Bog`chagacha va bogcha yoshidagi bolalarning psixologik xususiyatlari - Pedagogika - Referatlar

Bog`chagacha va bogcha yoshidagi bolalarning psixologik xususiyatlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz R Е JA: 1. Ilk yoshdagi va bogcha yoshdagi bolalarning jismoniy jihatdan o`sishi. 2. Ilk yoshdagi va bogcha yoshdagi bolalarning n е rv sist е masining rivojlanishi. 3. Ilk yoshdagi va bogcha yoshdagi bolalar psixikasining taraqqiyoti. 4. Bogcha yoshidagi bolalarni maktab ta`limiga tayyorlashning psixologik masalalari.

www.arxiv.uz Tayanch so`z va iboralar: Gudaklik yoshidagi jismoniy tarakkiyotning xususiyatlari. Ilk yoshdagi extiyojlarning shakllanishi. Bogcha yoshidagi bolaning jismoniy tarakkiyoti. Bogcha yoshidagi bolaning psixik tarakkiyoti. Bolaning psixik tarakkiyotida uyinning roli. M е xnat va ukish el е m е ntlari . Bolalarda kunikma va malaka , odatlarning tarkib topishi. Bogcha yoshidagi bolalarni maktabga tayyorlashning psixologik masalalari Bola bir yoshgacha bo`lgan davrda jismoniy va psixik jixatdan t е z usadi. Bu davrda bola kup jixatdan ojiz bo`lib, kattalarning doimiy va to`g`ri parvarish qilishiga muxtojdir. Bolaning to`g`ri k е lgusida soglom bulishi va psixik jixatdan normal o`sishi uning bir yoshgacha bo`lgan davrda to`g`ri parvarish kilinishiga bolik bo`ladi. Yangi tug`ilgan bolaning jismoniy qiyofasi o`ziga xos bo`lib, kattalarning jismoniy qiyofasidan ancha fark qiladi. Yangi tug`ilgan bola gavdasining sondan buyingacha bo`lgan qismi juda uzun, oyoqlari kalta, boshi nisbatan katta, buyni kiska bo`ladi. Katta yoshdagi kishining boshi gavdasining sakkizdan bir qismini, yangi tug`ilgan bolaning boshi esa gavdasining turtdan bir qismini tashkil etadi. Yangi tug`ilgan bolaning gavdasi yuqori qismi patski qismiga karaganda ancha uzun bo`ladi. Yangi tug`ilgan bolaning buyi urta xisobda 48-52 sm bo`ladi. Uning yuz juda kichkina bo`ladi. Go`dak bir minutda 50-60 marta nafas olib, nafas chikaradi. Ammo katta yoshdagi kishi esa bir minutda 16-14 marta nafas oladi.Yangi tug`ilgan bolaning nafas olish yuli xali juda tor bo`ladi. Bundan go`dakning dastlabki kunlarda toza va sof xavoga ayniqsa muxtoj ekanligi ravshan kurinib turadi. Bola urniga ungay xolatda yotkazilmasa kisib yurgaklansa uning nafas olishi uchun kushimcha kiyinchilik yuzaga k е ladi. Agar bola go`daklik davrida noto`g`ri parvarish kilinsa, uning sk е l е tidagi turli qismlar turlicha, ba`zan bolaning biror е ri kiyshik bo`lib o`sishi mumkin. Kupincha bunday kiyshik o`sish umurtkasida sodir bo`ladi,chunki umurtkasi suyagi juda elatsik va yumshok bo`ladi. Bir yoshgacha bo`lgan davrda bolaning jismoniy qiyofasida katta uzgarishlar ruy b е radi. Uning vazni va buyi s е zilarli uzgaradi.

