Инновацион технологияда интер фаол методлари - Musiqa - Referatlar

Инновацион технологияда интер фаол методлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

77 KB

Ko'chirib olish

Инновацион технологияда интер фаол методлари Режа: 1. Инновацион таълимда ҳам ўқитишнинг интерактив методи 2. Мусиқа ўқитиш методикасида инновацион таълимда ҳам миллий тарбия энг муҳим омиллардан 3. Мусиқа дарсини талаб даражасида ўтиш услублари

Инновацион таълимда ҳам ўқитишнинг интерактив методи, ўқувчиларнинг қобилияти, яратувчанлик қолилтяти, янгилик яратиш қобилиятининг қай даражада шаклланганлиги билан белгиланади. “ Интерактив” сўзи инглизча “Interaкt” сўзидан олинган бўлиб, “Inter” – биргаликда, ўзаро, “akt” эса ҳаракат маъносини билдиради. Ўзаро биргаликдаги ҳаракат, фаолият ёки суҳбат, диалог тартибида бўлишини билдиради. Интерактив ўқитиш методи – билиш фаолиятини махсус шаклда ташкил этиш демакдир. Бу метод таълим жараёнини аниқ олдиндан белгиланган – мақсади, улар деталлаштирилган бўлиниши тақозо этади. Шундай мақсадлардан бири - шароитини қулай ва ёқимли бўлишини таъминлаш, ўқувчи дарсда тўла ўзлаштириш имконияти етарли эканлигини хис қилиши зарур, шунда таълим жараёни махсули фаолиятга айланади. Интерактив ўқитиш методида ўқувчиларнинг барчаси билиш жараёнида фаол қатнашадилар, улар ўзлари билан ўйлаган маълумотларига таянишлари, улардан фойдаланишлари мумкинлигини тушунадилар ва мослашадилар. Биргаликда ақлий билиш, изланиш фаолиятида ҳар бир ўқувчи шахсан ўзи иштирок этиб, ўз хиссасини қўшади. Билимлари, ғоялари, қарашлари, нуқтаи-назарлари, фаолият кўрсатиш усуллари билан ўқувчилар ўзаро фикр, тажриба алмашадилар. Ўзаро фикрлашиш, тажриба алмашиш жараёни самимий, сидқидиллик муҳитида бўлиб, бу холат нафақат янги билим олишни таъминлайди, билим фаолиятини оширади. Мусиқа дарсларида интерактив фаолият бешта асосий элементлардан ташкил топади: Ижобий-самимий ўзаро боғлиқлик. Гуруҳ ичида шахсий маъсулиятлилик. Бир-бирига таъсир этувчи ўзаро фаолият. Ҳамкорликда ишлаш малакаси. Гуруҳда ишлаш.

