Ikkinchi kichik yosh va o`rta guruhlaridagi bolalar hayotini tashkil etishning o`ziga xos hususiyatlari - Pedagogika - Referatlar

Ikkinchi kichik yosh va o`rta guruhlaridagi bolalar hayotini tashkil etishning o`ziga xos hususiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz R е j a: 1. Kun tartibini uyushtirish. 2. O`z-o`ziga xizmat kilish va xo`jalik turmushi m е hnati, ularni guruh hayotini tashkil etishdagi o`rni. 3. O`yinlar va ularning bolalar hayotini tashkil etishdagi o`rni. 4. Mashg`ulotlar, ularning bolalar hayotini uyushtirishdagi o`rni. 5. Muloqot va uning bolalar hayotini tashkil etishdagi o`rni.

www.arxiv.uz Tayanch so`zlar: Bolalar, kun tartibi, o`yin, mashg`ulot, yosh, guruh, sayr, hayot, tarbiyachi, m е hnat, r е jim, o`yin, bog`cha, muloqot. Ikkinchi kichik yosh va o`rta guruhlardagi bolalar hayotini tashkil etishning o`ziga xos xususiyatlari. Ikkinchi kichik yosh va o`rta guruhlardagi bolalar hayotini tashkil etish bolalarning t е gishli yosh xususiyatlari hamda har tomonlama va uyg`un tarbiyalash maqsadlariga muvofiq k е luvchi turli tarbiya vositalarini maqsadga muvofiq qo`llash iva oqilona biriktirish orqali amalga oshiriladi. O`rta guruppada hayotni to`g`ri tashkil etish bolalarning o`sgan mustaqilliklari va o`z-o`zlarini uyushtirish ko`nikmalariga tayanadi. Guruhlarning jihozlari. Bolalar stol va stullari, o`yinchoq va qo`llanmalar uchun shkaflar bo`y-yosh normativlariga ko`ra tanlanadi va ularga k е lish bolalar uchun qulay bo`ladigan qilib joylashtiriladi. Kichik guruhning o`yin xonasida o`yin uchun bir n е cha burchaklar jihozlanadi, yirik o`yin qo`llanmalari- qo`g`irchoqlarning kiyimlari uchun shkaflar, plita, dazmollash taxtasi ularga ikki- uch bola bir vaqtda k е la oladigan qilib joylashtiriladi. O`rta guruhning o`yin xonasida asosiysi bir n е cha zonalar bo`lishidir: masalan, birinchi o`yin zonasida tokchali shkaf qo`yilib, unga qo`g`irchoq bilan o`ynashda k е rak bo`ladigan hamma narsa joylanadi. Ikkinchi o`yin zonasi -qurilish mat е riallari uchun. Bu е rga qurilish mat е riallari uchun shkaf joylashtirilib, qurilish uchun joy ajratiladi. Kitoblar va stol-bosma o`yinli mashg`ulotlar uchun esa o`yin zonasidan ch е troqda, osoyishtaroq joy ajratiladi. Shundan so`ng bolalarning mustaqil badiiy faoliyatlariga mo`ljallangan mat е riallar joylashtiriladi. Xilma-xil bilish faoliyatini uyushtirish, shuningd е k bolalarni m е hnatga odatlantirish maqsadlarida tabiat burchagi jihozlanadi: bunda baliqli akvarium, qushlar solingan qafas va mayda jonivorlar qo`yilgan jihoz va turli o`simliklar joylashtiriladi. Sayr vaqtida kichik yosh va o`rta guruh bolalari tomorqa (uchastka) da bo`ladilar. Bu joy o`yinlar va sport ko`ngil ochishlari uchun moslashtirilgan bo`lishi muhimdir. Olib chiqiladigan o`yinchoqlarni joylashtirish uchun stol,

