Туркий адабиётларни даврлаштириш масаласига доир - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Туркий адабиётларни даврлаштириш масаласига доир

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

27.3955078125 KB

Ko'chirib olish

Туркий адабиётларни даврлаштириш масаласига доир (Халқаро туркология конгрессидаги нутқ) Адабиётни даврлаштириш муҳим назарий-амалий аҳамиятга эга эканлиги ҳаммамизга маълум. Шу жумла дан, туркий адабиётларни ҳам. Гап шундаки, ҳар қандай даврлаштириш ўша адабиётнинг тарихий тараққиёт босқичларини белгиламокдир. Тараққиёт босқичларини белгиламоқ эса, хос жиҳатларини аниқламоқдир. Булар эса, ўз навбатида, уни ўрганиш ва ўргатишнинг асосий омилларини ташкил қилади. Шу жиҳатдан олиб Караганда, туркий адабиётларнинг босиб ўтган йўли ғоят сермазмун ва бениҳоя ибратлидир. Иккинчи томондан эса, бугун туркшуносликнинг, шу жумладан, адабиётларимизнинг тарихи ва тақдирини биргалашиб ўрганишга жуда катта эҳтиёж бор. Эҳтиёж билан бирга жуда катта имконият ҳам бор. Негаки, бизни биргина тил эмас, дил эмас, динэътиқодгина эмас, бутун кечмиш, муштарак тарих, бахтлар-бахтсизликлар боғлаб келади. Орзулар ва армонлар бирлиги боғлаб келади. Ниҳоят, ҳамкорлик учун яна бир омил бор. Бу — ҳаммамиз- даги буюк истакдир. Бизни бугун бу ерга йиққан нарса ҳам мана шу. Аввало, тарихи узоқ асрларга бориб тақаладиган тур кий халқлар адабиётини, бугун айрим ҳамкасабаларимиз риоя этаётганлари сингари учга бўлиб ўрганиш, яъни исломгача бўлган турк адабиёти, турк ислом адабиёти, янги адабиёт шаклида ўрганишни мақсадга мувофиқ ҳисоблаймиз. Тўғри, бундай ажратиш, ғоят умумий ва қисман мантиқсизлиги ҳам бордай туюлади. Масалан, янги адабиёт исломдан холими, дегандек. Шуларга қарамасдан, у тур кий адабиётларнинг маълум тарихий босқичдаги энг уму мий жиҳатларини бирлаштира олади. Бу босқичларнинг хронологик чегаралари — биринчиси — X асргача бўлган давр, иккинчиси - XIX асргача бўлган

давр, учинчиси - XIX асрдан буёғи. Лекин бундай даврлаштириш ҳам масалани ҳал қилиб бера олмайди. Адабиётни энг ками иккиуч йўналишда — халқ тарихининг муҳим бир қисми, халқ ҳаёти ойнаси, ва табиийки, бадиий тафаккур ривожи нуқтаи назаридан ўрганиш унга жуда кўп жиҳатлардан ёндашишни тақозо қилади. Мен шу муносабат билан айрим қардош ҳамкаса-баларимизнинг бу масалани қандай ёритишларини кўздан кечирдим. Академик Ориф Дадашзода 1979 йидда Москвада нашр этган «Азербайджанская литература» китобида мазкур ада биётни шундай даврлаштиради: Халқ оғзаки ижоди, XI - XII асрлар адабиёти, XIII — XIV асрлар адабиёти, XVII - XVIII асрлар адабиёти, XIX аср адабиёти, XX аср адабиё ти, совет даври адабиёти. Профессор X . Короглининг «Туркменская литература» (Москва, 1972) китобида бу ада- биёт асосан уч даврга бўлинади: 1) XIII асргача бўлган адабиёт; 2) XIII — XIX асрлар адабиёти; 3) Совет даври адабиёти. XX асрнинг 80-йиллари ўрталарида чоп этилган 6 жилдлик «Татар адабиёти тарихи»да даврнинг ижтимоийсиёсий, этник белгиларини умумлаштиришга мойиллик сезилади. Масалан, татар ҳамкасабаларимиз ёзма адабиётнинг илк даври IX — XIII асрларни «Булғор даври» деб атайдилар ва Қул Алининг «Киссаи Юсуф»ини шу давр адабиёти маҳсули сифатида ўрганадилар. Бошқирд дўстла- римизда бу деярли тамойил(тенденция) ҳолида кўринади. Чунончи, 90-йилларнинг бошида чиққан «Бошқирд ада биёти тарихи»нинг 6 жилдлигида адабий тарих асосан уч даврга бўлинади: 1) Булғор даври ( XI — XIII асрлар); 2) Кипчоқ даври ( XIII — XIV асрлар); 3) Русия даври ( XIV асрдан кейин). Бунга яқин ёндашув бизда узбек адабиётшунослигида ўтган асрнинг 20- 30-йилларида кузатилади. Масалан, ўша йиллари XIV - XVI асрларни «Чиғатой даври адабиёти», XVII — XIX асрларни «Олтин бешик даври