Бу метод ҳамманинг, ҳар бир шахснинг ўзига хос қараши, фикри, хулосаси борлигини, хурмат қилишни таъкидлайди. Бундай типдаги дарсларда ўқитувчи ва ўқувчи яқиндан танишади, кўпроқ улардан сўраш ва баҳолаш имконияти билан бирга сўраш ва баҳолашнинг янги шакллари пайдо бўлади. Баҳолаш – ўқув фаолиятини режалаштириш жараёнида қуйидаги топшириқларни бажаришга киришар экансиз, ўқувчиларни энг оддий харакатларни қандай бажарилгани барча босқичда эришилган натижаларини баҳолаб боришга ундаши керак. Бусиз мақсадга эришиб бўлмайди. Хулоса қилиб айтган мусиқа маданияти дарсларини инновацион тизим асосидаги янги инновацион технология ларни ўқув жараёнига тадбиқ этиш, ҳисобига таълим жараёнининг рағбати (мотивация) кучайтирилади. Дарсларда ўқувчини рағбатлантириб бориш ўқувчини дарсга бўлган қизиқишини орттиради, дарс самарадорлигига эришишнинг энг мақбул йўлига айланади. Мусиқа маданияти дарси ўз табиатига кўра санъат дарсидир. Унинг сермазмун ва қизиқарли ташкил этиш ўқитувчидан инновацион маҳорат, ижодий фаоллик ҳамда профессионалликни талаб этади. Ўқитувчилар мусиқа дарсида ҳамда синфдан ташқари тадбирларда мусиқий сабоқни бериш жараёнида ҳамда тарбиявий ишларни ҳам олиб боришларида ўқувчиларни тўғри ва мулоҳазали баҳолаб боришлари лозим. Юқорида таъкидлаганимиздек, б аҳо – ўқувчининг ўз кўрсатгичи, даражаси ва уларнинг иштирокидаги назорат натижасига қўйиладиган қайд , белгидир. Ўқувчилар билимини баҳолаб боришда асосан уларнинг ижодий фаолиятларига эътиборни қаратиш зарур. Бизга маълумки, мусиқа маданияти дарси орқали болалар нафақат куй- қўшиқ ўрганадилар, балки маънавий дунёқарашлари бойиб, ундан эстетик завқ оладилар. Дарс мобайнида болалар мусиқанинг ўзига хос сирлари биноан танишиб борадилар, ноталарни ўрганадилан, қўшиқ куйлаб, бастакорлар ҳаёти ва ижоди ҳақида чуқур маълумотларга эга бўладилар.

Мусиқа фани адабиёт, тарих, математика ва бошқа кўплаб фанлар билан узвий боғлиқ бўлиб, барча ёшдаги кишиларни ўзига ром этиб, уларни сеҳрли хилқатга етаклайди. Мусиқа таълимида ҳам инновацион технологиянинг замонавий шакллари, инновацион йўналишлар асосида билим ва кўникмалар бериб борилади. Инновацион технология – вақт тақсимотига мувофиқ, илмий жиҳатдан асосланган ҳамда кутилган натижага эришиладиган кўп қиррали технологик тизимдан иборатдир. Давлатимиз мустақилликка эришгандан сўнг, турли фанлар қаторида мусиқа фанига ҳам эътибор кучайтирилди, инновацион таълим асосида инновацион дарс ўтиш кенгайтирилди ҳамда шу йўналишда бир қатор дастурлар ҳам ишлаб чиқилди. ДТС да ҳам бунга алоҳида тўхталиб ўтилган. Олий ва ўрта махсус таълимим ўқув дастурлари қайтадан ишлаб чиқилди. Миллий мусиқамизга бўлган эътибор кучайтирилди. Аввалллари миллий мусиқамизга бўлган эътибор пастлиги туфайли қўшиқларимиз дастурларада саноқли берлар эди. Бугунги кунга келиб, барча дарсликларга катта ашула, халқ қўшиқлари, фольклор, ялла, лапарлар киритилди. Миллий бастакорларимиз ҳаёти ва ижродаги дарсликларда кенг ёритилган. Шу жумладан ҳозирда, бир ва кўп овозли хор асарлари ҳам манбаларда ёритилмоқда. Олий ва ўрта махсус касб-хунар коллежларида ўтилаётган дирижёрлик фанини олиб борилишида бошқа фанлар сингари ўзининг хусусиятидан келиб чиққан ҳолда дирижёрлик фанида ҳам инновацион йўналишнинг кенг қирраларидан фойдаланиш йўлга қўйилди ҳамда қуйидагича талаблар қўйилди: 1. Ўқитувчининг бериладиган асарнинг ўқувчининг иқтидоридан келиб чиқиб танлашда замонавийликка эришиш; 2. Фанга алоқадор синфнинг жиҳозида кўргазмаларнинг янгича усулларини жорий этиш;. 3. Ўқитувчининг фанга назарий ва амалий пухта тайёргарлик кўриш;

