Педагогика тарихи фани ўқув предмети сифатида - Pedagogika - Referatlar

Педагогика тарихи фани ўқув предмети сифатида

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

132.5 KB

Ko'chirib olish

Педагогика тарихи фани ўқу в предмети сифатида. ( Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов асарлдарида таълим - тарбия масалларини ёритилиши ) Режа: 1. Педагогика тарихи фанининг предмети, вазифаси ва методологик асоси. 2. Президент И.А.Каримов тарихий меросимиздан фойдаланиш ҳа қ ида. 3. П едаго ги ка тарихи фанининг предмети, вазифаси ва методологик асоси.

Мустақиллик туфайли кўҳна Туркистон диёрида истиқомат килиб келган барча халқлар миллий кадрятларининг кайта тикланиши ва ривожланишига муяссар бўлди. Бизга маьлумки собиқ шўро тузуми даврида ўзбек халқининг маданияти, маорифи, ижтимоий маьнавий, маърифий соҳадаги ютуқлари камситилиб, асосан маориф ва маданият ғарбда ривожланиб, кейинчалик шарққа таьсир этган деган фикрлар сингдириб келинган эди. Мутақиллигимиз шарофати шундаки, тарихни бузиб кўрсатишга чек қўйилди. Турон заминида яшаган халқларнинг маърифий-маданий қарашлари энг қадимги даврдан юксак эканлиги олимларимиз томонидан исботлаб берилди. Маълумки, узоқ ва бой тарихга эга бўлган Марказий Осиё халклари ўзининг таълим-тарбияга оид улкан меросини яратиб, такомиллаштириб, инсониятнинг юзлаб авлодларини инсонпарварлик, илмпарварлик, мехр- оқибат, меҳнатсеварлик, дўстлик, саховат каби умуминсоний фазилатлари рухида тарбиялаб келган, халқимиз яратган маърифий фикр сарчашмалари қадим-қадимларга бориб тақалади. Ўзбек халқи тарихан таълим-тарбия сохасида ўзига хос дорилфунун яратган. Ҳатто хозирги ўзбек халқи яшаб турган заминда зардуштийлик дини кенг ёйилган даврда ҳам педагогик мафкура хукм сурган. Бу зардуштийлик динининг муқаддас китоби «Авесто» нинг бизгача етиб келган айрим сахифаларида ўз ифодасини топган.Бироқ исломгача давр тарбияшунослиги, фан ва маданияти тарихини ёритиш имкони чегараланган. Чунки, дастлаб Искандар бошчилигидаги юнон — македон қўшинлари, сўнгра Қутайба ибн Муслим рахбарлигидаги араб истилочилари олиб борган талончиликлар, вайронагарчиликлар туфайли ўша даврга тегишли деярли барча асарлар, манбалар йўқотиб юборилган. Лекин ислом ва исломдан кейинги мавжуд педагогик қарашларни, миллий таълим-тарбияга оид анъаналарни, қадриятларни, халқ педагогикасини илмий ўрганиш, пухта тахлил қилиш ва

хаётга тадбиқ этиш бугунги куннинг муҳим ва долзарб муаммосидир.Истиқлолга эришганимизга қадар биз тарбия ишларимизга Оврўпа педагогикасини асос қилиб олдик ва ўргандик. Эндиги вазифа Шарқ педагогикаси билан Ғарб педагогикасининг энг илғор анъаналарини ўрганишга эътиборни қаратишдан иборатдир. Чунки илму-фан аввал Шарқда тараққий этган.Буюк олмон олими Херлер: «Шарқ Европанинг муаллимидир» -деганда хақ эди. Юқоридаги фикрларнинг ўзи маданият, маърифат Шарқдан Европага тарқалган дейишга асос бўла олади. Чунки, саводхонлик мактабларининг, қадимий ёзувларнинг вужудга келиши энг қадимги манбаларда «Авесто», Сўғд, Бақтрия, Урхун-Енисей, Хоразм ва бошқа ёзувлар Турон заминида юзага келганлиги, шу муқаддас заминда яшаётган халқларнинг энг қадимги аждодлари саводхон кишилар эканлигидан далолат беради. Хақиқатдан хам шундай, ўзбек халқининг маданий мероси улкан бир денгиз. Ўтмишимизда унутилган шундай улкан сарчашмалар борки, уларни пухта, атрофлича ўрганмоқ биринчи галдаги вазифамиздир. Бу эса қадимий бой маьрифий меросимизнинг қимматли манбаларини бебахо хазинамизни юзага олиб чиқиш, уни хозирги илмий педагогик тафаккури истеъмолига киритишни тақозо этади. VII — XII асрлар давомида Марказий Осиёда маданият, илм - фан беқиёс ривожлана борди. Айниқса, аниқ фанларга қизиқиш орта бошлади. Ў ша тарихий даврда ал - Хоразмий, А л - форобий, А л-Фарғоний, А л - Беруний, Ибн Сино, Аз - Замахшарий сингари қомусий олимлар дунёга келди. Улуғ мутафаккирлар инсон маънавий ва тафаккур дунёсини бойитишда инсоният онгини, маданий- маърифий қарашларни ўстиришда ўз даврида ва кейинчалик хам асосий роль ўйнадилар, инсон камолотига доир беқиёс таълимотни яратдилар. XV — XVI асрларга келиб қадимий Туркистон жахонга Қозизода Румий, Улуғбек, Али Қушчи, Алишер Навоий, Камолиддин Бехзод, Бобур, сингари алломаларни вояга етказди. У даврда Марказий Осиё ша ҳ арларида қ атор маданий ва илмий марказлар вужудга келди.Демак, Марказий Осиё халқлари, хусусан,

