Мева ва сабзавотларни тузлаш - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Мева ва сабзавотларни тузлаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

64.5 KB

Ko'chirib olish

Мева ва сабзавотларни тузлаш Режа: 1. Мева ва сабзавотларни тузлаш асослари. 2. Карам ва бодрингни тузлаш. 3. Қиймаланган сабзавотларни тузлаш.

ТАЯНЧ ИБОРАЛАРИ: 1. Шакар, сут ачитқилари, сут кислотаси, микроорганизмлар, углеводлар, бактериялар, микрофлоралар, плазмолиз, бижғиш ҳарорати, давомийлиги. 2. Карамни кимёвий таркиби, сортлари, сифати, тузлашга тайёрлаш, идишлар, СО 2 , қўшимча компонентлари, миқдори, бижғишни учта стадияси, бодринг, бақлажон, қалампир, тузнинг миқдори, эритма концентрацияси ва миқдори. Мева ва сабзавотларни тузлаш хом-ашёдаги шакарларни сут ачитқи сутли нордон (молочнокислый)лар бактериялар таъсирида бижғишига асосланган. Бу жараён натижасида маҳсулотга специфик таъм берувчи сут кислотаси йиғилади. Бундан ташқари сут кислотаси антисептик ҳисобланиб, маҳсулотни бузилишига олиб келувчи бир қатор микроорганизмларни ҳаёт фаолиятини тўхтатади. Тузланган маҳсулотлар овқатланишга хеч қандай қўшимча ишловсиз фойдаланилади. Сутли нордон бижғиш жараёни ўсимлик хом-ашёларида маълум турдаги сутли нордон микроорганизмларнинг ҳаёт фаолияти натижасида амалга ошади. Уларга айрим бактерия ва дрожжи (хамиртуруш)лар киради. Улар орасида актив харакат қилувчиларга B cucumeris fermentati кириб, асосан тузланган бодрингларда кўп миқдорда бўлади. Сутли нордон микроорганизмлар бир-бирларидан ўзининг активлик даражаси билан ажралиб туради. Шунинг учун ҳам бижғиш жараёнини интенсивлиги микрофлораларнинг кам ва кўп бўлишига боғлиқ бўлади. Тузлашда биргина сутли нордон бактерияларни ривожланиш имкониятларинигина эмас, балки бошқа бегона микрофлораларни

ривожланишни ҳам ҳисобга олинади. Жумладан, шакарни парчаланиши маслянокислий ва уксуснокислий бактериялар, ачитқи, хамиртуруш ва бошқа турдаги микроорганизмлар таъсири остида боради. Ушбу жараёнларда турли нохуш моддалар хосил бўлади, бу эса ўз навбатида тузланган маҳсулотларни сифатини ёмонлашишига олиб келиши мумкин. Тузлаш жараёнини шундай шароитда ўтказилиши керакки, унда сутли нордон микроорганизмлар бошқа турдаги микрофлораларни харакатини тўхтатади. Сутли нордон бактериялар қоида бўйича шакарларни қуйидаги тенглама асосида парчалайди: С 6 Н 12 О 6  2СН 6 СНОНСООН Сутли нордон бижғитиш бир қатор стадиялардан ўтади. Бошланғич этапида сутли нордон бижғиш натижасида шакарлар парчаланади. Спиртли бижғишда гексозни фосфор эфирлари хосил бўлади ва кейин пировиноград кислотасига айланади. Ушбу айланиш углеводларни анаэроб ва аэроб шароитларда ўтиши мумкин. СН 3 СОСООН + Н 2  СН 3 СНОНСООН пировиноград сут кислотаси кислотаси Спиртли бижғитишда пировиноград кислотаси ацетальдегид ва СО 2 га парчаланади. Н СН 6 СОСООН  СН 3 С + СО 2 О Ацетальдегидни қайтарилиши натижасида этил спирти хосил бўлади. Н