4. Дарсни қизиқарли, янги инновацион технологияларда фойдаланган ҳолда ташкил этилиши, кўргазмали қуроллар, тарқатма материалларидан ўринли фойдаланиш; 5. Техника воситаларидан фойдаланиш (ВСД, компьютер магнитафон). Инновацион инновацион машғулотларда ўқитувчи ўқувчини дарс мобайнида ижро маҳорати, чолғучилик ва дирижёрлик ишораларини анқ кўрсата олиши, ўрганилаётган асарнинг мазмун моҳиятининг юз тузимни ва кўз қарашлари, гавдани бошқариш орқали очиб бера олиши ва назарий билимлари орқали асарни таҳлил қила олиш ва драсни ўқувчига етарли даражада тушунтириб бериши лозим. Ўқитувчи дарсни ташкил этишда инновацион анинг интерактив услубларини қўлла ш орқали олиб бориш, ўқувчини янгиликлар асосида илм олишга ундаш билан бир қаторда ўз устида кўпроқ мустақил, ижодий изланишлар орқали мактаб дастуридаги асарларни ўрганиш муҳим омиллардан биридир. Юқорилаги ўқитувчига қўйилган талаблар қаторида ўқувчига ҳам қуйидаги талаблар қўйилади. 1. Ўқувчининг дарсга пухта назарий ва амалий пухта тайёргарлиги; 2. Мустақил ишлаш учун берилган асарни ўзлаштирилиши; 3. Асар таҳлилини оғзаки ва ёзма ёритиб бериш; 4. Ўрганиладиган асарни қўл ёзма ҳолатида ноталаштириш, интервалларни соф куйлаш; 5. Дирижёрлик ишораларини аниқ ва равон кўрсатиш, хорни бошқариши маҳорати. Ўқитувчи ва ўқувчини дарсда ўзларига қўйилган тал ва вазифаларни бажаришда ўзаро ҳамкорликда янгиликлар киритиш, замон руҳида яратилган асарларадан фойдаланиш ўқувчи учун муҳим аҳамиятга эга. Дарснинг самарадорлигини оширишда фақатгина миллий куй ва қўшиқларни ўрганиш билан чегараланиб қолмасдан, балки қардош халқлар қўшиқларидан ҳам фойдаланиш орқали ўқувчиларада миллатлараро ватанпарварлик фазилатлари шакллантириб борилади.

Инновацион инновацион машғулотларда ўтилаётган ёки ўргатилаётган қўшиқ қизиқарли ва ўқувчининг ёшига мос тарздаги кўргазмалар билан бойитилган ҳолда олиб борилади. Инновацион машғулот кўп ҳолатда ўйин шаклида олиб борилиши юқорида ҳам таъкидлаб ўтилган. Ўқитувчи дарсга тайёргарлик кўриш жараёнида ўқувчини мавзуга оид кўргазмали қуроллар тайёрланиб келишга жалб этиши, ўқитувчи ёрдамисиз асарни мустақил ўта олиши учун имкон яратиб бериш лозим. Ҳар бир ўтилаётган якка тиртибдаги дирижёрлик дарси ҳамма фанлар билан ўзаро боғлиқдир. Сабаби, хона жиҳози яъни, дирижёрлик хиссаларини тушунтирилган панноларни, бастакорларнинг расмлари тасвирий санъатга боғлиқ бўлса, ноталар чўзимидаги саноғиматематикага, асар мазмуни тарихга бастакорлар ҳаёти ва ижоди эса адабиёт фанига боғлиқдир. Дархақиқат, мусиқа санъатининг инсон руҳиятини ташқи гўзллигини тарбиялган ҳолда уни ҳаёлотга етаклайди. Шунинг учун ўқитувчи талабага берилаётган мавзуни чуқур ўрганиб, ўзича таҳлил қилиб, сўнгра талаба билан ишлаш ўринли бўлади. Юқорида таъкидлаганимиздек, яъни мусиқа санъатининг бошқа фанларга боғлаганимизда талабага ўтилаётган дарс қизиқарлироқ, ўйлантирувчи, уни шахсий фикрларга ундовчи хиссиётларни келтириб чиқаради. Ўқувчи бемалол ўқитувчи билан ҳамкорликда ўз фикрларини баён этади. бу билан янги инновацион технологияларнинг интерфаол усулидан фойдаланиш асослари келиб чиқади. Дарсларнинг самарадорлигини оширишда ўқувчиларнинг маънавий дунёқарашларини юксалтиришда буюк аждодларимиз қолдирган бой меросларидан фойдаланиш муҳим аҳамият касб этади. Шундай экан, нафақат мусиқа дарсларида, балки ёш авлодни тарбиялаш жараёнида шулардан қўллаш жоиздир. Мустақилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб таълимни ислох қилиш, мусиқа дарсларини миллий тарбия асосида олиб бориш борасида бир қатор ишлар режалаштирилади. Давлат Таълим Стандартлари асосида маданий меросимизнинг миллий ва умумбашарий қадриятларига таяниб, мусиқий

