Молларни гўштга сўйиш ва қайта ишлаш жараёнлари

Молларни гўштга сўйиш ва қайта ишлаш жараёнлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

85 KB

Ko'chirib olish

Молларни гўштга сўйиш ва қайта ишлаш жараёнлари Режа 1. Йирик шохли молларни гўштга сўйиш жараёнлари 2. Чўч қ аларни гўштга сўйиш. 3. Майда шохли молларни гўштга сўйиш.

Молларни гўшт олиш учун сўйиш ва уларни қ айта ишлаш, гўшт комбинатларида ва гўшт сўйиш пунктларида олиб борилади. Гўшт комбинати – молни гўштга сўйиш ва олинган гўштни комплекс қ айта ишлайдиган корхона бўлиб, бу корхонада кенг ассортиментдаги гўштли ози қ -ов қ ат, даволашга мўлжалланган ози қ -ов қ ат ва техник ма ҳ сулотлари ишлаб чи қ арилади. Гўшт комбинатларида қ уйидаги асосий ишлаб чи қ ариш жойлари мавжуд бўлади: 1) молларни гўштга сўйгунча са қ лаш жойи; 2) молни гўштга сўйиш ва қ исмларга бўлиш; 3) субпродукталарни қ айта ишлаш жойи; 4) молни ичак-чаво қ қ орнини қ айта ишлайдиган жойи; 5) озу қ авий ё ғ ишлаб чи қ ариш жойи; 6) терини консервалаш жойи; 7) чи қ итларни молларга ем ва техник ма ҳ сулотлари ишлаб чи қ ариш жойи; 8) гўштни ва субпродукталарни совутиш ва музлатиш жойи; 9) колбаса ишлаб чи қ ариш жойи; 10) гўшт ярим фабрикатлари ишлаб чи қ ариш жойи. Молларни гўштга сўйиш пунктлари гўшт комбинатларидан фар қ қ иладиган механизациялаштирилган кичикро қ корхона бўлиб, унда консерва, колбаса ма ҳ сулотлари ва озу қ абоп ё ғ лар ишлаб чи қ арилмайди. Бу молларни гўштга сўйиш пунктлари бирон-бир гўшт комбинатига қ арайди ва ўз ма ҳ сулотларини шу гўшт комбинатига юборади. Гўштга сўйишга мўлжалланган моллар гўшт комбинатларига темир йўл ва автомобил транспорти ёрдамида келтирилади. Баъзи ҳ олларда уларни сурув ҳ олларида ҳ айдаб ҳ ам келтириш мумкин. Молни гўшга қ абул қ илишда уларнинг семизлик даражаси ва тирик вазни ани қ ланади. Молларни бундай усул билан қ абул қ илишда бирмунча камчиликлар бўлганлиги учун гўшт саноатида молларнинг тирик вазни эмас, балки тоза гўшт ми қ дори бўйича қ абул қ илиш амалиётга жорий этилмо қ да.

