Узумни қайта ишлаш корхоналари ва ускуналари - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Узумни қайта ишлаш корхоналари ва ускуналари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

78.5 KB

Ko'chirib olish

Узумни қайта ишлаш корхоналари ва ускуналари Режа: 1. Шаробларнинг умумий тавсифи. 2. Шароб ишлаб чиқариш корхоналарининг хом ашёси. Шароб ишлаб чиқариш принципиал схемаси.

Табиий шароблар - узум ёки мева - резавор шарбатларни уларни спиртни бижғиш йўли билан олинади. Турли омиллар таъсирида шарбатларда узлуксиз мураккаб физик – кимёвий ва биокимёвитй жараёнлар кечади ва текис етилганда шароблар сифатини тўлиқ таъминлайди. Шароб бу шарбатни спиртли бижғишининг мураккаб маҳсулоти бўлиб, ташқаридан кислород, ачитқилар ва м/о, реагентлар таъсирида олинади. Узумдан шароблар тайёрлашда четдан бирон бир бегона маҳсулотлар қўшиш ман этилади, фақат тасдиқланган инструкцияда қайд этилганлардан ташқари. Шунинг учун табиий узум шароблари табиий кимёвий таркибга эга бўлиб пархез ва даволовчи ҳусусиятга эга бўладилар. Ҳусусияти ва қуввати бўйича шаробларни ҳамма категориялари бир хил эмас. Энг қийматлиси табиий шароблар бўлиб ишлаб чиқариш жараёнида этил спирти қўшилмагани ҳисобланади. Юқори сифатли ва нозик таъмли ва хушбўйли хусусиятга эга бўлган шаробларни пишган, соғлом, янги ёки озроқ қуриган (40 % қанд моддаси бор) узумлардан олинади. Чунки хар бир навдаги узумларда ўзида кераклича бўлган муҳим кимёвий моддаларни тўплай оладиган биологик хусусиятга эгадир. Шаробларни шарбатларни спиртли бижғитиш йўли билан олинади. Ишлаб чиқариш саноатида (алкаголсиз ичимликлар) қувватланган узум шаробларидан фойдаланилади. Ташқи кўриниши бўйича шароблар тиниқ, лойқасиз, чўкмасиз ва қўшимчаларсиз бўлиши керак. Мазаси хушбўйлиги ҳиди айнан шу шаробга тегишли бўлиб, букетда қўшимча ҳидсиз бўлади. Алкоголсиз ичимликлар тайёрлаш учун узум шаробларидан ташқари узумли мева – резавор шарбат маҳсулотлари ... қилади. Шаробли қайта ишланган материаллар ўзига хос таъмга ва мазага эга бўлишлари керак. Қайта ишланган мева – резавор шароб материаллари – хом

ашёлари сақлаш муддатига чидамли ва шу номланган шаробнинг мазасига ва хушбўйлигига эга бўлиши керак. Қайта ишланган узумли шароб хом ашёларни ёғоч идишларда, эмаль цистерналарда, зангламайдиган пўлат идишларда, метал ва темир бетон сиғимларда, ички томонидан ҳимоя воситаси билан ишланган идишларда сақланиши зарур Шароббоп узум узоқ сақланмасдан, терилгандан кейин 4 соат ичида қайта ишланиши шарт. Хўраки узумни узоқ муддат сақлашнинг асосий усули бу паст хароратни (0 0 С атрофида) қўлланишига асосланган. Узумни музлатиб, қиёмда совутилган ҳолда ва инерт газ муҳитини бошқариб хам сақлаш мумкин. Янги узумни сақлашдан мақсад узоқ вақт давомида уни хаётчанлигини йўқотмаган ҳолда, харид сифатларини пасайтирмасдан шароит яратишдан иборатдир. Узум яхши сақланиши учун махсус қоғозларга ўралади ва дезинфекцияланиб юзасидаги микроорганизмларни йўқотади ёки уларнинг ривожланишини тўхтатиб туради. Хлорли сув, бура, йод эритмаси, олтингугурт, дифенил, орта фенилфенол, калций метабисульфат дезинфекциялувчи моддалар сифатида кенг қўлланади. Узум пуркаш, суюқликка ботириш, тугатиш йўли билан ёки кимёвий моддалар билан ишланган қоғозларга ўраб дезинфекция қилинади. Нордон ва қувватланган хом шароблар олиш оддоий технологиясига қўшимча бўлиб тайёр шаробларга хос махсусликни, таъмида, хидида рангида ўзига хос типикликни берувчи кўрсаткичларни шаклланишига йўналтирилган услубларни қўллашни ўргатади. Бундай технология бўйича тайёрланган шароблар «махсус шароблар» деб номланган. Чет элда этил спирти, концентрланган ёки спиртланган шарбат ва бошқа материал қўшиб тайёрланган шароблар ҳам «махсус шароблар» гурухига киради. Жилвали, нордон, нимнордон хушбўйлаштирилган шаробларни, мусалласларни, айрим турларини номи