ўзбек халқи ва унинг маданий — маърифий тараққиёти асрлар давомида мисли кўрилмаган даражада ривожланган. Қолаверса, унинг ахлоқ одобга оид қарашлари, педогогика фанлари бўйича таълимоти бутун жахонга ўрнак бўларли маьно ва мазмун касб этган.Октябр тўнтаришидан кейин, яьни 1917 йилдан бошлаб Туркистон минтақасида «Яшин тезлигида» Шўро хокимияти ўрнатила бошланди. Бу тузум комунистик мафкурани тарғиб ва ташвиқ қилди.Шўро хокимиятининг дастлабки йилларида Туркистонда янги мактаблар очиш ва уларни мустахкамлаш вазифалари кўндаланг қилиб қўйилади. Унда ёшлар онгига мустабид хокимият ғояларини сингдириш, шу ишларни амалга оширадиган педагог ходимлар тайёрлашга эьтибор берилди. У ишларни амалга оширишда Россия халқ таьлими йўналиши ва тизими етакчилик қилган. Тарихдан маьлумки, қайси давлат ёки мамлакат ҳукмрон бўлса, у тобе мамлакат ва халққа ўз мафкурасини, маданиятини, ахлоқ-одоб ақидаларини сингдиришга ҳаракат қилган. 1924 йилдан бошлаб Туркистоннинг парчаланиши, миллий республикалар ташкил этилиши оқибатида миллий маданият йўли аста — секин тўсила бошланди. Асрлар оша амалда қўлланиб келинган, қомусий илмлар битилган ёзув ман этилди. Аввал лотин кейин рус графикаси асосига қурилган ёзувга ўтилди. Бу тадбир Марказий Осиё халқларининг ўз маданияти тарихини ўрганиш имкониятидан ма ҳ рум қилди. Мактабларда дунё фанини ривожлантиришга муносиб хисса қўшган ўзбек ф ан ва маданиятининг асосчилари, мусулмон оламининг улуғ зотлари эмас, балки ўзбек халқи камолатига алоқаси бўлмаган шахслар фаолияти ўргатилди.Мусулмон дунёсининг муқаддас китоби Қуръони Карим, Мухаммад Алай ҳ иссалом хадисларини ўрганиш тақиб остига олинди. Натижада ўзбек халқи миллий ахлоқ - одоби ва тарбия аньаналаридан ма ҳ рум бўла бошлади. Бу йўқотиш ўзбек фани, маданияти ва педагогика фанлари ривожланишига салбий таьсирини кўрсатди. 1991 йилга келиб, Ўзбекистон халқи мустақилликка эришгач, ўзининг янги миллий Қомуси асосида хамма

сохада бўлганидек ўзбек миллий фани ва маданияти, «Педагогика тарихи»га хам янгича ёндашиш имконияти туғилди. Ўтмишда атоқли мутафаккирлар педагогикага доир мухим фикрларни айтиб қолдирганлар, буларни ўрганиш педагогик тафаккурнинг ўсишига, педагогик маданиятнинг ортишига имкон беради. Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб, биз ўрганмокчи бўлган педагогика тарихи фанининг мақсад ва вазифаларини аниқлашимиз ва буни таълим — тарбия жараёнида амалиёт билан боғлаб кўллашимиз ва такомиллаштиришимиз лозимдир.Демак, «Педагогика тарихи» фани энг қадимги замонлардан тортиб, то хозирги кунгача бўлган турли тарихий даврлардаги тарбия, мактаб ва педагогик назариялар тараққиётини миллий ва умуминсоний ақидаларга таяниб ўрганади. Зеро, педагогика тарихи фанини ўрганиш ўқитувчининг педагогик маҳоратини, маданиятини оширади. Унга ўтмишдаги энг яхши тажрибаларни ҳозирги замон мактаблари таълим — тарбия жараёнига боғлаб таҳлил этиш имкониятини яратиб беради. Бу фанни ўрганиш ўқитувчининг умумпедагогик билим даражасини кенгайтиради, педагогик меросга тўғри муносабатда бўлишига ундайди. Шуни таъкидлаш лозимки, биз педагогика тарихини ўрганишимиз орқали жаҳон маданияти, таълим — тарбия, маориф муассасалари тизимини такомиллашиб бориш жараёни хақидаги умумий тасаввурга эга бўламиз. «Педагогика тарихи» фани бўлажак ўқитувчиларга билим берибгина қолмай, уларда миллий ифтиҳор ва ғурур ҳиссини ҳам тарбиялайди.Чунончи, юртбошимиз таъкидлаганидек «Халқимиз таянчи — аждодларимиз қолдирган маънавий мероснинг ўзи бир хазина. Бу хазинадан одилона фойдаланиш лозим». Педагогика тарихи ижтимоий фан бўлиб, тарихий педагогик ҳодисаларга давр талаби асосида ёндошади, тарбия назарияси ва амалиётини турли босқичларида хилма-хил бўлганлигини очиб беради.Педагогика тарихи фани куйидаги фанлар, яъни: педагогика, психология, маданият тарихи, Ўзбекистон тарихи, жаҳон халқлари тарихи, фалсафа, этнография, археология, аҳлоқшунослик ва бошқа бир қатор фанлар билан ўзвий алокададир.Биз педагогика тарихи фанини ўрганиш ва таҳлил

қилишимизда куйидагиларга асосланамиз. Булар : қадимги ёзувлар, битиклар, қўл ёзма ёдгорликлари, Шарқ мутафаккирларининг илмий, маънавий мероси, халқ оғзаки ижоди, муқаддас китоблар, пандномалар, дастурлар, ўқув қўлланмалари ва дарсликлар, халқ маорифи масалаларига оид материаллар, матбуот материаллари,Президентимиз Ислом Каримовнинг таълим-тарбияга доир асарлари, нутқ ва мақолаларидир.Педагогика тарихи фанининг методологияси эса миллий ва умумбашарий қадриятлар, халқ педагогикаси, Марказий Осиё ва Шарқ мутафаккирларининг илмий ва маънавий мероси, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, Ўзбекистон Республикаси Президенти И. А.Каримовнинг таълим — тарбияга оид асарлари ва миллий истиқлол ғояси ҳақидаги назариялар хисобланади. 2 . Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов тарихи й меросимиздан фойдаланиш ҳақида. Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов таъкидлаганидек, «Тарих хотираси, халқнинг, жонажон ўлканинг, давлатимиз ҳудудининг ҳолис ва ҳаққоний тарихини тиклаш миллий ўзликни англашни, тадбир жоиз бўлса, миллий ифтихорни тиклаш ва ўстириш жараёнида ғоят муҳим ўрин тутади» . Дархақиқат, Юртбошимиз ўз нутқларида тарихимизнинг беқиёс ўрнини алоҳида ифтихор билан тилга олади. Жумладан, 1998 йил, 26 июнда Республикамиз Президенти Ислом Каримов бир гурух таниқли тарихчи олимлар, журналистлар ва оммавий ахборот воситаси вакиллари билан учрашиб, тарих фани соҳасига тегишли бўлган ҳамда ҳал зтилиши лозим бўлган долзарб муаммоларни ўртага ташлади. Ушбу учрашув натижасида тарих фанининг келажакдаги тараққиёти истикболларини ўзида мужассам этган «Тарихий хотирасиз келажак йўқ» асари дунёга кедди. 1998 йил 27 июлда «Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси тарих институти фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида» Вазирлар Махкамаси қарорининг қабул қилиниши тарих фанини ривожлантиришни давлат аҳамиятидаги