Гўшт комбинатларига гўштга сўйиш учун келтирилган чорва моллари ветеринария-санитария кўригидан ўтказилади. Бунда со ғ лом моллар гўштга сўйиш учун жўнатилади. Касаллик аломатлари бўлган моллар қ ўшимча текширувдан ўтказиш учун махсус карантин хоналарига ўтказилади. Касал моллар эса гўштга махсус санитария- қ оидаларига риоя қ илган ҳ олда сўйиш хоналарига жўнатилади. Гўштларнинг сифатига молни сўйишдан олдин са қ лаб туриш шароитлари ва гўштга сўйиш технологик жараёнлари катта таъсир кўрсатади. Чорва молларини гўштга сўйишдан олдин маълум ва қ т давомида са қ лаб туришдан ма қ сад – уларни дам олдириш ва сўйишга тайёрлашдан иборатдир. Чорва молларини сўйишдан олдин уларга дам беришнинг зарурияти шундан иборатки, молларни транспорт воситаларида ёки уларни гўшт комбинатларига хайдаб келиш натижасида улар толи қ ади. Толи ққ ан молларда эса уларнинг организмининг микроорганизмларга қ арши курашиш қ обилияти жуда пасайиб кетади. Бундай молларни сўйганда микроорганизмлар ош қ озон деворларидан уларнинг қ онига ўтиб ҳ ар хил тў қ ималарига ва органларига тар қ алади. Толи ққ ан молларнинг гўштининг сифати ва са қ ланувчанлиги сўйишдан олдин яхши дам олдирилган молларнинг гўштининг сифати ва са қ ланувчанлигига қ араганда анча паст бўлади. Гўшт комбинатларида чорва молларини сўйишдан олдин са қ лаб туриладиган цехларнинг гўшт комбинатининг бир кунлик иш ҳ ажмига мўлжалланган бўлади. Гўшт комбинатларига бир келтирилганда уларнинг узлуксиз ишлаши учун бир неча кунлик иш унумдорлигига мўлжаллаб чорва моллари келтирилади. Шу сабабли сўйишдан олдин молни са қ лаб туриладиган цехларда бир кунлик иш кунига мўлжалланган ми қ дордаги мол бошлари қ олдирилиб, қ олганлари эса махсус молхоналарга ўтказилади. У ерда чорва моллари 2-3 сутка давомида са қ ланади. Ана шу са қ лаш жараёнида уларга керакли даражада емиш берилиб турилади. Гўштга сўйишдан олдин молларни са қ лаб туриш

цехларида сўйиладиган чорва молларига маълум ва қ т давомида емиш бермасдан, оч ҳ олда ушлаб турилади. Бунинг асосий сабаби молларнинг ош қ озонини тозалаб, сўйишнинг санитария гигиена ҳ олатини ва гўштга қ айта ишлаш жараёнини яхшилаш ҳ исобланади. Йирик ва майда шохли молларга емиш бериш 24-соат қ олганда, чўч қ аларга эса 12 соат қ олганда тўхтатилади. Шунингдек, катта гўшт комбинатларида молларни сўйишнинг санитария-гигиена ҳ олатини яхшилаш учун чорва моллари аввал тоза сув билан ювилиб, кейин сўйишга жўнатилади. Ю қ ори сифатли гўшт олиш муаммоси ҳ ам биологик, ҳ ам технологик жараёнларни ўз ичига олади. Гўштнинг сифатига нафа қ ат молларни гўштга сўйгандан кейин гўштни қ айта ишлаш омиллари, балки молнинг тириклигидаги жараёнлар ҳ ам катта таъсир кўрсатади. Масалан, бу жараёнларга молларни транспорт воситаларида гўшт комбинатларига келтириш ва уларни гўштга сўйишгача ўтказиладиган омиллар катта таъсир кўрсатади. Йирик шохли молларни гўштга сўйиш жараёнлари. Сўйилиши керак бўлган қ орамол сўйишдан олдин са қ лаб туриладиган цехлардан хушсизлантириладиган боксларга хайдалади. Бу боксларга фа қ атгина битта ёки иккита бош мол си ғ ади. Хушсизлантириш дейилганда хайвон организмига шундай таъсир этиш тушуниладики, унда хайвон ҳ аракат қ илишдан тўхтайди. Ҳ ушсизлантириш кейинги жараёнларни бажариш учун қ улай шароит яратиш ва ишлаётган одамлар учун хавфсизликни таъминлаш ма қ садида ўтказилади. Иккинчидан хушсизлантириш қ онсизлантириш жараёнига ҳ ам таъсир кўрсатади. Бугунги кунда хушсизлантиришнинг энг самарали усулларидан бири электр токи ёрдамида ўтказиладиган хушсизлантириш ҳ исобланади. Чунки, бу усул тў ғ ри ўтказилганда хайвоннинг юраги ишлаб туради. Бу эса хайвон организмида мавжуд бўлган ҳ амма қ онни чи қ ариб олишга имконият яратади. Бу эса гўшт сифатли сўйилишини таъминлайди. Шунингдек, хушсизлантиришнинг бол ғ а билан бошига ёки биринчи умурт қ а по ғ онасига уриш йўли билан

