Ижтимоий педагогика фани хакида умумий маълумот - Pedagogika - Referatlar

Ижтимоий педагогика фани хакида умумий маълумот

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

84 KB

Ko'chirib olish

Ижтимоий педагогика фани ха к ида умумий маълумот Р е ж а: 1. Ижтимоий педагогиканинг объекти ва предмети. 2. Ижтимоий педагогиканинг функциялари. 3. Ижтимоий педагогика моҳияти ва масаласи.

Келажакда Ўзбекистонни юксак даражада тараққий этган иқтисоди билангина эмас, балки билимдан, маънавий жиҳатдан етук фарзандлари билан ҳам жахонни қойил қилиш лозим. Комил инсон–етук шахснинг шаклланишида Кадрлар тайёрлашнинг миллий модели ва дастури ҳал қилувчи роль ўйнайди. Миллий модел ва дастур мақсад ва вазифаларини амалга ошириш ўз Ватанига фидокор, истиклол ва демократия ғояларига садокатли шахсни шакллантиришга хизмат қилади. Ижтимоий–сиёсий ҳаётда онгли равишда катнашадиган, ижтимоий жараёнларга фаол таъсир кўрсатадиган. Ўз мамлакатни такдири учун маъсул бўлган шахсни тарбиялаш–Кадрларни тайёрлаш миллий дастўрининг бош мақсадларидан биридир. Милий истиклол ғояси, ўз моҳиятига кўра, ҳалкимизнинг асосий мақсадларини ифода этадиган, унинг ўтмиши билан келажагини боглайдиган, унинг асрий орзу–умидларига етишишга хизмат қиладиган ғоялар тизимидир. Миллий истиклол ғояси:  Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига, миллий ва умуминсоний кадриятларга, демократия прин ц пларига асосланади;  Ҳалкнинг асрлар давомида шаклланиб келган юксак маънавиятини, унинг анъаналари ва одатларини, буюк аждодларимизнинг умрбокий меросини ўз ичига олади;  Эзгулик, адолат ва хақикат, озодлик ва мустақиллик ғояларини, ҳалк ишончи ва эътикодини ифодалайди;  Ватаннинг гуллаб – яшнашига, Ватанда тинчлик таъминланишига, ҳалк фаровонлиги ошишига хизмат қилади;  Жамиятнинг ҳамма аъзоларини, барча аҳоли катламларини миллий ғоя – Ўз бекистоннинг буюк келажаги мақсадларига эришишга сафарбар қилади;  Миллатидан, тили ва динидан катъий назар, ҳар бир фукарода миллий ифтихор ва кадр – қиммат туйгуларини, Ватанга мухаббатни, ўз аро мурматни, мустақиллик ғояси ва демократияга садокатни тарбиялаши керак;

 Маърифатпарварлик оркали жамоатчилик онгида тараккаёт, эрк ва миллий истиклол ғояларини шакллантиради. Миллий истиқлол ғояси–ҳар бир ватандошимиз, унинг оиласи, бутун жамият учун Ватан олдидаги бурч ва масъулиятини бажаришнинг маънавий мезонидир. Миллий истиқлол ғояси ана шу талабларга жавоб берганидагина куйидаги асосий вазифаларини бажаришга кодир бўлади:  Фукароларнинг ёт ғоялардан мустақил дунёқарашини ва эркин тафаккурини, прогрессив ижтимоий онгни шакллантириш;  Ижодий, эркин фикрлайдиган, ўз билимлари ва кучларига ишонадиган шахсни тарбиялаш;  Одамларнинг, айникса ёшларнинг, юксак озодлик ва тараккиёт идеалларига ишончини мустаҳкамлаш, чинакам гуманистик эътикодлар мустаҳкамланишига хизмат қиладиган юксак ахлоқий муҳитни яратиш;  Ватандошларимизнинг ўзлигини англаши, айникса миллий ифтихор ва кадр – қиммат туйгулари, тарихий хотирага садокат, ватанпарварлик, мукаддас кадриятларимизга авайлаб муносабатда булиш туйгулари усишига ёрдам бериш;  Ҳалкда ор – номус ва ҳалоллик, сахийлик, камтарлик ва бошқа шу каби ахлоқий фазилатларини ривожлантириш;  Кўпмиллатли ҳалкимиз онгида ‘‘Ўзбекистон – умумий Ватанимиз’’ деган эътикодини шакллантириш ва ривожлантириш. Мамлакатимиз келажаги учун Олий мажлиснинг I Х сессиясида қабул қилинган Кадрлар тайёрлаш бўйича миллий дастўрнинг амалга оширилиши жуда муҳим аҳамиятга эга -дейди Президентимиз И.А.Каримов . Бу дастўрни бажариш учун жавобгар кишилар олдига мен қуйидаги вазифаларни қўймоқчиман: Таълим тизимида мазкур тажриба қандай ўтаётганини ва унинг дастлабки натижаларини чуқур тақлил этиб, таълим андозалари, ўқув режалари ва дастурлари мазмунига ислоқатларнинг бош мақсадидан келиб чиққан қолда, яъни янги авлодни камол топтиришга қаратилган зарур тўз