адабиёти», XIX аср охири XX аср бошини «Узбек буржуа адабиёти» деб номлаш раем бўлган. Биз олти туркий жумҳуриятлар адабиётчилари 1995 йидда Туркияда ўрта мактабларнинг юқори синфлари ва лицей ўқувчилари учун мўлжалланган муштарак «Турк дунёси адабиёти» дарелиги устида уч ой давомида иш олиб бордик. Унда ҳам асрлар принципи устувор бўлди. Лекин адабий сиймоларни баҳолашда бўлмасада, танлаш ва киритишда маълум муштаракликка эришилди. Чунончи, илк босқич « X аерга қадар бўлган туркий адабиёт» деб номланди ва халқ оғзаки ижоди ҳамда китобаларни қамраб олди. Кейинги давр « X — XII асрлар»дан тасаввуф обзори ва Юсуф Хос Ҳожиб, Махмуд Кошғарий, Аҳмад Югна кий, Аҳмад Яссавий, Низомий Ганжавий жой олди. « XII — XIV асрлар»га Юнус Эмро, Қози Бурҳониддин, Кодекус Куманикус, Носириддин Рабғузий, Насимий, Сайфи Саройи киритидди. « XV аср» Алишер Навоий, Қайғусиз Абдол, Сулаймон Чалабий, Асан Қайғи ижодидан ташкил топди. « XVI асрга» Фузулий, Байрамхон, Шоҳ Исмоил Ҳатоий, Бобур киритилди. « XVII асрдан » Нобий, Қорачаўғлон, Машраб, Авлиё Чалабий, Абулғози жой олдилар. « XVIII аср» Махтумқули, Бухор Жиров, Воқиф, Анда либ, Ҳувайдо, Қурбонали Маърупий асри деб келишилди. « XIX асрга» Дадалўғлу, Молда Ниёз, Жамбул, Тўхтағул, Огаҳий, Нодира, Номиқ Камол, Тавфиқ Фикрат, Мирзо Фатҳали Охундзода, Исмоилбек Гаспрали, Юсуф Оқчура, Абай, Камина, Мулла Напас, Сейидий киритилди. « XX аср адабиёти» мамлакатлар принципи билан ҳал қилинди. Чунончи, Озарбойжондан А. Собир, Ж. Мамадқулизода, Ҳусайн Жовид, Самад Вурғун, М. Ҳ. Шаҳриёр, Б. Ваҳобзода ижоди олинди. Қозоғистондан Шокарим, Мағжон, М. Авезов, Ў. Сулаймон танланди. Қирғизистондан Б. Алиқулов, Қ. Тинистиули, А. Тўқомбоев, А. Усмонов, Ч. Айтматов ижоди олинди. Ўзбекистондан А. Фитрат, А. Чўлпон, А. Қодирий, Ойбек, А. Орипов

