Ватанни нега севадилар - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Ватанни нега севадилар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

19.4443359375 KB

Ko'chirib olish

Ватанни нега севадилар 60-йилларнинг ўрталарида адабиётимизга эндигина кириб келган Абдулла Орипов «Мен нечун севаман Ўзбекистонни?» деган саволни қўйган эди. Дарҳақиқат, Ватанни нега севадилар? Нега уни иймон қадар юксак тутадилар? Нега барча гуноҳларни кечириш мумкин-у, Ватанга хиёнатни кечириб бўлмайди? Чунки у онадек танҳодир, ягонадир. Чунки у биз кўз очиб курган дунёмиздир. Биз вояга етган маъводир. Тоғ-тошидан ер- сувигача, сабза-гиёҳидан дов-дарахтигача О умримизга жон қадар пайванд. Чунки у бизнинг ёшлиги-5 миз, биз орттирган дўстлар, илк муҳаббатимиз, қувончла-римиз, ташвишларимиз, бахтли-бахтсиз онларимиздир. Бу тупроқда бизни дунёга келтирган, ақлу маърифатимизни бугунги кунга олиб чиккан, шаъну шукуҳимизни дунёга намойиш этган ота-боболаримизнинг хоки поклари ётиб-ди. Шунинг учун ҳам уни муқаддас биладилар, «қибла- гоҳ», «саждагоҳ» атайдилар. «Ватан! Менинг бор қисматим шу бир сўзда ҳал», — дейди бугунги шоиримиз Абдулла Орипов. «Ватан, ватан, дея жоним танимдан ўлса равон, манга на ғам қолур?!» -деб ёзган эди бундан 90 йил муқаддам Абдулла Авлоний. Тавалло эса «Ватан» билан «жону тан»ни ёнма-ён қўллай-ди. «Бу ватандандур бадан» деб ёзади бир ўринда. Инсон борки, ватан туйғуси бор. Навоийни эслайсизми? Аёнким, Ватан узра то жони бор, Киши ҳарб этар токи имкони бор,— деб ёзган эди у. Шу сабаб унинг севган отини сўрабди. От бир соатда минг фарсаҳ йўл босарди. Хоқон қурултой чақирибди, урушнинг даҳшатли оқибатларидан кўра севган отидан ажралмоқни афзал билибди. Душман эса баҳона изларди. Шунинг учун бу гал севган ёрини талаб қилибди. Жами беклар, қўшин бошлиқлари ларзага келишибди. «Бизни йўлла! Рухсатингаи тилаймиз, ҳукмдорим!» - дейишибди улар. Хоқон рухсат бермабди. «Мен

