Қуритиш аппаратлари 2 - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Қуритиш аппаратлари 2

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

469.5 KB

Ko'chirib olish

Қуритиш аппаратлари Қуритиш аппаратларининг тузилиши Саноатда турли типдаги қуритиш аппаратлари ишлатилади. Қу риткичлар бир-биридан турли белгилари билан фарқ қилади. Нам материалга иссиқлик бериш усулига кўра аппаратлар конвекти в, контактли ва бошқа турдаги қуриткичларга бўлинади. Иссиқлик та шувчи сифатида ҳаво, газ ёки буғ ишлатилиши мумкин. Қуритиш камерасидаги босимнинг қийматига кўра атмосферали ва вакуумли қуриткичлар бўлади. Жараённи ташкил қилиш бўйича даврий ва узлуксиз ишлайдиган аппаратлар бўлади. Конвектив қуриткичларда материал ва қуритувчи агент бир-бирига нисбатан тўғри, қарама- қарши ёки перпендикуляр ҳаракат қилиши мумкин. Қуритилиши ло зим бўлган материал донасимон, чангга ўхшаш, пастасимон ёки суюқ ҳолда бўлади. Қуритувчи агентнинг босимини ҳосил қилиш учун табиий ёки мажбурий циркуляция ишлатилади. Донасимон материал лар ишлатилганда қатлам зич, кенгайтирилган, мавҳум қайнаш, фон тан ҳосил бўлиш каби ҳолатларда бўлади. Қуритувчи агент буғ, иссиқ сув, олов билан ишлайдиган калориферларда ёки электр токи ёрдамида иситвдади. Қуритиш жараёнининг ҳар хил вариантларидан кенг фойдаланилади: ишлатилган қуритувчи агентни аппаратдан чиқариб юбориш, қуритувчи агентдан такрор фойдаланиш, қуритувчи агентни қуритиш камералари оралиғида қиздириш, қуритувчи агентни қуритиш камераларига бўлиб бериш, қуритувчи агентни қуритиш ка мерасида қўшимча равишда қиздириш, ўзгарувчан иссиқлик майдо нидан фойдаланиш (иссиқ ва совуқ ҳавони материал қатламига кетма- кет алмаштириб бериш) ва ҳоказо. Конструктив тузилишига кўра қуритиш аппаратлари ҳар хил бў лади. Саноатда шкафли, камерали, коридорли (тунелли), шахтали, барабанли,

трубали, шнекли, цилиндрсимон, турбинали, каскадли, каруселли, конвейерли, пневматик, сочиб берувчи ва шу каби бир қатор қуриткичлар ишлатилади. Конвектив қуриткичлар Саноатда конвектив усул билан ишлайдиган қуритиш аппарат лари кенг тарқалган. Бундай аппаратларда қуритиш жараёни нам материал билан қуритувчи агентнинг тўғридан-тўғри контакти ор қали боради. Кимё, озиқ-овқат ва бошқа саноат тармоқларида ка мерали, туннелли, лентали, сиртмоқли, барабанли, мавҳум қайнаш қатламли, сочиб берувчи, пневматик ва бошқа конвектив қуриткичлар ишлатилади. Туннелли қуриткичлар Бундай типдаги қуриткичлар тўғри бур чак кесимига эга бўлган узун камерадан (коридордан) иборат бўлади (97-расм). 1 -расм . Туннелли қуриткич: 1 - камера; 2 - ваго н лар; 3 - вентилятор; 4 - калорифер.

Кам ер а ичида вагонеткаларнинг секин ҳаракатланиши учун темир йўл излари ўрнатилган. Коридорга кирувчи ва ундан чиқа диган эшиклар зич ёпилади. Вагонеткаларнинг ичига нам материал жойлаштирилади. Қуритувчи агент (хаво) калориферлардан берилади. Ҳаво оқими вентиляторлар ёрдамида нам материалга нисбатан тўғри ёки қарама-қарши йўналишда ҳаракатга келтирилади. Ваганеткалар эса механик чиғирлар ёрдамида ҳаракатланади. Туннелли қуриткичларда қуритувчи агент қисман рециркуляция қилинади. Бундай аппаратлар катта ўлчамли донасимон материалларни (масалан, керамик буюмларни) қуритиш учун ишлатилади. Камчи ликлари: қуритиш тезлиги кичик, процесс узоқ вақт давом этади, қуритиш бир меъёрда бормайди, қўл кучидан фойдаланилади. Лентали қуриткичлар. Бундай қуриткичларда материал узлуксиз равишда атмосфера босимида қуритилади ( 98 -расм). Қуритиш камераси ичидаги иккита барабан ўртасида узлуксиз лента тортилган. Барабанларнинг биттаси электромотор ёрдамида ҳаракатга келади, иккинчиси эса ёрдамчи бўлади. Нам материал лентанинг бир учига берилади, қуруқ материал эса лентанинг иккинчи учидан ажралади. Қуритиш процесси иссиқ ҳаво ёки тутунли газлар ёрдамида олиб борилади. Бу типдаги қуриткичлар битта ёки кўп лентали бўлади. Саноат да кўп лентали қуриткичлар кенг ишлатилади. Қўп лентали қуритиш аппаратларида қуритувчи агент нам материалга нисбатан перпендику ляр йўналган бўлади. Материал бир лентадан иккинчисига тушаёт ганда унинг қуритувчи агент билан контакт юзаси кўпаяди. Бундай қуриткичларда қуритиш процессининг турли вариантларини ташкил қилиш мумкин.

2 -расм. Лентали қуриткич: 1 - қуритиш к а мераси; 2 - лента; 3 - ҳаракатланувчи барабан; 4 - ёрдамчи барабан; 5 - калори фер; 6 - бункер; 7 - таянч роликлар. Лентали қуриткичлар кўп жойни эгаллайди ва уларни ишлатиш анча мураккаб (ленталарнинг чўзилиши ва барабанда нотўғри жой ланиш ҳолатлари рўй бериши мумкин). Бундай аппаратларнинг солиштирма иш унуми кичик, солиштирма иссиқлик сарфи эса катта, пастасимон материалларни қуритиш мумкин эмас. Барабанли қуриткичлар Бундай аппаратлар атмосфера босими билан узлуксиз равишда турли сочилувчан материалларни қуритиш учун ишлатилади. Барабанли қуриткич цилиндрсимон барабандан ташкил топган бўлиб, горизонтга нисбатан кичик оғиш бурчагида (1 : 15 - 1 : 50) жойлаштирилган бўлади (99-расм).