киритил ди. Туркиядан М. Э. Юрдакул, У. Сайфиддин, Зиё Кўк Алп, М. А. Эрсўй, Я. К. Баётли, Р. Н. Гунтекин, Ф. Н. Чам либел, А. Ҳ. Танпинар, Ўрхон Вали, Ариф Ниҳот Асия, Тариқ Бўғро ижодлари олинди. Туркманистондан Б. Кербобоев, X . Деряев, О. Отажонов, К. Курбоннепесов кири тилди. Бундай даврлаштириш ва танловнинг тарафдорлари бўлганидек, мухолифлари ҳам топилади. Бу табиий. Лекин бир нарсани дастлабки қадам сифатида эътироф этиш керак бўлади. Бу туркий адабиётларнинг яхлит, уму- мий манзарасини белгилашга уриниш. Туркий адабиётларни бир жойга келтиришга бўлган ҳаракат. Уларни ўзаро алоқадорликда, ҳамкорликда ривожланган ҳодиса сифатида кўриш ва кўрсатиш тажрибасидир. Аслида шундай бўлган эмасми? Бир вақтлар хоқоний туркчаси, сўнг чигатой, сўнг ўғуз туркчалари туркий ада биётларнинг йўлйўналишларини белгиловчи омил бўлмадиларми? Алишер Навоийнинг Агар бир қавм, гар юз, йўқса мингдир, Муайян турк улуси худ менингдур. Олибмен тахти фармонимға осон, Черик чекмай Хитодин то Хуросон, — деган сатрлари адабиетларимизнинг ҳамкорлигига, адабий тилнинг буюк бирлаштирувчилик ролига далил эмасми? Лекин, очиғини антганда, умумтурк адабиётини яхлит бир жилд остида тўплаш ғоят қийин кечди. Ўртада кечган кўп асрлик замон ва макон ихтилофлари, турли сиёсий тизимлар тазйиқи остида турли томонга сочилиб кетган қардошларимиз маънавий меросини бир ерга тўплашда ва, айниқса, яхлит умумий бир қараш асосида жойлаштириш ва баҳолашда талай мушкулотлар бор эди. Шулардан энг жиддийси «мулк жанжали» эди. Шу сабабли мумтоз адабиётимиз намояндаларининг қайси халққа мансублигини белгилашда баҳслар кўп бўлди. Сирасини айтганда, бу баҳслар бугун пайдо бўлгани йўқ. Кўпдан келади. Масалан, биз бир вактлар Қутбни етарли далил келтирмасдан Қутб Хоразмий деб тахаллус нисба билан эълон қилдик.

Менинг татаристонлик дўстим академик Хатиб Минигулов у ҳақца монография езди ва шоирни тахаллусидан келиб чиқиб, Қутбдан - шимолдан, шу сабабли у турк-татар шоири деб танитди. Сайфи Саройи билан ҳам шун - дай бўлди. Туркман ва ўзбеклар орасида Андалиб масала сида ҳам шундай ҳол мавжуд. X — XII асрларда яшаган маш ҳур адибларимиз ва қомусий олимларимизга ёндашишда ҳам кўрпани ўз устиларига тортиб олишга уриниш йўқ эмас. Замонамизнинг буюк ёзувчиси Чингиз Айтматов тобора қоида тусини олиб бораётган бу тамойилни умумий ишимизга жиддий халақит бераётган бир тўсиқ сифатида кўрсатган эди. Мухтор Шаханов билан бўлган суҳбатида шундай дейди: Прекрасно понимая какое значение для всех нас имеют наши великие предки, начинаем каждого из них тянуть в свою сторону. Мы почемуто смотрим на то, где этот человек родился, а потом определяем его принад - лежность по нынешнему территориальному делению и каждый тянет его в свою национальность... Таким обра зом, получается так, что Ходжа Ахмед Яссавий - казак, Мехмуд Кошгарий - уйгур, Юсуф Баласогуни - киргиз, Мухаммед ал Хорезми - узбек, и каждый из них как буд то получил соответствующую метрику. При чём, при этом делении между учёными то возникают, то утихают ожес точенные споры. И если история наших народов начинается с сакской эпохи и народы эти до определенного периода называ лись тюрками, то наши великие предки и их научные и творческие наследия являются общими для народов Сред ней Азии и Казахстана. Поскольку предки наши жили в общем доме, говорили и писали на одном языке, то поче му мы сейчас делаем из этого проблему на пустом месте? Почему никто из нас не скажет, что пришло время это богатое и сложное наследие тщательно, всем вместе изу чать, систематизировать, не растаскивать по разным уг лам, а собрать все в единое место, разработать канони ческие тексты этих трудов, опубликовать их как общее наследие всех тюркских народов и внести их в нашу же общую историю как составную

