Don va don maxsulotlarini maydalash jarayoni. Maydalangan mahsulotlarni yirikli bo’yicha ajratish - Oziq-ovqat texnologiyasi - Referatlar

Don va don maxsulotlarini maydalash jarayoni. Maydalangan mahsulotlarni yirikli bo’yicha ajratish

Yuklangan vaqt:

29.08.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

198.6455078125 KB

Ko'chirib olish

Don va don maxsulotlarini maydalash jarayoni. Maydalangan mahsulotlarni yirikli bo’yicha ajratish Reja: 1. Maydalash jarayonining asosiy vazifalari. 2. Maydalashning usullari. 3. Maydalash jarayonining umumlashgan qonuni. 4. Donni valli dastgohlarda maydalashning asoslari. 5. Valli dastgohning ishlash samaradorligiga ta’sir qiluvchi omillar. 6. Maydalash jarayoniga vallardagi tishlarning parametrlarining ta’siri. 7. Maydalash jarayonining texnologik samaradorligi 8. Saralash jarayonining asosiy vazifalari. 9. Maydalangan mahsulotlarni saralash usullari. 10. Maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha tavsifi. 11. Elashning texnologik sxemasi. 12. Maydalangan mahsulotlarni ZRSH-M rusumli elakdonlarda saralash sxemasi. 13. Maydalangan mahsulotlarni R3-BRB va R3-BRV elakdonlarida saralash sxemasi. 14. Maydalangan mahsulotlarni saralashni jadallashtirish. 15. Elash jarayoniga ta’si qiluvchi omillar 16. Elash jarayonining samaradorligi.

1. Maydalash jarayonining asosiy vazifalari. Un tortishga tayyorlashda buq’doy va javdarning anatomik qismlaridagi strukturali-mexanik farqdan foydalangan holda, gidrotermik ishlov berish usullarini qo’llab, maq’iz va qobiqning o’zaro farqli xossalari kuchaytiriladi. Navli un tortishda ko’p marotabali maydalashdan asosiy maqsad maksimal darajada qobiqlarsiz maq’izni maydalash. Shuning uchun navli un tortishda saylab maydalash usuli keng qo’llaniladi. Maydalash uskunalarining optimal ko’rsatkichlarini mos tushishi donni yuqori samaradorlikda qo’llanishini va yuqori navli unning maksimal chiqishini ta’minlaydi. Boshoqli ekinlarni maydalash uchun un tortish natijalarining maqsadli qo’llanilishidan boq’liq holda texnologik jarayonning turli bosqichlarida turli maydalovchi mashinalar qo’llaniladi. Maydalashning asosiy muammolaridan biri oxirgi mahsulotni iloji boricha granulometrik tarkibi bo’yicha yuqori bir turlilikka erishishdadir. Bu maxsulot sifat ko’rsatkichini bir xil bo’lish zaruriyatiga, shuningdek un olishda solishtirma energiya siq’imini kamaytirish talablariga asoslangan. 2. Maydalashning usullari. Maydalash jarayoni sanoatning turli sohalarida keng qo’llaniladi. Aniq yiriklikdagi bo’lakchalardan tashkil topgan qattiq jismlar oquvchan material olish uchun turli usullar bilan maydalanadi. Qattiq jismni maydalashni ikki usuli bor: oddiy va saylab maydalash. Agar maydalanadigan mahsulot kimyoviy tarkibi bo’yicha bir turli bo’lsa va barcha uning qismlari struktura-mexanikaviy xossalari bo’yicha bir xil bo’lsa, aniq yiriklikkacha maydalangan qattiq jism aniq maqsad uchun qo’llash mumkin bo’lgan oquvchan massaga aylanadi. Bunday ta’sir usuli oddiy maydalash deb qabul qilingan. Agar maydalanadigan qattiq jism kimyoviy tarkibi va strukturali-mexanik xossalari bo’yicha turlicha bo’lsa, yo’naltirilgan maqsadlar ta’sirini kuchaytirib, qattiq jismning tarkibiy qismini turli xossalarini kuchaytirish mumkin. Turli