атишлар киритиш даркор. Ана шу вазифаларни бажариш ижтимоий муносабатларни уйгунлашувига хизмат қилади, даврнинг тобора ошиб бораётган талабларига жавоб беришга кодир бўлган мутлако янгича типдаги шахснинг шаклланишини таъминлайди. Миллий ғояни руёбга ошириш жараёнида ўз луксиз таълим тизимларини, Кўпрок ҳалк педагогикасида, уйинларда ва шу кабиларда ўз аксини топган прогрессив миллий, маънавий – ахлоқий кадриятлар ва нормаларни кайта тиклаш, ривожлантириш ҳамда ҳозирги ҳаётга, укув – тирбия ишларига жорий этиш билан чамбарчас боғлиқдир. Ҳар бир инсонинг шахси таълим, ижтимоий муҳит таъсирида шаклланади. Натижада у ижтимоий жиҳатдан аҳамиятли бўлган вазифаларни бажаради,ижтимоий ролни ўз лаштириб олади, ўз ининг кизикиши, қобилиятини ижодий мулохаза қилиб куради, жамиятнинг бошқа аъзолари билан мустақил муносабатга киришади ва шу тариқа шахснинг ижтимоийлашуви юз беради. Ижтимоий педагогика маънавий – маърифий фаолиятнинг алоҳида соҳаси сифатида унинг оммавийлиги, барччча аҳоли ўртасида миллий истиклол ғояларини таргибот – ташвикотини кенг олиб бориш имкониятини беради. Ижтимоий педагогика предмети саънатдан шахсга таъсир этадиган ғоявий –эмостионал воситалар комплексидан кенг фойдаланиш билан фарк қилиб туради. Ижтимоий педагогика Ўзбекистонда ҳам, дунёдаги бошқа мамлакатларда ҳам ўз ок ва чукур анъаналарга эга. Шунга карамай совет даврида ижтимоий педагогика ютуклари эътиборга олинмади. Бундай муаммоларни шахсга, ҳамкорлик анъаналарига, рахм–шавкатга, миллий анъаналарга бефарқ булиш холатлари билан изохлаш мумкин. Бу ижтимоий тарбия соҳаси мутахассислари олдида турган вазифаларни мураккаьлаштириб юборади. Шунинг учун ҳам ижтимоий педагогикани ривожлантириш ва мазкур йуналишда мутахассислар тайёрлаш муҳим аҳамият касб этади. Мана шунинг учун ҳам ижтимоий педагогика янги соҳа сифатида факат ижтимоий– педагогик мутахассислар давлат ва жамоат