часть! Или это следствие прошлой имперской политики «разделяй и властвуй», которую мы не можем изжить сами? Так только нам са мим и необходимо его изжить». Чингиз Тўрақуловичнинг бу гаплари, ўйлайманки, изоҳга муҳтож эмас. Замони билан гоҳ Хоразм, гоҳ Бола соғун, гоҳ Бухоро, гоҳ Булғор, гоҳ Олтин Урда, гоҳ Ҳирот турк дунёсининг илмий-маданий марказига айланди ва бу ерлардан таралган зиё бутун турк оламини ёритди. Бу оламнинг энг олис бурчакларидаги митти туркий қавм-ларгача бу шуъладан баҳраманд бўлдилар. 1968 йиддаги Навоий таваллудининг 525 йиллиги тантаналарида олис Саха мухтор жумҳурияти адабиётшуносларидан Якутский бизнинг машҳур «Шарқ юлдузи» журналимизда «Наво-ий — бизнинг ҳам шоиримиз» деган мақола билан чиққан эди. Бу тасодифий ҳодиса эмас. Ҳолбуки, бу илмиймаданий марказлар ва уларнинг маҳсулотлари тақдир тақозоси билан айри-айри мамлакатлар, давлатлар сарҳад-ларига ўтиб қолди. Бир- биримиздан узоқлашишлар эса эамоннинг зайли билан кучайиб бормоқда. Нима қилмоқ керак? Демак, бизнинг биргаликда қиладиган энг муҳим иш-ларимиздан бири муштарак илмий-маданий меросимиз- нинг кўлами ва даражасини аниқлаш, ҳамжиҳатликда ўрга- нишнинг режа ва йўналишларини белгилаб олмоқдир. Бу борада агар умумий бир тўхтамга келинса, архив ва фонд-ларимизда, кутубхоналаримизда сақланаётган қўлёзма манбаларнинг умумий каталогини тузишдан бевосита тад-қиқ этишгача бўлган ишларни режалаштириш имкони пайдо бўлади. Лекин табиийки, умумий мулкнингҳам чегаралари бор ва бизнингча, бу чегаранинг умумий сарҳадлари XV аср — Навоий ижоди билан якунланиши ҳақиқатга мувофиқроқ кўринади. Ва, муҳими, бунга барча дарслик ва тадқиқотларимиз-да амал қилмоқ керак бўлади. Шундагина кузатилган мақ-садга эришиш мумкин. Адабиётимиз тарихини ўрганиш ва шу жумладан, давр- лаштириш масалаларини тўғри ҳал қилишда ечилиши зарур бўлган иккинчи муаммо