usullarni qo’llab, qattiq jismni maydalashda bir xil kuch ta’sirida yirikligi va kimyoviy tarkibi bo’yicha farq qiluvchi bo’lakchalar olish mumkin. Bu maqsadga erishishda bir bosqichli maydalash etarli emas, uni ko’p marotaba takrorlash kerak va har gal har bosqichda turli yiriklikka va sifatga ega bo’lgan maydalangan frakstiyalar elab olinadi. Maydalashning bunday usuli s aylab maydalash deyiladi. Un tortishga tayyorlangan buq’doy va javdardan bir necha xil un navlarini olishda saylab maydalash usuli asosiy hisoblanadi. 3. Maydalash jarayonining umumlashgan qonuni. Qattiq jismlarni maydalash va deformastiyalash jarayoni albatta energiya sarfi bilan kuzatiladi. U egiluvchan plastik deformastiya va molekulyar qisilish kuchini zabt etishga sarf bo’ladi, so’ngra jism bo’laklanadi va yangi jism hosil bo’ladi. Egiluvchan deformastiya natijasida tashqi kuchlar ta’sirida energiya yiq’iladi, bu energiya tashki kuch harakati to’xtagandan keyin qisman qaytadi. Egiluvchan deformastiya kabi plastik deformastiyada ham, olingan mexanik energiyaning bir qismi issiqlik energiyasiga aylanadi va natijada deformastiyalanayotgan qattiq jismni temperaturasi oshadi. Maydalash jarayonida bir vaqtning o’zida energiyaning bir qismi mahsulotning elektrlanishiga va maydalovchi mashinaning ishchi yuzalariga sarf bo’ladi. Rebinder P.A tomonidan ma’lum yiriklikdagi bo’laklardan tashkil topgan materialni maydalashga sarf bo’lgan energiya miqdorini boq’liqligini e’tiborga olishni taklif qildi. A = Au + As u erda: Au - bulinadigan jismning egiluvchan va plastik deformastiyasini energiya sarfi. As - yangi yuzani hosil qilish energiya sarfi. Shunday qilib maydalash jarayonining vazifasi ancha yirik qismni bo’laklashda yangi yuzani olish, bunda fakat As energiya sarfini hisoblash foydali. Bu maydalash jarayonining foydali ish koeffistientini shartli baholash imkonini beradi:

As  1 = As + Ay Rebender P.A. maydalashning umumlashgan qonunini quyidagicha yozishni taklif kiritdi.  p 2  V A = A 0 + my +    A   2 E Bu erda: A 0 - deformastiya jarayoniga va maydalovchi mashinalar ishchi organlarini emirilishiga sarf bo’ladigan energiya sarfi; mu - maydalanadigan material bo’lakchalari deformastiyasi stiklini soni; r -maydalanadigan materialni bo’laklovchi kuchlanish; V - bo’laklanadigan material hajmi; E -materialning egiluvchanlik moduli;  S=Sk-Sn -qayta hosil bo’lgan yuza kattaligi;  = (Sk/Sn) =i n - ko’paytirgich, mashina konstrukstiyasidan boq’liq holda yangi yuzani hosil qilishni tavsiflaydi. 4. Donni valli dastgohlarda maydalashning asoslari. Valli dastgohlarning ishchi organlari bir-biriga tomon turli aylanma tezlik bilan harakatlanuvchi tishli yoki q’adir-budir yuzali gorizontal joylashgan ikkita stilindrik valdan iborat. Maydalanayotgan material turidan boq’liq holda vallarning turli geometrik, kinematik va yuklama ko’rsatkichlari qo’llaniladi. Tez va sekin aylanuvchi vallar bir xil geometrik tavsifga (tishlarni zichligi, tishlarning profili va tishlarning qiyalik burchagi) ega. Un ishlab chiqarishda don va don mahsulotlarini maydalash darajasiga umumiy yanchilish I kattaligi bilan tavsiflanadi va buning qiymatiga nafaqat vallarning geometrik tavsifi (diametri, tishlarning yuzasi va o’zaro joylashuvi, ishchi yuzaning q’adir-budurlik darajasi), balki vallarning kinematik