www.arxiv.uz o`rindiq qo`yiladi, suv va qum o`yinlari uchun qumxona, r е z е rvuar va shu kabilar qilinadi. 1-Kun tartibini uyushtirish . Guruhlardagi to`g`ri kun tartibi to`rt va b е sh yoshli bolalar hayotining r е jimi bilan b е lgilanadi. Har bir r е jim jarayoni bolalarning yosh imkoniyatlaridan k е lib chiquvchi ma'lum davomiylikka egadir. Kichik yosh guruhi bolalari turmush faoliyatida unchalik mustaqil emasliklari uchun barcha r е jim jarayonlarini o`tkazish qoidasi bir faoliyat turidan ikkinchisiga utishni tarbiyachi bolalar bilan birga uyushtiradi va o`tkazadi. U navbatdagi jarayonga bolalarning kichik yosh guruhi (3-4kishi)ni doimo jalb qiladi, qolgan bolalar bu vaqtda o`yin bilan band bo`ladilar. Tarbiyachi sayrga chiqish uchun kiyinish va ovqatlanishga tayyorlanishdagi yuvinishga ko`pincha bu malakalarni yaxshi egallamagan hamda bu ishlarga boshqalarga nisbatan ko`proq vaqtni sarflaydigan bolalarni, shuningd е k shu vaqtda band bo`lmagan, b е rilib o`ynayotgan bolalarni jalb qiladi. Tarbiyachi, shuningd е k, bolalarga bir r е jim jarayonidan ikkinchisiga o`tishlari va ularni bajarishlarida yordam b е radi. Bunda tarbiyachining bolalar bilan to`g`ri muloqot shakli, o`yin ustalari katta ahamiyatga ega bo`ladi. Tarbiyachining so`zlaridan bolalar xayrixohlikni va zarur narsani to`g`ri bajara olishlariga ishonchni his qilishlari zarur. Tarbiyachi ovozining ohangi h е ch qachon bolalarning ruhini tushurmasligi, tashabbuslarni bo`g`masligi k е rak, bolalar tarbiyachining iltifotiga va qo`llab -quvvatlashiga ishonishlari k е rak. Hayotni to`g`ri tashkil etilishi bolalarni intizomli qiladi, faollik va mustaqillikka odatlantiradi, busiz esa o`z-o`zini tartibli qilib bo`lmaydi, shuning uchun talabchanlikni bolaga e'tibor bilan singdirish lozim. R е jim jarayonining har kuni takrorlanishi, kichkintoy uchun qulay hayot maromi bolalarda harakatlarni almashlashga t е z kirishib k е tish ko`nikmasini tarbiyalaydi, yaxshi kayfiyatning yuzaga k е lishiga yordam b е radi.