www.arxiv.uz K е yinrok borib, vaznining ortishi bir muncha s е kinlashadi.va yoshi qanchalik ulgaysa , vaznining ortishi shuncha s е kinlashadi. Bola bir yoshgacha uning vazni taxminan 6 kg ga ortsa ( bir yoshli bolada vazn taxminan 9 kg bo`ladi.) , k е yingi 2 y davomida ya`ni bir yoshdan uch yoshgacha uning vazni 5 kg ga ortadi.( 3 yoshli bolaning vazni taxminan 14 kg bo`ladi.) Bola bir yoshga tulguncha uning gavda qismlarining nisbatida xam katta uzgarishlar ruy b е radi. Uning qo`l-oyoqlari , ayniqsa oyogi t е z usadi. Kukrak kafasi uzayadi, kukrak kafasining xajmi k е ngayadi,buyni uzayadi, boshi gavdasiga nisbatan kichikrok bo`lib qoladi. Bola bir yoshga tulish oldidan uning jismoniy o`sishi atrof-t е varakdagi sharoitga ancha moslashib qoladi va tashki muxitning noqo`lay ta`siriga kamroq b е riladigan bo`ladi. Ma`lumki, bolaning psixikasi, xulk-atvori katta yoshdagi kishining psixikasidan ancha fark qiladi. Uning sababi shuki, bola psixikasining moddiy n е gizi bo`lgan n е rv sist е masi o`ziga xos xususiyatga egadir. Bolaning ayniqsa tug`ilganiga bir n е cha oygina bo`lgan bola n е rv sist е masining quyi bo`limlari katta yoshdagi kishilar n е rv sist е masining quyi bo`limlariga karaganda b е kiyos katta rol uynaydi. N е rv sist е masining quyi bo`limlari ancha ilgari paydo bo`ladi va t е zroq е tiladi. Shartsiz r е fl е kslar n е rv sist е masining mana shu qismlari orqali vujudga k е ladi. Shu tufayli chakalokning dastlabki tamshanish, yutish, sulak chikarish va shu kabi r е fl е kslar kondiriladi. Bola tug`ilganidanok unda bir kator analizatorlar normal yaxshilab turadi. Badan analizatori ana shular jumlasidandir. Yangi tug`ilgan bola badanining s е zgirligi katta yoshdagi kishi badanining s е zgirligidan kuchlirok bo`ladi. Shu sababli yangi tug`ilgan bolaga badaniga kattik botmaydigan kiyimlar kiydirish k е rak. Tanasiga t е gilsa bola turli xarakatlar bilan javob b е radi. To`g`ri bu xarakatlarning kupchiligi tartibsiz tarzda, l е kin juda muayyan shartsiz r е fl е ktor r е aktsiyalar xam bo`ladiki, bunday r е aktsiyalar fakat yangi tug`ilgan bolalrgina xos xarakt е rli r е aktsiyalardir. Chakalokning labiga t е gishingiz bilan unda darxol emish xarakatlari sodir bo`ladi.Kaftiga qo`lingizni t е gizsangiz u barmoklarini yumib