Барабан бандажлар ва роликлар ёрдамида ушлаб турилиб, электромотор ва редук тор ёрдамида айлантирилади. Барабаннинг айланишлар сони одатда 5 ... 8 мин -1 дан ортмайди. Нам материал таъминлагич орқали винт ли қабул қилувчи насадкага берилади, бу ерда материал аралашти риш таъсирида бир оз қурийди. Сўнгра материал барабаннинг ички қисмига ўтади. 3 -расм. Барабанли қуриткич: 1 – барабан; 2 – бандаж; 3 – таянч роликлар; 4 – узаткич; 5 – таянч роликлар; 6 – бункер; 7 – насадка; 8 – вентилятор; 9 – циклон; 10 – туширадиган камера; 11 - тушириш қурилмаси. Барабаннинг бутун узунлиги бўйича насадкалар жойлаштирилади. Насадкалар барабаннинг кесими бўйича материал ни бир меъёрда тарқатиш ва аралаштиришни таъминлайди. Бундай шароитда материал билан қуритувчи агентнинг ўзаро таъсири самарали бўлади. Б а р а б а н и ч и д а м а т е р и а л н и н г ў т а қ и з и б к е т и ш д а р а ж а с и н и к а м а й т и р и ш учун материал ва қуритувчи агент (туту н ли газлар) бир

бирига нисбатан тўғри йўналишда бўлади, чунки бундаи шароитда юқори температурали иссиқ газлар катта намликка эга булган ма териал билан контактлашади. Майда заррачаларнинг газлар билан кетиб қолишини камайтириш учун барабандан сўриб олинаётган га зл ар ни нг те зл иг ин и ве нт ил ят ор ер да м и да 2- 3 м / с а тр оф ид а уш лаб турилади. Ишлатилган газлар атмосферага чиқарилишдан олдин ма йда чангардан циклонда тозаланади. Қуритилган материал бара бандан ташқарига, туширувчи қурилма орқали чиқарилади. Қуритилаётган материал доналарининг ўлчамлари ва хоссаларига кўра аппаратларда ҳар хил насадкалардан фойдаланилади . Катта бўлакли ва қовушиб қолиш хусусиятига эга бўлган ма т е р и а л л а р н и қ у р и т и ш у ч у н к ў т а р у в ч и п а р р а к л и н а с а д к а л а р , ё м о н сочилувчан ва катта зичликка эга бўлган катта бўлакли материаллар ни қуритиш учун эса секторли насадкалар ишлатилади. Кичик бўлакли тез сочилувчан м атериалларни қуритишда тарқатувчи насадкалар кенг ишлатилади. Майда қилиб эзилган, чанг ҳосил қилувчи материалларни берк ячейкали довонсимон насадкалари бўлган бара банларда қуритиш мақсадга мувофиқдир. Айрим шароитларда мурак каб насадкалардан фойдаланилади. Мавҳум қайнаш қатламли қуриткичлар Жараён мавҳум қайнаш қатламида олиб борилганда қаттиқ материал заррачалари ва қури тувчи агент ўртасида контакт юзаси кўпаяди, намликнинг материалдан буғланиб чиқиш тезлиги ортади, қуритиш вақти эса анча қисқа ради. Ҳозирги кунда кимёвий технологияда мавҳум қайнаш қатламли қуриткичлар сочилувчан донасимон материалдан ташқари, қовушиб қолиш хусусиятига эга бўлган материаллар, пастасимон моддалар эритмалар, қотишмалар ва суспензияларни сувсизлантириш учун ишлатилмоқда. Узлуксиз ишлайдиган битта камерали қуриткичлар кенг тар қалган (100-расм). Нам материал бункердан таъминлагич орқали қуриткич камерасига берилади.

4 -расм. Бир камерали мавҳум қайнаш қатламли қуриткич: 3,1— бу н кер қурил м аси; 3— газ тарқатувчи тўр; 4— қуритиш камераси; 5 — аралаштириш к а м ерас и ; 6— вен ти лятор; 7—қуритилган материал чиқадиган штуцер; 8— транспортёр; 9— циклон; 10— чанг ушлагич. Камеранинг пастки қисмида тар қатувчи тўр жойлаштирилган. Ҳаво вентилятор орқали аралаштириш камерасига берилади ва бу ерда иссиқ тутунли газлар билан аралаша ди. Қуритувчи агент (иссиқ ҳаво ёки ҳавонинг тутунли газлар билан аралашмаси) маълум тезлик билан тўрнинг пастидан берилади. Ҳаво оқими таъсирида қаттиқ материал доначалари мавҳум қайнаш ҳола тига келтирилади. Қуритилган материал тўрдан бир оз тепада жойлашган штуцер орқали ташқарига чиқарилади ва транспортёрга тушади. Ишлатилган газлар циклон ва батареяли чанг ушлагичда тозаланади. Цилиндрсимон корпусли қуриткичларда баъзан қуритиш жараёни бир меъёрда бормайди, чунки қатламда интенсив аралаштириш мав жуд

бўлганлиги сабабли айрим заррачаларнинг аппаратда бўлиш вақти ўртача қийматдан анча фарқ қилади. Шу сабабли ўзгарувчан кесимли (масалан, конуссимон) қуриткичлардан фойдаланилади. Бундай конуссимон аппаратнинг пастки қисмида газнинг ҳаракатланиш тезлиги энг катта заррачанинг чўкиш тезлигидан катта, тепа қисмида эса энг кичик заррачанинг чўкиш тезлигидан кам бўлади. Бундай ҳолатда қаттиқ заррачаларнинг нисбатан тартибли циркуляцияси мавжуд бўлиб, заррачалар аппаратнинг марказий қисмида кўтари- ладн, унинг чекка қисмларида эса пастга қараб тушади. Натижада ма териал бир меъёрда исийди ва камеранинг иш баландлиги камаяди. Сочиб берувчи қуриткичлар Бундай аппаратларда қуритилиши лозим бўлган материал жуда майда ҳилиб сочиб берилади ва парал лел оқимда ҳаракат қилаётган қуритувчи агент (иссиқ ҳаво ёки тутунли газлар) билан тўқнашади, натижада намлик катта тезлик билан бурланади. Сочиб берувчи қуриткичларда буғланишнинг солиштирма юзаси катта бўлади, шу сабабли қуритиш жараёни қисқа вақт (тах минан 15 ... 30 с) давом этади. Қуритиш қисқа вақт давом этганлиги сабабли жараён паст ҳарорат ларда олиб борилади, натижада сифатли кукунсимон маҳсу лот олинади. Агар нам материал олдин қиздириб олинса, совуқ ҳол д аги қуритувчи агентдан ҳам фойдаланса бўлади. Материални сочиш учун механик ва пневматик форсункалар ҳамда марказдан қочма дисклар (айланишлар сони минутига 4000 ... 20000) ишлатилади. Сочиб берувчи қуриткичда ( 5 -расм) нам материал қуритиш камерасига форсунка ёрдамида сочиб берилади. Қуритувчи агент вентилятор ёрдамида калорифер орқали аппаратга берилади, у камера ичида материал билан параллел ҳаракат қилади. Қуриган материал нинг майда заррачалари камеранинг пастки қисмига чўкади ва шнек ёрдамида керакли жойга юборилади. Ишлатилган

қуритувчи агент циклон ва енгли фильтрда майда чанг заррачаларидан тозаланади. Сўнг атмосферага чиқариб юборилади. 5 -расм. Сочиб берувчи қуриткич: 1— қуритиш камераси; 2 — форсу н ка; 3 — шнек; 4 — циклон; 5 — енгли фильтр; 6 — вентилятор; 7— калорифер. Сочиб берувчи қуриткичларда материал ва қуритувчи агент оқим лари тўғри, қарама-қарши ва аралаш йўналишда бўлиши мумкин, бироқ кўпинча тўғри (ёки параллел) йўналишли оқим кенг ишлати лади. Сочиб берувчи қуриткичлар юқорида айтиб ўтилган афзалликлар дан ташқари бир қатор камчиликларга ҳам эга: 1) нам материалнинг аппарат деворларига ёпишиб қолмаслиги учун камеранинг диаметри анча катта бўлади; 2) камерада солиштирма буғланиш қиймати жуда кичик (1 м 3 камерадан соатига 10 . . . 25 кг сув ажралади); 3) ҳаво оқимининг тезлиги нисбатан кичик (0,2 . .. 0,4 м/с) агар ҳаво тезлиги катта бўлса майда