СН 3 С + Н 2  СН 3 СН 2 ОН О Карамни тушлашда спиртни йиғилиши В brassicae fermentati таъсири остида руй беради. Сут кислотаси билан кам миқдорда ҳосил бўлган (0,5-0,7%) спирт тайёр маҳсулотни сифатини бузмайди, балки маҳсулотга ароматик моддалар бериб таъм кўрсаткичларини яхшилайди. Бегона микрофлоралар маҳсулотни сифатига салбий таъсир кўрсатади. Жумладан маслянокислий бактериялар углеводга таъсир қилиб маҳсулотга тахир таъм беради. Ушбу жараён қуйидагича боради: С 6 Н 12 О 6  СН 3 СН 2 СН 2 СООН + 2СО 2 + 2Н 2 гексоза масляная кислота Ош тузи мева ва сабзавотларни тузлаш жараёнига кўп томонлама таъсир этади. Туз маҳсулотга маълум таъм беради. Бундан ташқари у бир қатор консерваловчи таъсир қилиб, микроорганизмлар харакатини ушлаб қолади. Тузнинг асосий мақсади ўсимлик хужайрасини плазмолиз холатига олиб келади. Натижада шакарга бой бўлган хужайра шарбати хужайрадан ажралади ва сутни нордон бижғитиш учун қулай мухит яратади, бу эса маҳсулотни таъм кўрсаткичларини яхшилашга олиб келади. Ош тузи эритмасини юқори концентрацияси микроорганизмлар ривожланишини тухтатади. Турли микроорганизмларни ҳаёт фаолияти ош тузини эритмасини қуйидаги концентрацияларида тўхтайди, (%да) Bact. bressical fermentati……………………………………….12 Bact. cucumeris fermentati.……………………………………..13 Bact. aderholdi ..…………………………………………………8 Bact. coli…………………………………………………………6

Bact.amylobacter…………………………………………………8 Bact.proteus vulgare…………………………………………….10 Нормал сутли нордон бижғиш шароити яратилиши учун сабзавотларга 3% миқдорда ош тузи қўшилади . Айрим холларда хом - ашёга ош тузининг 6- 8% концентрациядаги эритмаси қўшилади . Бундай эритмада сутли нордон микроорагнизмлар жуда секин ривожланади . Бироқ эритма ўсимлик хужайрасини плазмолизга олиб келади . Бунда хужайрадаги шарбат эритмага ўтади , натижада эритмани концентрацияси тезда камаяди ва микроорганизмларни ҳаёти учун нормал шароит яратилади . Бижғиш жараёнида ҳосил бўлган сут кислотасининг 0,5% концентрацияси кўпгина бегона микроорганизмларни ҳаёт фаолиятини тўхтатади . Сут кислотасининг тўпланиш миқдори 1-2% бўлганда эса сутли нордон бактериялар ҳаёт фаолияти ва сутли нордон бижғиш жараёни тўхтайди . Кўп сутли нордон микроорганизмларни ривожланиши учун оптимал ҳарорат 36-42 о С ҳисобланади. Бироқ бундай ҳароратда бегона микрофлораларни ривожланиши ҳам кузатилади. Шунинг учун ҳам сутли нордон бижғиш жараёни учун ҳарорат 20 о С деб олинган. Бундай ҳарорат маҳсулотни сифатини бузувчи микроорганизмларни ривожланишини тухтатади. Тузлашда оқ бошли карамни кечки ва ўрта пишар сортлари ишлатилади. Эрта пишар карам сортлари тузланмайди, чунки уларни таркибида шакар моддаси кам ҳамда туқималари бўш бўлади. Тузлашда карамни техник етилган, барглари зич жойлашган ва ҳажми 0,7 кгдан кам бўлмаган сортлари ишлатилади.