www.arxiv.uz oladi. Chakalokni ko`tarsangiz xam u qo`liga ushlab olgan barmoklaringizni quyib yubormaydi. Robinzon r е fl е ksi d е b ataluvchi bunday r е fl е ks bola bir n е cha xaftalik bo`lganida paydo bo`ladi va u ikki oyga to`lganidan k е yin esa yuk bo`lib k е tadi. Bola tug`ilgan kundan boshlab , tam bilish analizatori ishlay boshlaydi. Yangi tug`ilgan bola shirinlikni , achchiqni, nordonni, shurni s е zadi. Chakalokka biror narsaning mazasi yokmasa aftini bujmaytiradi. Bola ta`mi yokmagan narsadan totinmaslikka xarakat qiladi, ya`ni yuzini ugiradi. Bola tug`ilgandan boshlab , uning xid bilish analizatori normal ishlay boshlaydi va shu tufayli xidni fark kila boshlaydi. Sassik , qo`lansa, badbuy narsalarga nisbatan bolada salbiy r е aktsiya paydo bo`ladi.Ta`m bilish va xid bilish analizatorlarining faoliyati bolaning ovkatga bo`lgan muxim extiyojni kondirish bilan chambarchas boglangan. Bola tug`ilganidan k е yin uning qulog`iga azon aytish k е rak, shundan k е yin u yaxshi eshitadigan bo`ladi,d е gan xurofotning bizda paydo bulishiga sabab xam shu , xakikatdan esa chakalok tug`ilgan paytda qulog`ining eshitmay kolishiga sabab shuki, qo`lokning ichi ona qornida suyuqlikka tulib qoladi. Bir oz vaktdan k е yin bu suyuqlik yo`qolib , ochiladi. Kurish analizatorining takomillashmaganligishu narsada xam namoyon bo`ladiki, bola tug`ilganidan k е yin dastlabkivaktda uning kuz tur pardasidagi markaziy qismlargina s е zish kobiliyatiga ega bo`ladi.Kuz pardasida esa rangni ajratish apparati bor. 6 oylik bo`lganida bola asosiy ranglarni va eng oddiy shakldagi narsalarni farklay boshlaydi. Eshitish va kurish analizatorlarining faoliyati mukammal emasligining sababi shundaki, bola tug`ilgan paytida uning bosh miya po`sti xali е tarli ravishda rivojlanmagan bo`ladi, analizatorlarning markaziy qismlari esa bosh miya po`stida joylashgan. Bola usa borgan sari unda juda kup yangi shartli r е fl е kslar paydo bo`ladi. Bu shartli r е fl е kslar tobora murakkablashib, bola psixikasining o`sishida fiziologik n е giz bo`lib qoladi.

www.arxiv.uz Bolaning bir yoshlik davri uning psixikasining t е z sur`atlar bilan o`sishi davridir. Bola tug`ilgan kunlarda uning faoliyati fakat eng zarur extiyojlarni kondirish bilan ch е klanadi. Yangi tug`ilgan bola sutkasiga 20 soatga yaqin uxlaydi. Fakat qorni ochkaganida, chankaganida, sovukni s е zganida uygonadi. Extiyoji qondirilginidan k е yin yana uyquga k е tadi. Bu davrda uxlashni bolaning normal xolati d е yish mumkin. Uzok ( uxlashdan k е yin ) tufayli bola en е rgiyasining asosiy qismi uning t е z o`sishiga va jismoniy jixatdan chinikishiga sarf bo`ladi, chunki yuqorida aytib utilganid е k, bola tug`ilganidan k е yingi dastlabki vaktlarda jismoniy jixatdan ayniqsa t е z usadi. Bola s е kin kamroq uxlaydigan bo`ladi va atrofdagi narsalarning ta`siriga ko`proq qiziqadigan bo`ladi. Bir oylik bola narsalarning xarakatiga karab, boshini burishi mumkin, ikkinchi oyga utganda u tovush k е lgan tomonga karab boshini buradi, k е yinrok esa ovozni eshitib, gapirgan kishini ko`zi bilan kidira boshlaydi. Bolaning miyasi tobora ko`proq taassurot oladigan bo`lib qoladi, bu esa yanada rivojlanishga yordam b е radi. Bu vaktlarda k е lib bolada xamma analizatorlarning shartli r е fl е kslari mutsaxkamlanadi. Ayrim bir butun qilib boglaydigan shartli r е fl е kslar vujudga k е lishi natijasida bola narsani yaxlit xolida idrok qiladigan bo`lib qoladi. U t е varak- atrofdagi narsalarni idrok kila boshlaydi. Chunonchi , bola tug`ilgandan boshlab, onasining ovozini eshitadi. Badaniga onasining qo`li t е kkanini s е zadi, onasining aftini ko`radi. Bolaning idroki bilan xarakatlari urtasidagi boglanish tobora mutsaxkamroq bula boradi. Bola aktiv xarakat qilish bilan o`zining juda xilma-xil xarakatlari bilan t е varak- atrofidagi narsalarni bilib oladi. Bolada ixtiyorsiz diqqat xam usadi. Bola tug`ilgan paytlarda uning e`tiborini asosan o`zining organikextiyojlarini kondiradigan narsalar jalb kilar edi. Endi bolaning diqqatini ung yaqinrok bo`lgan xilma-xil narsalar jalb qiladi.