заррачаларнинг чўкиши қийинла шади ва уларнинг ҳаво оқими билан кетиб қолиши кўпаяди. Пневматик қуриткичлар Донадор (лекин қо вушиб қолмайдиган) ва кристалл материаллар ни эритилмаган ҳолда қуритиш учун пневматик қуриткичлар ишлатилади. Қуритиш жараёни узунлиги 25 м гача бўлган вертикал трубада олиб борилади. Материалнинг заррачалари иси тилган ҳаво (ёки тутунли газ) оқими билан бир га ҳаракат қилади. Бунда ҳаво оқимининг тез лиги қаттиқ заррачанинг ҳаракат тезлигидан катта бўлади (10 ... 30 м/с). Бундай трубаси мон қуриткичларда процесс жуда қисқа вақт (1 ... 3 с) давом этади, шу сабабли материал тар кибидаги эркин намликнинг бир қисмигина ажралиб чиқади. Пневматик қуриткичда (6-расм) мате риал бункердан таъминлагич орқали вертикал труба-қуриткичга тушади. Ҳаво оқими венти лятор ёрдамида калорифер орқали вертикал трубага юборилади. Трубада ҳаво оқими мате риал заррачаларини ўзи билан бирга олиб кетади.

6 -расм. Пневма тик қуриткич: 1, 2— бункер қурилмаси; 3 — труба; 4— вентилятор; 5— калорифер; 6— йиғгич ли амортизатор; 7— цик лон; 8- тушириш қурил маси; 9— фильтр Ҳаво қуриган материал билан бирга йиғувчи амортизаторга киради, кейин циклонга ўтади. Циклонда қуриган материал ҳаво оқи мидан ажралади, сўнгра тўкиш қурилмаси ёр дамида ташқарига чиқарилади. Ишлатилган ҳаво фильтрда тозалангандан сўнг атмосферага чиқарилади. Шундай қилиб, қуритиш жараёни пневмотранспорт режимида олиб борилади.

Пневматик қуриткичларда энергия сарфи анча катта, бу сарф материал заррачасининг ўлчами кичраниши билан камаяди, бироқ заррачаларнинг ўлчами 8 ... 10 мм дан ошмаслиги керак. Катта ўл чамли заррачалари бўлган материалларни қуритиш ҳамда материал дан намликни чиқариш учун пневматик қуриткичларни бошка тип даги қуриткичлар билан бирга ишлатиш зарур. Демак, тузилиши оддий ва ихчам бўлишидан қатъий назар пневматик қуриткичларни ишлатиш чегараланган. Толали материаллар учун қуриткичлар Толали материалларни (масалан, пахта чигитини) қуритишга мосланган бир қатор аппаратлар (кўп камерали, мавҳум қайнаш қатламли қурилма, ўзгармас иссиклик майдонидан фойдала нувчи қуриткич, иккита қобиқли перфорацияли шнекли аппарат) мавжуд. Бир неча секцияси бўлган мавҳум қайнаш қатламли қуриткич нинг схемаси 103-расмда кўрсатилган. Бу қуриткич тўғри бурчакли кесимга эга бўлган 5 та секциядан иборат, дастлабки 4 та секцияда материал қурийди, охирги секция эса қуриган материални совитиш учун мўлжалланган. Камеранинг пастки қисмида, тарқатувчи тўр нинг устида парракли шнек ўрнатилган, бу шнек материални бир меъёрда силжитади ва қатламни қўзғатиб туради.

7 - расм . Кўп секцияли мавҳум қайнаш қатламли қуриткич: а — қуритиш секцияси; б— совитиш секцияси; 1 — қуритиш камераси; 2— куракчали шнек; 3— газ тақсимловчи тўр; 4— вертикал тўсиқлар; 5— бункер; 6 —шнек; 7—материал тушириладнган шнек; 8— ҳавони тозалаш қурилмаси; 9— циклон; 10— толани узатадиган шнек; 11, 12— ве н тилятор; 13— буғ калорифери. Аппарат қуйидагича ишлайди. Нам материал бункер ва таъмин ловчи шнек орқали қуритиш камерасининг биринчи секциясига бе рилади. Камеранинг дастлабки 4 та секциясига вентилятор ёрдамида юқори босимли иссиқ ҳаво юборилади. Ҳаво пластинали калориферда иситилади. Ҳаво оқимининг тезлиги материал қатламини мавҳум қайнаш ҳолатида ушлаб туриш учун етарли бўлиши керак. Материал дастлабки секциялардан бир текисда ўтиб қурийди, сўнгра камеранинг охирги секциясига ўтади. Охирги секцияда қуриган материал со вийди, сўнгра аппаратдан чиқиб шнекка тушади ва қуриган материал тегишли жойга юборилади. Ишлатилган

хаво бирламчи тозаланиш учун махсус қурилмага тушади, бу қурилма цилиндрсимон кўринишда бўлиб, унинг ичидаги тўрнинг устига шнек ўрнатилган бўлади. Бу ерда материалдан ажралиб ҳаво билан бирга кетиб қолган толалар ушланиб қолинади. Қурилма ичидаги шнек бу толаларни ушлаб қо либ ташқарига чиқаради. Бирламчи тозаланган ҳаво сўнгра циклон орқали атмосферага чиқарилади. 8 -расм. Ўзгарувчан и ссиқлик режими билан ишлайдиган қуриткич:1-корпус; 2—тишли тароқ; 3—чексиз лента; 4 —тўр: 5— совуқ ва иссиқ ҳаво бериладиган хоналар; 6,7— вентилятор лар; 6 ’,7’— коллекторлар; 8— калорифер. Бундай қуриткич бир қатор афзалликларга эга; 1) аппаратда бо раётган жараён, қатткқ материал мавҳум қайнаш ҳолатида бўлгани сабабли, катта

тезликда кетади; 2) мавҳум қайнаш қатламини бир текисда ушлаб туриш учун қуритиш камерасига парракли шнек ўрна тилган, бу шнек ёрдамида аппаратнинг бутун узунлиги бўйича ма териал бир меъёрда силжийди; 3) керак бўлганда секцияларнинг сони ни ўзгартириш мумкин, бунинг учун силжиб турадиган вертикал тўсиқлардан фойдаланилади, бундай шароитда ҳаво оқими вентиллар ёрдамида бошқарилади; 4) материалнинг аппаратдан ўтиш вақтини кераклича ўзгартириш мумкин, бунинг учун таъминловчи ва паррак ли шнекларнинг айланишлар сони ўзгартирилади. 104-расмда ўзгарувчан иссиқлик режимида ишлайдиган қурит кич схемаси кўрсатилган. Қуритиш камерасининг ичида иккита ба рабан ўртасида перфорация қилинган «чексиз» лента тортилган. Лен танииг тепасида тишли тароқлар ўрнатилган. Камеранинг пастки қисми эса хаво тарқатувчи тўрдан иборат. Тўрнинг тагида бир неча коллекторлар жойлаштирилган. Коллекторларга вентиляторлар ёр дамида бирин-кетин иссиқ ва совуқ ҳаво оқимлари юборилади. Қалорифер иссиқ ҳаво ҳосил қилиш учун хизмат қилади. Лентанинг тепаси ҳам, пасти ҳам иш режимида бўлади. Ишлатилган ҳаво ап паратнинг тепа қисмидан чи қарилиб, циклон ва фильтрда тозалангандан сўнг атмосфе рага узатилади. Бу аппаратда қуритиш жараёни қуйидагича кетади. Нам материал лента юқори ги қисмининг чап чеккасига берилади. Материал лента нинг ҳаракати ва тишли та роқлар ёрдамида бир текисда қурийди. Қуритиш лентанинг пастки қисмида ҳам давом этади. Камеранинг пастки қисмида жойлашган тўрдан иссиқ ва совуқ ҳаво оқим лари бирин-кетин чиқиб ту ради. Шундай қилиб, қуритиш жараёни ўзгарувчан иссиқлик майдонида олиб борилади. Иссиқ ҳаво оқими берилганда (иси тиш давомида) материал қизийди, яъни материал таркибида иссиқ ликнинг йиғилиши юз беради. Совуқ ҳаво оқими берилганда (оралиқ совитиш даврида) эса иситиш даврида йиғилган иссиқлик хисобига намликнинг ўз-ўзидан буғланиши содир бўлади. Ўзгарувчан