ko’rstakichlari (vallarning aylanma va nisbiy tezligi) ham, solishtirma yuklama kattaligi va boshqa omillar ta’sir ko’rsatadi. 5. Valli dastgohning ishlash samaradorligiga ta’sir qiluvchi omillar. Don va uning mahsulotlarini valli dastgohlarda maydalash samaradorligiga juda ko’p omillar ta’sir ko’rsatadi. Bu omillarning asosiylariga quyidagilar kiradi: vallar orasidagi ishchi masofa; tishlarning qiyaligi; tishlarni o’zaro joylashuvi; tishlarni kesish zichligi; vallarning aylanma va nisbiy tezligi; vallarga tushadigan solishtirma yuklama kattaligi. Maydalovchi vallar orasidagi ishchi masofani o’zgarishi bilan yanchilish kattaligini ko’rsatkichi o’zgaradi. Shuning uchun vallar orasidagi ishchi masofani doim bir xilda bo’lishi alohida ahamiyatga egadir. Vallar orasidagi ishchi masofani stabil saqlash uchun quyidagi talablar qo’yiladi: 1. Vallarning stilindrik shakli juda katta aniqlikda bo’lishi kerak; 2. Vallarni bukilishdagi qattiqligi katta bo’lishi kerak; 3. Vallarni va vallararo uzatish shkiv va shesternalarini debalans ko’rsatkichi juda katta aniqlikda bo’lishi kerak; 4. Valli dastgohdagi podshipniklarning sifati juda yuqori bo’lishi kerak. 6. Maydalash jarayoniga vallardagi tishlarning parametrlarining ta’siri. Maydalash jarayoniga tishlarning shakli ham katta ta’sir qiladi. Shuning uchun navli un tortishda yormalash sistemalarida, qayroqlash sistemalarida va oxirgi yanchish sistemalaridagi valli dastgohlarda tishli vallar qo’llanadi. Yanchish sistemalarida esa q’adir-budur yuzali vallar qo’llaniladi. Vallarning yuzasidagi tishlar val yuzasiga parallel joylashmagan bo’lib, ma’lum burchak ostida bo’ladi va bu ko’rsatkich foizlarda belgilanadi. Tishlarning qiyalik burchagini ko’payishi bilan maydalashning intensivligini oshadi. Maydalashga birga ishlovchi vallarning tishlarini o’zaro joylashuvi juda katta ta’sir qiladi. Vallardagi tishlarni o’zaro joylashuvi to’rt xil ko’rinishda bo’ladi: uchi uchi bilan, elkasi elkasi bilan, uchi elkasi bilan, elkasi uchi bilan.

Agar tishlarni o’zaro joylashuvi uchi uchi bilan bo’lsa donning endospermi bilan birga qobiqlari ham intensiv maydalanadi. Buq’doy va javdar donidan navli un tortishda tishlarni bunday o’zaro joylashuvi maqsadga muvofiq emas. Tishlarni uchi uchi bilan o’zaro joylashuvi shaffofligi 40 % kam bo’lgan buq’doy donidan va makaron mahsulotlari uchun un tortishda qo’llash tavsiya qilinadi. Shaffofligi 40 % dan ko’p bo’lgan buq’doy donidan un tortishda tishlarni elkasi elkasi bilan o’zaro joylashuvini qo’llash tavsiya qilinadi. Tishlarni kesish zichligi (valning 1 sm yuzasidagi tishlarni miqdori) un tortishning turidan va maydalanadigan mahsulotlarning yirikligidan boq’liq bo’ladi. Agar maydalanadigan mahsulot qancha kichik bo’lsa, tishlarni kesish zichligi shuncha ko’p bo’lishi kerak. Ammo tishlarni kesish zichligini oshishi bilan tishlarning balandligi kamayadi, bu tishlarning ishlash muddatlarini kamaytiradi. Eng yaxshi oqlik va kuldorlik ko’rsatkichli un olish uchun yanchish va qayroqlash sistemalaridagi valli dastgohlarda q’adir-budur yuzali vallar qo’llaniladi. Hozirgi paytda O’zbekiston Respublikasidagi va chet ellardagi tegirmonlarda navli un tortishda yormalash sistemalarida va oxirgi yanchish sistemalaridagi valli dastgohlarda tishli vallar, qayroqlash va yanchish sistemalarida q’adir-budir yuzasi vallar qo’llaniladi. 7. Maydalash jarayonining texnologik samaradorligi. Maydalash samaradorligiga bir qancha omillar ta’sir ko’rsatadi. Ulardan asosiylari vallar orasidagi ishchi masofa, tishlar qiyaligi, tishlarning o’zaro joylashuvi, tishlarning qirqim zichligi, vallarning aylanma va nisbiy tezliklari, vallarga tushadigan solishtirma yuklamalardir. Qattiq jismlarni va donni maydalashni maydalash samaradorligini asosiy kriteriyasiga quyidagilar kiradi: maydalash darajasi (i); jarayonning solishtirma

