Бўҳронлар гирдобида амал учун кураш васвасаси - Milliy istiqlol g'oyasi - Referatlar

Бўҳронлар гирдобида амал учун кураш васвасаси

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

135.5 KB

Ko'chirib olish

Бўҳронлар гирдобида амал учун кураш васвасаси Мустақиллик арафасида ва унинг дастлабки йилларида мамлакатда халқ бирлиги, давлат равнаки, тинч-осойишта ҳаёт ҳакида қайғурган, бунёдкорлик ишлари билан машғул бўлган Президент Ислом Каримов сиёсатига қарши кучлар мавжуд эди. Бундай кучларнинг жиддий таҳлили уларни уч гуруҳга ажратиб ўрганишни такозо килади. Биринчи гуруҳга мустақиллик учун кураш жараёнлари тўлкинида вужудга келган ва тез орада давр синовига бардош беролмаган «Бир- лик» ва «Эрк» каби кучларни киритиш мумкин. Иккинчи гуруҳ шўролар даврида юқори лавозимларга эга бўлган ҳамда мустақиллик шароитида ўз мансаби, имтиёзлари ва хукмрон мавқеини йўкотиб қўйищдан кўрккан, номига мустақил давлатчилик тарафдори-ю, аслида эски макомини сақлаб колишга ҳаракат қилган мансабпараст фиркачилардан ибо- рат. Учинчи гуруҳни 80-йилларнинг охирида вужудга келган, исломнинг яшил байроғи остида хаёлий халифалик тузиш орзусидаги акидапарастлар ташкил этади. Ҳар учала гуруҳ юзаки Караганда ўзининг мазмун-мохдятига кўра фарқ қилса-да, уларнинг мақсади бир хил бўлган. Уларни халқ манфаатлари, миллат равнақи эмас, балки амал курсиси, ҳокимият шоҳсупаси қизиқтиргаи. Бу гуруҳ асосчилари ўз шахсий манфаатларини халқ ва миллат манфаат- ларидан юкори қўйган фитначи-амалпарастлардан иборат эди. Улар халқимизнинг ўша вақтдаги шўро хукуматининг сиёса- тига норозилигидан усталик билан фойдаланиб, ўзларини гўёки халқ ҳимоячилари сифатида кўрсатиб, аслида сиёсий ҳокимиятни кўлга олиш пайида бўлганлар. Бу кучларга хос бўлган умумий хусусиятлардан яна бири - улар халқимизнинг озодликка интилишидан фойдаланиб, уни жар ёкасига олиб бориб кўиишга уринишган, жамиятда бекарорлик ва носоғлом мухитни яратиб, халқни оломоига айлантиришга интилган, бир неча бор мамлакатимизда фукаролар урушини келтириб чикаришга ҳаракат қилган. Гапимизни исботлаш учун улар фаолиятига далиллар билан мурожаат қилсак.

Мустақиллик учун кураш жараёнида вужудга келган «Бирлик» ҳаракати, «Эрк» партияси фаоллари асосан ёзув-чи ва олимлардан иборат бўлиб, улар киска муддат ичида ўзларининг асосий фаолиятидан четлашиб, бир думалаб сиёсатчиларга айланиб колганининг ўзи ғайритабиий туюлса керак. Шунинг учун ҳам уларнинг ташкил топиш тарихига озгина тўхталмасак бўлмайди. «Бирлик» халқ ҳаракатига 1988 йил 11 ноябрда Абдурахим Пўлатов, Мухаммад Солиҳ томо- нидан асос солинган эди. Пекин бу ҳаракатнинг дастурига эътибор берадиган бўлсак, уларни бу ҳаракат асосчилари деб айтишга ҳам кийналиб коласан киши. Чунки 1988 йилнинг бошларида собик Иггифоқда, айникса, Болтикбўйи республи- каларида мустақиллик учун кураш анча кучга тўлган эди. Бу республикаларда турли Халқ фронтлари, «Саюдис» ва шунга ўхшаш кўплаб ташкилот ва ҳаракатлар пайдо бўлган эди. Юкорида номлари битилган «Бирлик» чилар ўз фаолия- тини Болтикбўйи республикаларидаги бу ҳаракатларнинг дастурларини оғишмай кўчиришдан бошлади. Бунда улар Ў збекистоннинг ўзига хос хусусиятларини - мавжуд шароит- ни, сиёсий муҳитни, кишиларнинг сиёсий маданияти даража-си ва бошқа омилларни ҳисобга олмасдан туриб, Болтикбўйи республикаларидаги ташкилотларнинг фаолиятини айнан такрорлашга ҳаракат қилишади. 1988 йил 3 июнда Вильнюсда республиканинг 35 нафар зиёлисидан иборат ташаббускор гуруҳ «Саюдис» номини олган ҳаракатга асос солди. Ҳаракатнинг асосий мақсади Литванинг мустақиллиги, демократия ва ижтимоий адолат учун курашдан иборат, деб белгиланди. Орадан роппа-роса беш ой ўтгач, 1988 йил 11 ноябрда худди шундай ҳаракат Ўзбекистонда ҳам тузилди. «Бирлик» деб номланган бу ҳаракатга, айтилганидек, Муҳаммад Солиҳ, Абдураҳим Пўлатов гўё «асос солдилар». 1988 йилда Болтикбўйи республикаларидаги ташкилот- лар ўз миллий рамзларини тиклаш учун зўр бериб ҳаракат бошлади. Бу ташкилотларнинг ўзига хос хусусияти шундан иборат эдики, бу мамлакатлардаги сиёсий вазият, кишилар нинг сиёсий маданияти даражаси тинч йўл билан ҳамда демократик усулларни кўллаган ҳолда дастурии мақсадларга эришиш имкониятини берар

