasalarida mutaxassislar tayyorlashning maqsadga muvofiqligi, ularga bulgan davlat va jamiyat talab hamda ehtiyojlarining maqbul qondirilishini kuzda tutadi 20. Ta’limda predmetlararo bogliqlik printsipi: ta’lim muassasalarida o’tilayotgan umumta’lim, maxsus va kasbiy turkum ukuv predmetlari boshqa ukuv predmetlari bilan uzaro boglik xolda olib borilishi lozim. Bunda ukuv predmetdagi mavzular takrorlanmasdan, balki bir-birini tuldirib boradi. 21. Reduktsiyalash printsipi . - fan-texnika tarakqiyoti, ilgor ishlab chiqarish texnologiyalarining amaliyotga keng kulam va tezkorlikda joriy etilishi bilan bevosita bogliq bulgan axborotlarning shiddatli oqimi sharoitida o’quv materialini imkoni boricha qisqartirish, yahni eng muhim tizim hosil kiluvchi qismini ajratib olishni kuzda tutadi. Bu kisqartirish Davlat ta’lim standarti orqali belgilangan mazmunning yetarli va zarur darajasiga uzining salbiy tahsirini kursatmasligi zarur. 22. Refleksivlik printsipi - subhektning uz shaxsiy faoliyatiga, uzlashtirgan xayotiy tajribasiga baxo berishi, uzgalarning u haqidagi fikrlari va ular bilan hamkorlik muloqoti va munosabatlarini tavsiflaydi. 23. Maqbullik printsipi - pedagogik shart-sharoitlarning kulayligi, mavjud imkoniyatning hisobga olinishi, oz vaqt, mablag va zo’riqish kuchlari sarflash evaziga samarali natijalarga erishishni tavsiflaydi. 24. Ta’lim-tarbiya jarayonida tabiiy rivojlanish va ijtimoiylashuv printsipi - tabiiy jarayonlar moxiyatini bilish ta’lim-tarbiya jarayonini samarali, xususan uquvchilarning yosh xususiyatlari, senzitiv rivojlanish davrlari, rivojlanishning keyingi bosqichlariga utish imkoniyatlarini hisobga olgan holda tashkil etishni ko’zda tutadi. Bir so’z bilan aytganda,ta’lim-tarbiyani ijtimoiylashtirish, uquvchilar tomonidai ijtimoiy tajribaning individual qonuniyatlar asosida uzlashtirilishini kursatadi. 25. Ijtimoiy-iqtisodiy tahminot printsipi - pedagogik jarayonning ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiqligini nazarda tutib, barcha turdagi ta’lim muassasalari faoliyatini bu jarayon ishtirokchilari imkoniyatlari, davlat va jamiyat talablari, fan taraqqiyoti, ishlab chiqarish ehtiyojlarini hisobga olish, ularni uygunlashtirish, integratsiyalashtirishni kuzda tutadi. 26. Muntazamlilik printsipi. Uzluksiz ta’lim tizimining bug’inlari orasida, davlat talablari va davlat ta’lim standartlari, ukuv rejalari, uquv predmetlari dasturlari orasida mahlum ketma-ketlikka amal qilishni kuzda tutadi. Muntazamlilik obhektlar, jarayonlar, hodisalar, tushunchalar, dalillar orasidagi ichki alokalar, nazariy qoidalar bilan amaliy ishlarni bajarish urtasidagi mantiqiy bogliqliklarni urnatish orqali amalga oshiriladi. Bu printsip urganilayotgan materialdan yetakchi goyalar, tushunchalar, qoidalarni aniqlash, ularning boshqa tushunchalar bilan aloqalarini o’rnatish, ta’limdagi bahzi bir umumiy qonunlarnn yoritib berish uchun ular rivojlanishining manbai hisoblanadi. Muntazamlilik printsipi amalga oshirilayotganda albatta, uzviy, predmetlararo, uzaro alokalarni kuzda tutish muhimdir. 27. Ta’lim mazmunining barkarorligi va dinamik uzgaruvchanligi printsipi. Kasb-hunar ta’limida mahlum ukuv materiali uzoq vaqtlar davomida uzgarmasdan kolishi va fan-texnika tarakkiyoti, ishlab-chikarish"texnologiyalari, madaniyat, globallashuv kabilarga kura mahlum ukuv materiali muntazam ravishda takomillashib borishini kuzda tutadi. Ta’lim-tarbiya printsiplari kuplab pedagoglar tomonidan tadkiq etilgan, lekin u tugallanmagan, tugallanishi mumkin bulmagan tizimdir. (ilovata karang). Xulosa kilib aytganda, kasb-xunar ta’limi pedagogikasida kasbiy ta’limning uziga xos xususiyatlarini hisobga oluvchi xususiy printsiplar kullaniladi. Bu printsiplar umumiy didaktik printsiplar bilan bevosita alokador bulib, ta’lim-tarbiya jarayoniga kuyilgan talablar va u amal kilishi lozim bulgan qonuniyatlarni ifodalaydi. Adabiyotlar ro’yxati: 1 . Karimov I.A. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. –T.: Sharq, 1998. 63 b. 2. Abdiquddusov.O., Rashidov. H. Kasb-hunar ta`limi pedagogikasi. O’quv qo’llanma. O’MKHTTKMO va UQT instituti, T. – 2009. 120 b. 3. Olimov Q.T., Abduqudusov O. va boshqalar. Kasb ta’limi uslubiyoti. - T.: “Moliya” nashiriyoti, 2006. – 160 b. 4. Shari’ov Sh. va b. Kasbiy pedagogika (metodik qo’llanma). -T.:TD’U, 2006 y. 5. Nishonaliev U.N., Toli’ov O’.Q., Shari’ov Sh. S. Kasbiy ta`lim pedagogikasi. O’quv qo’llanma. –T.: TD’U, 2007-388 b.

O'xshashlar

O’zbekiston Respublikasi kasbiy ta’limning rivojlanish bosichlari
Ta’limning mazmuni
Aqliy tarbiya va ta’limning mazmuni, uslublari
Muammoli ta’limning nazariy asoslari
Ta’limning fanga yo’naltirilgan texnologiyasi