таълимга ҳам эътибор қаратилди. Жумладан, Давлат таълим стандартида белгиланаган миллий маданий меросларимизни аждодлардан-авлодларага ўтиб келатган қадриятларимизни, миллий халқ қўшиқлари ва куйларини ёш авлодга ўргатиш ва уларнинг маънавий онгини шакллантириш муҳим вазифадир. Комил инсонни шакллантиришда ўқитувчи нималарга эътибор беради. Аввало ўқувчи ёшларнинг мусиқавий истеъдоди, фанга бўлган қизиқиши, чолғу ва ижрочилик, дирижёрлик, қўшиқ куйлаш ва назарий билимларнинг ривожлантиришга эътиборни кучайтириш зарур. Бугунги кунда бу борада қандай ишлар амалга оширилмоқда. Афсуски бу борада ҳозирда биз тайёрлаётган ўқитувчи ёшларнинг аксарияти мусиқа маълумотига эга эмас, шунинг учун Олий таълимда белгиланган талаблар тўлақонли бажарилмаяпти. Маълумки, яхши созанда ва қўшиқ куйлаш учун мусиқа саводига эга, камида 5 йиллик мусиқа мактабини тамомлаган ўқувчи билан эндигина умумтаълим мактабларини тамомлаб, қўлига нота олиб нота асосида куйни ижро этиш ва соз чалишни ўқитувчи учун ҳам, ўқувчи учун ҳам катта қийинчиликлар келтириб чиқаради. Бугунги кундаги энг долзарб масала ҳам мусиқа дарсларининг сифат ва самарадорлигини оширишда олий ва ўрта махсус маданият ва санъат коллежларининг мусиқа йўналишларига қабул қилинаётган талабалар мусиқа саводига эга бўлишига, айна биз мақсад қилиб қўйган вазифани яхшиланишига олиб келади. Шунга қарамасдан олий таълимдаги ўқитувчилар инновацион йўналиш асосида турли хил усуллардан фойдалангани ҳолда дарсларни ташкил этиб, дарсда талабаларга ижро ва чолғу маҳоратларини етказиш орқали, дарс самарадорлигини оширишга ҳаракат қилиб келмоқдалар. Бунинг учун фақатгина ўқитувчи дарсда берган билим ва малакаларидан, талаба ёшларнинг ўз устида кўпроқ мустақил ишлашлари талаб эилади. Аввало ўқувчи ёшларга билим бераётган ўқитувчи ўз фанининг моҳир устаси, кенг дунёқарашли, ҳар томонлама мукаммал билимга эга янги инновацион