ҳароратлар майдонидан фойдаланилганда намлик ва ҳарорат градиентларининг йўналишлари бир хил бўлади, яъни иссиқ лик таъсирида намлик ўтказувчанлик ҳолати қуритиш жараёнинг боришига ёрдам беради. Ўзгарувчан ҳарорат майдони ёрдамида ишлайдиган қурит кичлар оддий лентали қуриткичларга нисбатан бир қатор афзаллик ларга эга. 1) материалнинг қизиш даражаси нисбатан паст; 2) қури ган материалнинг сифати анча яхши; 3) иссиқликнинг сарфи аввалги қуриткичга нисбатан 18 ... 20% кам. Толали материалларни қуритиш учун мосланган шнекли аппаратнинг схемаси 9 - расмда кўрсатилган. 9 5 -расм. Толали материалларни қуритадиган шнекли аппарат: 1 - корпус; 2— перфорацияли тўр; 3— перфорацияли шнек; 4 , 5 — ички ва ташқи қобиқ; 6 - материал бер и ладига н қурилма; 7— туширу в чи тешик; 8— ишлатилга н ҳаво чиқадиган штуцер.

Бундай қуриткич қ ў ш к о биқ ли цилиндрсимон шнекли камерадан иборат. Аппарат бир неча секциядан ташкил топган бўлиши мумкин. Аппарат ичидаги шнек ўрам ларининг юзалари перфорация қилинган, қадамлари эса чапдан унгга қараб камайиб боради. Цилиндрсимон корпуснинг пастки қисми ҳам перфорация қилинган. Ички қобиқ юзаси корпуснинг периметри бўйлаб 30 .. 35% ни, ташқи қобиқ эса 60 ... 70% ни эгалла й ди. Ташқи қобикқа иситувчи агент (масалан, сув буғи) берилади. Ички қобиққа эса қўритувчи агент (хаво оқими) юборилади. Иситувчи агент ёрдамида ички қобиққа берилаётган ҳаво оқими қиздирилади ҳамда қуритиш камерасида тегишли ҳарорат режими ушлаб турилади. Нам материал таъминлагич орқали аппаратга берилади, сўнгра шнек ёрдамида бир текисда чапдан ўнгга қараб ҳаракат қилади. Ка меранинг пастки қисмидаги тўр орқали исиган ҳаво оқими материал қатламидан ўтади. Ҳаво оқими маълум тезлик билан берилади. Шнек нинг айланма ҳаракати ва Ҳчво оқимининг тезлиги таъсирида материал цатлами бир оз кенгайтирилган ҳолатга келтирилади. Материал билан қуритувчн агент ўртасидаги контактни яхшилаш учун шнек ўрамла рнинг юзалари перфорация қилинган. Шнек ўрами қадамининг бир оз камайиб боришн аппаратнинг материал билан тўлиш коэффи циентини оширади. Шнекли қуриткич бир қатор афзалликларга эга: 1) аппарат жуда оддий тузилишга эга; 2) процесс бир оз кенгайтирилган қатламда олиб борилганлиги сабабли қуритишнинг тезлиги анча катта; 3) шнек нинг айланишлар сонини ўзгартириш орқали аппаратнинг иш унумини бошқариш мумкин; 4) қуритиш жараёнини бир текисда олиб бориш имконияти бор. Контактли қуриткичлар

Бу турдаги қуритиш аппаратларига вакуум-қуритиш шкафлари, аралаштиргичли вакуум-қуриткичлар, вальцовкали ва барабанли қуриткичлар киради. Вакуум-қуритиш шкафлари Бундай контактли қуриткичларнинг тузилиши оддий бўлиб, улар даврий равишда ишлайди. Вакуум-қу ритиш шкафлари ҳар хил ассортимент билан маҳсулот тайёрлайдиган кичик ҳажмли ишлаб чиқаришларда қўлланилади. 10 - расмда кўрсаиглган вакуум-қуритиш шкафи цилиндрсимон (айрим вақтда тўрри бурчакли) камерадан иборат бўлиб, унга ичи бўш плиталар жой лаштирилган. Плиталарнинг ички кисмига сув буғи ёки иссиқ сув юборилади. 10 -расм. Вакуум- қуритиш шкафи: 1 — қур и тиш камерас и ; 2— бўш плиталар. Қуритиладиган мате риал тарновсимон идишларга со линиб, плиталарнинг устига қўйи лади. Камера иш пайтида жипс ёпилади ва вакуум ҳосил қилади ган қурилма (масалан, сиртий конденсатор ва вакуум-насосли қурилма) билан боғланган бўлади. Ма териалнинг аста-секин қизиши на тижасида намлик ажралиб чиқади. Ҳосил бўлган сув бурлари ҳаво билан биргаликда вакуум-

насос орқали сўрилади. Материални ка мерага жойлаштириш ва ундан олиш қўл кучи билан бажари лади. Бу турдаги қуриткичлар осон оксидланувчи, портлаш хавфи бўл ган ва зарарли маҳсулотларни қуритишда ишлатилади. Агар саноат учун муҳим бўлган эритувчиларни (масалан, спиртни) материалдан ажратиш лозим бўлса, бунда уларнинг буғлари конденсацияланиш қурилмалари ёрдамида ушлаб қолинади. Вакуум-қуритиш шкафлари нинг иш унуми жуда кичик, уларни ишлатиш учун қўл меҳнати талаб қилинади. Тароқли вакуум-қуриткич Бу турдаги контактли қуриткичларда материал секин айланувчи, горизонтал ҳолда жойлашган тароқли аралаштиргич ёрдамида аралаштирилади, натижада аппарат даврий ишласа ҳам қуритиш тезлиги анча юқори бўлади. Тароқли вакуум- қуриткичлар қўл меҳнатини талаб қилмайди. Қуриткич горизонтал буғ қобиқли цилиндрсимон корпусдан таш кил топган (11 - расм). 1 1 - расм. Таро қ ли вакуум қуриткич:

1 — қуритиш камераси; 2— буғ бўшлиғи; 3— аралаштиргич; 4 — юкловчи люк; 5— труба; 6— тушир и ладиган люк. Аппарат тепасида нам материални юклайди ган люк, пастки қисмида эса қурилган материални туширадиган люк бор. Корпуснинг ичида тароқлари бўлган аралаштиргич жойлаш тирилган. Аралаштиргичнинг тароқлари ўқда ўзаро перпендикуляр қилиб ўрнатилган; барабан узунлигининг биринчи ярмида аралаштир гичнинг тароқлари бир томонга эгилган бўлса, ярмида эса қарама- қарши томонга эгилган бўлади. Бундан ташқари, аралаштиргнч ҳар 5 ... 8 минутда реверсив қурилма ёрдамида айланиш йўналишини ўзгартиради. Шу сабабли аппаратга тушган материал даврий равишда барабаннинг ички девори яқинидан унинг марказига қараб ва тес кари йўналишда ҳаракат қилади. Аралаштиргич ўкининг ичида бўш лиқ бўлиши ҳам мумкин, бундай ҳолда бу бўшлиқ орқали иситувчи агент юборилиб, материал қўшимча равишда қиздирилади. Тароқлар ўртасида эркин ҳаракат қилувчи трубалар материални интенсивроқ айлантириш учун хизмат қилади. Қуриткичнинг корпуси конденса тор ва вакуум-насос билан туташган. Аралаштиргичи бўлган вакуум-қуриткичлар асосан анилин бўёқ олишда ва кимё саноатининг бошқа тармоқларида ишлатилади. Асо сий афзаллиги - бошқа аппаратларга нисбатан қуритиш жараёни паст ҳароратларда олиб борилади. Унга хизмат кўрсатиш учун ишчи кучи кам талаб қилинади, бундай қуриткичларда портлаш хавфи бўлган ва зарарли материалларни қуритиш мақсадга мувофиқ дир. Бу аппаратлардан материал таркибидан сувсиз эритувчиларни ажратиб олиш учун фойдаланиш мумкин. Қуритилган материаллар нинг сифати анча юқори бўлади. Вальцовкали қуриткичлар Бу ап паратлар турли су юқлик лар ва оқувча н пастасимон материалларни атмосфера босимида ёки вакуум остида қуритиш учун ишлатилади. Қуритиш процесси узлуксиз ра вишда олиб борилади ва қўл

меҳ нати талаб қилинмайди. Бу турдаги қуриткич битта ёки иккита бара бандан иборат. 12 - расмда битта барабанли қуриткичнинг схемаси келтирилган. 12 -расм. Вальцовкали қуриткич: 1 — қуриган материал тушадиган бункер; 2— зич ёпилган корпус; 3 - вал; 4— маҳсулот н и ажратиб турадигая пичоқ. Бундай қуриткичда тоғоранинг ичида битта барабан айланиб туради. Тоғорага материал узлуксиз равишда бериб турилади. Барабаннинг ичи бўш бўлиб, у сув буғи ёки бошқа иситувчи агент ёрдамида иситилади. Барабан айланаётганда унинг ташқи юзаси материалнинг юпқа қатлами билан қопланади. Барабан иситиб турилганлиги сабабли материал қатлами қурийди, сўнгра пичоқ билан қирқилади ва бункерга тушади. Қурит кичнинг ҳамма иш қисмлари умумий корпуснинг ичига жойлаштирил г ан ва ва ку ум ҳо си л қи лу вч и қу ри лм а б ил ан бо ғл ан га н. Вальцовкали аппаратлар ёрдамида юкори температураларга чидам сиз бўлган материалларни (масалан, бўёвчи моддалар) юпқа

қатлам билан қуритиш мумкин. Қуритиш вақти барабаннинг айланишлари сони оркали бошқарилади. Қуриткичнинг иш унуми барабаннинг диаметри, узунлиги ва айланишлар тезлигига пропорционал. Аппа ратнинг иш унуми одатда материал юпқа қатлами (ёки плёнкаси) калинлигининг каманиши ва барабан айланишлар сонининг ортиши билан кўпаяди. Тажрибалар шуни кўрсатадики, аппаратдаги плёнка ни нг қа ли нл иг и 0 ,1 .. . 1 м м , ба ра ба нн ин г ай ла ни шла р т ез ли ги эс а 1 ... 10 мин - 1 бўлганда 1 кг намликни буғлатиш учун 1,2 ... 1,6 кг сув буғи сарф бўлади. Терморадиацион қуриткичлар Бундай қуриткичларда материални қуритиш учун зарур бўлган иссиқлик инфрақизил нурлар орқа ли берилади. Иссиқлик мах сус инфрақизил нурланишга мослашган лампалар, қиздирилган керамик ёки металл ю з а л а р ё р д а м и д а т а р қ а т и лади. Инфрақизил нурланишга мосланган лампалар оддий ёритиш лампаларидан қизди риш ҳарорати билан фарқ қилади. Агар оддий ёри тиш лампаларининг қизди риш температураси 2950 К бўлса, инфрақизил нурланиш ли лампаларнинг кўрсаткичи 2500 К га тенг. Сарф қилин ган электр энергиясининг тах минан 80 фоизи иссиқлик энергиясига айланади. Нур ланиш оқимини материалга йўналтириш учун парабола шаклидаги рефлекторлар ишлатилади. Иссиқликнинг нурланган оқими материалнинг юзаси о рқали унинг капиллярла р и г а ҳ а м ў т а д и , б у н д а н у р л а р н и н г к а п и л л я р д е в о р л а р и д а н б и р неча бор қайтарилиши оқибатида нурларнинг ютилиши юз беради. Натижада материал юзаси бирлигига, конвектив ва контактли қури тишларга нисбатан анча кўп иссиқлик берилади. Масалан, юпқа қатламли материаллар, инфрақизил нурлар ёрдамида қуритилганда жараённинг давомийлиги 30—100 марта камаяди.

13-расмда нурланиш лампасига эга бўлган радиацион қурит кич схемаси кўрсатилган. 13 -расм. Нурланиш лампаси бўлган радиацион қуриткич. Лампали тарқатувчилар кўп энергия та лаб қилади ва бу уларнинг асосий камчилиги ҳисобланади. Бироқ айрим ҳолларда инфрақизил нурлар билан қуритишнинг таннархи конвектив қуритишга нисбатан арзон тушади, чунки радиацияли қуритиш процесси тез боради ва қуриткични тайёрлаш учун кам маб лағ сарф килинади. Газ билан ишлайдиган радиацияли қуриткичнинг тузилиши жуда оддий бўлиб (14 - расм), лампали қуриткичга нисбатан арзондир.

14 -расм. Газ билан ишлайдиган рад и ац ион қуриткич: 1 - нур тар қ аткич; 2— ҳаракатланувчи лента; 3— тор тиш қурилмас и . Нур тарқатувчи қурилманинг пастки қисмида газ ёндирилади. Газ нинг ёниши таъсирида нур тарқатувчи қурилма қизийди, сўнгра ин фрақизил нурларни тарқатади. Айрим пайтларда нур тарқатувчи қу рилма тутунли газлар ёрдамида қиздирилади, бунда қурилм анинг ичи ғовак қилиб ишланади ва бу бўшлиқ орқали юқори ҳароратли тутунли газлар ўтказилади. Саноатнинг айрим тармоқларида юқори сифатли маҳсулот олиш учун мураккаб ж араёнлардан (м асалан, радиацияли ва конвектив усулларни бирга ишлатишдан) фойдаланилади. Бундай шароит да нам материалга инфрақизил нурлар таъсир эттирилишидан ташқари бир вақтнинг ўзида унинг пастидан ҳаво оқими ўт казилади. Терморадиацион қуриткич лар ихчам ишланган бўлиб, юп қа қатламли материалларни қу ритишда бу аппаратлардан фойдаланиш юқори самара беради. Бироқ қуриткичларда энергия нисбатан кўп сарфланади: 1 кг намликни материалдан ажратиш учун 1,5... 2,5 кВт  соат энергия керак. Диэлектрик қуриткичлар