устувор вазифалардан бирига айланганлигидан далолат беради. И.А.Каримовнинг «Тарихий хотирасиз келажак йўқ» асари ёшларни маънавий-ахлоқий рухда тарбиялашдаги ахамияти беқиёс. Ушбу асарда тарих фанининг ўзликни англашдаги роли кенг таҳлил этиб берилган. Шунингдек, ўзбек давлатчилиги, унинг этник тарихи, тарих фанининг комил инсонни тарбиялашдаги ўрни ва шу каби масалалар хам ўз ифодасини топган. Истиқлол даврида тарих илми тараққиёти хам, унинг истиқболлари кенг қамровли тарзда баён этилган.Ўзликни англаш тарихни билишдан бошланади. Тарих миллатни, хал қ ни порло қ келажак сари бирлаштиради. Унинг куч- қ удрати хам шундадир. Тарихнинг таьсирчанлиги шундаки миллатнинг ўзлигини англашга ёрдам беради. Миллат тарихи-муайян миллатнинг ўтмишини, унинг асрлар давомидаги истаклари ва орзу- умидларини намоён этади. Шу миллатнинг келажак тара ққ иёт йўлини белгилаб беради. Тарихдан маьлумки, ўзбек хал қ ининг асрий орзуси- озодлик, эркинлик ва ҳ урликка интилиш бўлган. Исти қ лол шарофати ор қ али бу тарихий эзгу ма қ садлар рўёбга чикди. Ватан тарихида миллатимизнинг ўтмишигина эмас, балки унинг зарҳал варақларида халқ хотираси, аждодлар тафаккури ва дунёқараши, буюк тарихий-маънавий мерос мужассам. Бу миллатимиз борлиғи, ўзлиги ва тириклигидир. Шунинг учун қайси халқ ва миллат борки ўз тарихини тиклашга, кўз қорачиғидек асрашга, уни бекамукўст келажак авлодга етказишга алоҳида эьтибор билан карайди. Юртбошимиз доимо тарихнинг куч-қудратини ҳис этиб, бизга аждодларимиз бой тарихий мерос қолдирганлигини, биз ҳам келажак авлодга ана шундай ибратли тарих қолдиришимизкераклигини уқтиради. Юртбошимиз «Миллатни асраш керак, миллатни асраш учун эса унинг хақиқий тарихини ўрганиш, авайлаб ҳимоялаш керак» лигини таъкидлайди («Туркистон» газетаси. 1999 йил, 2 феврал). Чунки миллат ўзлигини ва борлиғини ўз тарихи билан намоён этади. ) Ҳақиқий тарих ўрганилсагина ва яратилсагина миллатнинг маьнавий дунёси янада бойиб боради. Миллат жипслашади, у ўзи танлаган йўлдан дадил боради. Танлаган йўлидан оғишмайди.Республика

Президенти Ислом Каримов тарихнинг шу ахамиятини теран ҳ ис этади, тарихни ўрганиш ва билиш миллат учун сув ва ҳ аводек зарур эканлигини манти қ ан эътироф этади. «Тарихий хотирасиз келажак йў қ » асарини вара қ лар эканмиз «ўзликни англаш тарихни билишдан бошланади. Исбот талаб бўлмаган ушбу хақиқат давлат сиёсати даражасига кўтарилиши зарур» деган сатрлари ди ққ атимизни тортади. « Ў зликни англаш» ва «тарихни билиш» бу иккала тушунча бир-бирини тўлдиради ва ажралмасдир. Бу тушунчалар агар илмий та ҳ лил этилса, уларнинг замиридаги ма ъ но юзага чи қ ади. Я ъ ни ўзлигини англаган миллат оламни танийди, дунёни танийди ва жа ҳ он тараққиётидаги ўрнига эга бўлади. Бунга тарихни билиш орқали эришилади. Тарих шу йўсинда миллатни ўзлигини англатади. Келажакка ишонч уйғотади. Асарда тарихни ўрганиш давлат сиёсати даражасига кўтарилиши зарурлиги таькидланиши нима учунлигини англаб етмоғимиз керак. Масаланинг бундай кўйилишининг сабаби бор, албатта. Бой кўхна тарихимиз турли даврларда мустабид хукмронмафкура тазйиқига учради. Тарихимизни ўзгалар ўз нуқтаи назаридан ёзган пайтлар бўлди . Шу тарзда хақиқий тарихимиз со ҳ талаштирилди. Ў тмишдан дарак берувчи нодир қ ўлёзмалар, таълим-тарбия, мактаб-маориф масалаларига оид асарлар ўрганилмади. Уларнинг кўпчилиги мустабид тузум сиёсатининг қ урбони бўлди ва талон-тарож этилди. Миллатимиз ўзининг тарихидан холис маълумот берувчи махаллий тарихий манбалардан фойдалана олмади. Шаф қ атсиз сиёсатнинг маьнавиятга ва тарихга бундай ёндашуви мо ҳ иятини Президентимиз И.Каримов «Тарихий ҳ отирасиз келажак йў қ » асарида қ уйидагича изо ҳ лаб беради. У шундай дейди: "Шўролар замонида тарихий ҳақиқатни билишга интилиш, рағбатлантиришга хизмат қилмайдиган манбалар халқ кўзидан иложи борича йироқ сақланарди(4 бет)". Бундан аён бўладики Шўролар даврида тарих фанига коммунистик мафкурани кишилар онгига сингдириш қуроли сифатида қаралган. Тарих фанининг сиёсатга муте бўлиши унинг чекланишига ва воқеаларнинг суньий тарзда баён этилишига олиб келган. Шу боис ўзбек халқи ўзининг тарихидан бахраманд бўла

олмади. Чунки Шўронинг маьнавий сохадаги сиёсати бевосита халқимизни ўз тарихини билмаслик гирдобига тортиш, уни ўрганишдан бебаҳра этиш орқали миллат сифатидаги тарихий дунёқарашини фалажлаш, мутелик ва қарамлик ҳис-туйғусини янада мустаҳкамлашга қаратилган эди. Чунки бундай йўл миллий тарихий дунёқарашнинг ўсишига ва бойиб боришига тўсқинлик қилади. Дунёқарашни миллат манфаатига зид тарзда сусайтиради ҳамда миллий ҳис-туйғуни сўндириб боради. Бундай аянчли тарзда тарих илмидан миллатни ҳар томонлама ўзлигини англатмаслик йўлида фойдаланиш ғояси асосида ўқув муассасаларида ўқитишни ташкил этиш Шўро даври сиёсатининг асл мақсадларини янада ойдинлаштиради. Юртбошимизнинг «Тарихий хотирасиз келажак йўқ» асарининг мазмун ва мохияти хам айнан Шўро даври тарих фанининг миллатнинг хақиқий тарихини ёритишга қодир эмаслигини, тарихимизни ана шу ёлғон ва соҳталикдан ҳалос зтиш зарурлигини очиб беришга қаратилгандир. Чунки Шўро давридаги тарихий адабиётлар, яратилган дарсликлар, олиб борилган илмий тадқиқот ишлари танқидий ўрганишни талаб этади. Сабаби улар миллий ғурурни шакллантира олмайди ва миллий виждонни уйғотишга қодир эмасдир. Ана шу талқинлардан келиб чиқиб айтиш мумкин-ки тарихимизни тиклаш бу зарурият. Ҳ олисона ва тарихий х ақиқат мезони асосида яратилган тарихгина миллат дардига дармон бўлади, миллатга уйғоқлик бахшида эта олади. Миллий маънавиятни бойитишда му ҳ им омилга айланади. Миллат ўзлигини, борлигини ва сало ҳ иятини ҳ ис этади ва нурафшон истиқбол - сари илдамлаб боради. Тарихга назар ташлар эканмиз, аждодларимизнинг илмий салоҳиятига, улар қолдирган бой тарих, маънавий-маданий меросга ҳавас билангина эмас, балки ҳайрат билан қараймиз. Аждодларимиз босиб ўтган шонли тарих биз учун ибрат ва тарбия манбаидир. Тарихимизда ибрат оладиган жи ҳ атлар кўп. Ватанпарварлик, инсонпарварлик, миллатпарварлик, халқпарварлик ва шу каби хал қ имизга ҳ ос фазилатлар бизга аждодларимиздан мерос қолган. Улар маьрифатли жамият бино этиш гояларини илгари сурибгина қолмай, унинг