технологиялар асосида дарсларни ташкил эта олиш орқали ўқувчига намуна бўла олиш зарур. Санъатимиз дарғалари Тўхтасин Жалилов, Юнус Ражабий каби бастакорларимизнинг мусиқий мерослвримизни ўрганиш, уларнинг инсоний фазилатлаи, устоз-шогирд ўртасидаги муносабатлари, меҳрибон ва талабчан устоз бўлганликлари ҳақида маълумотга эга бўлиш ўқувчилар тарбиясида меҳр-мурувват ҳис-туйғуларини орттиради. Ёш авлодни жисмонан соғлом, руҳан тетик, ақлан етку қилиб тарбиялаш бугунги куннинг долзарб муаммоларидан биридир. Бу муаммони ҳал этишда мусиқанинг ўзига хос ўрни бор. Чунки, мусиқа инсонга тез таъсир этувчи, руҳий хиссиётларни ривожлантирувчи воситалардан биридир. Инсон мусиқий оҳанг ва она алласи орқали умрбод мусиқадан завқ ва мадад олади. Буюк мутафаккирларимиздан “Мусиқа инсон руҳини йўлдошидир” деган фикри бежиз эмас. Таълим-тарбия тизимига назар ташлар эканмиз ўтмиш маърифий меросимизда энг муҳим масала инсон масаласи, уни ҳар томонлама баркамол тарбиялаш ҳамиша долзарб бўлиб келган. Маърифий қадриятларимизнинг муҳим омилларидан иборат таълимий аҳлоқий асарларда инсоннинг ақлий, аҳлоқий такомили, жамиятда эгаллаш лозим бўлган ўрни буюк аждодларимизнинг бир қатор асарларида кўрсатиб ўтилган. Барчамизга маълумки, юртимиздаги чекка қишлоқларда ҳам бугунги кун замонавий, жаҳон андозаларига мос ҳолда қад кўтарган касб-хунар коллежларида ишга туширилди. Озода, ёруғ ва кенг, хоналарда билим олаётган ўқувчи талабалар учун юртбошимиз таъбири билан айтганда, “Ўқувчини уйқусини келтирадиган маърузалар керак эмас!”. Биргина мусиқа маданияти фанида ўтказиладиган интерфаол дарслар ёшларда мустақил фикрлашни, оҳангларни тўғри куйлашни, ўз айбини сезишни ўргатади. Бундай дарслар фақат қизиқарли эмас, балки, асарда мустақиллик ҳақидаги қўшиқларни ўргатадиган бўлсак, талабаларни Ватан, ватанпарварлик руҳида тарбиялашда қўл келади.

Бошқа фанлардан фарқли ўлароқ, мусиқада дарслари аввалдан эркин ҳолда ўтилган, чунки физика-математика ёки химия-биология фанларидан ўқувчилар ўзларини кўпроқ билимга бағишлайди, бу ерда эса улар ўзини ҳудди қўшиқчидай тутади, овозини қўйиб қўшиқ куйлайди, мияси дам олади, қўшиқ мазмунига эътибор беради. Ўқитувчига ноталар ҳақида савол беради, ўқувчилар мустақил мутоола ҳам таҳлил ҳам умумлаштириш ҳам мантиқий хулоса чиқара олиш ҳамда ноталар билан куйлаш кўникмасига эга бўлади. Давлат таълим стандартида белгиланаганидек, дарс жараёнининг янги усулларидан фойдаланиш, билан бирга мавзуга боғлиқ кўпроқ интелектуал, ўйлантирадиган эркин фикрловчи саволлар қўйиш лозим. “Ҳар қайси инсонда, - деган эди юртбошимиз, - муайян даражада интелектуал салоҳият мавжуд. Агар шу ички қувватнинг тўлиқ юзага чиқиши учун зарур бўлган барча шарт-шароит яратилса, тафаккур ҳар хил қотиб қолган эски тушунча ва ақидалардан ҳалос бўлади”. Ушбу фикрлар ҳар бир ўқув масканларида билим бераётган ўқитувчилар зиммасига юксак вазифалар юклайди. Педагоглар дарсларни тўғри шаклланган ҳолда янги дастур ва дарсликлардан фойдаланиб, информацион технологияларни ишлаб чиқишлари зарур. Модомики техника асри экан, мусиқа маданияти дарсларида ўқитувчилар интернет тизимида кенг фойдаланиши, ДВД, ВСД ва электрон дарслар орқали нота ёзувини ташкиллашлари лозим. лар астойдил меҳнат билан юқори сифатли билим малакаларни ҳосил қилишлари керак. Шундагина улар таълимнинг ДТС кўрсатмаларига амал қилган ҳолда демоктарлаштириш, халқимизнинг тарихий мероси, анъаналари ва миллий сиёсий тамойилларига таянган ҳолда баркамол шахсни тарбиялаш ишига ўз ҳиссаларини қўшган бўладилар. Зеро, ўқувчилар фаоллигини таъмин этадиган хатти-ҳаракатларни, интилишларини тўғри йўналтирган ҳолда замонавий дарс ташкил эта олишлари олий бурчлари ҳисобланади.