эди. Бу ташкилот ва ҳаракатлар ўз мақсадларини амалга огаириш учун уюштирилган митинг- ларда халқни турли фитналарга берилмаслик, куч ишлатмас-лик, тинч йўл билан талабларнинг кондирилишига эришишга ундар эди. Биздаги «кўчирмакаш»лар эса уларга таклид қилиб, тез орада ўзбек тилига Давлат тили макомини бсриш ниқобида митингбозликни бошлаб юборишди. 1988 йилнинг 20 декабрида Тошкентда талабаларнинг биринчи митинги бўлиб ўтди. Лекин «бирлик»чилар ўзининг Болтикбўйидаги устозларидаи фарқ қилиб, дастлабки кунларданок, оғир- вазмин халқни ҳиссиётлари жунбишга келган оломонта ай лантиришга, куч ва зўрлик оркали ўз дастурии мақсадларига эришишга уринишди. Узларини сиёсатчи- демократлар деб кўрсатишга ҳар канча уринишмасин, сиёсатда ғоят муҳим бўлган сиёсий вазиятни тушуниб етиш, уни тахдил килишга уларнинг малакаси ҳам, саводи ҳам, фаросати ҳам камлик қилар эди. Буни куйидаги оддий мисолда кўрсатиш мумкин: 1987 йилда Болтикбўйи республикаларида Давлат тили учун кураш бошланган даврда Ўзбекистондаги сиёсий вазият би- лан Болтикбўйи республикалари ўртасидаги вазият тубдан бир-биридан фарқ қилар эди. Масалан, Литва ва Эстония каби республикалар асосан бир миллатли республика бўлиб, аҳолининг мутлак кўпчилигини туб миллат вакиллари таш- кил қилар, бу миллат вакиллари ҳам маданий, ҳам илмий соҳада, ҳам ишлаб чиқаришда ҳал қилувчи ўринларни эгал-лаган эди. Бундан фарқ қилароқ, Ўзбекистон кўп миллатли давлат экани, ўзбек тилига давлат тили мақомини бериб, Болтиқбўйидагидек киска муддатда барча фукароларни дав лат тилида сўзлашишга мажбур қилиш миллатлараро зид-диятларнинг вужудга келишига туртки бўлиши ҳисобга олинмаган эди. Бундан ташкари, иқтисодда, айникса, ишлаб чиқаришда юқори малакали инженер-техник кадрларнинг мутлак кўпчилигини русийзабон ишчи-ходимлар ташкил этишини эътиборга оладиган бўлсак, бу чора оғир иқтисодий шароитни бундан ҳам оғирлаштириши мумкин эди.