амалий ифодаси учун хам фидойи бўлганлар. Маърифатнинг қ адр- қ имматини англаб етганлар. Маьрифатни жамият тараққиётининг гарови сифатида тал қ ин этганлар. Бу ғ оя бебаходир. Ижобат топмаган ва орзулигича қ олиб кетган бу ғоялар мустақиллик ила ибрат тарзида яна жаранглай бошлади. «Тарихий хотирасиз келажак йўқ» асарида «жамият тараққиётининг асоси, уни муқаррар халокатдан қутқариб қоладиган ягона куч-маьрифатдир» деб урғу берилиши жадидчилик ғояларининг хаётбахш эканлигини ифода этади. «Маърифатпарварлик», дейди юртбошимиз - биз учун бугун хам ўз ахамиятини йўқоттани йў қ , йўқотмайди ҳ ам. Ақл-заковатли, юксак маънавиятли кишиларни тарбиялай олсаккина, олдимиздаги мақсадимизга эриша оламиз, юртимизда фаровонлик ва тараққиёт қарор топади. Агар шу муаммони ечолмасак, барча тоат-ибодатларимиз бир пул: тараққиёт хам, келажак хам, фаровон хаёт хам бўлмайди! (7-бет)». Шу фикрлардан келиб чиқадиган бўлсак, аждодларимиз маьрифатли бўлганлар ва илм-фан бешигини тебратганлар. Турон заминдан дунёга машхур алломалар етишиб чиққан. Улар бизнинг фа ҳ римиз. Ў рта асрлар уйғониш даври равнақи ҳ ам ана шу маьрифатнинг куч қ удрати ҳ осиласидир. Биз ана шундан ибрат олишимиз керак. Уша пайтдаги маьрифатпарварлик халқ маьнавиятини тиклашга қ аратилган эди. Маьнавиятни тиклашда тарих мухим рол ь ўйнайди. Шунинг учун «Тарихий хотирасиз келажак йўк» асарида «Тарих-хал қ маънавиятининг асосидир» дейилади. Шуни ало ҳ ида таькидлаш керакки, маьнавият тарихдан озуқа олади ва бойиб боради. Аждодларимиз маьнавиятининг дурдоналаридан бири бўлган «Авесто» да тарбия масалаларига кенг ўрин берилган. Бу китоб Ватанимиз худудида яшаб келаётган халқлар дунёнинг энг кадимий маданият ва маънавиятга эга халқлар эканлигини исботлайди. «Авесто» да шахснинг ахлокий хислатлари, ҳақгўйлик ва адолатлилик улуғланади. «Авесто»да зардуштийлик учта таянчга асосланади: фикрлар софлиги, сўзнинг собитлиги, амалларнинг инсонийлигидир.Бу ғоялар инсоннинг маънавияти юксаклиги ва

тарбиялаганлигини ўзида ифода этади. Бу ғоялар ўзининг ахамиятини йўқотган эмас. Демак, «Авесто» амалда бўлган тарихий даврларда болаларга диний ва ахлокий тарбия берилган, шу тарзда маьнавият масаласи устувор мавқега ва мақомга эга бўлган. Тарихнинг ибрат ва тарбия манбаи эканлигини қуйидагича тарзда тавсифлаш мумкин. Тарих миллий ўзликни англашда, миллий бирликни шакллантиришда, шажарамиз улуғлиги ва поклигини билишда, халкимизнинг олижаноб, ҳурриятпарвар ва эркпарвар анъаналарини изчил ўрганиш хамда баркамол хақиқий инсонни тарбиялашда Ватан тарихининг ўрни беқиёсдир. Шунинг учун «Тарихий хотирасиз келажак йўқ» асарида «ўз тарихини билган,ундан рухий қувват оладиган халқни енгиб бўлмас экан, биз хакконий тарихимизни тиклашимиз, халқимизни,миллатимизни ана шу тарих билан қуроллантиришимиз зарур»(24-25 бет) лиги таькидланади. Чунки тарих-мустақил давлатимиз ҳаётида фаол қатнаша оладиган, идрокли ва қобилиятли, ўзининг тарихий илдизларини англашга қодир, Она-Ватанига ва халқига чексиз муҳаббат туйғулари билан тўлиб-тошган авлодни камол топтириш, уларнинг онгида миллий истиқлол тафаккури ва харбий ватанпарварлик ғояларини шакллантириш қуроли, ибратли хаёт мактаби ва тарбия манбаидир. Тарих Ватанга муҳаббат уйғотади. Ватанни севган, унинг дарди билан яшаган инсонгина ўз миллатини севади ва унинг учун куйинади. Ана шундай фазилатларни ёшларда камол топтиришнинг тарбиявий манбаи - бу аждодлар колдирган буюк тарихдир. Бу тарих билан халқимизни ва миллатимизни қуроллантириш зарурлигининг Президентимиз томонидан қайта - қайта такрорланишининг боиси ҳам ана шундадир. «...Ота-боболаримиз шуҳратининг соясига маҳлиё бўлиб юрадиган даврлар энди ўтди. Бугун жаҳон биздан ўз сўзимизни айтишимизни, ўз тафаккуримизни намоён этишимизнн талаб қилмоқда. Бошқа халқлар, бошқа миллатлар бизга ётсираб-беписанд қарамаслиги, балки бизни эътироф этиши, бизни эхтиром этиши керак. Биз ана шу юксак муносабат ва ҳурматга лойиқ бўлишимиз даркор. Тўккизинчи - ўн бешинчи асрларда маърифатли дунё