Таълим муассасаларида ўтиладиган дарсларнинг сифат ва самарадорлигини орттиришда миллий таълим ва тарбия тизими муҳим роль ўйнайди. Албатта, бу муҳим психологик кечинма, аввалам бор, шу миллатга мансуб ҳар бир шахснинг, қатламларнинг ҳал этиши билан юзага келади, шунингдек Олий таълим муассасалари вакилларининг ҳам. Мусиқа ўқитиш методикасида инновацион таълимда ҳам миллий тарбия энг муҳим омиллардан бири ҳисобланиб уни юзага келтириш учун, талаба ёшларга таълим бериш жараёнида миллий ҳис-туйғу қоидаларини ўргатиб бориш зарур. Файласуфлардан бири: “Миллий ҳиссиёт - қаерда миллий ўз-ўзини англаш, одамларнинг маълум бир этник бирликка тегишли эканлигини ҳис этгандагина мавжуд бўлади”,- деган эди. Миллий фидойиларгина ўз миллати, касби, мутахассислиги учун қайғуради, ўз устида ишлайди, жонини аямайди. Шунинг учун биз педагоглар ҳар бир қалбда она Ватан, миллат учун хизмат қилиш туйғуси шаклланиши зарурлигини уқтириб боришимиз зарур. Бугунги кун боласига нимани ўргатсангиз шуни қабул қилади, бу дегани ўқитувчи қандай бўлса, ўқувчиси ҳам шу қадар билимга эга бўлиб етишади. Бунинг учун ўқитувчи педагоглар ўз устида тинмай изланиши, бугунги кун янгиликларини тўла англаши, замонавий технологик усулларини кенг қўллаши ҳамда юксак касбий маҳоратга эга бўлишлари зарур. Мусиқа дарсини талаб даражасида ўтиш услублари хамма жойда ҳар хил олиб борилади. Авваламбор бошланғич синфлардаги мусиқа дарсини ўқитишда алоҳида эътиборни синфдаги ўқувчиларни саралаб мутахассис ўқитувчи ўқувчиларни қобилиятини ўрганиш билан бошласа мақсадга мувофиқ бўлади. Бунинг учун албатта мусиқа ўқитувчиси миллий чолғу асбобларимиздан қашқар рубоби, дутор, доира каби чолғу асбоблар ёрдамида қўшиқни ўргатиш билан бошлайди. Шу билан бирга синфда 30 нафар ўқувчи бўлса, буларни уч тўрт гуруҳга бўлиб сўнгра ҳар бир гурух билан алоҳида иш олиб