Қалин қатламли материалнинг юзаси ва унинг ички қисмларида ҳарорат ва намликни бошқариш зарур бўлган пайтларда юқори частотали токлар майдонидан фойдаланиш мум кин (111-расм). Бу усул билан пластик массалар ва бошқа диэлектрик хосса ларга эга бўлган материалларни қуритиш мумкин. Юқори частотали қуриткичдан фойдаланилганда материал бутун қатлам бўйича бир текис қизийди. Асосий камчилиги 1 кг намликнинг буғланиши учун 5 кВт•соат гача энергия сарф бўлади. 15 -расм. Юқори часготали токлар билан ишлайдиган қуриткич: 1 — электр манбаи; 2 — э лектродлар; 3 — ҳ а ракатлану в ч и лента. 15 - расмда юқори частотали токлар билан ишлайдиган қурит кич схемаси кўрсатилган. Материал юқори частотали токка уланган пластиналар ўртасига жойлаштирилади. Ўзгарувчан электр токи таъсирида қуритилаётган материалнинг молекулалари тебранма ҳа ракатга келади, бунда материал бутун қалинлиги бўйича қизийди. Материалнинг юзасидан иссиқлик ташқи муҳитга тарқалади, шу сабабли ҳарорат материал марказидан унинг сиртига томон камайиб боради. Намлик ҳам марказдан материал сиртига томон камаяди. Шундай қилиб, юқори частотали қуритишда температура ва намлик градиентларининг йўналишлари бир хил бўлади, натижада намликнинг материал марказидан унинг сирти томон ҳаракати тез лашади. Шу сабабли юқори частотали қуритишнинг тезлиги конвектив қуритиш тезлигига нисбатан анча катта.

Диэлектрик қу риткичларда қалин қатламли материалларни бир текисда қуритиш мақсадга мувофиқдир, бироқ бунда кўп энергия сарф бўлади. Бундан ташқари, диэлектрик қуриткичларнинг тузи лиши мураккаб, уларни ишлатиш эса анча қиммат. Шу сабабли юқори частотали қуриткичлардан фақат қимматбаҳо диэлектрик материалларни сувсизлантиришда фойдаланиш иқтисодий самара беради. Сублимаци он қ уриткичлар Материалларни музлаган ҳолда юқори вакуум остида сувсизлантириш сублимаци он қу ритиш деб аталади. Бундай шароитда материалдаги намлик муз ҳолида бўлиб, сўнгра бу муз суюқлик ҳолига ўтмасдан тўғридан-тўғри буғга айла нади. Сублимацион қуритишдаги қолдиқ босим 1,0 ...0,1 мм симоб устунига тенг. 16 - расмда сублимацион қуриткичнинг схемаси кўрсатилган. Қуриткич учта элемент (қуритиш камераси, конденсатор — музлат кич, вакуум-насос) дан ташкил топ ган. Конденсатни совитишга мўл жалланган совитиш қурилмаси эса расмда кўрсатилмаган. 16 -расм. Сублимацияли қуриткич:

1- қуритиш камераси; 2— насос; 3 - иситкич; 4 – конденсатор музлаткич ; 5 -вакуум-насо с . Қуритиш камераси (ёки сублиматор) даврий равишда ишлайди, Сублиматорнинг ичидаги этажеркаларга ичи бўш токчалар ўрнатилган. Токча ларнинг ичидан иссиқ сув насос ёрдамида циркуляция қилинади. Т о к ч а л а р н и н г у с т и г а қ у ритиладиган материал солинган махсус идишлар жойлаштирилади. Сублиматордан чиққан сув буғи ва ҳаво аралашмаси кон денсаторга ўтади. Конденсатор иссиқлик алмашиниш аппарати дан иборат бўлиб, унинг трубалар жойлашган тўри м аҳкам ланмаган. Бу конденсатор трубаларининг оралиғидаги бўшлиққа совитувчи агент (масалан, аммиак) берилади. Конденсаторда сув буғлари конденсацияга учраб муз ҳосил қилади, ҳаво эса вакуум- насос ёрдамида сўриб олинади. Ишлаш давомида конденсатор труба лари муз билан қопланиб қолади, бу музни эритиш учун совитувчи агент ўрнига иссиқ сув юборилади. Материал таркибидан намликни чиқариб юбориш уч босқичдан иборат: 1) қуритиш камерасида босим камайиши билан намликнинг ўз- ўзидан музлаши содир бўлади ва материалнинг ўзидан чиққан иссиқлик ҳисобига музнинг буғга айланиши юз беради (бунда бор намликнинг 15 фоизи ажралади); 2) намлик асосий қисмининг субли мация йўли билан ажралиши, бу қуритишнинг ўзгармас тезлик дав рига тўғри келади; 3) қолган намликни материалдан иссиқлик таъси рида ажратиш. Сублимацион қуритиш пайтида намликнинг ма териал юзасидан буғ ҳолида тарқалиши диффузия (яъни буғ молеку лаларинг бир-бири билан ўзаро тўқнашмасдан эркин ҳаракати) йўли оилан боради. Сублимацияли қуритиш учун паст ҳарорат ли (40... 50° С) ва кам миқдордаги иссиқлик талаб қилинади, бироқ энергиянинг умумий сарфи ва қурилмани ишлатишга кетадиган маблағлар сарфи бошқа қуритиш усулларига қараганда (диэлектрик қуритишдан ташқари) анча юқори. Шу

сабабли сублимацияли қуритиш айрим пайтларда гина ишлатилади. Ҳозирги кунда сублимация усули билан асосан юқори температураларга чидамсиз ва биологик хоссалари узоқ вақт сақланиб қолиниши зарур бўлган қимматбаҳо моддалар (пеницилин ва бошқа тиббиёт препаратлари, юқори сифатли озиқ-овқат маҳсу лотлари) қуритилади. Экран бўйлаб вертикал бўлган винт (3) ёрдамида ҳаракатланадиган изоляцияланган корпус (2) кўринишида ишчи камера (1) бажарилган. Ишчи камерада КГ- 220-1500 типидаги ИК-нур тарқатувчи манба маҳкамланган. Экранни ҳаракати винт (3) ёрдамида 150-230 мм масофа оралиғида амалга оширилади. Нурлатгичларни иситиш ҳарорати кучланишнинг ўзгариши ҳисобига ростланади. Маҳсулотда ИҚ-нурлар томонидан ҳосил қилинаётган ҳарорат хромель-капелли термоэлектрик ўзгартгичлар (7) ёрдамида ўлчанади ва ўзи ёзувчи КСП-4 типидаги электрон потенциометрда (аниқлик синф 0,25) қайд қилинади. Хом ашёга бирламчи ишлов берувчи қуритиш қурилмаси Полиз экинларини қуритиш учун бирламчи ишлов берувчи қуритиш қурилмаларидан фойдаланилади (17-расм).