бухорийлар,фарғонийлар, хоразмийлар, берунийлар, ибн синолар, улуғбекларни қанчалик иззат-икром қилган бўлса, йигирма биринчи асрда биз халқимиз, миллатимизга нисбатан ана шундай эхтиромни қайтадан қўлга киритишимиз керак. Ўша даврда улуғ аждодларимиз асос солган ва оламга донг таратган илмий мактабларни замонавий шаклда қайтадан тиклашимиз лозим». Ўзбекистон Президенти И.А.Каримовнинг “Юксак маънавият- енгилмас куч ” асари хам бугунги кунда катта ахамиятга эгадир. Маълумки Ўзбекистон Республикаси ўзининг мустақил деб эълон қилган кундан бошлаб жамият маънавиятини юксалтиришни давлат сиёсати даражасига кўтаришга ўзбек халқига нисбатан камситиш ва миллий манфатларимизни менсимаслик холатларига бархам беришга кўхна қадриятимиз дину-диёнатимизни тиклашга, хаётимизга тарихий адоватни қарор топтиришга алохида эътибор бериб келинмокда. Чунки маънавият ўз- ўзидан бўш жойда шаклланиб олмайди. Маънавиятни вужудга келиши ва ривожланишда аниқ тарихий табиий ва ижтимоий омиллар асос бзўлади. Ўрта осиё шаритида инсонларнинг ўтроқ жамоа бўлиб яшаши, уларнинг бир- бирига яқинлаштирган. Улар ўзаро хамкор бўлиб меҳр-оқибатли бўлиб яшашлари учун замин яратган. Урта Осиё ахолиси азалдан водийларда, катта сув манбалари бўйида яшаганлар. Атрофи чўл ва сахролар ўралган, табиати, иқлими мураккаб бўлган минтақа шаротини ўзи миллатларни минг йиллар давомида бир-бирига мослашиб йелкадош бўлиб яшашларини тақозо этган, табиатнинг ўзи хаётнинг ўзи уларни шу рухда тарбиялаган. Бу эса инсонни инсон билан оила билан шахсни жамият билан уйғун бўлиб яшашишни жамиятнинг ёрдамга мухтож қатламларига меҳр-шавқатли мурувватли бўлишни ва бундай хусусият халқимизнинг маънавий оламига сингиб кетгани инкор қилиб бўлмайдиган хақиқатдир. Бир сўз билан айтганда жамулжам бўлиб яшаш туйғуси биз учун хаёт қоидасига айланиб миллий менталитетимизни асосини ташкил этади. Ғарб малакатларида эса одамларнинг турмуш тарзида эса

жамоавийликдан кўра инддувидализм шахсий манфаатлар тамойили устун туради. Бу хам ўз ўрнига объектив ижтимоий тарихий омиллар туфайли шаклланган воқейлик бўлиб уни хам инкор этиб бўлмайди. Собиқ иттифоқ даврида ўзбек халқи маънавий дунёсидаги қадрият, миллат, менталитет деган тушунчалар луғатлардан ўчириб ташланишига сал қолди. Мустабид тузумнинг узоқ давр этган хужуми ва хуружлари ўзбек давлатини махв эта олмади, ўзлигидан кўхна қадриятларидан айира олмади. Беадад шукрлар бўлсинки, мустақиллик туфайли ўзбек халқи ўзлигини англаш, ўзлигини билиш, тили, дини, миллий тарихий меросидан бахраманд бўлиш имконини қўлга киритди. Бу буюк неъматни хис қилиш, уни англаб етиш, уни асраб авайлаш ва келгуси авлодга узатиш сиз ва бизнинг елкамиздаги турган муҳим вазифа хисобланади. Айниқса ҳозир Узбекистон мустақил давлат сифатида жахон цивилизатциясининг муҳим бир бўғинига айланиб тоборо жадаллашиб бораётган интеграция жараёнида халқлар ўртасида ўзаро мулоқотнинг миллий тараққиётиизга қўшаётган хиссасини куз юммаган холда янгилик ниқобига ўралган. Ғоямизга зид бўлган ёд унсурлар кириб келаётганидан кўз юмиб бўлмайди. У енди замонавий қиёфада интеграциялашиш, либераллашиш, демократлашиш, оммавий маданиятлашув ниқобида хаётимизга кириб келмокда. Ачинарлиси у хали хамон умуммиллий қадриятлардан кишилик жамияти эришган энг хаётбахш тушунчалардан қурол сифатида фойдаланилмоқда. Энг ёмони бундай хуружларнинг оқибати одамни ўзи туғилиб ўсган юрти ва халқидан тонишга ватанпарварлик туйғуларидан махрум этишга, хамма нарсадан лоқайд бўлган фақат бир кунлик хаёт билан яшайдиган шахсга айлантиришга қаратилганидан кўрилмоқда. Ва бу тажаввуз нафақат бизнинг миллатимиз, халқимиз, маънавиятимизга қарши қаратилган, балки дунё мамлакатларининг барчасида муҳим ижтимоий - сиёсий аҳамиятга эга бўлган, барча халқлар хаётига дахлдор масалани ўрганиш ва бахолашга чақиради. Ҳатто, миллий, диний, тарбиядан, урф-одатлардан бегоналашиш,

уларни менсимасликка даъват қилиш холларини мавжудлиги ташвишланарли албатта. Кеча фақат қулоққа айтиш бўлган гапларни бугун очиқ ошкора "Оммавий маданият" хатоларига қарши курашнинг мустаҳкам меҳанизмини шакллантириш зарурлиги ҳақида фикр билдирар экан "Оммавий маданият" ниқобидаги тушунчалар билан умуммиллий қадриятлар ўртасидаги фарқни илғаш зарурлигаг даъват этади. Чунки маънавий тахдид деганда аввало тили, дини, эътиқодидан қатъий назар ҳар қайси одамнинг тонг маънодаги эркин инсон бўлиб яшашга қарши қаратилган унинг айнан руҳий дунёсини издан чиқариш мақсадини кўзда тутадиган мафкуравий, ғоявий, информацион ҳужжатларни назарда тутиш лозим дейди, И.А.Каримов. мафкуравий хуружлар миллий ва диний томирларимизга болта уришини улардан бизни бутунлай узиб ташлашдек ёзув мақсадларнинг кўзлаши ва ҳар бир соғлом фикрли одам яхши тушуниши керак. Муҳтарам президентимиз И.А.Каримов "Юксак маънавият - енгилмас куч" номли рисоласининг биринчи боби "Маънавият инсоннинг куч қудрат манбаи" деб номланиб унда маънавиятга қуйидагича таъриф берилади: маънавият - инсонни руҳан пойланиши, қалбан улғайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иродасини бақувват, иймон - эътиқодини бутун қиладиган, виждонинин уйғотадиган беқиёс куч, унинг барча қарашларининг мезонидир. Муаллифнинг маънавиятга берган ушбу таърифда инсоннинг ҳалол, пой яшашини ўзи учун хаётий эътиқодга айланиши муҳим мезон, ўлчов қилиб кўрсатишни ҳам бежис эмас. Чунки дунёдаги барча мавжудодлардан фарқли равишда инсон ўз ризқини халол меҳнат эвазига топишга ва фарзандига ҳам ҳалол луқма йедиришга интилади. "Ҳаромдан ҳазар" дейди ҳалқимиз. Агар ота ўз фарзандига нопок йўллар билан топилган харом луқмани егиздирса унда харом ишларга мойиллик кучли бўлади. Демак, фарзандини ҳам ҳаром ризқ билан парвариш қилган киши унинг маънавий камолини ҳам ҳатар остига қўяди. Рисола муаллифининг чуқур мулоҳазаси шундаки, инсон