ишлаб чиқариш жойига қараб номланади ва бошқа нохияларда буларни ишлаб чиқариш ман этилади. Мусаллас (столовый) шаробларини ишлаб чиқариш технологияси. Ҳамма мусаллас шароблари ва хом мусаллас шаробларининг таркиби табийлиги билан ажралиб туради. Уларни ишлаб чиқариш шарбат ёки шаробга спирт, қанд ва бошқа ингридиентларни қуйиш ман этилган. (Ингридиент-мураккаб бирикма ёки аралашманинг таркибидаги модда. Мусаллас шаробларини тайёрлашга кўп иш кучи талаб қилади, оксидланиш натижасида ва аэроб м/о таъсирида осон бузилади. Шунинг учун доим назорат остида бўлиб, синчиклаб текшириб туриш, паст хароратда сақлаб етилтириш керак.) Фақат Херес мусалласи типидаги хом шаробни қувватини 16,5 хажм %- га кўтариш мақсадида спирт – ректификат қўшиш мумкин. Мусаллас шаробларини классификацияси: нордон, ним нордон, ним ширин, навли, купаж, оддий (одинарнўй) ва сифатли (марочнўй) шароблар. Улар оқ, қизил ва ним пушти рангли узумдан тайёрланади. «Сариқ» шароблар оқ узумдан тайёрланадиган махсус оксидланган мусаллас шароблари. [Эчмиадзин Арман шароби, Венгриянинг Токай ва мусаллас хереси]. Оқ нордон шароблар бир ёки бир неча оқ техник узум навларидан тайёрланади: Алиготе, Рислинг, Совиньон, Фетяска, Травинер, Кокур оқ, Сиьлванер, Ркацители, Шардоне, Пино оқ ва бошқалар, шунингдек узум навларидан бўялмаган шарбати билан: Пино қора, Каберне-Совиньон ва оқ услубда қайта ишланади. Узумда қанд миқдори титр кислотаси 6-10 грамм/литр бўйича 17 % дан кам бўлмаслиги керак. Шаробларни шарбатларни спиртли бижғитиш йўли билан олинади. Шароб (алкоголсиз ичимликлар) ишлаб чиқариш саноатида ошхона ва қувватланган узум шаробларидан фойдаланилади. Ташқи кўриниши бўйича шароблар тиниқ, чўкмасиз ва қўшимчаларсиз бўлиши керак.

