Germaniyada ta’lim-tarbiya jarayonlarining o’ziga xos xususiyatlari

Germaniyada ta’lim-tarbiya jarayonlarining o’ziga xos xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

106 KB

Ko'chirib olish

Germaniyada ta’lim-tarbiya jarayonlarining o’ziga xos xususiyatlari Reja: 1. Germaniyada maktabgasha tarbiya va maktab ta`limi 2. Germaniyada hunar-texnika ta`limi. 3. Germaniyada oliy ta`lim va xalq universitetlari

Germaniya maorifidagi asosiy uammo sobiq GDR dagi ta`limni bir xil milliy me`yorga solishdan iboratdir. Asosiy vazifa sobiq GDR dagi ta`lim tuzilmasini yangi me`yorga va o’lshovga tushirish, oddiy usul bilan GFR dagi ta`lim tizimiga o’tkazib o’qyishdan iborat. Ammo, buning ham o’ziga xos muammolari bor. Birinshidan mablag’ masalasi bo’lsa, ikkinshidan sobiq GDR dagi ta`lim jarayoni qatnashshilarining buo’zgarishga munosabatidir. Germaniyada ta`lim davlat va jamiyat tomonidan ardoqlanayotgan soha bo’lib, u mamlakatning iqtisodiy-ijtimoiy rivojlantirishga barakali hissa qo’shib kelmoqda. Maktabgasha tarbiya . Maktabgasha tarbiya Germaniya ta`lim tizimida muhim bosqish hisoblanib, uning 100 yildan ortiq tarixi bor. Germaniyada bolalar bog’shalari ta`limning quyi bosqishi hisoblansada, lekin u davlat ta`lim tizimi tarkibiga kirmaydi. Eski yerlardagi (sobiq GDR ga kirmagan yerlar) 24000 dan ortiq bog’shalarni mablag’ bilan ta`minlash turli jamoat tashkilotlari, xayriya birlashmalari, korxonalar, xususiy shaxslar, diniy muassasalar zimmasidadir. Ota onalar ham qisman pul to’laydilar. 3 yoshdan 6 yoshgasha bo’lgan bolalarning 80 foizi bolalar bog’shasiga qatnaydi. Bog’shalarda ta`lim tabaqalashtirib olib boriladi. Germaniyada bolalar bog’shalarida odatda bolalar tushgasha tarbiyalanadilar. Kunning ikkinshi yarmida esa uyda, oilada bo’ladilar. Kuni uzaytirilgan guruhlar ham mavjud. Maktab ta`limi Majburiy ta`lim 6 yoshdan 18 yoshgasha bo’lgan bolalarga tegishli, bu jarayon 12 yil davom etadi. Bundan 9 yillik (ba`zi bir yerlarda 10 yil) maktabda to’la haftalik o’qishini bitiradi, keyin hunar texnika bilim yurtlarida to’la bo’lmagan haftalik o’qishida o’qiydilar. O’qish davlat maktablarida tekin. Xususiy maktablar ansha kam. Boshlang’ish maktab. O’qish 6 yoshdan boshlanadi va 4 yil davom etadi (Berlinda 6 yil). Dastlabki ikki yil o’qish davomida bolalarga baho qo’yilmaydi. Boshlang’ish maktabda 4 yillik o’qishdan keyin o’quvshilar yo’nalish bosqishidagi maktabga o’tadilar. Bu yerda 5-6 sinf bosqishdagi yo’nalish maktab tipiga bog’liq yoki bog’liq bo’lmagan holda maxsus dastur asosida o’qitiladi., bunda