юртимни муҳаббатим учун қурбон қила олмайман!» - дебди ва бошига тушган мусибатга чидабди. Яна душман тарафдан элчилар кели шибди. Бу гал бир парчагина ер сўрабдилар; мутлақо унум-сиз, яйдоқ, қақроқ бир парчагина ер. Қурултой яроқсиз бир парча ерни бериб, ёпишқоқ душмандан қутулишни тавсия этибди. Бироқ, энди Метехон ларзага келибди: «Ватан бизнинггина мулкимиз эмас, мозорда ётган отала-римизнинг, қиёматга қадар туғиладиган набираларимиз-нинг бу муқаддас тупроқда ҳақлари бор. Ватандан - бир қарич бўлсин - бермоққа ҳеч бир кишининг ҳаққи йўқдир. Энди урушамиз. Менинг орқамдан олға, бўйин товлаган-ларга ўлим!» - дебди ва душманга шердек пешвоз чиқибди. Маҳмуд Кошғарийни эслайсизми? Шамолдек ногаҳо-ний пайдо бўлиб, учар қушлардек кўздан тез чекиладиган аждодларимиз ҳақидаги фикрлари ёдингиздами? «Амин бўлдимки, Тангри давлат қуёшини турк қўрғонларидан кўкка чиқаргандир... Тангри уларга турк отини берди ва ер юзига ҳоким қилди. Замонамизнинг хоқонларини улар-дан чиқарди. Дунё халқларини бошқариш жиловини улар нинг қўлига тутқазди. Уларни барчадан устун қилди. Ҳақиқат йўлида курашмоқ учун куч берди. Улар билан ҳамкорлик қилганларни, уларга тарафдор бўлганларни азиз ва мукаррам этди...» Урта асрларнинг машҳур адиби Ал-Жоҳиз аждодлари миз ҳақида «Фазойили атрок» («Туркларнинг фазилатла-ри») деган махсус китоб ёзган. Унда шундай гапларни учратамиз: «Турк бир нарсани истаса, қўлга киритмагунча қўймайди. Қасдланган ишига, албатта, эришади. Лекин унча- мунчага қасдланмайди. Басранинг адаби, Юноннинг ҳикмати, Чиннинг санъати турк учун беш қўлдай маълум-дир. Туркнинг юраги тоза. У юракда ботил фикр, ёвуз ўй йўқ. Улар сўзлашган тил ҳам вужудлари ва овозлари каби улуғвордир. Турк ялтоқланиш, ёлвориш, ялтироқ сўз, му нофиқлик, ёлғончилик, бировни масхара қилиш, риёкор-лик, такаббурлик, қардошига ёмонлик қилиш нималиги-ни билмайди... Ёмонлик ва ҳийла билан бошқаларнинг молини олишни ҳалол ҳисобламайдилар. Турклар от минишнинг устасидирлар. Котиб китоб-ни қандай варақласа,

турк ҳам душманни шундай осон ағдариб босади... ўн миллатга мансуб унта йигитнинг қуввати бир кишида жамланса ҳам бир туркка бас кела олмайди... Турклар ғоят номусли инсонлардир. На жангда, на тинч пайти бўлсин, ҳийла билмайдилар, фурсатдан фойдалан-майдилар. Ўзлари ва сўзлари тўғридир. Ораларида ихти-лоф йўқ. Бир туркнинг бошқа бирови молига хиёнат қили-ши, иккиюзламалиги, кибрланиши, катталарга ҳурматсиз-лик кўрсатиши тасаввурга ҳам сиғмайди. Улар Ватанга боғлиқ бўлишни ҳар нарсадан устун тутадилар. Мамлакат олишла! i кўра ҳоким бўлиш учун ҳарбни севадилар, бош қа миллатлар сингари ran сотмоқни ёмон кўрадилар. Ҳавойи гапларга учмайдилар. Гаплари доим жанг, зафар ҳақида, ўйинчоқлари эса от ва қурол. Турғунлик, бир ерда ортиқча кўнгил очиш, узоқ қолиш, кутиш, кам ҳаракатли-лик, кам ишлик туркка жуда оғир келади. Чунки уларнинг вужуди ҳаракат учун яратилгандир. Бир жойда турмоқни ёқтирмайдилар. Руҳий қувватлари тандаги қувватларидан кўпроқдир. Улар ўт-оташ, серғайрат, сезгир келадилар. Зеҳнлари ўткир, боқишлари кескин бўлади. Ночорликни ожизлик, роҳатни оёққа тушов, қаноатни журъатсизлик, узоқ вақт бир ерда қолишни аҳмоқлик, жангни ташлаб чиқишни пасткашлик деб биладилар...» Машҳур итальян шоири «Тассо бечора» (Усмон Но-сир) бу миллатни «душман қаршисида дов-дарахтларни ағдариб, оламни ларзага солувчи бўрон»га, дуст ҳузурида «тонгги шабада»га қиёс қилади. Ян Амос Коменский «Турк лар қаҳрамондирлар» деб ёзади, меҳр-оқибатини алоҳида таъкидлайди. «Қуёш шаҳри»нинг муаллифи Кампанелла «фикр ҳуррияти»ни, «виждон ҳуррияти»ни баланд тутув-чи «жасур ва одил» турклар бор экан, ёлғиз ҳақиқат, адо-лат ва ҳуррият ҳукмронлик қиладиган «Қуёш ўлкаси» не учун эртага вужудга келмасин?! - деб ёзади. Кўҳна тарих қатларидан бундай эътирофларни кўплаб топиш мумкин. Ватанни севмоқ ундан шунчаки қувонмоқ, ғурурлан-моқ эмас. Уни дил- диддан англамоқ, у билан нафас олмоқ, у билан яшамоқдир. Уни яшнатмоқ, обод этмоқ, у учун курашмоқдир. Афсуски, ўтган ( XIX ) асриинг 60-йилла-