Маъзаси хушбўйлиги ҳ иди – айнан шу шаробга тегишли бўлиб, букетда қўшимча ҳидсиз бўлади. Алкоголсиз ичимликлар тайёрлаш учун узум шароблардан ташқари узум мева резавор шарбат махсулотлари ишлаб чиқарилади. Шаробли қайта ишланган материаллар ўзига хос таъмга ва мазага эга бўлишлари керак. қайта ишланган мева резавор шаоб материаллари хом ашёлари сақлаш муддатига чидамли ва шу номланган шаробнинг мазасига ва хушбўйлигига эга бўлиши керак. Қ айта ишланган узумли шароб хом ашёларни ёғоч идишларда, эмаль цистерналарда, зангламайдиган пўлат идишларда, метал ва темир бетон сиғимларда, ички тарафидан ҳимоя воситаси билан ишланган идишларда сақланиши зарур Каспий ва Қ ора денгиз со ҳили да жойлашга н , Кавказ, ў р т а ва кичик Ос иё – узумчилик ватани деб ҳ исобланади. Ду н ё буйича узумчилик н и ривожла н иши қ уйидагидек : узумч и лик майдо н и қа й т а ишла н ган узум Ис п а н ияда 1,63; 5,34 Италияда - 1 .1 ; Фра н цияда - 1,06; 9,15 Туркия - 0,79; 3,74 А ҚШ - 0,35; 5,58 Югославия - 0,23; 5,58 Узум н и исте ъ мол қ илишда Италия бири н чи ў ринда б ўл иб йилига 1,5 мл н .т. узум ни истеьмол килишга сарфлайди, Турция эса - 0,8 мл н .т., Греция - 300 то нн агача, Франция эса - 200 ми н г то нн а. Е в ро п ада етиштирилган узум н и фа қ ат 55%-и истеъмол қи линади. Ду нё б ў йича одам

бошига 1,5 -2кг узум т ўғ ри келади. Италия ва Болгарияда бу ра қ ам 10- 20- ли та шк ил этади . Ўзбекистонда узум етиштиришни икки гурухга ажратиш мумкун: шимолий ва жанубий. Шимолийга Тошкент, Фарғона, Наманган, Андижои, Хоразм вилоятлари киради ва бу вилоятлар иқлимда, етишгирилган узум навлари сифатли нордон шароблар ишлаб чиқаришга мослашган. Шимолий н охияларга Самар қанд , Бухоро, Сурхо н дарё вилоятлари киради. Иссик и қ лим в а қанд лилиги ю қ ори ми қ дорли узум н авлари маркали, ю қ ори с ифатли қ увватланган, десерт шаробларли тайёрлашга имкон беради. Ў збекисто нд а х ў раки, кишмишбо п ва шароббо п узум н авлари етиштирилади. Узум шаробчиликли якаю яго н а хом ашёс и дир. Узумнинг шира миқдори риз о таркибидаги доначалар сошла боғлик масалан: Баян Ширей узум навида доначалари 4-6% ташкил килса, қандлилиги 17-19% дан ошмайди.. Кишмиш узум навлари эса уруғи йўқ қандлилиги эса 24-26% г а тенг. Жахонда етишгирилгаи узумни 85% -и турли типдаги шароблар, коньяк, алкоголсиз ичимликлар, концентрати ва қуритилган маҳсулотлар ишлаб чиқаришда ишлатилади. Узум шингилини қаттиқ қисмларининг табиий кимё моддаларга бойлиги, шаробларнинг типиклигини , турларини, ассортиментини кенгайтиришга имкон беради. Узум осон қайта ишланади ва тайёр махсулотни сифатини, мазасини ва пархез ҳ усусиятларини таъминлайди. Узум бирламчи қайта ишлаш корхоналарига шингили билан бирга автомашина ёки сават-яшикларда келтирилади. Узумни техникавий хоссалари унинг шингилини, бандини, ва бошқа қисмларини тузилиши билан тасвирланади. Шингилни катта - кичиклиги, шакли, зичлиги узум навига хос бўлиб ташқи шароитга хам