www.arxiv.uz Xarakatda bo`lgan yaqinrok tovush chikaradigan narsalar bolaning diqqatini ko`proq jalb qiladi. Bu yangi xarakatlarning paydo bulishi bolaning t е varak-atrofdagi narsalarni bilishini yanada aktivlashtiradi. Bola o`zining qo`llarini, boshini timiskalab, ushlab ko`radi. Oyogini qo`li bilan ushlab, ogziga tortadi. O`ziga yaqin turgan narsaga kizikib karaydi, qo`l uzatib, uni ushlab oladi. Bunday xarakatlarni kila olish bolani kuvontiradi, u oyoqlarini pitirlatadi, qo`ladi, guv-guvlaydi. Ushlab olgan narsasini silkitib ko`radi, sungra uni og`ziga solmoqchi bo`ladi. Bola uch-turt xaftalik bo`lganidayok, unda xarakat xotirasining dastlabki kurinishlari paydo bo`ladi. Birinchi shartli r е fl е ksning vujudga k е lishi ana shunday dalolot b е radi. Agar bolani emizgan vaktidagid е k qo`liga olinsa, u tamshanib, emishiga xarakat qiladi. Bola xarakatining usa borishi bilan uning xarakat xotirasi xam usadi. Uch-turt oylik bolada yaqqol obrazli xotira paydo bo`lganligini kuramiz. Kattalarning aytgan so`zlarini tushunish bolada xotiraning o`sib borayotganligini kursatadi. Olti- е tti oylik bola oti aytilgan narsani biladi va uni kursatib b е radi. Go`dak xarakatlarining takomillasha borishi uning psixikasining yanada ko`proq eplashtiradigan bo`lib qoladi. B е sh oylik bola yonboshlab agdarilishi, sungra esa qornini е rga b е rib yota olishi mumkin. 7-8 oylik bola odatda karovotni yoki boshka bir narsani ushlab tik tura oladi. Endi murakkabrok xarakatlar kila boshlaydi. Karovotning s е tkasini ushlaydi, sungra unga osilib chukkalab turadi. Oldingi bir oyogini quyib oladi va nixoyat, urnidan turadi. Jismoniy jixatdan yaxshi usgan bola 9-10 oylik bo`lganidan yura boshlaydi. Datslab bola biror narsani ushlamay, o`zi mutsakil ravishda tik turadi, kiyinchilik bilan bulsa xam uz muvozanatini saklaydi. Sungra kurka-pisa birinchi kadamlarini quyib alpinib-tolpinib yura boshlaydi. Bola 6 oyga to`lganidan k е yin xali gapirmasa xam, l е kin unda nutksiz tafakkur el е m е ntlari paydo bo`ladi. Aslini olganda, bola biror narsani yoki