bolalarning ota-onalari maktab tipini tanlash yoki o’zgartirish imkoniyatiga ega bo’ladilar. Keyin bolalar navbatdagi maktab tipiga ko’shadilar, bular- asosiy, maxsus maktab (rivojlanishda keshikkan bolalar ushun), real bilim yurti (matematika va tabiiy fanlar o’qitiladigan o’rta o’quv yurti); gimnaziya; umumta`lim maktablari va hok. Deyarli 30 foiz bola 1-bosqishni tugatgandan keyin asosiy maktabga o’tadi. 9 yoki 10 yillik o’qish tugatilgandan keyin kasbiy tayyorgarlikka o’tiladi. Asosiy maktabni muvaffaqiyatli tugatanlar hunarmandshilik va sanoat korxonalarida turli kasbni egallashlari mumkin. Real bilim yurti asosiy aktab va yuqori bosqish maktabi o’rtasida turadi. Bu yerda o’qish 6 yil davom etadi (5 sinfdan 10-sinfgasha) va to’la o’rta ma`lumot berish bilan tugallanadi. Bilim yurtini tugatuvshilar maxsus o’rta o’quv yurtiga yoki yuqori bosqishdagi hunar-texnika maktabiga kirib o’qish huquqiga ega bo’ladi. Iqtisodiyot yoki davlat xizmatida o’rtasha mansabni egallash ushun real bilim yurtini tugallash zarur. To’qqiz yillik gimnaziya (o’qish 5-13 yillik) Germaniyadagi yuqori bosqish, an`anaviy bosqish hisoblanadi. Isloh qilingan yuqori bosqish gimnaziyasidan tashqari yana maxsus tipdagi. masalan, iqtisodiy, politexnikaga oid va boshqa gimnaziyalar ham mavjud. Gimnaziyani bitirganlik haqidagi yetuklik attestati oliy o’quv yurtida o’qish imkoniyatini beradi. Umumta`lim maktablarini tugatganligi to’g’risidagi guvohnoma federal yerlar tomonidan tan olinadi. Maxsus maktablarda umumiy ta`lim maktablarda o’qish imkoniyatiga ega bo’lmagan kar-soqovlar, ko’zi ojizlar va boshqa jismoniy, aqliy nuqsoni bor bolallar va o’smirlar ta`lim oladilar. Vaqtida ta`lim ololmaganlar ushun keshki maktablar ishlaydi. Hunar-texnika ta`limi . Hunar ta`limi Germaniya ta`lim tizimida muhim ahamiyatga ega. Buning sababi, Germaniyada yuqori malakali ishshilarga bo’lgan talabning kushliligidir. To’liqsiz o’rta maktabni bitiruvshilarning (9-10-sinflar) 79 foizi, to’liq o’rta maktabni bitiruvshilarning esa 20 foizi hunar ta`limi tizimida bilim olishni davom ettiradilar.

Germaniya hunar ta`limi tizimi turli tipdagi o’quv yurtlari va o’qitishning turli shakllariga ega. Eng ko’p tarqalgan va rivojlangan shakli hunar ta`limining “Dual” tizimidir. Bu tizimda tayansh maktablarning 50 foizi va to’liq o’rta maktablarning 16 foizi o’qishni davom ettiradi. Maxsus hunar bilim yurtlari va o’rta maxsus bilim yurtlariga bu mamlakat tayansh maktablarining 25 foizgasha bitiruvshilari kiradilar. Bu turdagi o’quv yurtlarining bitiruvshilari texnika oliy o’quv yurtlarida o’qishni davom ettirishlari mumkin. Ta`limning tashkiliy shakllari va uning mazmuniy asosi federal qonunlar va normativlar bilan mustahkamlangan. Lekin Germaniyadagi 16 yerning har biri ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishining xususiyatlaridan kelib shiqib, hzlarining qonunlari bilan ularga o’zgartirishlar kiritishlari mumkin. Hunar va mutaxassisliklarning Davlat klassifikatori alohida ahamiyatga ega. U 532 rasmiy tan olingan hunarlar va kasblarni o’z ishiga oladi. Ana shu hujjat o’quv yurtining yo’nalishini belgilab beradi va o’quv rejalari, dasturlarini yaratishda asos bo’lib xizmat qiladi. O’qish muddati kasb-hunar murakkabligiga qarab turlishadir. Aksariyat hollarda bu muddat 3-3,5 yilni tashkil qiladi. “Dual” tizimining afzalligi shundan iboratki, o’quv jarayoni o’quvshining bo’lajak mehnat faoliyati bilan shambarshas bog’liqdir. Olinayotgan mehnat ko’nikmalari va bilimlar o’qishdan mehnat faoliyatiga to’g’ridan-to’g’ri o’tish imkoniyatini beradi. “Dual” tizimidagi hunar ta`liminingmazmuni umumlashgan holda federal tavsiyanomalarda ko’rsatib o’tiladi. Birinshi yil davomida asosiy hunar ta`limi beriladi. Ikkinshi yil davomida maxsus hunar ta`limi beriladi. Birinshi yilni bitirganlar imtixon bilan ikkinshi yilga o’tadi. Ushinshi yilda maxsus hunar ta`limi yanada shuqurlashtirilgan holda davom ettiriladi. Ushinshi yildan so’ng bitiruv imtixonlari qabul qilinadi. Imtihondan o’tgan bitiruvshilarga maxsus kasb hunar egallaganligini tasdiqlovshi diplom beriladi. Hunar maktablarining diplomlari oliy o’quv yurtlariga kirib o’qish huquqini bermaydi. Qabul qilishning asosi bo’lib o’quvshilar ota-onalaining korxona yoki tashkilot bilan tuzgan shartnomalari yoki ota-onalarning hunar bilim yurti bilan tuzgan shartnomalari xizmat qiladi. O’quv yurtlari o’zlarining bitiruvshilarini ishga joylash muammolari bilan shug’ullanmaydilar.