energiya siq’imi Nud (kVt. soat/tonna); maydalovchi mashinaning ishchi organlariga tushadigan solishtirma yuklama (valli dastgohlar uchun, kg/sm. sut). Maydalash darajasi yangi xosil bo’lgan yuzani Sk maydalanadigan materialning boshlanq’ich yuzasini Sn nisbati bilan aniqlanadi. S к i = Sn Maydalash darajasi bir nechta usul bilan aniqlanadi: elakli, sedimentastion va mahsulotga gazni kirish usuli. Un tortishda I, II, III va IV yormalash sistemalaridagi yuqori qoldiq mahsulotlarini noto’q’ri shaklda bo’lishi bu usullarni qo’llashni qiyinlashtiradi. Shuning uchun har bir maydalash sistemasidagi valli dastgohlarning maydalash samaradorligini aniqlash boshka ko’rsatkich umumiy yanchilish qabul qilingan. Umumiy yanchilish I ko’rsatkichi - mashinada qayta ishlangandan keyin olingan mahsulot massasi tarkibida bo’lgan elakdan o’tadigan bulakchalar miqdoridan m 2 mashinaga tushadigan mahsulot massasi tarkibida bo’lgan elakdan o’tadigan bo’lakchalar miqdorini m 1 ayirmasi tushiniladi. I = m 2 - m 1 , %. Agar maydalash mashinasiga tushadigan mahsulot massasi tarkibida elakdan o’tadigan bo’lakchalar bo’lmasa formula shu ko’rinishda qoladi. Agar keyingi maydalash sistemalari mashinalariga ajratib olingan yirik bo’lakchalar va ular tarkibida elakdan o’tadigan bo’lakchalar borligi hisobga olinsa formula quyidagicha bo’ladi: ( m 1 − m 2 )100 И = , % 100 − m 1 Tegirmonlarda un ishlab chiqarishda energiya siq’imini to’liq bahxolash uchun 1 tonna un ishlab chiqarishga sarf qilingan energiya miqdori bilan aniqlanadi. Bunda donni tayyorlash, yanchish, navlarni shakllantirish, unni qoplash va mahsulotni jo’natishga sarf qilingan energiya miqdori ham hisobga olinadi.

Mahsulotni maydalashga sarf qilingan energiya mikdorini aniqlashda fakat maydalovchi mashinalarga sarf kilingan energiya miqdori olinadi. 8. Saralash jarayonining asosiy vazifalari. Un, yorma va omuxta em ishlab chiqishda maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha saralash o’ziga zarur texnologik operastiyalarni biriktirgan. Un ishlab chiqarishda donlarni valli dastgohlarda maydalashda hosil bo’ladigan mahsulotlar yirikligi bo’yicha keskin farq qiladi. Bu ularning keyingi ishlovchilarini qiyinlashtiradi. Bularni havo g’alvirli mashinalarda va valli dastgohlarda ishlov berishda operastiyalarning samaradorligi bu mahsulotlarning granulometrik tarkibidan bog’liq bo’lib, ular yirikligi bo’yicha qancha teng bo’lsa, shunchalik mos texnologik sistema ish rejimini boshqarish aniqligi yuqori bo’ladi. Bundan tashqari maydalangan mahsulotlarni frakstiyalarga ajratish ularni boyitish imkonini beradi. Maydalangan mahsulotlarni elaklarda saralash natijasida dondan olinadigan oxirgi mahsulotlar un va kepakni ajratiladi. Yorma ishlab chiqarish sanoatida saralash asosiy rolni o’ynaydi. Elaklarda mahsulotni elash natijasida yorma tarkibidagi un ajratib olinadi va yorma yirikligi bo’yicha navlarga yoki nomerlarga ajratiladi. 9. Maydalangan mahsulotlarni saralash usullari. Maydalangan don mahsulotlari yirikligi bo’yicha maxsus uskunalarda elakdonlarda saralanadi. Ularning ishchi organlari elaklardir. Ishlatilish maqsadi va materialidan bog’liq holda elaklar metalmatoli, ipak ipli (yorma uchun) va sintetik iplardan to’qilgan bo’ladi. Tabiiy ipakdan bo’lgan elak o’rnida sintetik materialdan bo’lgan, asosan kapron va poliamiddan bo’lgan elaklar keng qo’llaniladi. Elaklar nomerlanishi bilan farq qiladi. Metalmatoli elak nomeri sifatida ularning teshik razmerlari qabul qilingan. Agar elak nomeri 056 bo’lsa, demak