бошдан охир форс тилида ижод этган ижодкорларга муносабат масаласидир. Бизда, масалан, келиб чиқиши асли узбек турклари бўлган, лекин замон тақозоси билан бошқа мамлакатлар-га кетиб, бошқа тилларда ижод қилган миллатдошлари-миз бутунлай адабиётимиз тарихидан четда келади. Маса - лан, буюк хамсанавис Хисрав Деҳлавий, шеърга минг бир маъно сингдиролган Мирзо Абдулқодир Бедил, исё'нкор шоир Мирза Ғолиб асли Шаҳрисабздан ва ўзларининг туркий эканликларини ҳар доим таъкидлаб келганлар. Хисрав Дехдавий ўз юртини ташлаб кетишга мажбур бўлга- ни сабабларигача ёзади. Масалан: Рў бо Ҳинд овардани соҳибдилон бечиз нест (Соҳибдиллар - дил эгаларининг, юракли инсонларнинг Ҳиндистонга йўл олиши сабабсиз эмас) дейиши шунга ишора эди. Дарҳақиқат, унинг отаси амир Сайфиддип мўғуллар билан жангда ҳалок бўлган эди. Шаҳрисабз та-рихга биргина шоирларни эмас, Амир Темурдек саркар-да, давлат арбобларини ҳам етказди. Дарвоқе, ушбу шаҳар бу йил ЮНЕСКО қарори билан ўзининг 2700 йиллигини нишонлайди. Ё бўлмаса, Амир Темур наслининг Ҳиндис- тонда унган гулларидан Зебунисони олайлик. Бугина эмас, тунроғимизда туғилган ва ўсиб вояга етган номлари ҳақтн суратда форс адабиётини безаб турган жуда кўп қалам эга- лари, масалан, Навоий «Одамуш шуаро» (Шоирларнииг одамотаси) деб таърифлаган Абу Абдулло Рудакийдам Сайидо Насафийгача, «Аҳмад калла» ном олган Аҳмал Донишгача ўрганилиши ва туркий адабиёт ривожи нуқтаи назаридан баҳоланиши керак. Шу жиҳатдан озарбойжон қардошларимизнинг буюк Низомийни, туркиялик ҳамка-сабаларимизнинг Мавлонони ўз адабиётларининг бош саҳифасига олишлари шоён диққатга сазовордир. Бир-икки оғиз ran совет даври адабиётинингдаврлаш-тирилиши ҳақида. Мен, афсуски, ўзаро ахборот алмашуви йўлга қўйил-маганлиги сабабли қардош адабиётларда собиқ совет ада-биёти бугун қандай даврлаштирилиб ўрганилаётгани би лан таниш эмасман. Лекин номи юқорида тилга олинган академик О. Дадашзода ва профессор X . Корогли китоб-ларидаги тақсимот

эсимда. О. Дадашзода тўртга бўлади: 1. 1917-1920 йиллар. 2. 1920-1930 йиллар. 3. Уруш йиллари. 4. Урушдан кейинги давр. Проф. Корогли учга бўлади: 1. Шаклланиш (1917—1929 йиллар). 2. Тараққиёт (30- йиллар). 3. Уруш ва ундан кейинги давр. Бундай даврлаштириш ва баҳони замон аллақачон рад этганлиги ҳаммага равшан. Сарлавҳаларнинг ўзиёқ буни кўрсатиб турибди. Шуларга қарамай, бир-икки изоҳга эҳтиёж бор. Биринчиси, 30-йилларнинг ривожланиш, та - раққиёт деб баҳоланиши масаласи. Бундай баҳо бадиий адабиётга совет мафкураси нуқтаи назаридан ёндашувга кўра тўғридир. Лекин умуминсоний тараққиёт ва бадиий тафаккур ривожи жиҳатидан олиб қаралганда ҳақиқатдан узоқ эди. Масалан, 30-йилларни тараққиёт йиллари деб бўладими? 30-йиллар бугун умуман Ер куррасининг бўҳ-ронга кирган йиллари деб қаралмоқда. Гитлер билан Сталиннинг худди шу йиллари ҳокимият тепасига келгани бунга далил. Японлар-чи, дунёнинг энг беозор ва мулойим, овоз кўтаришни энг катта маданиятсизлик ҳисоблайди-ган японлар Хитойда нималар қилмадилар?! Ҳатто айрим мутахассислар, 30-йилларда дунёнинг ўзга сайёраларидан кўз илғамас ғайриинсоний ёвуз биоэнергиялар юборилиб, кишиларга таъсир ўтказилмадими экан, дейишгача бора-дилар. Тўғри, бадиий адабиёт ва жамият тараққиётининг ўз ривожланиш йўллари бор. Улар ўзаро бир-бирларига таъсир кўрсатсалар-да, ҳал қилувчи роль ўйнамасликлари мумкин. Лекин фақат давлат диктатураси ёхуд мафкура диктатураси бўлмаган жамиятда. Ё бўлмаса, уруш таърифини олайлик. Ҳаммасида бир хил: «Улуғ Ватан уруши...» Бу, ҳозир, менимча, барчажойда тугатилган бўлиши керак. СССРнинг биз учун ватан бўлма- ганлиги бугун биринчи синф ўқувчисига