боғлиқдир. Узум шингилини шакли конуссимон, цилиндрсимон, қанотли, овал ва бошқа шаклларда, бўлиб шохчаларини сони билан хам ажралиб туради. Узум шингилини узунлиги 60-ЗОмм ва энига 5-190мм бўлиб, тузилиш зичлиги узум донасиии (ризо) катталигига, бандини характерловчи узунчигига, ва бошқа қатор кўрсаткичларга боғлиқдир. Узум навини характерловчи кўрсаткичларидан бири бу шингил зичлиги. Узум шингилини тузилишини ва технологик хусусиятларини таснифлаш учун иккита катталик таклиф этилган. Узумни қайта ишлаш бу – узумни шаробга айлантиришни амалга оширувда технология ишловлар тўплами. Тайёрланадиган шароб турига қараб узум оқ ёки қизил услубда қайта ишланади. Оқ услубда узумни қайта ишлаганда узумни банди четланади, узумни янчиб мезга олинади, мезгадан ўз навбатида оқим ва босим шарбатлари юмшоқ технологик, тизимда (мягкий режим) олинади. Бу услубда тоза, енгил, сифатли шампан, херес ва коньяк хом шароблари, тайёрлаганда; оқ пушти ва қизил шароббоп узумлари қ айта ишлаб олинади. Узумни оқ услубда қайта ишлаганда узум резолар хужайраларининг қ аттиқ бузилишидан сақлаб, енгил шароблар гурухидаги шаробларни сифатини бузувчи ( оқсил, фенол, бўёқ,) экстрактив моддаларни узум постлоғидан шарбатга ўтишини олдини оладиган ишлов ва технологик режим танланади. Оқ хўраки шароблар 2-3 йилда уйғун (гармоничний), тўлиқ, майин таьмга бой ва оригинал хушбўйликга, тилла-хашак рангига эга бўлади. Узумни оқ услубда қайта ишлаганда бутун тсхнологик доира давомида кислороддан, микроорганизмлардан сақлаш мақсадида олтингугурт тугатилади ёки сепилади. Узумни оқ услубда қайта ишлаш учун узвий ишлайдиган линиялари бор.

Қизил шароблар кахетин усули билан тайёрланади- бунда узум ни пўстлоғи банди (гребни) ажратилмаган ҳолда эзилган узум, (мезга) бижғитилади. Қизил шарбатни тайёрлаш тўртта босқичдан т ашкил топг ан 1.Узумни янчиш. 1. Сиғинда эзилган узумни бижғитиш. 2 Ё ш шароб ни ажра т и ш . 3. Ишлов бериш. Қизил услубда у з ум н и қ ай т а ишлаш, узум н и ба н ди ч ет ланмасда н ёки ч ет ланиб, я н чилади, мезгада ма ъл ум ва қ т дамла н ади, ёки термовинифика ц ия - т ермомац е раторда и шл овда н ўт ади, ёки мезг ада « т елпакли» ёки ч ў мдири л га нУзум қабул қиладиган узум питатель Узумни бандидан ажратиб олиш Янчилган узум - мезга Олитгугурт бериш ўз оқимида ажралиб чиқган узум оқим шарбатини “сусло самотёк” Янчилган узумдан ўз оқимида оқиб тушган шарбатдан қолган сувни қолган мезга “стекшая мезга” Сувни қолган узумни пресслаб босим шарбатларини олиш Узум қолдиғи - турпи 40-50 дал 1 чи босим шарбати 10-15 дал Тиндириш ва совутиш 10-12 о С Тиндирилган шарбат 14-12оС шарбатни бижғиш Ёш хом шароб, қуввати 9-14% совутгич Ачитқи чўкмаси Чўкмани утилизациялаш