рида Ватан билан бирга Ватан муҳаббати ҳам биздан тортиб олинган эди. Сўнг кейинги 70 йил давомида пояма-поя сўндириб келинди. Миллат, Ватан тушунчалари социалис- тик мафкурага мослаб чиқилди... Бугун социализм йиқилиб, у билан боғлиқ тушунчалар тумандек тарқала бошлагач, яна ҳамма нарса асл ҳолида намоён бўла бошлади. Бизнинг Ватанимиз кўп минг йиллик тарихга эга бўлган, жаҳон цивилизациясининг чорраҳасида келган ўнлаб илм-фан доҳийлари билан башарият тафаккурини ёритган, жаҳонгир саркардалари билан олам харитасига неча бор ўзгартишлар киритган табаррук Туркистон (Ўзбе- кистон) эканлигани бугун дадил айтмоқдамиз. Хўш, нечун севаман Ўзбекистонни, Сабабини айтгин десалар менга, Шоирона гўзал сўзлардан олдин Мен таьзим қиламан она халқимга, -езади Абдулла Орипов. Дарҳақиқат, миллат (халқ) тушунчаси ҳамиша Ватан билан ёнма-ёндир, мисоли жисму жондир. Бирини бири-сиз тасаввур қилиб бўлмайди. ўзбеклар жаҳон сиёсатига шу қадар аралашиб, оддий чўпо-нидан деҳқонигача дунё масалаларини шунчалик тушуна-диларки, ҳайратдан ёқа ушлайсиз. Эрон, тожик, ҳинд, рус ва хитой деҳқонининг жаҳон ҳодисаларига бунчалик очиқ кўз билан аралашишлари ҳеч бир кўрилмайди. Буюк жанг-лар пайтида турк миллатининг бирдан туғёнга келиши, истиқлолга муҳаббати, унинг дунё воқеаларига чин кўнгил- дан берилиши ва қизиқиши билан изоҳланади. Бундай миллий хусусиятларини турк миллати жуда катта эътибор билан ёшларга сингдириб келади. Туркларнинг яна бир хусусиятлари серфарзандликдир-ки, у футуҳот ва истилоларида ҳар вақг нуфус устунлигини таъмин этиб, янги ватанлар изламоққа омил бўлгандир... Ўрта Осиё турклари бир кун мустақилликларини қўлга ола билсалар, нуфусни оширмоқ, рус ҳукмронлиги дав-ридаги қирғинларнинг ўрнини тўлдирмоқ улар учун катта бир муаммони ташкил этмайди».