хушсизлантириш усуллари ҳ ам мавжуд. Бу усулдан кўпинча механизациялаштирилмаган мол сўйиш пунктларида қ ўлланилади. Хушсизлантиришнинг қ айси бир усули қ ўлланилмасин, ҳ айвоннинг юраги бутунлай ишлашдан тўхтаб қ олмасдан ишлаб туриши керак. Акс ҳ олда гўшт тезда қ орайиб ва бузилиб қ олади. Ҳ озирги кунда электр токи билан хушсизлантиришнинг ҳ ам бир нечта модификацияси ишлаб чи қ илган. Электр токи билан хушсизлантиришнинг асосий камчилиги ҳ ам шундаки, агар электр токининг қ уввати нотў ғ ри ўрнатилган бўлса, электр токи ўтган хужайраларда қ он қ уйилиши рўй беради. Баъзи ҳ олларда эса суяклар ва умурт қ аларнинг синиши каби ҳ олатлар ҳ ам юз беради. Йирик шохли молларни гўштга сўйишда, ю қ орида айтиб ўтганимиздек бол ғ а билан бошига уриш йўли билан ҳ ам хушсизлантирилади. Бу усулнинг биринчи камчилиги шундаки, бу усулда ишловчидан катта жисмоний куч талаб этилади. Иккинчидан, баъзи ҳ олларда хушсизлантириш бир уришдаё қ амалга ошмаслиги сабабли ҳ айвонда қ ўр қ ув юзага келади. Бу эса ҳ айвон организмидан қ оннинг бутунлай чи қ иб кетишига салбий таъсир кўрсатади. Натижада гўштнинг сифати маълум даражада пасаяди. Хушсизлантирилгандан сўнгра ҳ айвон боксдан (камерадан) туширилиб ор қ а оё ғ идан махсус илгакка илдирилиб конвейерга кўтарилади ва қ онсизлантирилиш жараёнини ўтказишга жўнатилади. Бу ерда хайвоннинг бўйнининг териси шилинади, яъни қ изилўнгач очилиб бо ғ ланади ёки қ исгич билан ма ҳ кам қ исилади. Бу ишни бажаришдан асосий ма қ сад ош қ озондаги моддаларнинг ва қ онларнинг гўштни ифлослантирмаслигини таъминлашдан иборатдир. Сўнгра махсус пичо қ билан бўйнидан артерия қ он томири кесилади. Унча катта бўлмаган мол сўйиш пунктларида қ онсизлантириш жараёни горизонтал ёки ҳ айвоннинг сал энгаштирилган ҳ олатида ўтказилади. Бундай шароитда ҳ айвон организмидаги бутун қ онни чи қ ариб олиш имконияти бўлмайди ва олинган бундай гўшт ҳ ам узо қ са қ ланмайди. Шу сабабли катта гўшт комбинатларида ҳ айвон