ҳам маълум. Биз салкам ўн йил олдин уни ўз номи билан «Иккинчи жаҳон уруши», бу давр адабиётини эса «Иккинчи жаҳон уруши даври адабиёти» деб номлаганмиз. Бу гаплардан «совет даври адабиётини ўрганмаслик керак», «совет даври адабиётимиз - иккинчи сорт» деган маънолар чиқмайди албатта. Ўтган етмиш йил ҳам биз-нинг тарихимиз, ундан кўз юмиб бўлмайди. Адабиётимиз- нинг уч-тўрт авлоди шудаврда шаклланди. Қанчадан-қанча ноёб истеъдодлар етишдилар. Қанчадан-қанча талантли асарлар ёзилди. Лекин буларнинг деярли ҳаммаси бири озроқ, бири кўпроқ совет мафкурасига хизмат қилдирил-ган эди. Уларни ўрганиш керак, лекин изоҳлар билан ва мутлақо бугунги кун ва энг муҳими, Миллат ва Ватан ман- фаати нуқтаи назаридан ўрганиш керак. Узбек адабиётшунослигида бу қаидай ҳал қилинмоқда? 1997 йилда нашр этилган бир жилдлик «Ўзбекистон Республикаси» энциклопедиясида кейинги 130 йиллик узбек адабиётини даврлаштиришда янги бир концепция ўртага ташланди. Чунончи, XIX аср сўнгидан XX асрнинг биринчи ярмигача бўлган давр алоҳида ажратиб олинди ва «Миллий уйғониш даври узбек адабиёти» деб номланди. XIX асрнинг сўнгги чорагида самарали фаолият кўрсатган Муқимий, Фурқат, Комил Хоразмий, Ибрат, Феруз каби шоирлар бу адабиётнинг қалдирғочлари эди лар. Миллий уйғониш адабиёти моҳиятан янги адабиёт эди. Ва у мазкур давр учун хос бўлган қизғин ислоҳотчи-лик ҳаракати билан ёнмаён борди. Шунга кўра, бу ҳара-кат тарихимизда «жадидчилик», адабиёт эса «жадид ада биёти» ном олди. Жадидчиликиинг энг кизғин даври 1900— 1917 йилларга тўғри келган бўлса, жадид адабиётининг энг сермазмун ва сермаҳсул даври 1917-1929 йилларга тўғри келди. Чинакам янги узбек шеъри шу даврда шакл ланди. Чўлпон унинг бонийси бўлиб тарихга кирди. Узбек романчилик мактабининг зафарли юриши шу даврга тўғри келди. Абдулла Қодирий унинг асосчиси сифатида эъти-роф этидди. Замонавий адабиётшунослик фани худди шу йиллари Фитрат мисолида ўзини намоён қилди. Фитрат биргина янги адабиёт