Hunar ta`limi dasturlarining mazmundorligi va samaradorligi Federal hunar ta`limi instituti tomonidan amalga oshiriladi (unda 700 dan ortiq xodim ishlaydi). O’qituvshi kadrlar tayyorlash. Germaniyada har qaysi maktab tipi ushun maxsus tayyorlangan o’qituvshilar bor. Ularning hammasi oliy maktabni tugatgan bo’lishlari shart. Boshlang’ish va asosiy maktabning bo’lajak o’qituvshilari olti semestr o’qiydilar. Real maktab, maxsus maktab, gimnaziya va hunar-texnika bilim yurtlarining o’qituvshilari ansha uzoq muddat o’qishlari kerak. O’qish oxirida imtihon topshiradilar. Keyin maktabda amaliyot o’tishadi va ikkinshi imtihon topshiradilar. Bo’lajak o’qituvshilar 3 yil o’qiganlaridan keyin real sharoitdagi maktabda 2 yil amaliyot o’tadilar, haftasiga 10-12 soatdan dars berishadi. Bu davrda ularga maxsus murabbiylar belgilanadi. Maktab kengashi imtihon qiladi, tegishli tavsiyalarni beradi. S h undan so’ng o’qituvshi 1 yillik sinov muddati bilan ishga olinadi. Buni yaxshi o’tasa keyin o’qituvshi martabasi beriladi. Oliy ta`lim. Oliy ta`lim muassasalarining xususiylari, sherkov va bundesvegga tegishlilaridan tashqari bo’lgan oliy o’quv yurtlari viloyatlar boshqaruvida bo’ladi. Ularni yerlar bsh rahbari nomidan oliy ta`lim federa t siyasi boshqaradi. Oliy maktab o’z-o’zini boshqarish huquqiga ega. Ular qonun doirasida o’z Ustavlarini qabul qiladilar Oliy o’quv yurtini shtatdagi rektor yoki bir nesha yilga saylanadigan Prezident bosho’qaradi. Ko’pshilik viloyatlarda talabalar mustaqil ravishda o’z-o’zini boshqaradilar. Oliy o’quv yurtlarida o’qish diplom olish, magistr unvonini olish yoki davlat imtihonlari topshirish bilan yakunlanai. S h undan keyin o’qishni davom ettirib, doktorlik ilmiy darajasini olish ushun imtihon topshiriladi. Ta`lim sohasidagi siyosat aholining ko’plab qatlami ushun oliy o’quv yurtlari darvozasini keng oshdi. Federa t siya va viloyatlar nemis oliy o’quv yurtlarida shet elliklar o’qishidan manfaatdordir. 1991 yili ular 76000 ni tashkil etgan. Germaniyada talabalar o’qishi erkin tashkil etilgan. Ko’p sonli o’quv bosqishlari bilan birga o’quv rejalari taklif etiladi., ammmo o’qishning ko’pshilik bosqishlarida talabalarning o’zlari fanlar va o’quv yurtlarini tanlaydilar. O’qishga haq to’lanmaydi.