Кимёвий таркиби жиҳатидан оқ бошли карамда 10% қуруқ модда, жумладан 4-5% шакар бўлади. Азот моддалар миқдори эса 1-2%ни ташкил этиб сутли нордон микроорганизмлар ривожланишини таъминлайди. Карамни таркибида С витаминини миқдори 26-60мг%ни ташкил этиб тузлаш жараёнида яхши сақланади. Тузлашдан олдин карамни кўк баргларидан ҳамда шикастланган қисмларидан тозаланади. Сўнгра уни узақ қисми олиб ташланади ва пичоқ билан 4-6 қисмга бўлинади. Тайёрланган карам қалинлиги 2-3 мм ва эни 5 ммгача майдаланади. Тайёр маҳсулотни сифатини ошириш учун карамга айлана шаклида кесилган сабзи, айрим ҳолларда брус шаклида майдаланган олма қўшилади. Бундан ташқари лавр барги ва тмин қўшилади. Саноатда тузлаш учун 20т сиғимдаги цементланган ёки тахтадан ясалган махсус чанлар қўлланади. Агар тузлашда тахтадан ясалган янги чан ишлатилса унга сув қуйилиб 15-20 кун ушлаб турилади. Шу вақт ичида суви 3-4 марта алмаштирилади. Кейин эса каустик сода (0,2%) билан, сўнгра совуқ сув билан ювиб ташланади. Маҳсулотни чанга солишдан олдин идишни олтингугурт ангидриди билан 8-10 соат дудланади. Майдаланган карам ва қўшимча маҳсулотлар идишга солиниб текисланади ва зичланади. Ҳар бир қатламдан сўнг 2-2,5 % миқдорда туз қўшилади. Бижғишни бошланғич этапида кўп миқдорда газ ҳосил бўлиши кузатилади, натижада карамни ҳажми 2-3%га ортади. Кейинчалик эса ҳажми камайиб хаттоки бошланғич ҳажмидан ҳам пасаяди. Карамни устки қисмига ҳар бир тонна маҳсулот учун 70-100 кг оғирликда юк қуйилади. Ачитқи ҳар бир қаватига қуйиб чиқилади.

Бижғиш жараёнини боришини уч қисмга (стадияга) бўлиш мумкин. Биринчи стадияда ўсимлик хужайрасидан сув моддасини чиқариб плазмолиз ҳосил қилади. Хужайрадаги экстрактив моддалар тузли эритмага ўтади. Тузлашнинг бошларида эритмани концентрацияси юқори бўлгани учун унда микроорганизмлар ривожланиши учун яхши мухит яратилади. Тузлашнинг иккинчи стадияси эса шакарларни парчаланиши таъсирида сут кислотаси йиғилиши билан характерланади. Охирги стадияда сутли нордон бижғиш жараёнини L . pentoaceticus бактерияси бижғитади. Сут кислотасининг концентрацияси 2,5%га тенг бўлганда ҳам активлик кўрсатади. Бижғишнинг охирида газ хосил қилмайдиган сутли нордон бактериялар кўп бўлади. Биринчи ва иккинчи стадия учун оптимал ҳарорат 20 о С ҳисобланиб, бу жараён 10 кун давом этади. Бундай ҳароратда яхши сифатли тузланган карам ҳосил бўлиб, спирт ва учувчан кислоталар миқдори жуда кам, аскорбин кислотасининг сақланиши эса юқори бўлади. Ҳарорат 10-12 о С бўлганда бижғиш давомийлиги 2 марта ортади. Агар ҳарорат жуда паст бўлса бижғиш жараёни 2-3 ойга чўзилади. Ҳарорат 0 о Сга яқин бўлганда бижғиш умуман бўлмайди. Маҳсулотда сут кислотасини миқдори 1,5-2,0% бўлганда бижғиш тўхтайди. Охирги учинчи стадияда тўпланган сут кислотаси сутли нордон бактерияларни ҳаёт фаолиятини пасайтиради. Бошқа турдаги микроорганизмларни ривожланишини тўхтатиш учун тузланган карамни 0  - 2  С да сақлаш тавсия этилади.