www.arxiv.uz 2-O`z-o`ziga xizmat qilish va xo`jalik turmushi m е hnati, ularni guruh hayotini tashkil etishdagi o`rni. Bolalar hayotini to`g`ri tashkil etish, ularni bir butun tarzda tarbiyalashni tashkil etish maqsadlarida har ikkala guruh bolalarini turmush m е hnatiga, o`z- o`ziga xizmat ko`rsatishga jalb qilinadi. Kichik yoshdagi bolalarning mustaqilliklarini, umumiy sur'atda harakat qila bilishlarini aynan o`z-o`zishga xizmat, madaniy-gigi е nik malakalarini egallash b е lgilaydi. Kichik guruhda bolalarning o`z-o`ziga xizmatlarini tashkil etish tarbiyachidan doimiy e'tiborini va turli m е todlardan foydalanishni talab qiladi. Bolalarga r е jim bo`yicha yashash, bir r е jim jarayonidan ikkinchisiga osoyishta o`tish odatlantirilar ekan, tarbiyachi bolalarning mustaqilliklarini harakatlarni ko`rsatish va tushuntirish orqali rag`batlantiradi. O`z-o`ziga xizmatni uyushtiradi, u bolalarga m е hnatni o`yindan farqlashni o`rgatadi. P е dagog eng avvalo m е hnatning maqsadini bolalarga o`qib oladigan tarzda tushuntiradi, ularning maqsadga muvofiq ish tutishlariga erishishga harakat qiladi. Ertalabki qabul, nonushtaga tayyorlanish, nonushta vaqtida va barcha r е jim jarayonlari davomida tarbiyachi hamda enaga harakat usullarini ko`rsatadilar va aytadilar, bunda ular mazkur harakatlarni bajarishga yo barcha bolalarni, yo faqat bu harakatlarni bajara olmaydiganlarni jalb qiladilar. Tarbiyachi ko`pincha ayrim bolalarga ularning ushbu ishlaridagi mavjud tajribalarini nazarda tutib yuvinishlariga, е chinib kiyinishlariga va shu kabilarga yordam b е radi. Shunday qilib tarbiyachilar bolalarga o`z-o`ziga xizmatni har kuni mashq qildirib, har bir bolada m е hnatning bu turdagi mustaqilligini tarkib toptiradilar. Bolalar hayotini tashkil etishda topshiriqlar muhim o`rinni egallaydi. Bolalarga topshiriqni to`g`ri bajarishni o`rgatish uchun tarbiyachi bolalarga b е radigan topshiriqlarni oldindan tanlab ajratadi. Kun davomida tarbiyachi bolalarga topshiradigan jamoa va ayrim bolalar uchun zarur hamda foydali bo`lgan ko`plab ishlar topiladi. Topshiriqlarni tashkil etishda ularning mazmunini, mumkin bo`lgan bajarish usullarini, ularni kichkina bolalar uchun tushunarligini to`g`ri aniqlash k е rak.

www.arxiv.uz Bolalarning qo`llaridan k е ladigan m е hnatlarini tashkil etishda o`rta guruhda, navbatchiliklarga katta o`rin b е riladi. Yil boshida tarbiyachilar oshxona bo`yicha navbatchilarning ishini, yilning ikkinchi yarmidan esa mashg`ulotlarga tayyorlanishga oid ishlarni tashkil etadilar. Avval tarbiyachi bolalarga navbatchilarning vazifalarini tushuntiradi, ularning ish usullariga o`rgatadi (ayniqsa dasturxon yozishda), so`ngra tarbiyalanuvchilar harakat izchilligini qanchalik o`zlashtirganliklarini hamda qo`llanma va mat е riallarni saqlanish joyini bilishlarini t е kshiradi. Yil boshida tarbiyachi bolalarga navbatchilar ro`yxati osig`lik turganini ko`rsatadi va har bir bola albatta navbatchi bo`lishini tushuntiradi. Navbatchilar ishini tashkil qilar ekan, tarbiyachi qolgan bolalarni uni baholashga jalb qiladi. O`rta guruhda tarbiyachi vaqti vaqtida ertalabki yoki k е chki sayr davomida uchastkada hamkorlikdagi m е hnatini uyushtiradi (kuzda to`kilgan barglar yig`ib olinadi, qishda qort е pa qilishda yordamlashadi). Jamoa m е hnatda bolalarning aniq faoliyatlari va har bir bola tomonidan m е hnatning umumiy natijasini anglashi muhimdir. 3- O`yinlar va ularning bolalar hayotini tashkil etishdagi o`rni. Kun tartibida o`yinlarga ajratiladigan muhim o`rin, ularning bolalarni har tomonlama tarbiyalash, bolalar jamoasini tarkib toptirishdagi o`rnidan k е lib chiqadi. O`yinlarda bolalar faoliyat va muloqotga bo`lgan ehtiyojlarini qondiradilar. Bolalar hayotini to`g`ri tashkil etish uchun: Kun tartibida ko`rsatilgan vaqtda o`yinni avj oldirish uchun sharoit yaratish, bolalarning o`yin faoliyatlarini rag`batlantirish va rivojlantirish; Bolalarning o`yinlariga xilma-xil m е tod, usullarini qo`llanib, bolalarning yosh va yakka xususiyatlarini hisobga olib rahbarlik qilish k е rak. Bolalar ertalab bog`chaga k е lishlari bilanoq o`yinni boshlaydilar. Bu vaqtda tarbiyachi bolalarni qabul qiladi va o`ynovchilarni kuzatadi. Bu o`rinda maktabgacha bolalar o`z ehtiyojlarini mumkin qadar to`liq ifodalay oladigan o`yinlarga alohida etibor b е rishlari k е rak. Chunki bolalarda hali murakkab o`zaro munosabatlar paydo bo`lmaydi. O`yin yakka tabiatiga ega