teshik tomonlari 0,56 mm. Yormabop ipak elaklarning nomeri 1 dm elak yuzasidagi teshiklar miqdori bilan aniqlanadi. Masalan, elak nomeri 270 bo’lsa, bunda demak 10 sm elak yuzasiga shuncha yacheyka to’gri keladi. Unbop ipak elagining nomeri 1 sm elak yuzasidagi teshiklar miqdoriga mos keladi. Ya’ni 1 smda 35 teshik bo’lsa, elak nomeri 35 bo’ladi. Un ishlab chiqarishda mahsulotlarni yirikligi bo’yicha maydalashning maxsus sinflanishi qo’llaniladi. Texnologik jarayon maydalangan maxsulotlarni yirikligi bo’yicha ajratish va ularga aloxida ishlov berishga asoslangan. U yoki bu mahsulotni alohida frakstiyaga ajratish uchun turli elaklar ishlatilishi mumkin. Masalan, o’rta yormacha N 056 metalmatohli elakning elanmasi va N O4 elakning qoldig’i bilan olinishi yoki N 120 -ipakning elanmasi va N160-elak qoldig’i yoki N 11 kapron elak elanmasi va N 17 kapron elak qoldig’i bilan olinishi mumkin. 10. Maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha tasnifi. Bu sinflanish bug’doy donidan navli un tortishda qo’llaniladi, bunda texnologik jarayon oraliq mahsulotlarini ko’proq olishga asoslangan. SHuning uchun bunday un tortishlar yormali un tortish nomini olgan. Maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha sinflanishi 9-jadvalda keltirilgan. 9-jadval. Maydalangan maxsulotlarni yirikligi buyicha sinflanishi Mahsulot Elak nomeri Bo’lakcha -lar razmeri, mm metal matoli ipak ipli Sintetik ipli kapron yorma uchun un uchun Qoldiq mahsulotlar Yormachalar: katta o’rtacha 1 1/056 056/0 4 - 71/120 120/160 160/200 - - - - 7 7/12 12/17 17/23 > 1,15 0,56...1,15 0,40...0,63 0,32...0,45

mayda Dunst: qattiq yumshoq Un: oliy navli birinchi navli ikkinchi navli Yormali un 04/- - - - - - - 200/260 260/- - - - - 25/29 29/38 38/43 35/43 32/38 23/25 23/29 29/43 43/58 43/49 38/46 27/29 0,25...0,32 0,16...0,25 0,14...0,16 0,14...0,18 0,16...0,20 0,25...0,32 11. Elashning texnologik sxemasi. Tegirmon va yorma zavodlarida maydalangan mahsulotlarni yirikligi bo’yicha saralash uchun elakdonlar qo’llaniladi. Elakdonlarning konstrukstiyalaridan bog’liq holda ularda 14 tadan 22 tagacha elak ramkalari bo’ladi. Elakdonga keladigan mahsulotning tavsifiga asosan elak ramkalari har xil sxema asosida yig’ilgan bo’ladi. Tegirmonlarda ZRSH-M va R3-BRB rusumli elakdonlar qo’llaniladi. Yorma zavodlarida A1-BRU rusumli elakdonlar qo’llaniladi. Elakdonlarda mahsulot elak bo’yicha aniq qalinlikda harakatlanadi. Elakdon aylanma harakat qiladi. SHkaf tipidagi elakdonlarda mahsulotlarni oldinga qarab harakati mahsulotning uzluksiz elakka tushishi bilan ta’minlanadi, bu elak ramasining qabul qismida tayanch va shuningdek mahsulotning elak bilan o’zaro ta’siri natijasida hosil qiladi. Mahsulot qatlami qancha qalin joylashgan bo’lsa, uning tezligi shunchalik past bo’ladi. Ajratish jadalligiga elakdagi mahsulot qalinligi katta ta’sir ko’rsatadi. Maydalangan mahsulot uchun uning optimal qiymati 12-18 mm. 12. Maydalangan mahsulotlarni ZRSH-M rusumli elakdonlarda saralash sxemasi.