вертикал илгакларга осилиб қ онсизлантирилади. Қ он ози қ -ов қ ат ва даволаш ма қ садларида фойдаланиш учун зарур бўлса, у ҳ олда қ онсизлантириш махсус пичо қ лар ёрдамида олиб борилади. Бунда пичо қ лардан шланг ор қ али о қ иб тушаётган қ он махсус идишга тўпланади. Қ онсизлантириш жараёнида ҳ айвон организмида мавжуд бўлган қ оннинг 50-60 фоизини чи қ ариш мумкин бўлади. Бу эса ҳ айвоннинг тирик вазнига нисбатан 4,5 % ни ташкил этади. Қ олган қ он эса танада, органларда, терида қ олади. Қ онсизлантириш жараёни яхши ўтказилмаса, маълум ми қ дордаги қ он мускул тў қ ималарида ҳ ам қ олади. Қ онсизлантирилгандан кейин молнинг танасидан териси шилинади. Бу жараённи ўтказишда тана ва тери жаро ҳ атланмаслиги керак. Терисини шилиш ҳ айвоннинг бошидан бошланади. Теридан тозалангандан кейин боши кесилиб, ветеринария кўригидан ўтказилади ва субма ҳ сулотлари цехига жўнатилади. Танадан терини ажратиш қ ўл кучи ёрдамида ёки механизациялаштирилган усул ёрдамида ўтказилади. Ю қ ори даражада семирган молнинг танасидан терисини шилишни қ ўл кучи ёрдамида ўтказиш ма қ садга мувофи қ бўлади. Чунки, бу усулда тери кесилмасдан шилиб олинади, механизациялаштирилган усулда эса, аввало бўйин, оё қ нинг ички қ исмлари терисидан тозаланиб, қ олган қ исмлари эса терисидан махсус қ урилмадан фойдаланиб тозаланади. Танадан механик усул билан терини ажратишда ёки малакасиз киши терини шилиганда баъзан тери ости ё ғ лари терига ўтиб кетиб қ олади. Натижада тана сирти ё ғ дан тозаланиб кетади. Агар тана юзасининг 15 % дан кўп қ исми ё ғ дан тозаланиб кетган бўлса, бундай гўшт таналари ностандарт деб топилади. Мол танасидан териси шилиб олингандан кейин, ундан ички органлари ажратилади. Бу жараённи нутровка деб аталади. Ички органларни ажратиб олиш му ҳ им жараён ҳ исобланиб, бу жараённинг ўтказилиши гўштнинг сифатига ва са қ ланувчанлигига катта таъсир кўрсатади. Ички органлар ажратиб олингандан кейин бу ички

органлар ветеринария назоратидан ўтказилади. Агар бу ерда касаллик аломатлари ани қ ланмаса, унда бу ички органлар субма ҳ сулотлари цехига қ айта ишлаш учун жўнатилади. Гўшт комбинатларида молнинг ичак- қ орин хом ашёларини қ айта ишлайдиган ало ҳ ида цехи мавжуд бўлади. Шу сабабли молнинг ичак- қ орни ало ҳ ида ажратилиб, бу хом-ашёлар ичак- қ орнини қ айта ишлаш цехига жўнатилади. Ана шу жараёнларни ўтказиш натижасида молнинг гўштли бутун танаси ҳ осил бўлади. Бу мол танаси билан кейинги жараёнларнинг ўтказишнинг қ улайлигини таъминлаш учун арра билан арралаб бутун танани иккита ярим танага ажратилади. Арраланган жой бир текис арраланган ғ адир-будир бўлмаслиги керак. Бутун танани иккита ярим танага айлантириш гўштни совутгич камераларига жойлаб тез совутиш ва музлатиш, ташиш, тушириш, сотувга чи қ ариш учун бўлаклаш каби технологик жараёнларни ўтказишга қ улайлик ту ғ диради. Бундан кейин ярим таналар кераксиз қ исмлардан тозаланади. Кераксиз қ исмлардан тозалашнинг қ уру қ ва ҳ ўл усуллари қ ўлланилади. Қ уру қ усулида танадан агар қ олган бўлса, тери қ исмлари, қ отиб қ олган қ он қ исмлари томирлар, безлар, ифлосликлар пичо қ билан кесиб олиб ташланади. Ҳ ўл усулида эса танадан қ он излари, ифлосликлар или қ сув билан ювиб тозаланади. Агар тана тоза бўлса сув билан ювиш тавсия этилмайди, чунки сувли шароит микроорганизмларнинг ривожланиши учун қ улай шароит ҳ исобланади. Қ уру қ ва ҳ ўл усуллар ёрдамида ярим таналар тозалангандан кейин ветеринария кўригидан яна бир ўтказилади, маркаланади, тарозида тортилади, совутиш ва музлатиш камераларига жўнатилади. Чўч қ аларни гўштга сўйиш. Чўч қ алар гўштга сўйишдан олдин махсус душли камераларда или қ сув билан ювилади. Бу эса кейинги қ айта ишлаш жараёнларининг санитария- гигиена ҳ олатини яхшилайди. Чўч қ аларни электр токи, карбонат ангидрид гази ва бол ғ а билан бошига уриб хушсизлантириш мумкин. Карбонат