органлари бошқармаларинигина эмас, балки мутахассислар тайёрлайдиган тизимни, шунингдек ижтимоий– педагогик фаолиятининг илмий–тадқиқот базасинни ҳам ўз ичига олади. Ижтимоий педагогика якин келажакда ўқитувчи ёки тиббий ходим сингари оммавий касбга айланади, чунки айрим оламнинг ижтимоий касаллигини олдини олиш ва маънавий –ахлоқий огишини даволаш «ижтимоий эпидемия»га қарши курашга нисбатан анча осондир. Ижтимоий педагогикани фан сифатидаги хусусиятларини англаш учун унинг тадқиқот объекти хусусиятларини ўрганмок лозим. Шу сабаб фанда тадқиқот объкти ва предмети тушунчаси мавжуд. Ижтимоий педагогиканинг тадқиқот объекти за предметини таҳлил қилишдан аввал ижтимоий педагогика терминининг ўзига аҳамият бермок керак. Бу термин ижтимой ва педагогика сўз ларидан ташқил топиб уларни маъносини ўзида жамлайади. Бу бирлик фанда дифферентса ц ия ва интегра ц ия ходисалари билан биргаликда намоён бўлади. Янги билимларни ўсиши илмий фикрларни реал ҳаётга татбиқ этилиши, янги муалиммларни юзага келиши жамиятни илмга эҳтиёжини юзага келтириш даражаси фаннинг дифферентснатсияси ва махсуслаштириш тендентсияси кўз атилади. Чунончи асосий фан мустақил ривожланувчи хусусий тармокларга ажратилади. Шунингдек бир қатор муаммоларни ҳал қилишда туплам нуктаи назардан бир объектни урганувчи мустақил фан бирлигини ўзида намоён қилувчи интегратсия ходиса кўз атилади. Масалан: педагогикани бошқа фанлар билан алокасида тадқиқотнинг мустақил объектлари алоҳида кўз атилади: фалсафа билан биргаликда таълим фалсафа психология билан ўз аро муносабатда психоло- педагогика, сиёсатшунослик билан бирликда.. Бундай мисолларни Кўплаб келтириш мумкин. Педагогикада кейинги вақтда дифференция ходисаси етарли даражада кучайди. Педагогиканинг мустақил фан сифатидаги тармоклари мактабгача педагогика, махсус педагогика, профессионал педагогика ривожланиб, такомиллашиб бормокда. Ижтимоий педагогика шулар жумласидандир.

Ижтимоий педагогиканинг тадқиқот объекти педагогика урганадиган жараён ва вокелик бўлиб, у масалани муааааааайян, ўзига хос аспектда куради. Унинг ўзига хослиги эса «ижтимоий» деган сўзда ифодаланган. Ижтимоий педагогиканинг объекти инсоннинг ижтимоийлашув жараёнидир. Ҳалкнинг бой мероси, педагогикасидан, фан, маданият, жамият ютукларидан фойдаланиб, ижтимоий педагогика ўз назариясини, методи ва технологиясини ишлаб чикади. Ижтимоий педагогики давлат ва жамият институтларининг маънавий маърифий марказлари фаолияти соҳасидир, бу ерда янги кадриятлар санъати шакллантирувчи ва бирлаштириб турувчи фаолият жамланади. «Ижтимоий» тушунчасида одамларнинг бирга яшаши билан боғлиқ жараёнлар ифодаланган, аммо уларнинг мулокати ва ўз аро алокалари турли шаклларда бўлади. Демак, педагогика ўсиб келаётган авлод тарбияси ва таълими тўғрисидаги фан бўлиб, ижтимоий педагогика эса жамият аъзосини тарбиялаш ва унга таълим бериш тўғрисидаги фандир. Ижтимоий педагогика жараён ва ходсаларни маълум специфик аспектда ўрганади. Педагогик билимларнинг бу янги тармоги спецификаси «ижтимоий» сўзида намоён бўлади. «умуминсоний тушунча инсонлар ҳаётий фаолияти, уларнинг ўзаро мулокат» формалари бўлган нарса-ходисаларпи ўзида жамлайди. Шундай қилиб, педагогика ёш ўсиб келаётган авлодни тарбияловчи ва таълим берувчи фан асослари ижтимоий педагогика таълим- тарбия жараёнида боланинг жамият ҳаётига киритишни таъминлайдиган аспектни тадкик этади. Инсонни атрофдаги муҳит билан ўзаро алокасига таъсири асосида ривожланишини унинг ижтимонйлашиш жараёни деб таъкидлаш мумкин. Зеро ижтимоий норма -маданият кадр-қимматлар эгаллаши лозим шунингдек бу жамиятда инсонни ўз қобилиятларини реализатсия қилиниш, назорат қилиш ижтимоий ижтимоий тажрибани эгаллаш (билимлар кадр-қиммат хулк-атвор қоидалари жараёни ижтимоий ходиса деб номланадн. Болани ижтимоийлаштириш мураккаб ва давомли ходисадир. Бир томондан ҳар қандай жамият ўзининг ривожланиш этапида маълум ижтимоий, маънавий кадр- қиммат, ўз ини тўтиши, ахлоқий конун-