ZRSH-M rusumli elakdonda elaklar to’rttadan to’rt guruhga bo’lingan. Valli dastgohda maydalangan mahsulot 1 guruhdagi to’rtta elakga tushadi va parallel hammasida elanadi. Bu elaklardagi qoldiq mahsulot elakdondan chiqariladi, elaklardan o’tgan elanma yig’iladi va 2 guruhdagi yuqori elakga uzatiladi. Bu erda mahsulot ketma-ket elaklarda saralanadi. 2 guruhning oxirgi elakidagi qoldiq elakdondan chiqariladi, elaklardan o’tgan elanma yig’iladi va 3 guruhdagi yuqori elakga uzatiladi. 3 guruhdagi elaklarda mahsulot ketma-ket elaklarda saralanadi. Elaklarda qolgan mahsulot 4-guruhdagi yuqori elakga uzatiladi, elanma esa elakdondan chiqariladi. 4-guruxdagi elaklarda elash natijasida 3 qoldiq va 2 elanma ajratib olinadi. ZRSH-M rusumli elakdonda 1 sxema asosida elash natijasida yirikligi bo’yicha 5 xil maxsulot olinadi. ZRSH-M rusumli elakdonlar 4 sekstiyali va 6 sekstiyali bo’lib, shkaf tipida ishlab chiqariladi. Ushbu rusumdagi elakdonlarda elak ramkalarini joylashish texnologik sxemalari quyidagicha: 1sx 2sx 3sx 4sx 1 sxema - 1 yormalash, 1 va 2 qayroqlash sistemalarida maydalangan mahsulotni yirikligi bo’yicha saralash uchun qo’llaniladi. 2 sxema - oxirgi yormalash, yanchish va qoldiq mahsulotlarni maydalab saralash sistemalarida qo’llaniladi. 3 sxema - oxirgi qayroqlash va mahsulotlarni saralash sistemalarida qo’llaniladi. 4 sxema - jaydari un olishda va unni nazorat qilishda qo’llaniladi. 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 -

13. Maydalangan mahsulotlarni R3-BRB va R3-BRV elakdonlarida saralash sxemasi. R3-BRB rusumli elakdonlarda to’rtta gurux elaklari bo’lib, ularda elaklar soni 6, 7, 6 va 3 tadan bo’lib , 22 elak ramasini hosil qiladi. Bu mahsulotlarni murakkab saralashni tashkillashtirish imkoniyatini beradi va elash jarayonining samaradorligini yanada oshiradi.. R3-BRB va R3-BRV rusumli elakdonlarda 21 ta elak ramkalarini joylashish texnologik sxemasi qo’llaniladi va strukturasi bo’yicha esa 3 ta tipga bo’linadi. 1 – tip 2 – tip 3 – tip I va II tip sxemalari R3-BRB elakdonlarida un ishlab chiqarishning asosiy jarayonlarida qatnashadi. III tip sxemalar b va v R3-BRV elakdonlarida unni nazorat qilish jarayonlarida qo’llaniladi. A1-BRU rusumli elakdon asosan yorma zavodlarida qo’llaniladi: grechixa zavodlarida yormalarni saralashda; tarik zavodlarida qobig’i ajratilgan donlardan ozuqa unini ajratishda;, arpa zavodlarida yormalarni dastlabki saralash uchun qo’llaniladi. A1-BRU rusumli elakdonlarda elak ramkalarini joylashuvi bo’yicha 4 ta texnologik sxema qo’llaniladi. 6 - 5 - 7 - 7 - 6 - 6 - 8 - 15 - 3 - 3 -

Ajratish jarayoni maydalangan mahsulotlarning granulometrik tarkibidan va bo’lakchalarning geometrik tavsifidan bog’liq. Agar mahsulotda qobiqning yirik bo’laklarining miqdori ko’p bo’lsa, mag’iz bo’laklarini elab olish yomonlashadi. Bu holda mahsulot bo’laklarining zichligi bo’yicha qatlamlanish jarayoni jadalligi kamayadi. Natijada elakdagi mahsulotda bo’lgan elanma qismlar vaqt oralig’ida quyi qatlamga joylashishga ulgurmaydi, elak bilan kontaktga kiradi va elanadi. SHuning uchun mahsulotning dastlabki frakstiyalanishi elash jadalligini oshirish kerak. Buning uchun donning maydalangan mahsulotlari valli dastgohlaridan keyin kamchinli mashinalarga uzatiladi va qoldiq ko’rinishida yirik frakstiya olinadi hamda u keyingi texnologik sistemaga jo’natiladi. Mahsulotga kamchinli mashinalarda ishlov berilganda mag’izning qobiqdan ajralishi natijasida qo’shimcha elanma qismning hosil bo’lishiga olib keladi. Bundan tashqari elakdonlarda yuklama kamayadi va elash ham yaxshilanadi. sx1 sx2 3 sx 4 sx 6 - 6 - 6 - 6 - 6 - 6 - 6 - 6 - 2 - 2 - 2 - 2 - . Maydalangan mahsulotla14 rni saralashni jadallashtirish.