маънавиятидаги икки хил кўринишни илмий томондан асослаб унинг моҳиятини инсон дунёга келганда унинг ташқи қиёфасидан тортиб, фикрлаш тарззигача бир-биридан фарқ қилишини рахмон измидаги инсонларга ҳайрихохлик, эзгулик, маъсулият кучли бўлса, шайтон измидаги инсонларда ўзини яхши кўриш, ўзини бошқалардан устун қўйиш, ёвузлик, ўч олиш, ўз мақсадига ўзгалар эвазига эришиш каби хусусиятлар устун туришликни кўрсатиб ўтади. Бизнингча, биз зиёлилар, ота-оналар кенг жэамоатчилик олдида турган вазифалардан бири ҳам инсонлардаги ижобий сифатларга таяниб салбий ҳусусияларни йўқотишга, уларни ривожланиши учун имкон бермасликдан иборат деб ўйлаймиз. Чунки серҳосил уруғлик учун яхши тупроқ, иссиқлик, ёруғлик, намлик қанчалик аҳамиятга эга бўлса, инсон руҳиятидаги ижобий сифатларни уйғониши, уни тўғри йўналишга солиш, характерининг қирраларига айланиб қолишида теварак атрофлагиларнинг таъсири, шахсий намунаси катта аҳамиятга эса. Муаллифнинг маънавиятга берган таърифининг иккинчи муҳим ҳусусияти, маънавиятли инсоннинг ички дунёси ва идораси бақувват, иймон, эътиқодини бутун қилишдир. Қарийб бир 150 йил давом этган тарихимизнинг том маънадаги қора кунларида ҳам халқимиз ўзлигини йўқотади, тилини, динини, иймон эътиқодини сақлаб қолди. Юртбошимиз томонидан маънавиятга берилган таърифнинг учинчи хусусияти, виждоннинг пок ва бедор бўлиши, ғафлат домига тушиб қолмаслиги ҳисобланади. Маънавиятга берилган ушбу таърифнинг моҳияти инсонларни атрофимизда рўй бераётган вовеаларга бефарқ бўлмасликка, инсонлар тақдирига маъсулият билан қарашга чорлайди. Шунингдек, эл-юрт манфаатига зарар етадиган ҳатти - ҳаракатларда томашабин бўлиб қараб турасликка даъват этади. Яъни инсон хаётининг маъноси ҳам руҳан пок, иродаси бақувват, иймони бутун, виждони уйғоқ бўлиб яшашдан иборатдир. Муаллиф бундай юксак маънавиятга эришишнинг омиллари сифатида : 1. Миллий тарихий меросимизни 2. Ҳалқ оғзаки ижодини

3. Муқаддас динимизни 4. Оилани 5. Маҳаллани 6. Таълим тарбияни кўрсатиб ўтади Муаллиф юксак маънавиятни шакллантириш омилларидан бири қадимий "Авесто"нинг маъно моҳиятини белгилаб берадиган, "Эзгу фикр, эзгу сўз, эзгу амал" тамойилини ҳозирги замондаги аҳамиятига ҳам тўхталиб ўтади. Яъни инсон маънавияти нафақат унинг фикри , дунёқарашида балки ана шу фикр ва дунёқарашни ҳулқ-атвордла ўз ифодасини топишни зарурлигига ишора қилади. Сўз ва иш бирлиги, тамойили айниқса ҳозирги даврда жамиятимиз зиёлиларининг, рахбар ходиларнинг маънавий қиёфасига, улар фаолиятидаги сўз ва иш бирлигининг бузилиш ва холатлари ўз мансабини суистеъмол қилиш холлари ёшлар тарбиясига кучли салбий таъсир кўрсатаётганини айтиш жоиз хисобланади. Юксак маънавиятни шакллантириш омиллари сифатида муқаддас ислом динига алоҳида эътибор қаратилиши бежс эмас. Буни биз мустақиллик йилларида Республикамиз раҳбариятининг динга бўлган муносабатида кўришимиз мумкин. Бир пайтлар ота-боболаримиз қалбида яшириниб келган динга бўлган эътиқод масаласини бугунги кунда намоён эта бошлади. Буни биз мусулмончиликни 5 та фарзини бажариш учун Республикамизда яратилган имкониятлар, шарт-шароитлар мисолида ҳам кўриш мумкин. Рисолада юксак маънавиятнинг омилларидан яна бири оилага аҳамият берилади. Чунки инсоннинг энг соф ва покиза туйғуларини, ҳаётий илк тушунчаларини айнан оилада шаклланади. Агар инсон хаётини бир иморатга қиёсласа ушбу иморатнинг пойдевори айнан боланинг 5-7 ёшигача тўғри келади. Чунки 5-7 ёшгача болада билим, малака, кўникмаларни, аҳлоқий ҳатти-ҳаракатларни ўрганиш имконият даражаси юқори ишини кўрсатиш орқали муаллиф ота-оналарни ана шу имкониятни қўлдан бой бермасликка, бола тарбиясига онгли ёндошишга га бўлиши, шунингдек атрофдагиларнинг миллий ва диний

мансубятидан қатъий назар уларга бағрикенглик билан мулоқатга келиша олишни ҳам тарбиялаши керак. Тарбия - шахсни, ўз хаёти ҳамда ўз тақдирининг ижодкори бўлган шахсни шакллантириш демакдир. Тарбиянинг мазмунини инсонпарварлик муаммоларини ҳал қилиш ташкил этади. Тарбиянинг асосий мақсади ҳар томонлама ривожланган, юксак маънавиятли оламдаги хамда атрофдаги ходисаларга хар доим ижодий муносабат билдира оладиган шахсни тарбиялашдан иборатдир. "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури"да баркамол авлодни рақобатбардош мутахассисларни тарбиялашнинг ниҳоятда долзарб ва жиддий муаммолари кун тартибига қўйилган. Олий таълим муассасаларида тарбиявий жараёнларнинг тегишли самара бўлиши учун тарбиявий ишлар олдига қўйиладиган асосий мақсадларнинг тўла амалга ошиши учун қуйидаги вазифаларнинг ҳал этилиши талаб этилади: - миллий мафкурамиз, истицлол гоялари асосида ёшларда фуцаролик, всатанпарварлик еа миллий ўз-ўзини англаш: ватана равнаци халц фаровонлиги учун жон куйдириш, уларга нисбатан дахлдорлик, талабаларда мшллий, ирций дший багрикенглик туйгуларининг шаклланиши ва камол топишига муносиб шарт-шароитлар яратиш; - тегишли мазмун ва шакл усулларнинг қўйшган мацсад ва вазифаларга уйгунлиги асосида тарбиянинг юксак сифати ва самарадорлигини таъминлаш; - олий таълим муассасалари да барча босцич ва академик гуруҳларда педагогик талабларнинг тизимли ва ягоналигига эришиш; - ушбу жараёнларда шахснинг индивидуал хамда касбий манфаат ва цизицишларини мумкин бўлган даражада эътиборга олиш; - шахсншг тегишли дунёцараши ва асосий миллий цадриятлар тизгшини шакллантириш; - уларни мустацил касбий хамда хаётий меҳнат фаолиятига тайёрлаш - ёшларга маънавий аҳлоқий, бадиий эстетик, экологик маданиятни шакллантириш;