Бундан ташқари карамни бутун ҳолда, узоқ қисмини ажратиб тузланади. Бунинг учун тузли эритманинг концентрацияси 4%ни ташкил этади. Герметик ёпилмаган идишларда карамни сақлашда бир қатор дефектларни келтириб чиқаради: карамни ранги ўзгаради, туқималари юмшаяди ва ириш пайдо бўлади. Ушбу дефектлар маҳсулотни сифат кўрсаткичларини бузилишига олиб келади. Лавлаги ва бодринг меваларни ҳам тузланади. Тузлашда лавлагини тўғри шаклдаги ва ранги бир хил турлари ишлатилади. Уларни бутун ёки 2-4 қисмга бўлакланган холда тузланади. Тузлашда 3%ли ош тузи эритмаси қуйилиб 20-25  Сда 10-15 кун ушлаб турилади. Агар кислоталик даражаси 0,75-1,2% бўлса тузлаш жараёни тугалланган деб ҳисобланади. Тузлаш учун ишлатиладиган бодринг зич, уруғдони кичик ва уруғи етилмаган бўлиши шарт. Таркибида шакар моддасини миқдори 2%дан кам бўлмаслиги керак. Шакар сут кислотасини хосил қилишдаги асосий материал ҳисобланади. Тузлаш учун бодринг сортларга ажратилади, колибрланади, ювилади ва тузланади. Бодринг асосан 50-150л сиғимдан бочкаларга тузланади. Бундан ташқари цементланган хандак ва ёғочли яшикларга тузланади. Бодрингни тузлашда зираворлардан укроп, хрен, аччиқ қалампир ва саримсоқ пиёз ишлатилади. 100кг бодринг учун 4-7кг зираворлар қўшилади. Бодринг тузлашда тузли эритмани концентрацияси 6-9%ни ташкил этади. Бодринг қанча катта бўлса эритмани концентрацияси шунча юқори бўлади. Тайёр маҳсулотда ош тузининг миқдори 3-5%га тенг бўлиб тузли эритма 35-45%ни ташкил этади.

Айрим ҳолларда бодрингни устки қисмини пленка ўраб олади. Уни вақтида олиб ташланмаса микроорганизмлар ривожланиши мумкин. Тузланган бодринглар шиша идишларда ҳам ишлаб чиқарилади. Бунинг учун бодрингни тузли эритмадан ажратиб олинади, колибрланади, инспекцияланади, ювилади, бироз тешилади ва жойланади. Тузли эритма фильтрланиб қуйилади, герметик ёпилади, иситилади (100  С) ва совутилади. Тузланган бодринг ярим йилгача 0-2  С ҳароратда ёки хона ҳароратида бир ойгача сақланади. Қиймаланган баклажон ёки ширин ш қалампир ҳам тузланади. Баклажон сортга ажратилади, ювилади, тозаланади ва узуни бўйича кесилади. Кейин эса 20-30 минут иссиқ сувда юмшаши учун бланширланади, натижада унинг ранги тўқ кулранг тусга ўтади. Бир кун мобайнида сувидан оқизиб қўйилади. Қалампир ювилади, тозаланади ва 5 минут бланширланиб совитилади. Қийма таркибига илдизмевалар (сабзи) пиёз, кўкат, саримсоқ пиёз ва ош тузи киради. Илдизмевалар ва пиёз ювилади, тозаланади ва майдаланади, кейин эса ўсимлик ёғида димланади. Саримсоқ пиёз ва кўкат барра холда фойдаланилади. Қиймани тушиб кетмаслик учун баклажонни боғланади. Уларни идишга териб чиқиб устидан 7%ли тузли эритма қуйилади. Қиймаланган сабзавотларни тузланганда сут кислотасини миқдори 0,6- 1,5%га етади. Истеъмолга чиқаришдан олдин бир қисм тузли эритма ўсимлик мойи билан алмаштирилади ва умумий сабзавот массасини 3-5%ни ташкил этади. Ушбу маҳсулотни 10 кунгача сақланади.

O'xshashlar

Мева ва сабзавотларни қуритиш усулида консервалаш технологияси

Мева ва сабзавотларни қуритиш, унинг усуллари ва технологияси

Мева ва сабзавотларни қуритиш, унинг усуллари ва технологияси 2

Мева ва сабзавот маринадлари

Озиқ-овқат маҳсулотларининг тавсифи