бориш керак. Ушбу танланган ўқувчилардан 4 нафар яккахон овозли ўқувчиларни ажратиб уларга белгиланган режадаги қўшиқни яхшилаб сингдириб, сўнгра синф ўқувчиларига ўргатилса, дарсни сифатли чиқишига эришилади. Бундай ташқари қўшиқни ўргатишда миллий чолғу асбоби бўлмаса ўқувчиларни орасидан уч тўрттасини ажратиб чапак чалиш ёрдамида усул бериб қўшиқни ўргатилади. Бу ўринда синфдаги ўқувчилардан йигитлардан алоҳида, қизлардан алоҳида рақсга мойиллиги борларини танлаб олиниб, бир вақтда ўргатиладиган қўшиқ орқали рақсга ўрганиш услубини ҳам шакллантириб боради. Бу жараёнларни бажаришда биринчи навбатда ўқувчилар билан овоз созлаш машқларини бажариш алоҳида ўрин тутади. Ўз-ўзидан маълумки, синфга киришдан тортиб токи дарсни тугатиб чиққунча мусиқа оҳанглари остида дарс олиб борилиши зарур. Синфдаги ўқувчиларини ҳозирги шароитда бирор-бир куй ёки қўшиқ ўргатиш ёки тинглатиш билан машғул этилмаса мақсадга эришиб бўлмайди. Дарс давомида бирор шоирни шеърини ўқитилиб ёки ёдлатиб дарсни якунлаш ҳам мумкин. Бу дегани мусиқа дарсини сифатли ўтилди дегани эмас. Мактабдаги мусиқа дарсларини ўтадиган мутахассис-ми ёки мутахассис эмасми, бари-бир дарсда ўқитилиш жараёнида бирор чолғу асбобини ўртача бўлса ҳам эгаллаган бўлиши шарт. Шу билан бирга уларда маълум даражада эстетик завқ ва мусиқий ҳиссиёт шаклланиб боради. Шу ўринда дарснинг кўпроқ қисмини қўшиқ куйлашга ва мусиқа тинглашга ажратилса мақсадга мувофиқ бўлади. Агарда ўқитувчи бирор чолғу асбобида ижро қилишни лекин мутахассичалик бажармаса ҳам маълум даражада қобилиятига яраша ўзлаштириб иш олиб борса, албатта дарс мазмунлироқ ўтади. Акс ҳолда бу талабларни бажармасдан ўқувчиларни бутун дарс давомида ҳар хил фикрларга чалғиб, шеърхонлик қилиб, бўлар бўлмас ҳар хил гапларни гапириб, уларни фикрини бўзиш ўқувчиларга салбий таъсир

кўрсатиши мумкин. Бундай ҳолларда мусиқа дарслари ўтиладиган бўлса, кам деганда, мутахассис ўқитувчи топилгунча бирор санъат сохасини билган ўқитувчи дарсни ўтгани маъқул. Энди мусиқага оид адабиётларга келсак, хамма бошланғич синфдар учун янги нашрда лотин графикаси бўйича мусиқа дарслиги қўлланмаси етарли деб айтса ҳам бўлади. Булардан фақат фойдаланиш керак. Бундан ташқари инновацион дарсларда бугунги куннинг энг долзарб мавзуларидан бирига айланган миллий ғоянинг қуйидаги муҳим жиҳатларидан фойдаланиш лозим деб биламан: - бошланғич ва юқори синфларда ўқувчи ёшларга билим беришда энг аввало ўқитувчи-педагогнинг миллий-маънавий бойлиги юксак даражада бўлиши лозим; - ўқувчиларга ўргатиладиган қўшиқ қандай мавзуда бўлишидан қатъий назар, аввало уларда одоб-ахлоқ кўникмаларини шакллантириш зарур; - уларда Ватанни севиш, ҳурмат қилиш, эъзозлаш туйғуларини мужассамлаштириш лозим, ўз ота-оналарини қай даражада севсалар, Ватанни ҳам, ўқув муассасасини ҳам, устозларини, дўстларини ҳам ҳурмат қилишини ўргатиб бориш; - ҳар бир дарсда кийиниш маданиятига риоя этишлари муҳимлигини уқтириш; - мусиқа маданияти дарсида ҳам ўқув қуроллари тўла-тўкис бўлишига эришиш; - миллий мерос, қадриятлар, анъана ва урф-одатларга ҳурмат билан қараш; - миллий тарбия анъаналари дарснинг энг Олий мақсади бўлиши зарур. Инновацион дарс жараёнида мусиқа тилининг элементларини фаол ижросини мустаҳкамлаш-асосий масалалардан биридир. Тинглаш идрокининг ички тасаввурини вужудга келтиришда машқларнинг роли катта. Овоз аппаратининг ишлашидаги физик ҳис-туйғу ҳиссиёти ва ўзини ижросини такрорлаб тинглаш хотирада қолишга катта ёрдам беради. Бошқа