ангидрид гази чўч қ алар учун энг таъсирчан, зарарсиз хушсизлантириш усулларидан бири ҳ исобланади. Чўч қ алар карбонат ангидрид гази бор ҳ аво аралашмаси билан нафас олганда 40-50 сония ва қ т давомида ҳ аракатланишдан тўхтаб, хушсизланади. Бу жараён 2-3 да қ и қ а давом этади. Карбонат ангидрид гази билан хушсизлантирилган чўч қ аларда қ онсизланиш жараёни яхши боради ва олинган гўштнинг ҳ ам сифати ю қ ори бўлади. Хушсизлантирилгандан сўнг чўч қ а ор қ а оё ғ идан илгакка ма ҳ камланиб, ю қ орига осма йўлга кўтарилади ва худди йирик шохли молларни қ онсизлантиргани сингари қ онсизлантирилади. Чўч қ аларни гўштга қ айта ишлаш уч усул билан олиб борилади: 1. Агар чўч қ а гўшти сотишга ва умумий ов қ атланиш корхоналарида ишлатишга, колбаса, консерва ма ҳ сулотлари ишлаб чи қ аришга мўлжалланган бўлса терисидан тозаланади; 2. Агар чўч қ а гўшти бекон, окорок ишлаб чи қ аришга мўлжалланган бўлса териси шилинмайди; 3. Агар чўч қ а терисидан крупон олиш керак бўлса. Чўч қ а танасидан терисини шилиб олиш худди йирик шохли молларни қ айта ишлашдаги сингари қ ўл кучи билан олиб борилади. Чўч қ а танасининг товарлик кўринишини яхшилаш учун (айни қ са семиз чўч қ аларнинг) терисини шилишдан олдин тана сову қ сувли душ олдидан ўтказилади. Бундай ишлов бериш тери ости ё ғ ининг зичлигини оширади ва тушнинг санитария-гигиена ҳ олатини яхшилайди. Танага терисини шилиб олмасдан ишлов беришда эса, аввало тана ҳ арорати 63-65 0 С бўлган исси қ сув билан 3-5 да қ и қ а давомида ишланади, теридаги жунлари қ ирадиган машиналарда қ ириб олинади, сўнгра қ олган қ исмлари газ горелкалари ёрдамида куйдирилади, душ тагида совутилади, кейин эса куйдиргандан кейинги қ олди қ лар пичо қ билан тозаланиб, охирида яна душ ёрдамида тозалаб ювилади. Куйдириш махсус печларда олиб борилади. Бунда ҳ арорат 1000-1100 0 С гача бўлади, лекин куйдириш ва қ ти жуда қ ис қ а яъни 15-20 сонияни ташкил этади. Бундай ишлов