- шахснинг ҳар томонлама ривожини ҳамда унинг ижтгшоий - психологик кўллаб-цувватлашини таъминлаш; - таълим олуечшарда бўлган ижодий цобилиятнинг руёбга чицишига имкон берадиган ҳамда уни ривожлантирадиган шарт-шароитларни яратиш; - уларни ўз цизициш ва имкониятларидан келиб чиццан холда ранг- баранг ижтимоий аҳамият касб этадиган фаолият турларига жалб этиш, уларда келгусидаги самарали касбий фаолиятлари учун зарур бўлган шахсиятга оид фазшатларни шакллантириш; - уларда оилавий муносабатлар маданиятини шакллантириш хамда ривожлантириш; Тарбия жараёнларининг мазмуни умуминсоний, миллий маънавий қадриятларга, ҳалқимизнинг қадимий ва бой маданий, маънавий - аҳлоқий анъаналарига, миллий мафкурамиз ва истиқлолимизнинг умумбашарий ғояларига таянади хамда бир пайтнинг ўзида алоҳида шахснинг ҳам, жамият хамда давлатнинг ҳам қизиқишларини ўзида мужассамлаштиради. Мустақил давлатда, тинчлик ва осойишталикда, ғоявий чалкашликлар ва "темир парда" дан ҳалос бўлиб, биз умумбашарий қадриятларнинг энг биринчи асоси бўлган халқ инсонпарварлиги чашмаларидан қадам-бақадам бахраманд бўлмоқдамиз. Айни шу ҳол тараққиёт йўлидан дадил боришимиз ва бутун Инсоният билан бирлигимизнинг энг мустаҳкам кафолатидир.Халқнинг маьнавий руҳини мустаҳкамлаш ва ривожлантириш — Ўзбекистонда давлат ва жамиятнинг энг муҳим вазифасидир. Маънавият шундай қимматбахо меваки, у бизнинг қадимий ва навқирон халқимиз қалбида бутун инсониятнинг улкан оиласида ўз мустақиллигини тушуниб етиш ва озодликни севиш туйғуси билан биргаликда етилган. Маънавият инсонга она сути, ота намунаси, аждодлар ўгити билан бирга сингади. Она тилининг буюк а ҳ мияти шундаки, у маънавият белгиси сифатида кишиларни яқин қилиб жипслаштиради. Табиатга яқинлик, жонажон ўлканинг бени ҳ ят гўзаллигидан бахраманд бўлиш маънавиятга озиқ беради, кучайтиради.

Маънавият ўз халқининг тарихини, унинг маданияти ва вазифаларини чуқур билиш ва тушуниб етишга суянгандагина қудратли кучга айланади. Тарихга мурожаат қилар эканмиз, бу халқ хотираси эканлигини назарда тутишимиз керак. Хотирасиз баркамол киши бўлмаганидек, ўз тарихини билмаган халқнинг келажаги хам бўлмайди. Маънавият турли халқлар ва мамлакатлар кишиларини қон-қариндош қилади. Уларнинг тақдирини ўзаро хурмат асосида яқинлаштиради. Бизнинг маънавиятимиз асрлар давомида миллион- миллион кишилар тақдири билан шаклланган. Уни ўлчаб хам, поёнига етиб хам бўлмайди. У—инсон учун бутун бир олам. Маьнавият инсонга ҳ аводек, сувдек зарур. Са ҳ родаги сайё ҳ ҳ ар доим булоқдан чанқоғини босади. Ҳ удди шунингдек, инсон ҳ ам неча-неча азоблар ва қийинчиликлар билан маьнавият чашмасини излайди. Ер, оила, ота-она, болалар, қариндош-уруғлар, қўни - қўшнилар, халқ, мустақил давлатимизга садоқат, инсонларга ҳ урмат, ишонч, хотира, виждон, эркинлик - маънавиятнинг маъноси ана шундай жуда кенг. Инсон уни Инсон даражасига кўтарадиган асосларнинг асосини ўз ақли билан том маьнода қамрай олмайди. Инсон ўзини халқининг бир зарраси деб сезгандагина, у ҳ а қ да ўйлаб, ме ҳ нат қилиб яшагандагина, маънавият билан туташади. Бизнинг одамларимиз Ватандан узоқлашганда жуда изтироб чекадилар, чунки уларнинг маьнавият чашмаси гўё узоқлашиб кетгандек бўлади. Шунинг учун ҳ ам халқ Ватандан йироқликни оғир қабул қилади, чунки унда хар бир қадрдон киши учун кайғурадиган умумий қалб бор.Маънавият-тақдирнинг эхсони эмас. Маьнавият инсон қалбида камол топиши учун у қалбан ва виждонан, ақл ва қўл билан ме ҳ нат қилиши керак. Бу ҳ азина инсонга ҳ аётда барқарорлик бағишлайди, унинг қ арашлари шунчаки бойлик орттириш йўлида кун кўришга йўл қ ўймайди, фожиалар ва қ тида омон сақлаб қолади ва моддий қийинчилик кунларида иродани муста ҳ камлайди. Халқимизнинг хотираси ажойиб номларга бой. Бутун жа ҳ онга машхур бўлган Беруний, Ал-Хоразмий, Ибн Сино, Имом Бухорий, Ат-Термизий, Ахмад Яссавий, Улуғбек, Навоий ва бошка кўпгина алломалар маънавияти кенг ва айни вақтда қисмати оғир бўлган сиймолардир. Улар