17 -расм. Хом ашёга бирламчи ишлов берувчи қуритиш қурилмаси. 1-камера; 2-корпус; 3-лампа баландлигини ростлагич; 4-қурилмани қўшиш учун щит; 5-ИҚ-нурларни қайтариш учун экран; 6-электрон потенциометр КСП; 7-термопара ХК; 8-тарозилар; 9-намликни йўқотилишини ўлчаш учун асбоб; 10-поддон; 11-поддонни (таглик) ростлагич; 12-материал. Иссиқ ҳавони узлуксиз равишда узатиш учун қуритиш қурилмаси 4 1 2 3 5 67 8 91112 10

Шу билан биргаликда қишлоқ хўжалик маҳсулотларини узлуксиз равишда қуритиш учун иссиқ ҳавони узлуксиз равишда узатиш учун қуритиш қурилмаси ҳам мавжуд (18 -расм). 18 -расм. Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини узлуксиз равишда қуритиш учун иссиқ ҳавони узлуксиз равишда узатиш учун қуритиш қурилмаси. 1- корпус; 2- олдинги, ён ва орқа деворлар; 3- йўналтирувчи тарнов; 4- яруслар; 5- иситувчи элементлар; 6- вентилятор; 7- циркуляцион труба; 8 – ҳаво тақсимлагич; 9 – тумблер; 10 –шибер. 9 8 7 6 54 32 1 ◘ ◘ ◘ ◘     ◘ ◘ ◘ ◘     ◘ ◘ ◘ ◘        10

Иқ-конвектив қуритиш қурилмаси Бирламчи ишлов берилгандан сўнг хом ашё ИҚ-конвектив қуритиш қурилмасига узатилади 19-расм). Ишлаш тартиби Қурилма теплогенератор (1), икки автоном секцияга эга қуритиш камераси (2) ҳамда буғ-газ аралашмаларини чиқариш ёки циркуляция қилиш учун коммуникациядан (3) иборат. Теплогенератор табиий газни ёқиш учун газ горелькаси (4) билан жиҳозланган. Ишчи агентнинг ҳаракатланиш тизими иккита вентилятор: ҳавони узатиш (5) ва газ-ҳаво аралашмаларини қайтариш учун (6) ёки қувур (7) орқали шибер (8) воситасида йўқотиш, тутун чиқариш мосламалари (11) билан жиҳозланган. Теплогенераторда газ - ҳаво аралашмаларини тозалаш ҳам инобатга олинган . 19 -расм. Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини қуритиш учун ИҚ-конвектив қуритиш қурилмаси. 1 2 3 5 67 8 91112 10 12

1-теплогенератор; 2-қуритиш камераси; 3-циркуляцион коммуникация; 4-газ горелькаси; 5-ҳавони узатиш учун вентилятор; 6-ҳавони қайтариш учун вентилятор; 7-газ-ҳаво аралашмаларини йўқотиш учун қувур; 8-шибер; 9- рещетка; 10-устунлар; 11-тутун чиқарувчи мослама; 12-хом ашёга бирламчи ишлов берувчи қуритиш қурилмаси. Қуритиш камерасининг (2) ишчи секциялари ишчи шахсларга хизмат кўрсатиш учун рещеткалар (9) билан жиҳозланган. Секциялар бир-бири билан герметик чегараланган ва изоляцияланган қобиқ (кожух) билан беркитилган. Ҳар бир камерада роликларда ва герметик ёпиладиган эшиклар мавжуд. Ишчи камералара секциялари полкаларга 10 ажратилган. Ҳар бир секцияга квадрат кўринишидаги тагликларга ўрнатилган. Тагликлар остида зангламайдиган материалдан тайёрланган тўрлар мавжуд. Қуритиш қурилмасининг техник тавсифи: Унумдорлиги, кг/соат 225; Маҳсулотларнинг бир мартада юклаш оғирлиги, кг 2000; Қуритиш давомийлиги, соат 5,5-6,0 8 Камера ҳарорати, 0 С марказида 70 периферияда 66 Габарит ўлчамлари, м, 6х3,3х6. УВС-400 ШиК Типидаги икки камерали сублимацион қурилмалар Бу қурилма ичида иссиқлик ташувчи сифатида сувнинг айланиш имкониятини берадиган, маҳсулот 6 учун таглик вазифасини бажарувчи иссиқлик узатувчи плиталар 5 жойлашган, герметик беркитадиган цилиндрик кўринишда тайёрланган қопқоқлар 3,4, бир хилдаги туннелли, герметик қилинган қуритувчи камералардан 1,2 иборат.

Қуритувчи камералар 1,2 материалларни қуритиш жараёнида ажраладиган, сув буғларини қуритувчи ва конденсация қилиш учун мўлжалланган, вакуум задвижкали патрубкалар 9,10 ва қуриткичлар 7,8 кетма-кетлиги билан мос равишда бириктирилган. Қуриткичлар 7,8 совитувчи машина буғлаткич батареяларига ичига ўрнатилган, шарнирларга икки томонлама қопқоқлар билан ёпилган цилиндрлар кўринишида тайёрланган (расмда кўрсатилмаган). Қуритувчи камералар 1,2 ва қуриткичлар 7,8 кетма-кетликда қувурлар билан иситиш 11 ва совутиш 12 тизими бириктирилган. УВС-400 ШиК типидаги қурилма қуритиш камерасида ишчи босимни ушлаб туриш ва ҳосил қилиш учун мўлжалланган конденсацияланувчи газларни сўриш тизимидан иборат. Қурилма 3 та: вакуум агрегатларининг электромагнит клапанлари 17 ва вакуум задвижкалари 16, кетма-кет бириктирилган қувурлардан 15 иборат.

20 -расм. УВС-400 ШиК типидаги икки камерали сублимацион қурилманинг схемаси. 1,2 - қуритиш камераси; 3,4 – қуритиш камерасининг қопқоғи; 5,6 – маҳсулот учун тагликлар (иссиқлик узатувчи плиталар); 7,8 - қуриткич; 9,10 – вакуум задвижкали бириктирувчи патрубка; 11,12 - маҳсулот учун тагликларни иситиш ва совутиш тизими; 13,14 – иссиқлик ташувчининг циркуляцион насоси; 15,16,17 – ҳайдаш блоки; 18 – назорат ва бошқариш пульти. УВС-400 ШиК типидаги қурилманинг асосий мияси назорат ва бошқариш пульти ҳисобланиб, улар параметрларни назорат қилиш ва қайд этиш имкониятига эга оригинал асбоблар билан жиҳозланган. Японияда кўп босқичли мавҳум қайнаш қатламли қуриткич ишлаб чиқилган. Бу қуриткич материал қисмларига (бўлакчаларига) бир текисда ишлов беришни таъминлайди (116- расм). Қуриткич конструкциясининг хусусияти шундаки, қуритилаётган материални бир босқичдан, иккинчи босқичга ташишда решетка юзасининг қисми орқали амалга оширилади. Решётка тешикларининг диаметри максимал бўлакча ўлчамларидан бир неча марта катта. Ҳар бир решёткага перпендикуляр томонга 4 та вертикал радиал ажраткичлар ўрнатилган. Корпуснинг вертикал ўқида вал айланади. Валга қуриткичнинг ҳар бир босқичига сектор кўринишидаги горизонтал ажраткичлар маҳкамланган. Бундай қуриткичларда маҳсулот билан қуритувчи агент ўртасидаги кўп маротабали контакт ҳисобига қуритиш потенциалидан максимал фойдаланишга эришилади. К ўп босқичли мавҳум қайнаш қатламли қуриткич

Бу қуриткичда мева ва сабзавотларни қуритишда фойдаланилади ( 21 -расм). 21 -расм. К ўп босқичли мавҳум қайнаш қатламли қуриткич : 1- материални узатиш; 2 – тақсимловчи тарелка; 3 – материални чиқиши; 4 – иссиқлик ташувчининг келиши; 5 – ёниш камераси. Қуритиш аппаратларининг ҳисоби Қуриткичларнинг назарий ҳисоби. 118-расмда қуритиш қурил масининг схемаси кўрсатилган. Бу қурилма вентилятор, иситкич (калорифер) ва қуритиш камерасидан иборат. Иситкичга кираётган ҳавонинг параметрларини I 0 , t 0 ,  0 , х 0 билан белгилаймиз. Иситкичда ҳаво t 1 ҳароратгача қиздирилади, бунда унинг намлик сақлаши ўзгармайд ( х 0 = х 1 ), 3 5 4 21