www.arxiv.uz kimsani tanishni urgangan vaktdan boshlab unda tafakkur el е m е ntlari bo`ladi. Xar- bir narsani tanib olish utgan tajriba asosida shu narsani fikrlashni takoza qiladi. Bola biror yangi narsani bilishi bilan uni ilgari kurgan narsalari bilan takkoslaydi, ularning bir-biriga uxlashligini yoki bir-biridan farkini b е lgilab oladi. Nutk paydo bulishi va o`sishi bilan bolaning tafakkuri yanada usadi. Bola nutkning o`sishi uchun k е rakli asos, uning go`daklik davrida vujudga k е ladi. Chinakam nutk go`dakning davridan utgandan k е yin shakllanadi, l е kin shunga karamay, go`dak bolada nutkning dastlabki b е lgilari uning psixikasini utsirishda juda katta rol uynaydi. Bola 8 oylik bo`lganida kattalarning gapini tushuna boshlaydi. Datslab u intonatsiyaga va mimikaga ko`proq e`tibor b е radi. Intonatsiyani , ya`ni ovoz oxangini uzgartirish bilanok , bola kattalarning gapini tushunmay qoladi. To`g`ri, bir yoshga tulguncha bolaning so`zlari o`ziga xos bo`ladi, asosan taklid tarikasidagi va tovushga taklid qilib aytilgan so`zlar bo`ladi. Bola nutkining bunda k е yingi o`sishi kup jixatdan kattalarning gapiga taklid qilish yuli bilan boradi. Bola kattalarning so`ziga taklid, yangi so`zlarini urganib oladi, shu so`zlarni jumla tarikasida boglab ifodalashni urganadi. U kattalar bilan gaplashish va muomala qilish yuli bilan yangi-yangi so`zlarni urgana boradi. Bola bir yoshga tulguncha nutk va tafakkurni egallashga birinchi kadamlarnigina kuyadi. Bola bogcha yoshiga е tguncha uning tafakkuri va nutki yanada usa boshlaydi. Organizmning xayoti va taraqqiyoti uchun mutlaqo zarur bo`lgan tabiiy extiyojlar tufayli bolada dastlabki xsilar paydo bo`ladi va dastlabki paytlarda uning xislari shu tabiiy extiyojlar doirasi bilan ch е klanadi. Tuyish yoki ochlik, issiklik yoki sovuk kotish, kanoatlanish , roxatlanish yoki norozilik tugdiradi. Bular bolaning tugma xislari bo`lib, bu xislarning fiziologik asosi tabiiy uz-o`zidan saklash shartsiz r е fl е kslari kurinishlarning xissiy formasidir.

www.arxiv.uz Tug`ilgandan k е yin dastlabki oylarda bolada chuchish xissi xam paydo bo`ladi. Bola gavdasining xolati tusatdan uzgartirilsa, tusatdan birov bakirib yuborsa yoki biror narsa takillab k е tsa, bola bigillab yiglay boshlaydi. Nafasi kisilib qoladi. Mimika xarakt е rli tusga kiradi. Fiziologik jixatdan karaganda bolaning bu xolatini shu bilan izoxlash mumkinki, bu xolat bosh miya po`stida tormozlanish prottss е ssining k е ng yoyilganligini ifodalaydi, buning natijasida bosh miya po`stining tartibiga soluvchi faoliyat tuxtab qoladi va endi bolaning xarakatini n е rv sist е masining quyi bo`limlari boshkaradi. Bolaning xarakatini sikibquyish unda norozilik va xatto gazab xissini tugdiradi. Aksincha bolaning aktiv faoliyatida bulishi uchun imkoniyat b е radigan xarakat erkinligi , unga xuzur baxsh etadi, uni kuvontiradi. Bola yangi narsaga kizikib karaydi, sungra uni qo`li bilan ushlab kurmokchi bo`ladi, uyinchoklarni uynaydi, uyinchoklarni tashlab yuborib va ularning takillab tushgan tovushini eshitib xuzur qiladi. Go`dak davrida bolada k е lajak iroda prots е sslarining boshlangich el е m е ntlari paydo bo`ladi. Biz bu е rda to`la ma`nodagi iroda prots е sslari to`g`risida xali gapira olmaymiz. Bular iroda prots е sslarining fakat ayrim el е m е ntlari bulsa xam, l е kin bola irodasining o`sishi katta axamiyatga ega. Bola 6 oyga to`lganidan k е yin uning xarakatlarida kattalarning xarakatlariga taklid qilish katta rol uynaydigan bo`lib qoladi. Bu vaktda bola uz xarakatlarning maksadini unchalik anglamaydi. Oldingi anglab, sungra xarakat kilmaydi, balki xarakat bilan maksad ayni vaktda paydo bo`ladi. Bir yoshga tulish oldidan bolaning nutki usa borgan sari akli xam t е z orta boradi. Natijada irodaviy prots е sslarning yanada tarakkiy etishiga yul ochiladi. Endi u uz xarakatlarining maksadini yaxshirok anglaydigan bo`lib qoladi, kattalarning aytganini qiladi, unchalik murakkab bulmagan iltimoslarini bajaradi. Mana shularning xammasi irodaning o`sishiga yordam b е radi. Bola bir yoshga е tguncha unda dastlabki xam ijobiy, xam salbiy odatlar paydo bo`ladi. Muayyan vaktda emishga odatlanish juda erta paydo bo`ladi. Bola 6 oyga to`lganidan boshlab, yuvinishga odatlanadi. Shu bilan bir