ўзларини хақиқатга ташна ва ўзи хақиқат бўлган х алққа бағишладилар. Буюк аждодларимизнинг улуғ номлари, халқ хотираси ва унинг тақдирида муносиб давом этишга лойиқдир. Олдин одамларга моддий бойлик бериш, сўнгра маънавият тўғрисида ўйлаш керак, дейдиганлар хақ бўлмасалар керак. Маьнавият — инсоннинг, халқнинг, жамиятнинг, давлатнинг куч - қудратидир. У йўқ жойда хеч қачон бахт-саодат бўлмайди. Нафақат кўхна тарих, балки янги тарих хам бунинг кўплаб мисолларини беради. Маънавиятни мустахкамлаш учун меҳнат ва маблағни аяш ўз келажагига болта уриш демакдир. Ватан ва жаҳон маданиятининг, адабиёт ва санъатнинг ютуқлари ҳар бир оилага етиб бориши учун оиланинг моддий таъминланганлигидан қатъи назар қулай шароитлар яратиш талаб этилади. Ижодий ходимларнинг маьнавий кучига эркинлик бериш, уларга хар томонлама ёрдам кўрсатиш ҳам катта аҳамиятга эгадир. Миллий маданиятнинг ўзига хослигини тиклашга алоҳида эьтибор берилиши керак. Шу билан бирга миллий ўз -ўзини англашнинг тикланиши жаҳон инсонпарварлик маданияти ва умумбашарий қадриятлари идеалларидан, бизнинг кўп миллатли жамиятимиз аньаналаридан ажралиб қолиши мумкин эмас. Таьлим ўзбекистон халқи маънавиятига яратувчилик фаоллигини бахш этади. Ўсиб келаётган авлоднинг барча энг яхши имкониятлари унда намоён бўлади, касб-кори, маҳорати узлуксиз такомиллашади, катта авлодларнинг доно тажрибаси англаб олинади ва ёш авлодга ўтади. Ёшлар, уларнинг иқтидорлилиги ва билим олишга чанқоқлигидан таьлим ва маънавиятни тушуниб етиш бошланади. Бизнинг давлатимиз мутаҳассислар тайёрлашнинг илғор жаҳон тажрибасини кенг жалб этади. Ва энг аввало, бевосита Ўзбекистоннинг ўзида юқори сифатли таълим учун шароитлар яратади. Х-ХII ва ХIV-ХVI асрларда Мовароуннаҳр маданияти гуллаб- яшнаган даврда бу ердаги кўплаб шаҳарларда олий ўқув юртлари бўлиб, илмий марказлар хисобланар эди. Хозирги вақтда бу кутлуғ анъана тикланмокда. Бизнинг халхимизнинг доимий фазилати бўлган хакикатни билиш йўлидаги саботни фан , техника, технология, бошкарув ва

информатикада эришилган жаҳон ютукларини ўзлаштиришга йўналтириш керак бўлади. Факат ана ўшандагина, ўзбекистон ўзининг барча бойликларининг чинакам эгаси ва хакикий маданий давлат бўлади. Инсоннинг ўзи ва ўз оиласининг бахт-саодати йўлида мехнат килишга шахсан тайёр эканлиги, унинг ички имкониятларини ташкил этади. Бизнинг кўламли ижтимоий-иқтисодий ниятларимиз халқимизнинг мехнатсеварлигидан келиб чиқади. Ҳар бир фукаронинг мустақил давлат билан мағрурланиши унинг ўз давлатининг мустахкамланиши ва гуллаб- яшнаши учун шахсий хисса кўшишга тайёрлигидандир. Фақат мана шундагина фуқаро давлатнинг ишончли таянчига айланади.Шаҳс имкониятлари бизда жуда чукур ирсий асосларга эгадир. Республикамизда жаҳон фани ва техникаси, фалсафа ва хуқуқ ютукларини эгаллаб олган ва шу билан бирга ўз халкига якинликни саклаб қолган кишилар жуда кўпдир. Бундай кишилар ўзбекистоннинг XXI аср сари ташлаган кадамида бизларнинг кашшофларимиздир. Айнан ўшалар жамиятнинг энг ташаббускор негизини ташкил этади, бутун халкка ижобий таъсир кўрсатади, унинг ўз кучига ишонч бахш этади. Маърифатга доир ғояларини ва уларнинг ривожланиш жараёнини мукаммал ўрганади.Педагописа тарихини ўрганиш ўқитувчиларнинг фақат педагогик маданиятини оширибгина қолмай, балки, шу билан бирга, уларга педагогик махоратни эгаллашга ёрдам беради. Шунингдек, ўтмишнинг таьлим-тарбия сохасидаги энг янги тажрибаларини ўрганади, бу эса унинг кундалик педагогик фаолиятида ёрдам беради, уни бевосита амалий фаолиятга тайёрлайди. Педагогика тарихи фани умумжахон, шу жумладан Марказий Осиё халклари тарихидаги маънавият ва таьлим-тарбия фанига оид фикрларни ўзлаштириш учун хизмат қилар экан, бу фан ўтган авлодларимиз қолдирган бой педагогик манбаларни ва уларнинг миллий асосларини ўзлаштиришга қаратилган бўлиб, «Педагогика тарихи» бўлажак ўқитувчиларга билим берибгина қолмай, уларда миллий ифтихор ва ғурур ҳиссини ҳам

тарбиялайди. Чунончи, юртбошимиз таькидлаганидек, «Халқимиз таянчи - аждодларимиз қолдирган маънавий мероснинг ўзи бир хазина. Бу хазинадан окилона фойдаланиш лозим». ТАЯНЧ ТУШУНЧАЛАР: «Педагогика тарихи», «Педагогика тарихи предмети», «Педагогика тарихи фанининг методологияси», «Тарихий мероо>, «Авесто», «Маьрифий мерос», «Маънавият», «Тарихий хотирасиз келажак йўк», «Шар15 Европанинг муаллимидир».

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР: 1.Каримов И.А. «Баркамол авлод-узбекистон тараккиётининг пойдевори». Т.: Ўзбекистон, 1997. 2.Каримов И.А. «Тарихий хотирасиз келажак йўк». Т.: Ўзбекистон, 1998. 3.«Баркамол авлод орзуси». Т. «Шар қ ». 1999. 4. И.А.Каримов Юкасак маънавият-енгилмас куч Т., 4.Каримов И.А. «Донишманд халкимизнинг мустахкам иродасига ишонаман» (Президент Ислом Каримовнинг « Фидо кор» газетасининг мухбири саволларига жавоблари). Т. Ў збекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг « Ў кув адабиётларни нашрга тайёрлаш» маркази, 2000. 5.«Педагогика тарихи курси бўйича дастур» (туз. К. Ҳ ошимов, С.Нишонова, Ж. Ҳ асанбоев) Т.: 1999. 6.«Педагогика тарихи» Дастур. (Тузувчи Р. Ҳ асанов). Тошкент. 2001. 7. Ҳ асанбоева О., Ҳ асанбоев Ж., Ҳ амидов . «Педагогика тарихи». Т. ў қ итувчи, 1997. 8. Ҳ асанов Р. «Педагогика тарихи курсини ўрганиш учун методик тавсиялар». Т., 1990. 9. Ҳ ошимов К. , Нишонова С, Иномова М., Ҳ асанов Р. «Педагогика тарихи». Т. ўкитувчи, 1996

O'xshashlar

Педагогика фани, предмети ва асосий тушунчалари

Жаҳон педагогика фани ривожланиш тарихи баёни

Педагогика тарихи

Педагогика тарихи фанининг предмети, мақсад ва вазифалари

Педагогика назарияси ва тарихи