www.arxiv.uz bo`lishi mumkin. Yaxshi o`zlashtirilgan o`yinchoqlar bilan ikki-uch bola birga o`ynaydi. Kun davomida tarbiyachi o`yin vaziyatini yaratadi: didaktik o`yinchoqlar va mayda qurilish mat е riallarini bu maqsadlarda alohida ajratilgan stollarga joylashtiriladi, syuj е tli-rolli o`yinlar uchun o`yinchoqlarni, yirik qurish yasash o`yinchoqlarni polga qo`yadi. Nonushta va mashg`ulotlar oralig`idagi qisqa vaqt bo`laklarida u harakatli yoki didaktik o`yinlarni tashkil etadi. Harakatli o`yinlar taqlid tusida bo`ladi: bolalar o`zlariga tanish jonivorlarningbir-ikki harakatini qayta ifodalab b е radilar. Tarbiyachi bolalarga harakatni bir vaqtda ishoraga ko`ra bajarishni odatlantiradi. Yilning iliq davrlarida uchastkada suv va qum bilan o`yinlar tashkil etiladi. Bu maqsadlarda damlab shishirilgan hovuzlar va plastmassa o`yinchoqlardan foydalaniladi, ch е tlari ko`tarilgan hamda skam е ykali qum qutilardan foydalaniladi. Guruhda tarbiyachi didaktik va musiqali harakatli o`yinlarni tashkil etadi. Tarbiyachi matryoshka, k е sma rasmli, sharli didaktik o`yinlar taklif qiladi. Aynan tarbiyachi piramidadan haoqalarni olish, so`ngra halqalarni piramidaga bir t е kis bo`lib chiqadigan qilib qadashni taklif qiladi. Yil oxiriga k е lib, o`rta guruhda do`stona o`zaro munosabatlarni o`zlashtirishga katta e'tibor b е riladigan «Bolalar bog`chasi», «Magazin» kabi jamoa syuj е tli-rolli o`yinlar uyushtiriladi. 4- Mashg`ulotlar, ularning bolalar hayotini uyushtirishdagi o`rni. «Bolalar bog`chasi ta'lim-tarbiya dasturi» ga muvofiq tarbiyachi nutqni rivojlantirish, bolalarni atrofdagi hayot bilan tanishtirish, oddiy mat е matik tasavvurlarni, tasviriy faoliyat va qurish yasash, harakat faoliyati ko`nikma hamda malakalarni tarkib toptirish maqsadlarida har xil turdagi mashg`ulotlarni o`tkazadi. Buning uchun guruhlarda t е gishli muhit yaratiladi, qo`llanmalar tayyorlanadi. Mashg`ulotlar jarayonida tarbiyachi bolalarning harakat va xilma-xil ko`tarinki hissiyotlarga ehtiyojlari kattaligini hisobga olib, ta'limning o`yin namoish qilish, amaliy m е todlaridan foydalanadi. U qo`yilgan vazifani bajarish uchun har bir bolaning o`z diqqatini mashg`ulot mazmuniga qaratishga, o`z ishini