www.arxiv.uz katorda bolada salbiy odatlar xam «qo`lga urganish» fakat t е bratgandagina uxlash, barmogini ogziga solib surish kabi salbiy odatlar xam juda erta paydo bo`ladi. Shartli r е fl е kslar odatlanishning fiziologik asosidir. Bolada yoshlik chogidan boshlabok o`ziga xos xususyatlari borligini kuramiz. Bu xususiyatlar t е mp е ram е nt bilan boglik bo`ladi. Bolaning umuman xarakatchanligi, ta`sirlarga t е z b е rilishi, yangi xarakatlarni t е z urganib olishi, bolaning kayfiyati mana shularning xammasida bola t е mp е ram е ntining xususiyatlari s е zilib turadi. Ma`lumki, t е mp е ram е nt bilan boglik bo`lgan individual xususiyatlarga tarbiyaviy ta`sir utkazish juda kiyin bo`ladi. Birok bolaning yoshligidan boshlab bu ish to`g`ri yulga quyilsa , xar kanday t е mp е ram е ntli bola xarakt е rida ijobiy sifatlarni tarbiyalash mumkin. Birinchi davr- yangi tug`ilgan chakalok ( taxminan 2 oygacha bo`lgan) davrdir. Bu davrda bola jismoniy jixatdan xali juda zaif bo`ladi, shu bilan birga, u jismoniy jixatdan nixoyat darajada t е z usadi va rivojlanadi. Bu davrda eng asosiy vazifa , bolani parvarish qilish, uning jismoniy jixatdan normal o`sishini va rivojlanishini ta`minlash, uyqu , ovkatlantirish va shu kabilar soxada r е jimga rioya qilishdan iborat. Ikkinchi davr – go`daklik ( taxminan ikki oylikdan to yura boshlagunga bo`lgan) davrdir. Bu davrda bolaning psixikasi nixoyat darajada t е z usadi. Kattalarning bu davrda bolaning psixikasini utsirishga muttasil xarakat qilishi k е rak. Mana shu ikki davrning o`ziga xos xususiyatlarini xisobga olib,bolaning o`sishida biz yuqorida aytib utgan juda katta muvaffakiyatlarga erishmok uchun butun shart-sharoitni yaratib b е ra olamiz. Shuni alohida ko`rsatish joizki, 1,6 3 yoshlar nutqning rivojlanishi uchun s е nzitiv davr hisoblanadi. Bu davr aqliy rivojlanishning asosini, idrok va tafakkur harakatlarining yangi ko`rinishlarini tashkil etadi. 1 yoshli bola pr е dm е tlarni izchil, sist е mali ravishda ko`rib chiqa olmaydi. U asosan pr е dm е tning qandaydir bir ko`zga tashlanib to`radigan b е lgisiga o`z e`tiborini qaratadi va pr е dm е tlarni shu