нисбий намлиги камаяди (  1 ), энталь пияси ортади (I 1 ). Шу параметрлар билан қизиган ҳаво қуритиш камерасига киради. Қуритиш камерасида ҳавога қўшимча иссиқлик берилмайди ва ҳаво ўзидаги иссиқликни йўқотмайди деб қабул қи ламиз. Бу жараён назарий қуритиш деб аталади. Ҳаво орқали мате риалга берилган иссиқлик миқдири намликнинг материалдан буғла ниши учун сарфланади ва ҳосил бўлган сув буғи орқали материалдан қай тади деб қабул қилинади. 22 -расм. Қуритиш қурилмаси. Назарий қуритишда ҳавонинг энтальпияси ўзгармай қо лади ( I = со nst ) . Қуриткичдан чиқаётган ҳавонинг параметрлари I 2 , t 2 ,  2 , х 2 би р оқ I 2 = I 1 ; х 2 >х 1 ; t 2 < t 1 ;  2 =  1 . Схемадан кўриниб турибдики, нам материалнинг массаси G 1 (кг/соат), унинг намлиги W 1 (%), қури ган материалнинг массаси G 2 (кг/соат) ва унинг намлиги W 2 ( %). 23 -расмда қуритиш жараёни I - х диаграммасида тасвирланган. Иситкичда ги ҳавонинг t 0 ҳароратдан t 1 ҳарорат гача қиздириш жараёни АВ чизиқ би лан ифодаланган. ВС чизиқ эса қуритиш камерасида содир бўладиган жараённи кўрсатади. Қуритиш камерасидан чиқаётган ҳа вонинг ҳолати С нуқта билан белгила нади.

23 -расм. Қуритиш жараёнини нг I - х д и аграммада ифодаланиши . Диаграмма ёрдамида ( 119 -расм) 1 кг намликни буғлатиш учун зарур бўлган ҳаво сарфи l (кг) ва иссиқлик сарфи q (кЖ) ни аниқлаш мумкин:0 2 1 2 1 1 x x x x l     ; 1 2 0 1 0 2 ) ( x x I I I I l q       . Реал қуриткичнинг моддий ва иссиқлик баланслари. Реал қурит кичлардаги жараён назарий қуритишдаги жараёндан шу билан фарқ қиладики, бунда I 2  I 1 бўлади. Бунга сабаб шуки, реал қуриткичлар да иссиқликнинг бир қисми атроф-муҳитга йўқолади. Айрим пайтлар да қуритиш камерасига қўшимча иссиқлик киритилади ( 120 -расм).

24 расм. Қуритиш камерасида ҳавони қўшимча қиздириш усу ли билан материалларни қуритиш. Қуритиш аппаратининг ҳисобига мисол: Юкланаётган хом ашё массаси G = 1000 кг. Қовуннинг бошланғич намлиги W н = 90%. Қовуннинг охирги намлиги W к = 18%. Қуритиш аппаратининг унумдорлиги қуйидаги ифода билан аниқланади:, / 50 24 1000 cооа кг G П     Бу ерда  - қуритиш вақти, соат Буғлатилган намликни ҳисобга олганда қурилманинг унумдорлиги: . / 50 18,0 1 18,0 90,0• 50 1 • соат кг W W W П W к к н        Қуритилган материал бўйича қурилманинг унумдорлиги: ./9,6 18,01 90,01 •50 11 •' соаткг WW ПW кн      Тўлиқ цикл бўйича қуритилган материал миқдори ва буғлатилган намлик: W ’’ = W ’ ∙  = 6,9 ∙ 24=165,6 кг, W ’’’ = П - W ’’ = 1000-165,6 = 834,4 кг. 1 кг намликни буғлатиш учун сарфланган иссиқлик сарфи (кЖ/кг). Буғлатилган намликнинг иссиқлиги r = 2450 кЖ/кг

кг кЖ r qнамлик / 3062 8,0 2450   . Намликни буғлатиш учун умумий сарфланган иссиқлик ( соат кЖ ) соат кЖ W q Q влага / 153100 50• 3062 •    ёки кВт Q 5, 42 3600 153100 3600   . ИК лампаларнинг истеъмол қуввати: кВт Q N 7, 17 45 15• 8,0 5, 42     1 кг тайёр маҳсулот учун энергиянинг солиштирма сарфи: . . / 7, 9234 3600 9,6 7, 17 ' .. м кгк кЖ W N q прг    ёки . . / 56,2 9,6 7, 17 м кгк кВт  1 кг намлик учун солиштирма энергия: кгнамлик кЖ W N q ви / 4, 1274 3600 50 7, 17 ..    Тагликнинг умумий юзаси 40 м 2 . Солиштирма оғирлик 7 – 12 кг/м 2 . 1 м 2 юзадаги тагликда буғлатилган намлик: кг 86, 20 40 4, 834  . Тўлиқ циклда соат• намлик• 8,0 24 86, 20 2м кг  . 1 м 2 юзали тагликдаги қуруқ маҳсулот миқдори: кг 14,4 40 6, 165  . Тўлиқ циклда соат• намлик• 1725,0 24 14,4 2м кг  . Қуритиш аппаратининг техник тавсифи: 1. Юкланаётган хом ашё массаси, кг 1000

2. Унумдорлиги, ч кг : - хом ашё бўйича 50 - намлик бўйича 50 - қуритилган маҳсулот бўйича 6,9 3. Намликни буғлатиш учун энергиянинг солиштирма сарфи, намлик кг кЖ * 1274,4 4. 1 кг тайёр маҳсулот учун энергиянинг солиштирма сарфи: к.м.• кг кЖ 9234,7 . к.м• кг кВт 2,56 5. Ишчи майдони, м 2 40 6. Буғлатилган намлик, соат• намлик• 2м кг 0,8 7. Солиштирма оғирлик, кг/м 2 7-12 8. ИК лампаларнинг истеъмол қуввати, кВт 17,7 9. Белгиланган қуввати, кВт 60 10. Материал қатлами орқали ўтаётган ҳавонинг тезлиги, с м 1,2-1,5

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. Дикис М.Я., Мальский А.Н. Технологическ ое оборудование консервных заводов. М.: Агропромиздат. 1973. -319 с. 2. Е.Д. Ситников. Дипломное проектирование заводов по переработке плодов и овощей. М.:1977. 3. Э.С. Гореньков, В.Л. Бибергал. Оборудование консервного завода. М.: ВО «Агропромиздат», 1989. 4. Е.Д. Ситников. Практикум по технологическому оборудованию консервных заводов. М.: ВО «Агропромиздат», 1989. 5. Дикис М.Я. Оборудование консервных заводов. М.: 1962 6. Фан-Юнг А.Ф. Проектирование консервных заводов. М.: Пищевая промышленность. 1976. –307 с. 7. З . С . Салимов , И . С . Тўйчиев . Химиявий технология процесслари ва аппаратлари. Т.:Ўқитувчи, 1987. 8 . Каменев М.Д. Противопожарные мероприятия в пищевой промышленности. М.: «Пищевая промышленность». 1973. –80 с. 9. Справочник. Производство консервов. (под ред. Рогачева В.И.). М.: Легкая и пищевая промышленность. 1983. -408с. 10 . Соловьева Е.И. Лабораторный контроль консервного овощесушильного и пищеконцентратного производства. М.:1974.

O'xshashlar

Қуритиш аппаратлари

Қуритиш аппаратлари ва уларнинг классификацияси (2)

Иссиқлик аппаратлари 2

Иссиклик аппаратлари

Қуритиш усуллари