(пог руж н ая шапка) телпакда биж ғ и т и л ади. Узум пўстлоғини таркибид аги экстрактив моддаларни шарба тг а, шаро бг а тў ли қ , ўт иши н и максима л даражада та ъм и нл овчи механик кучлари, к ў п опера ц ияларда инт е н сив режимларда н фойдаланилади. Қизил қ увва т ла нг ан н ордо н шар облар т айёрлага н да ме зг ада биж ғити ш жараё н и махсус 10-160 мин г дал хажмд аг и реакторлардан қў лланилади, улар мезгани қ и з дириб сов ит адига н «рубашка- к ў йчак» исси қл ик алмаши н ув мосламалари би л а н , ара л аш т ирувчи қ ури л ма л ари би л а н т а ъ ми н лан г а н . Узумни янчадиган аппарат – ЦДК – центробежная дробилка – гребнеотделитель. Бу аппаратда узумнинг банди ажратиб, узумнинг ўзи маркази кучлари таъсирида янчилади. Янчилган – узум бижғиш сиғиндисига насос орқали қуйилади. Сиғинди 4/5 хажмга тўлдирилиб даврийлик услуби билан бижғитилганда 2 – 1,5 процент тоза ачитқи тури узлуксиз услуби билан 5 – 8 процент қўшилади. Бижғитиш давомида суюқликни юзасида узум пўстлоғи, уруғи ва бошқа қўпол қисмлар тепага кўтарилганда ўзи билан олиб кетади ва “телпак” хосил қилади. Телпакни чўктириб бижғитиш услубида телпакни кўтарилишига тўсқинлик қиладиган тўр ўрнатилади. Харорат 27 – 28 0 С 5 кун бижғиётган шарбатда узумда таркибидаги танин ва бўёқ, хўракиловчи моддаларни етарлик миқдори тўпланади. Бижғигандан сўнг, хўраки шароб ўз оқими билан ажратилади. Эзилган яшиланган узум “мезга” магадан ўз оқими билан ажраладиган қисми сусло – самотек, қолган қисми эса ёғлик мезга – жирная мезга. Ёғлик мезга махсус ускуна – стекательга борилади ундан кейин пресслаш аппаратига юборилади. Прессланган шаробни яна шароб бижғишни давомлаш учун сиғиндиларга юборилади. Прессдан чиққан қаттиқ қисми вқжимка бўлиб ундан спирт олинади ва элакдан ўтказилиб уруғга четланиб қуритилади. Ачитқи чўкмасидан вино кислотаси олинади. Шаробга ишлов беришда: сиғиндини вақти – вақти билан тўлдириш бошқа идишга қайта қуйиш бентонит СКТ, танин ва бошқа моддалар билан хурушлаш харорат ва кислород ишловини бериш, эгализация ва купаж кўзда тутилган.

Эгализация – бир турдаги шаробларни аралашмаси. Купаж – турли типдаги шаробларни (қуруқ қувватли ширин) спирт ва бошқа аралашмаси. Эгализацияни ўтказишдан мақсад бир турдаги шароб хажмини кўпайтириш. Купажни ўтказишдан мақсад шаробни меъёрига етказиш, шаробни камчиликларини четлаш ва бошқа. Қувватли шароблар. Қувватланган ва шираси баланд шароблар ўзига хос хушбўйлиги ва таъми билан характерланади. Таркибида қанд миқдори кўп бўлган узумдан шираси юқори шароблар тайёрланади. Мускатной, Пино – серый ва бошқа. Пишиб кетган узумдан тайёрланади ва унинг таркибидаги қанд миқдори 24 – 26 – 28 % га тенг. Узум қайта ишлаб шарбат олинади ва соф ачитқи экинидан 5 – 8 % қўшиб бижғитилади. Оқ ва қизил хўраки шаробларининг технологик тузумининг фарқи шундаки, қувватли шаробларни тайёрлашда технологик усуллардан бири бу шарбатни 5 – 8 % қандини бижғитиб ва 5 % спирт тўпланганда бижғиш жараёнини тўхтатиш. Бижғишни кескин тўхтатиш бижғиётган шарбатни совитиб ёки спиртректификат қўшиб, спиртлаш билан амалга оширилади. Консервалаш бирлиги шароб барқарорлигини аниқлайди. Қандни консервалаш бирлиги 1 – га тенг, спиртники 4,8 га тенг. Агарда улар жами 80 га тенг бўлса демак, шароб консервалаш бирлигига эга ва ўз барқарорлигини билдиради. Яна десерт шароблари суслони эзилган узумда 20 – 40 соат сақлаш ва у билан иситиш йўли билан хам тайёрланади. Пўстлоғининг хужайраларида жойлашган хидли ва бўёқ моддаларни суслога ўтиши таъминланади. Узумни қайта ишлаб шарбат олинади ва унга соф ачитқи экини қўшилиб бижғитилади

O'xshashlar

Шароб спирт ва қанд ишлаб чиқариш корхоналари ускуналари

Ўсимлик мойларини қайта ишлаш

Ўсимлик мойларини қайта ишлаш.

Сутни қайта ишлаш ва консервалаш махсулотлари.

Молларни гўштга сўйиш ва қайта ишлаш жараёнлари