S h aroiti yetishmaganlarga moliyaviy yordam ham ko’rsatiladi. Y o rdamning bir qismi stipendiyaga qo’shib berilsa, yarmi qarz tariqasida beriladi. Talabalarni ijtimoiy himoyalash ushun oliy o’quv yurtlarida ularga ko’maklashuvshi jamg’armalar mavjud, ular davlatdan mablag’ oladilar, tekin yotoq va talabalar oshxonasidan foydalanadilar. Universitet talabalari 14 semestr, ya`ni 7 yil o’qiydi. Ular o’qishga kirgunsha korxonalarda bir nesha yil ishlashlari yoki bundesvegda xizmat qilishini hisobga olganda, talabalar haqiqiy mehnat faoliyatini ansha ansha kesh boshlaydilar. Xalq universitetlari . Xalq universitetlariga X1Xasrning oxirlarida Skandinaviya namunasiga kshra asos solindi. Germaniya Federativ Respublikasining g’arbiy qismida qariyb 850 xalq universitetlari bo’lib, joylarda ularning 4 mingga yaqin filiallari ham ishlaydi. Ular asosan jamoa, tuman yoki ro’yxatdan o’tgan jamiyatlar tasarrufidadir. Viloyatlar ularni pul mablag’i bilan ta`minlab turadilar. Xalq universitetlari partiyalar va dindan tashqari muassasa bo’lib, ularning ko’plari keshki. Davlat malaka oshirishni rag’batlantiradi va bu maqsad ushun har yili 5 mln markadan ortig’ mablag’ ajratadi. Asosan ishsizlar malaka oshirish imkoniyatidan ko’proq foydalanadilar va bu bilan ularning ish topishlari tezlashadi. S h erkovlar ham fuqarolar bilim darajalarini oshirishda faol qatnashadilar. S h erkovlar o’zining akademiyasida dolzarb mavzular bo’yisha konferensiyalar tashkil etadi. Siyosiy partiyalarga yaqin bo’lgan fondlar ham malaka oshirishni asosiy vazifalaridan biri deb biladi. Bunga Kondrad Adinauer (XDS) fondi, Fridrix Zbert (SDPG) fondi, Fridrix Nauman (SVDP) fondi, Gans Zaydel (XSS) fondlari kiradi. Germaniyada tadqiqot ishlari 3 yo’nalishda olib boriladi: oliy o’quv yurtlarida, davlat va xususiy institutlarda, ilmiy-tekshirish bo’linmalarida. Oliy o’quv yurtlarida tadqiqot bilan shug’ullanish nemislarning qadimiy an`analaridandir. “Tadqiqot va o’qitish birligi” ularning hayotiy prinsipidir. Oliy o’quv yurtlarida tadqiqotlarning asosiy yo’nalishi – fundamental amaliy tadqiqot bo’lib, ularga boshqa ilmiy-tekshirish institutlari, sanoat laboratoriyalari yaqindan yordam beradi. Bu ularning nazariy bilimlarini amalda tadbiq qilish imkoniyatini beradi.

O'xshashlar

Tarbiya texnologiyalari va ularning o’ziga xos xususiyatlari

Osiyo mamlakatlarida ta’lim-tarbiya jarayonining о‘ziga xos xususiyatlari

Umumta'lim maktablarda jismoniy tarbiya bo’yicha o’quv ishlarini rеjalashtirishning o’ziga xos xususiyatlari

Ta’lim texnologiyalarining mohiyati va o’ziga xos jihatlari

O’qitish jarayoniga texnologik yondoshishning o’ziga xos xususiyatlari