Тарихимизнинг миллий уйғониш даври деб аталган 1865-1929 йилларда Ватан ва Миллатни англаш, муста-қиллиги учун курашиш энг муҳим масалалардан бўлиб турган эди. Хусусан, жадидлар номи билан тарихга кир- ган фидойи оталаримиз бу борада катта шижоат кўрсат-дилар. Замон айланиб XX аср сўнгида мустақилликнинг долзарб масалалари яна кун тартибига қўйидди. Бугун биз жаҳон тараққиётидаги ўз ўрнимизни, ўз йўли- мизни изламоқдамиз. Бу йўл, табиийки, инсониятнинг ақлу тажрибасига зид эмас, балки ўшандан келиб чиқиб танланган йўлдир, лекин Ўзбекистон йўлидир. Миллатимизнинг эса ўлмай-йитмай, йўқолмай-ютил-май асрлар оша барҳаёт келишини таъмин этган, бугун ҳар биримизнинг томиримизда қайноқ қон бўлиб оқиб турган бетимсол анъаналари бор. Бу жиҳатни теран пайқаган жадид боболаримиз бекорга битмабдилар: «Туркнинг бир миллий фазилаэи дунёдаги воқеаларга очиқ кўз билан қарашидир. Қадим туркларнинг Тунг Яб~ ғўсининг, Чингиз, Темур муваффақиятларининг энг кат-та сири жаҳон вазиятини атрофлича кўра олишларида, ундан тамомила хабардор бўлишларвда ва ҳар фурсатда фойдалана билишларида эди. Турк миллаги тарихий ҳаёти-нинг шавкатли кунларида жаҳон сиёсий воқеаларини тубдан ўрганиб хулоса чиқара олиши жиҳатидан замонамиз-нинг инглизларига ўхшайдилар. Ва ўз хулосаларини вази-ятга татбиқ эта биладилар. Бугун ҳатто Анадўлунинг ўз турк табақалари, шунингдек, қозоқ, қирғиз, туркман ва ўзбеклар жаҳон сиёсатига шу қадар аралашиб, оддий чўпо-нидан деҳқонигача дунё масалаларини шунчалик тушунадиларки, ҳайратдан ёқа ушлайсиз. Эрон, тожик, ҳинд, рус ва хитой деҳқонининг жаҳон ҳодисаларига бунчалик очиқ кўз билан аралашишлари ҳеч бир кўрилмайди. Буюк жанг-лар пайтида турк миллатининг бирдан туғёнга келиши, истиқлолга муҳаббати, унинг дунё воқеаларига чин кўнгил дан берилиши ва қизиқиши билан изоҳланади. Бундай миллий хусусиятларини турк миллати жуда катта эътибор билан

ёшларга сингдириб келади. Туркларнинг яна бир хусусиятлари серфарзандликдирки, у футуҳот ва истилоларида ҳар вақг нуфус устунлигини таъмин этиб, янги ватанлар изламоққа омил бўлгандир... Ўрта Осиё турклари бир кун мустақилликларини қўлга ола билсалар, нуфусни оширмоқ, рус ҳукмронлиги дав-ридаги қирғинларнинг ўрнини тўлдирмоқ улар учун катта бир муаммони ташкил этмайди». -. Тарихимизнинг миллий уйғониш даври деб аталган 1865-1929 йилларда Ватан ва Миллатни англаш, муста-қиллиги учун курашиш энг муҳим масалалардан бўлиб турган эди. Хусусан, жадидлар номи билан тарихга кир- ган фидойи оталаримиз бу борада катта шижоат кўрсат-дилар. Замон айланиб XX аср сўнгида мустақилликнинг долзарб масалалари яна кун тартибига қўйидди. Бугун биз жаҳон тараққиётидаги ўз ўрнимизни, ўз йўли- мизни изламоқдамиз. Бу йўл, табиийки, инсониятнинг ақлу тажрибасига зид эмас, балки ўшандан келиб чиқиб танланган йўлдир, лекин Ўзбекистон йўлидир.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ислом Каримов ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, а.-жилд, -Т. «ўзбекистон» нашриёти,а996 2. Ислом Каримов Биздан озод ва обод Ватан қолсин, ғ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 3. Ислом Каримов Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир, қ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 4. Ислом Каримов Бунёдкорлик йилидан, 4-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а996 5. Ислом Каримов Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби, 5-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99и 6. Ислом Каримов Хавфсизлик ва барқарорлик тараққиёт йилида, 6- жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, а99ҳ 7. Ислом Каримов ўзбекистонда демократик изгаришларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамияти асосларини шакллантиришнинг асосий йиналишлари.-Т., «ўзбекистон» нашриёти

O'xshashlar

Келаси замоннинг ҳозирги замонга айланиши

Келажак бизники марра бизники

Ўзликни англаш миллат руҳига садоқат

Тўрт муқаддас сўз ҳикмати

Узбегим давлатин қурсак майлими