SHunday qilib, donni unga yanchish jarayonining birinchi bosqichida qamchinli mashinaning qo’llanilishi mahsulotlarni ajratish jarayonining samaradorligiga ijobiy ta’sir qiladi. Bir vaqtning o’zida shu bilan magizni yig’ish ortadi va bu donni yanchish jarayonini qisqartiradi. 15. Elash jarayoniga ta’sir qiluvchi omillar. Donning maydalangan mahsulotlarini elaklarda ajratishni vazifasi ularni ikki frakstiyaga bo’lishdan iborat bo’lib, bular qoldiq va elanma mahsulotlardir. Bu jarayonning samaradorligi katta miqdordagi omillardan bog’liq bo’lib bular quyidagilardan iboratdir: - mahsulot qismlarining xossalaridan; - mahsulotda turli yiriklikdagi frakstiyalarning massalari nisbati; - elakka tushadigan solishtirma yuklama; - elak materiali; - elakdagi teshiklarni razmerlari; - elakdon konstrukstiyasi xususiyatlaridan va boshqalardan bog’liq. 9. Elash jarayonining samaradorligi. Elash jarayonining samaradorligini aniqlashda bir qancha omillar o’zaro bog’liq bo’ladi. SHuning uchun ajratish jarayonining samaradorligini baxolashda umumlashgan ko’rsatkichlar qo’ullaniladi. Ajratish koeffistenti va elanmay qolgan mahsulot (nedosev) koeffistenti. Agar kelib tushadigan mahsulotda elakdan o’tadigan bo’lakchalar miqdori m 0 ni tashkil qilsa, elash natijasida haqiqiy olingan elakdan o’tadigan bo’lakchalar m 1 bo’lsa, bunda ajratish koeffistenti quyidagicha bo’ladi. m 1  1 =  100, % m 0 Elanmay qolgan mahsulot koeffistienti qoldiq mahsulotda elanmay qolgan elakdan o’tadigan bo’lakchalarni nisbiy miqdorini tavsiflaydi. m 0 − m 1  2 =  100, %

m 0 Elanmaning ajratish koeffistienti elash davomiyligidan, uning jadalligidan, elakdagi mahsulotning qalinligidan, elakni teshiklarini yuzasidan, mahsulotning granulometrik tarkibidan bog’liq bo’ladi.

Adabiyotlar 1. Vasiyev M.G., Dodaev.Q, Isabaev I, Sapaeva Z, Gulyamova Z “Oziq-ovqat texnologiyasi asoslari”. Darslik. Voris nashryoti. Toshkent – 2012y – 400b. 2. Adizov R.T., G’affarov A.X., Xusenov S.Yu. “Donni tozalash va maydalash texnologiyasi”. O’quv qo’llanma. – T.: “TURON-IQBOL” nashriyoti,2006. -184b. 3. В.А.Бутковский "Мукомолное производство". M., ВO "Агропромиздат".1991г. 4. В.А.Бутковский, Мелников Е.М. "Технология мукомолного и крупяного и комбикормового производства". M., " Агропромиздат ", 1999г. 5.Г.А. Егоров "Технология муки, крупы и комбикормов". M., издателство "MГУПП" 1999г. 6.Тursunxodjaev P. "Un va yorma texnologiyasi" T., TKTI 2006 y.

O'xshashlar

Donlarning qobig’ini ajratishning texnologik chizmalari. Qobiq ajratishda hosil bo’lgan mahsulotlarni saralash

Oraliq yorma mahsulotlarini sifati bo’yicha ajratish. Yorma zavodlarida donning qobiini ajratuvchi mashinalar

Yorma ishlab chiqarish texnologiyasi

Un yorma ishlab chiqarishda xom-ashyo sifatida donning xossalarini o’rganish. Donni chiqindilardan tozalash dastgoxlari

Mag’iz sayqallash va yormalarni pardozlash jarayoni. Un tortishning sinflanishi