томондан интонацион машқлар ички тасаввурларни текширишда хизмат қилади. Ўқитувчи паст-баланд ва аниқ даражалар тасаввурларини яратади. Шунинг учун сольфеджио методикасини олиб боришга катта аҳамият берилади. Элементар мусиқа назарияси интонацион машқлар учун манбаа ҳисобланади. Ҳар бир дарс учун кўп дарсликларда машқлар берилган. Улар намунали машқларни ташкил қилади, уларга қўшимча киргизиш ҳуқуқи педагогга берилди. Оҳанг аниқ ритм ва чиройли бўлгани учун шаклларни у дарсдан бу дарсга такрорлаш фойдалидир, оралиқ назоратларида ёки якуний назоратларда ўрганилган интонацион машқлар якка сўров тарзида талаб доирасига киради. Дарсларда интонацион шакллар хор тарзида ўрганилади, ноталар номлари билан ижро этилади. Инновацион машғулотлар жараёнида ижро этишда назарий билимларга таяниш кераклигини англаб етиш лозим. Шундан берилган назарий элементлар тузилишларини ижросиз алоҳида шуғулланиб ўрганиш муҳим. Ўқувчилар таниш гаммалар асосида тон ва ярим тон назарий тушунчаларини ва мажор гаммасидаги жойлашувини ўрганишлари керак. Шунингдек, оғзаки жавоб беришни машқ қилиш, берилган тоналликда у ёки бу поғонани топиши, тоналликда пайдо бўлган белгиларни тушунтириши ва ниҳоят янги гаммани тузиб бериш керак. Мисол учун ля мажор. Тезлик ва зеҳнликни ишлаб чиқишда, бундай назарий билим, аккордлар, янги тушунчалар ўрганишда интерваллар тузишда мунтазам равишда ўтказилиш лозим. Аммо оҳангни фикрлаб эшитишдан кўра, талабалар машқлардаги поғоналарини куйлашга интервал ва аккордни тузишга кўп вақт кетказадилар. Тенглаш қобилиятини лад тоналлик ҳиссиётини мустаҳкамлашда гаммалар поғоналарини бўлиб ва секвенция тоналлигини куйлаш фойдалидир. Гаммалар поғоналарини куйлаш ички таассурот ва ички қобилиятига асосланган. Поғонама-поғона ҳаракат баъзаси бу ўз ичида гаммани куйлаш, бўлиш этапига боғлиқ.

Бу машқларни тузишда тингланган асосий функциялар (Т,S,Д) ва ладдаги турғун ва нотурғун поғоналарни ҳис қилишини ўргатиб бориши лозим.Бу жуда муҳим, чунки талабаларни гармоник тинглаш қобилияти ривожланиб боради.Шу тариқа ўқувчиларни тоза ва соф куйлашга ўргатишимиз мумкин. “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури”да, Давлат таълим стандарти талабларида умумтаълим мактабларидаги барча фанлар ўз соҳасининг билимдонлари томонидан ўтишлари шартлиги кўрсатиб берилган. “Ўқувчи-ёшларга миллий таълим-тарбия беришда,- деган эди юртбошимиз,- уларга азалий, бой меросимиз намуналаридан ўргатиб бориш учун, аввало ўқитувчининг маънавияти юксак бўлиши зарур ҳамда ўз касбининг етук мутахассиси бўлиши шарт”. Бундан кўриниб турибдики ҳар бир шахс ўз миллий мансублигини англаган ҳолда, ўзидаги бор ижодий имкониятларини ишга солиб, ёш авлодга таълим-тарбия беришда барча имкониятларидан фойдаланиши лозим.

O'xshashlar

Мусиқий таълимда инновацион талаблар

Инновацион технологиялар блоки бўйича саволлар

Инновацион технологиялардан фойдаланишда ўқувчининг ижодкорлигига эришиш

Мусиқа маданияти дарсларида болалар дунё қараши ва қизиқишларига эътибор

Мусиқа ўқитиш методикаси педагогик принциплар тизимида