илми эмас, биз учун тамом бегона бўлган янги адабий-бадиий тур - драматургияга ҳам асос солди. Аслида совет ҳукумати 20-йилларнинг ўрталариданоқ, ўзини хатарсиз сеза бошлаган биринчи кунларданоқ жадидчиликка қарши уруш эълон қилган эди. 1929 йил-дан кейин «Ким кимни енгади?» деган курашда ғолиб чиққандан сўнг жадидларни қатағон қилишга ўтди. Ма-салан, 1926 йилда Абдулла Қодирийгина қамоққа олиниб, кўп ўтмай чиқариб юборилган бўлса, 1929 йилда «Мунав-варқори ва унинг тўдаси» номи билан 87 киши қамоққа олинди ва 1931 йилда уларнинг энг машҳур вакилларидан беш киши отишга ҳукм қилинди. Жадид адабиёти мана шуидай шароитда ўзининг энг сара намуналарини ярата олди. 30-50-йиллар «социалистик реализм адабиёти» сифа тида баҳоланди. Бу ерда бир нарсани ҳисобга олиш керак. 1917-1929 йиллар адабиётида жадидчилик ғоялари - мил лий уйғониш руҳи билан бир қаторда шўровий мафкура ҳам ўз ифодасини топганидек, 30—50-йиллар «социа листик реализм адабиёти» даврида ҳам ўқтин-ўктин бўлсада, миллий туйғуни ифодалаган асарлар учраб тур-ган. Негаки, ижтимоий соҳада соф ҳодисани топиш ғоят мушкул. 1956 йил ва у билан бошланган «илмилиқ давр» адабий ҳаётимизда муайян силжишларга олиб келди. 60-йиллардан бошланган бу даврни биз «Янги уйғониш ва мус-тақиллик учун кураш адабиёти» деб номлаймиз. Ва унинг чегарасини 90-йилларнинг бошигача деб белгилаймиз. Ўйлаймизки, бу ҳам ёлғиз узбек адабиёти эмас, собиқ со вет салтанати доирасидаги барча миллий адабиётлар учун хосдир. Шу тариқа, узбек адабиёти мисолида XX аср, шу жум-ладан, совет даври адабиётини даврлаштиришнинг қуйи-даги варианти ўртага ташланди: 1. Миллий уйғониш даври адабиёти (1900-1929 йил-лар). 2. Социалистик реализм адабиёти (1930-1950 йиллар). 3. Янги уйғониш ва мустақиллик учун кураш даври адабиёти (1960-1990 йиллар). 4. Мустақиллик даври адабиёти ( 1991 йилдан кейин). Мазкур

даврлаштириш мутлакдикка даъво қилмайди, албатта. Лекин, ўйлаймизки, совет даври адабиётининг маълум хусусиятларини ўзида қамрайди. Шу жиҳатдан, фойдадан холи эмас. Хуллас, туркий халклар адабиётининг умумий манзарасини яратиш бугунги куннинг энг муҳим масалаларидан. Бу эса уни тартибга солишдан, лаврлаштиришдан бошланади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ислом Каримов ўзбекистон миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура, а.-жилд, -Т. «ўзбекистон» нашриёти,1996 2. Ислом Каримов Биздан озод ва обод Ватан қолсин, ғ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 3. Ислом Каримов Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир, қ-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 4. Ислом Каримов Бунёдкорлик йилидан, 4-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996 5. Ислом Каримов Янгича фикрлаш ва ишлаш-давр талаби, 5-жилд, -Т., «ўзбекистон» нашриёти, 1996

O'xshashlar

Мустақиллик ўзликни танимоқдир

Мустақиллик ва ижтимоий-гуманитар фанлар олдида турган долзарб масалалар

Миллий-маънавий тикланишнинг заминлари ва маданий муаммолари

Сўнгги жадид қиссаси

миллий ва умуминсоний маънавият хамда уларнинг узаро муносабати.