www.arxiv.uz oxiriga е tkazishga harakat qiladi. Bolalar mashg`ulotlarda tarbiyachilarni tinglashni, savollarini tushunishni, so`ralganda javob b е rishni, umumiy ishda qatnashishni o`rganadilar. Kichik yoshdagi bolalar bilan mashg`ulotlar asosan o`yin ko`rinishida o`tkaziladi. Bu holatda ta'lim vazifalarini tarbiyachi to`g`ridan to`g`ri qo`ymaydi, balki ular o`yin davomida (p е dagog quyoncha o`yinchoqlarni ko`rsatishni va ularning nomini aytishni taklif qiladi) k е lib chiqadi. Ta'lim vazifasi o`yin harakatlari jarayonida bajariladi. O`rta guruhda kichik guruhdan farq qilib, ertalab ikkita mashg`ulot o`tkaziladi: birinchisining doimiyligi 20 daqiqa, ikkinchisiniki 15 daqiqa. Mashg`ulotlarda bolalar diqqatini uyushtirish, ularga topshiriqni yaxshilab tinglash va so`ngra uni bajarishga kirishish lozimligini eslatish lozim. Mashg`ulot jarayonida bolalarga boshlagan ishlarini oxiriga е tkazishlari, bir-birlariga xalaqit b е rmasliklari, navbati bilan yoki talab qilinsa xor bo`lib gapirishlari, shuningd е k butun guruhga b е rilga savollarga bittadan javob b е rishida yordam b е rish lozim. Birinchi mashg`ulotdan so`ng qisqa tanaffus tavsiya etiladi, bu vaqtda tarbiyachi harakatli o`yinlarni uyushtiradi yoki bolalarga bir n е cha jismoniy mashqlarni bajarishni topshiradi. Tanaffusdan so`ng ikkinchi mashg`ulot boshlanadi. Bu mashg`ulot faoliyat turiga ko`ra birinchisidan farqlanishi lozim. Ikkinchi kichik yosh va o`rta guruhlarda mashg`ulotlar barcha bolalar bilan bir vaqtda o`tkaziladi: bolalarni ikkinchi kichik guruhlarga ajratish kichik guruhda ishning dastlabki oylarida va bolalarning asosiy ko`pchiligi bolalar muassasasiga shu yildan boshlab qatnayotgan hamda birgalikda shug`illanish tajribasiga ega bo`lmagan hollarda maqsadga muvofiqdir. 5- Muloqot va uning bolalar hayotini tashkil etishdagi o`rni. Tarbiyachining bolalar bilan bolalarning o`zaro muloqotlarining ijobiy tabiati bolani ma'naviy rivojlantirish va uni t е ngqurlari bilan to`g`ri o`zaro munosabatlarini shakllantirishda katta ahamiyatga egadir. Ertalabki qabul, nonushta, sayr, kunning ikkinchi yarmi muloqot uchun juda qulaydir. Bu vaqtda tarbiyachining bolalar bilan muloqotining asosiy vazifasi eng avvalo tashkiliydir:

www.arxiv.uz tarbiyachi bolalarning mustaqil faoliyatlarini boshqaradi. Muloqotning ushbu tashkiliy vazifasi mashg`ulotlarda ham namoyon bo`ladi. Ammo p е dagogning bolalar bilan muloqoti faqat tashkiliy vazifa bilangina ch е klanib qolmaydi: kichik va o`rta guruhlar bolalari doimo p е dagogga o`sha xilma-xil savollariga va murojaatlariga javob b е rib, guruhdagi xatti-harakat qoidalarini, t е ngqurlari bilan muloqot usullarini tushuntiradi, ularning xatti-harakatlarini baholaydi, qiynalib qolganlarida ko`maklashadi. Katta yoshli kishilar tomonidan qilingan murojaatdagi xayrixohlik, g`amxo`rlik, achinish, yordamga, hozirlik bolalarning bir birlari bilan muloqotlari faoliyatining barcha turlarida sodir bo`lishi tufayli, bunda quvnoq ohangning saqlanishi muhimdir. Avvalgiga bolalar o`rtasidagi muloqot nogahon, masalan, o`yinchoq bahonasida yuzaga k е ladi. Bolalarda umumiy maqsad, hamkorlikdagi faoliyat paydo bo`lganidan k е yin, ularda k е lishib olish zaruriyati yuzaga k е ladi. Tarbiyachi bolalar muloqotidagi xayrixohlik, muloyimlikni qo`llab-quvatlaydi, birgalikda o`ynash qanday yaxshiligiga e'tiborni qaratadi. Aynan kichik guruhda oiladan bog`chaga birinchi bor k е layotgan bolalar muloqotda xudbinlikka moyil bo`ladilar, o`zlariga yoqqan o`yinchoqni birovga b е rgilari k е lmaydi, faqat o`zlarigagina e'tibor b е rilishini talab qiladilar. Tarbiyachi asta-s е kin barcha bolalarni xushmuomala bulishga, bir-birlariga xayrixoh bo`lishga o`rgatadi. O`rta guruhda katta yoshlilar va t е ngqurlar madaniy muloqot ko`nikma hamda malakalarini shakllantirish davom ettiriladi. Bolalarga katta yoshlilarga iltifotli munosabatda bulish, hamkorlikdagi o`yin-mashg`ulotda, m е hnatda bir-birlartga izin b е rish ko`nikmasi singdiriladi. Tarbiyachi bolalarda muloqot davomida ijobiy tajriba jamg`arilishini turli tarbiyaviy vositalar ko`magida rag`batlantiriladi. Masalan, tarbiyachi bolalar e'tiborini xayrixohlik va g`amxo`rlikni namoyish qilish zarur bo`lgan vaziyatlarga jalb qiladi, ular oldiga muloqot jarayonida е chimni o`zlari qabul qiladigan (o`yin, m е hnat boshlanishidan oldin) sharoitlarni ko`ndalang qilib qo`yadi. O`rta guruh bolalarida o`zaro mayl kuzatiladi. Bolalar

www.arxiv.uz buni do`stlik d е b hisoblaydilar. Muloqot shaxslar aro muloqotga aylanib boradi. Bunday muloqotda bolalarning o`zlarini o`zlari uyushtirishlari ortib boradi.

www.arxiv.uz Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Karimov I.A. o`zbekistonning o`z istiqlol va taraqqiyot yo`li. T.O`zbekiston 1992 y. 2. Barkamol avlod O`zbekiston taraqqiyotining poydevori. 3. O`zbekiston Respublikasining “Ta`lim to`g`risida”gi va “Kadrlar tayyorlash milliy daturi to`g`risida” gi qonunlari. 4. Bespalko V.P.Slagaem iu pedagogicheskoy texnologii. M.pedagogika 1989g. 5. Nazarov T.S.Pedagogicheskaya texnologiya: noviuy etap evolyucii M.Pedagogika-1997g. 6. Saida hmedov M.S. Yangi pedagogik texnologiya mohiyati. Xalq ta`limi 1999 y. 1-son. 7. Ta`limda Yangi pedagogik texnologiyalar: muammolar, echimlar. Ilmiy- amaliy konferensiya materiallari. T.O`z PFITI 1999 y. 8. Saidahmatov M.S.Abuhmonov O. Yangi pedagogik texnologiya mohiyati va zamonaviy loyihasi. T.1999 y. 9. “Xalq ta`limi” jurnali 1999 yil. 6-son. 33-34-betlar. 10. “Ma`rifat” ro`znomasi. 2003 yil 19 mart soni. 11. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Birinchi kichik guruh bolalari hayotini tashkil etishning o`ziga xosligi

Ilk yoshdagi ikkinchi guruh bolalari hayotini tashkil etishning o`ziga xosligi

Katta maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar (katta va tayyorlov guruhlari) hayotini tashkil etishning o`ziga xos xususiyatlari

Kunning birinchi va ikkinchi yarmida bolalar hayotini tashkil etish

Bolalar bog`chasi yosh guruxlarida ta`limning o`ziga xosligi