қоидалар, нормалар ишлаб чикади. Жамият бир авлод шу жамиятдаги конун- қоидаларни эгаллаб унинг тенг хуқуқли аъзоси сифатида яшаб, фаолият кўрсатишни кўз да тўтади. Бунинг учун жамият таълим-тарбия нормаси оркали шахсга таъсир курсатади Иккинчи томондан, атрофдаги оламда содир этилаётган турли ходисалар унинг шаклланишга таъсирини курсатмай қолмайди. Жамият ўзаро муносабатда бўлган ўзаро ҳаракатланадиган хилма- хил ижтимоийи институтларни ўзида намоён қилади. Шулар оркали бола томонидан ижтимоий нормаларни эгаллаш жараёни амалга ошади. Булардан баъзилари болани ривожланиши ва ижтимоий шаклланишига таъсир курсатади, бошқалари эса унинг шахсий сифатларини шаклланишига ижобий таъсир курсатади. Бундай ижтимоий ин ст итутлар қаторига оила,таълим, маданият ва дин киради. Ўз қобилиятини инсон томонидан жамиятда Кўплаб куйдаги жараёнларда амалга ошади; А) Инсонни жамият билан ст ихияли ўзаро муносабатда ва унинг ҳаётий жабҳаларига стихияли таълим жараёнида. Б) Инсонларни у ёки бу категориясига давлат томонидан педагогика нимани ургатадиқ Ижтимоий педагогика инсонларнинг бутун эгалаётганаётган давом этаётган амалга оширадиган ижтимоий тарбияни тадкик таъсир кўрсатиш жараёнида. В) Инсон ривожланиши, уни тарбиялаш учун кулай шарт—шароитлар яратиш. Г) Инсон ўз ини тарбиялаши ва ривожлантириш жараёнида. Шундай қилиб, ривожланиш инсонни шаклланиш жараёни, ижтимоийлаштириш-конкрет ижтимои й шароитлар асосида ривожлантиришдир. Инсон тарбияси асосан оилада амалга оширилади. Бу холатда биз оилавий педагогика объекти бўлган оилавий хусусий тарбияларида мулохоза юритамиз. Тарбиялаш диний идоралар оркали амалга ошади. Бунда конфессионал

тарбияга дуч келамиз. Тарбиялаш давлат ва жамият томонидан шу мақсадида ташқилотлар оркали юзага келади. Бу ижтимоий педагогика тадқиқот объекти бўлган ижтимоий тарбиялаш жараёни хусусида фикрлаймиз. Ижтимоий тарбиялаш сиёсатшунослик, ижтимоий: жараёнининг таркибий кисми ҳисобланади. Ижтимоий педагогика матнда уни ижтимоийлаштириш билан бориш олдида урганади яъни, планета, мамлакат мактаблардаги инсон тарбиясига ижтимоий омиллар таъсир этиш ишлаб чикариш тарбиясида оила, оммавий ахборот воситалар, атрофда одамлар билан мулокот ўрнини куриб чикади. Ижтимоий педагогикани нима учун урганиш лозим : Ижтимоий педагогика - фаннинг шундай таркибики унинг воситасида: Биринчидан инсон ҳаётда маълум сабаблар асос ичида юзага келган ходислар урганилади. Иккинчидан инсоннинг ривожланиши учун қўллай шароитлар яратишни кўз да тўтади. Учинчидан таъсир этувчи ходисаларни олдини олади. Ижтимоий педагогика укув предмети сифатида ижтимоий педагогик фаолият тасвирини ҳарактерлайдиган вазифасини амалга оширади. Бу вазифани амалга ошириш ижтимоий педагогикани урганиш жараёнида талабалар томонидан бир қатор мақсадларни амалга оширшни кўз да тўтади: маълум доирадаги назарий билимларни эгаллаш ва буларни амалда куллаш муаммони олдиндан куриш ва ечишга субъект ва ижтимоий жараёнга кура ижтимоий гуманитик муносабатларни шакллантириш. Ижтимоий педагогика ижтимоий тарбия муаммосини урганади. Бу ижтимоий пеагогика укув курсини тузилишини ўзида акс эттиради. У ижтимоийлаштириш жарёнини ижтимойи педагогик ходиса сифатида урган ади . Ижтимоий педагогика педагогиканинг мустақил бир булаги бўлиб у кишилар жамоаси ҳамда алоҳида шахсларга таълим тарбия жараёнидаги ижтимоий муаммолар уларнинг келиб чиқиш сабаблари ҳамда