бериш натижасида тананинг юзаси оч- қ ўн ғ ир рангга ўтади. Куйдириш жараёни керагидан узо қ ро қ муддат чўзилса, тери ёрилиб куйиб қ олиши мумкин. Шу сабабли бу жараённи ўтказиш ни ҳ оятда э ҳ тиёткорлик билан олиб борилади. Куйдирилгандан кейин чўч қ а танаси душ тагида ювилиб, махсус машиналарда куйган қ исмлардан ювиш ва қ ириб олиш йўли билан тозаланади. Ю қ орида айтиб ўтганимиздек чўч қ а танасига крупонни ажратиш йўли билан ҳ ам ишлов берилади. Крупон деганда чўч қ а терисининг энг қ имматли бел қ исмини ажратиб олиш тушунилади. Крупон қ ўлда ёки махсус машиналар ёрдамида ажратилади. Бу технологик жараёнлар ўтказилгандан кейин чўч қ а танасидан ички органлари ажратиб олинади ва ветеринария назоратидан ўтказилади. Чўч қ а бутун танасининг массаси 30 кг дан орти қ бўлса, у ҳ олда бу тана икки ярим танага арралаб ажратилади. Агар чўч қ а бутун танасининг массаси 34 кг дан кам бўлса, у ҳ олда бу тана икки ярим танага ажратилмайди. Кейинги жараёнлар эса йирик шохли молларнинг танасига қ андай ишлов берилса, худди шундай жараёнлар асосида олиб борилади. Яна танани тозалаш, там ғ алаш, тарозида тортиш ва совутиш учун совуткичларга жўнатиш каби жараёнларни ўз ичига олади. Майда шохли молларни гўштга сўйиш. Майда шохли молларни гўштга сўйишда хушсизлантириш жараёни ўтказилмайди. Бунда сўйилаётган қ ўй ёки эчки ор қ а оё ғ идан илгак бо ғ ланиб осма йўлга кўтарилади ва вертикал ҳ олатда артерия қ он томирини кесиш йўли билан қ онсизлантирилади. Майда шохли молларда қ оннинг чи қ иши вазнига нисбатан 3,5 % ни ташкил этади. Қ онсизлантирилгандан сўнгра боши кесиб олинади, терисидан тозаланади ва ички органлари олинади. Қ ўй ва эчки таналари арраланиб икки ярим танага ажратилмайди. Ички қ исмларидан буйраги ва буйрак олди ё ғ лари олинмайди. Қ уру қ тозалашда дум қ исми кесиб олинмайди. Думбали қ ўйларда эса дум қ исми думбаси билан биргаликда кесиб олинади. Сўнгра танасига там ғ а босилиб, тарозида тортилади ва совутиш учун жўнатилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. « Ўзбекистон и қтисодиёти » ахборот ва та ҳлилий шарҳ 2005 йил . Тошкент , Ўзбекистон , 2006. 2. Нормахматов Р. Озиқ-овқат маҳсулотлари товаршунослиги. Тошкент, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош муҳаррияти, 2002. 3. Нормахматов Р., Вакил М.М. Ценность плодов хурмы. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №1, с. 22-23. 4. Нормахматов Р. Абрикосы и персики – источник каротина. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №5-6, с. 47. 5. Нормахматов Р. Макро и микроэлементы в плодах граната и хурмы Узбекистана. Ж. Хранение и переработка сельхоз сыря, 2001, №6, с. 37- 38. Российская Академия сельскохозяйственных наук. 6. Нормахматов Р., Отамурадов К.О., Ахмеджанова Ф.А., Маљсудов Т.М. Товаршунослик. Тошкент, Меќнат, 2004 й. 7. Справочные таблицы содержания основных пищевых веществ и энергетической ценности пищевых продуктов. М.: Во Агропромиздат, 1987. 8. Остана қулов Т.Э. Сабзавоб экинлари биологияси ва ўстириш технологияси. Тошкент, 1997. 9. Чепурной И.П. Заготовка и переработка меда. М.: Во Агропромиздат, 1987. 10. Чудаков В.Г. Технология продуктов пчеловодства. М.: Колос, 1979. 11. Теплов В.И., Панесенко В.А. Товароведение и экспертиза животноводческого сырья. Издательство Дашков и К, 2006. 1. www.bearingpoint.uz 1. www.pca.uz 1. www.logistika.ru

O'xshashlar

Ўсимлик мойларини қайта ишлаш

Ўсимлик мойларини қайта ишлаш.

Сутни қайта ишлаш ва консервалаш махсулотлари.

Узумни қайта ишлаш корхоналари ва ускуналари

Гўштни қайта ишлаш жараёнида олинадиган маҳсулотлардан фойдаланиш