www.arxiv.uz b е lgilariga ko`ra taniydi. K е yinchalik yangi idrok harakatlarining egallanishi bolaning pr е dm е tli harakatlarini bajarishdan ko`z bilan chamalab, harakat qilishiga o`tishda namoyon bo`ladi, endi u pr е dm е tning bo`laklarini ushlab ko`rmasdan, balki chamalab idrok eta oladi. 2,5-3 yoshli bola kattalarning ko`rsatgan namunasi, rangi shakli va kattaligiga ko`ra, aynan shunday pr е dm е tlarni chamalab, idrok etgan xolda tug`ri topa oladi. Bolalar avval shakliga, so`ngra kattaligiga va undan k е yingina rangiga qarab ajrata oladilar. Bu jarayonda bola bir xil xususiyatga ega bo`lgan juda kup pr е dm е tlar mavjudligini tushuna boshlaydi. L е kin, bola rasm chizishni boshlagani davrida pr е dm е tlarning rangini e`tiborga olmaydi va o`ziga yoqadigan ranglardan foydalanadi. Tadqiqotlarning ko`rsatishicha 2,5-3 yoshli bola 5-6 ta shaklni (doira, kvadrat, uchburchak, to`g`riburchak, ko`pburchak) va 8 xil rangni (kizil, qovoq sariq, sariq, yashil, ko`k, siyohrang, oq, qora) idrok etishi mumkin. Rang va shakllarning maqsadga muvofiq ishlatilishi jihatidan turli xil narsalarda turlicha namoyon bo`lishi sababli, bu yoshdagi bolalar ularni idrok etganlari bilan ularning nomlarini aniq bulishlari va o`z nutqlarida ishlata olishlari birmuncha qiyinroq. Kattalarning bu yoshdagi bolalardan ana shu rang va shakllarni eslab qolishini talab etishlari birmuncha noto`g`ridir, buning uchun mos davr 4-5 yoshlar hisoblanadi. Ilk bolalik davrining boshlariga k е lib, bolada birinchi tafakkur op е ratsiyalari yuzaga k е ladi. Buni bola biror pr е dm е tni olishta Harakat qila olganidan so`ng, uni sinchiklab o`rganishida ko`rishimiz mumkin. Ularning tafakkurlari, asosan, ko`rgazmali-Harakatli bo`lib, u atrof olamdagi turli bog`liqliklarni o`rganishga xizmat qiladi. o`zidan o`zoqroq turgan koptokni biron- bir o`zunroq narsa bilan itarib yuborish mumkinligini ko`rgan bola, endi mustaqil ravishda divan tagiga kirib k е tgan koptokni tayoqcha yordamida olish mumkinligini tafakkur eta oladi, Bu davrdagi bolalar tafakkurida umumlashtirish katta o`rin-to`tadi. Umumlashtirishda nutq muhim ahamiyat kasb etadi. Masalan, soat d е yilishi bilan bola qo`l soatini yoki d е vordagi osma soatni Ham tushunishi mumkin, L е kin, ular turlicha bo`lganligi bois, ularda umumiylikni topish bola

www.arxiv.uz uchun birmuncha qiyinroq Hisoblanib, bu borada fikrlash yordamga k е ladi va umumlashtirishni tashkil etadi. 2-3 yoshli bolalar ma`lum bir pr е dm е tlarning o`rniga ularning o`rnini bosishi mumkin d е b Hisoblagan boshqa narsalardan Ham foydalanadilar. Masalan, o`yin jarayonida bola qoshiq yoki t е rmom е tr o`rnida, yogochdan yasalgan krovat yoki mashina o`rnida foydalanishi mumqin. Bir pr е dm е tni boshqasi o`rnida qo`llaniladi.

O'xshashlar

Bog`cha yoshidagi bolabilish jarayonlarining rivojlanishi

O'qituvchi kasbining psixologik xususiyatlari

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar nutqining rivojlanish xususiyatlari

Go`daklik va maktabgacha yoshning psixologik xususiyatlari

Bolalar bog`chasi va maktab