бу муаммо-ларнинг бартараф этилишининг назарий ва амалий жиҳатларини ўргатади. Ижтимоий педагогика фани ижтимоий шахснинг ўзига хос миллийлик томонларини тарбия жараёнида ўргатиб боради. Педагогика ва социал педагогика бир-бирига жуда боғлиқ, лекин улар нинг фарки шундаки, Педагогика фани ижтимоий шахснинг факат таъ - лим ва тарбияси билан шугулланади. Ижтимоий педагогика эса бола шахсини ва унинг болалигини ҳ имоя к;илади. Ижтимоий педагогика фанининг мақсади ва вазифаси. Педагогик социология фанинг мақсади жамиятдаги ҳар бир шахснинг ҳаётида учрайдиган ижтимоий муаммоларни бартараф этиш ва ҳал к;илишдан иборат. Таълим ва тарбия масалалари билан шугулланиш, кексалар, қ ари я лар, касал ва боқувчисини йукотганлар, меҳрибо н лик уйида тарбияланаётган болалар холидан хабар олиш. Шу жумладан фохишабозлик, н аркомания ва қ онунбўз арликка қ арши курашиш. Бу иллатлардан жамиятни, айникса келажак авлодни ҳимоя қилиш зарур. Ижтимоий педагогика фанинг вази фаси қуйидаги 4 боскични ўз ичига олади. 1. Болани ва усмирни хақикатгуй қилиб тарбиялаш ва вояга етказиш; 2. Шахснинг мустақил фикрлай олиши, муаммога дуч келганида уни мустақил равишда ҳал қила олиши ва ўз муносабатини билдириши; 3. Атрофдаги кишилар билаn эркин ва маданий ҳолда муомала қилишни ўргатиш; 4. Ҳаётдаги ўз олдига қўйган мақсад ва вазифаларини онгли равишда ту-шунишга ўргатиш; Ўзбекистонда ижтимоий педагогикани тиклаш ва уни янги босқичга кўтариш учун хорижий мамлакатлар тажрибасини ўрганиш, бу соҳадаги илмий билимлар ва миллий тадбирларни ривожлантириш бу жараён давомида юзага келадиган муаммо ва кийинчиликларни таҳлил қилиш ҳам катта роль ўйнайди.

Ижтимоий педагогика ва ижтимоий ишларининг ривожланиш тарихи жуда якин. Энг аввало, уларни одамларга алоҳида гамхурлик ва эътибор талаб этадиган маданий–тарихий анъана бирлаштириб туради. Ижтимоий педагогика ва ижтимоий ишларда рахм–шавкат, «хайрия», «ёрдам» каби тушунчалар жуда Кўп ишлатилади. Аммо уларнинг аниқ ифодаланган ўзига хос жиҳатлари ҳам бор, мамлакатимизнинг дастлабки ривожланиш босқичида улар расман тан олинган институт сифатида намаён булди, масалан, ижтимоий ишлар аҳолини ижтимоий ҳимоялаш соҳасида ривож топди, ижтимоий педагогика эса, юқорида таъкидланганидек, таълим тизимида ва ёшлар ишлари бўйича кумита муассасаларида ривожланди. Ижтимоий педагогик ва ижтимоий ходимлар фаолияти аста-секин кенгайиб, бири иккинчисини тўлдира борди. Ишларини узвий равишда кўшиш, яъни маънавий–мафкуравий, маърифий фаолиятини педагогика билан бирга олиб бориш учун зарур шароит яратиш лозим. Бу ижтимоий педагогика соҳасидаги янги ижтимоий буюртма бўлиб, тадқиқот ишларини йулга куйишда хақикий жушкинлик касб этади. Кўпгина мустақил фанларнинг бирлашиб бир объектни ҳар хил нуктаи назардан ўрганганда интеграция муаммоси кузатилади .Масалан, педагогиканинг бошқа фанлар билан тўкнашиши натижасида яна мустақил фанлар юзага келди. Философия билан таълим философияси, социология билан таълим ва тарбия со ц иологияси, психология билан педагогик психология. Ижтимоий педагогика педагогикадан ажралиб чикди. Унинг ку за тув марказида педагогикада ўрганладиган барча жараёнлар намоён бўлади. Ижтимоий педагогика алоҳида фан ва амалий фаолияг соҳаси сифагида боланинг ижтимоий муҳитда ривожланиши (социумда ривожланиши) билан шуғулланади.

O'xshashlar

Ижтимоий педагогика фани хакида умумий маьлумот

Ижтимоий педагогика асослари

Жаҳон педагогика фани ривожланиш тарихи баёни

Педагогика фани, предмети ва асосий тушунчалари

Педагогика тарихи фани ўқув предмети сифатида