«Чала демократ»ларнинг бу сингари кўчирмакашлиги миллат ва унинг келажаги учун жуда қимматга тушиши-ни била туриб, бу ишга қўл ургани кишини ўйлантириб қўяди. «Бирлик»чилар ва «Эрк»чиларнинг ўзларига сиёсий ўқитувчи сифатида Болтикбўйи республикаларидаги ради-калларни танлагани уларни «лайлакнинг юришини қиламан деб бути йирилган чумчуқ» аҳволига солиб кўйди. Чунки узларини «демократия жарчилари» деб билган бу кишилар демократиянинг «Болтикбўйи варианти»ни тўгридан-тўғри Ўзбекистонда жорий этиб бўлмаслигини ё тушунмадилар, ё қўлидан кўчирмакашликдан бошқаси келмаслигини билиб, осонгина йўлни танладилар. Бу ўринда биз мана бу сингари саволдан ҳам ўзимизни олиб кочмаймиз: хўш, нима учун демократияни Болтиқбўйидан импорт қилиб келтириш мум кин эмас? Авваламбор, миллий қиёфасини йўқогишдан кўркмаган давлатгина ташкаридан бирор ғояни айнан ўзлаштириши мумкин. Чунки янгиликни бундай ўзлаштириш халқнинг менталитети, турмуш тарзи, миллий қадриятлари, руҳиятини топташни ва ҳаттоки, курбон килишни талаб этади. Мансаб курсисига жон-жаҳди билан интилаётган «бирлик»чиларнинг кўзига ўша пайтда халқнинг ўзига хослиги, миллий қадрият- лари кўринармиди? Иккинчидан, Болтикбўйи республикалари СССР тарки-бига охирги (40- йилларда) киритилган давлатлар бўлгани учун ҳам улар табиатан диктатор Иттифокдан дсмократик Европага яқин эди. Табиийки, 130 йиллик мустамлакачи-ликни бошидан кечирган ўзбекларга нисбатан бу давлат- ларнинг халқи демократик жараёнларга анча тайёр эди. Шу боис, уларнинг мустақиллик учун кураши эҳтирослар ва қон тўкишлар асосига эмас, қонунчилик ва инсоннинг ҳақ-ҳукуқлари асосига курилган эди. Лекин биздаги калта-фаҳм «демократия жарчилари» халқ бир кеча-кундузда ҳак- ҳукукларини таниб, намунали демократга айлаииб қолмаслигини кайдан билсин? Учинчидан, Литвада ўтказилган митинглар билан ўша пайтда Ўзбекистонда ўтказилган митинглар бир хил натижа билан тугашига кафолат

йўк эди. Чунки бу митингларнинг мақсадлари ўхшаш бўлса-да, уларга эришиш воситалари тур- лича эди. Агар Вильнюсдаги митингларда халқнинг қуроли унинг ҳак-ҳукуклари бўлган бўлса, Талабалар шаҳарчасидаги митингларда «бирлик»чилар ёшларни ибтидоий курол - тош ватаёқлар билан куроллантирди. Ҳокимиятталвасасидаги бу «даҳо»лар учун ғўр талабаларнинг ёшгина жонини сиёсий ўйинга тикиб юбориш нима бўлибди? Трртинчидан, агар киёсланаётган мамлакатларга жуғро- фий нуқтаи назардан ёндашадиган бўлсак, атрофдаги қўшнилар билан ҳисоблашишга тўғри келади. Болтикбўйи мамлакатларининг ён қўшнилари ким-у, бизни қандай давлатлар куршаб турибди? Мустақилликни кўлга киритгач, Болтикбўйи мамлакатларининг қўшнилари уларнинг кўлидан етаклаб Европа ҳамжамиятига олиб кирмокчи бўлган бир пайтда, бизнинг «жон қўшниларимиз»дан баъзилари халқимизни исломий халифаликка итариб киритиб, VII асрга қайтармокни ўйласа, баъзиларининг ўзи мустақилликка энди- гина эришиб, мустақил тараккиёт йўлини ҳали белгилаб ҳам олмаган эди. Болтикбўйи республикаларидаги ташкилотлар- нинг дастуридан ғояларни ўғирлаётганда минтакадаги ижти- моий-сиёсий вазиятни, қўшни мамлакатларнинг ниятларини ҳисобга олиш ксраклигига «доҳийча»ларнинг акли етмаган бўлса, халқда нима гуноҳ? Гарчанд, мустақиллик учун кураш даврида халқни ўз томонига оғдирадиган баландпарвоз шиорлар воситасида хокимиятга эришиш мумкин бўлса-да, лекин реал хокимият кўлга текканидан кейин бунёдкорлик ишларини амалга оширишда, давлат ва жамият қурилишини йўлга кўйишда ҳамда иқтисодни бошқаришда юкори малакага эга бўлиш ҳал килувчи ахамиятга эга эканини ҳаётнинг ўзи кўрсатди. Литванинг мустақиллиги учун курашда кескин чоралар-ни кўллашга мойиллиги билан ажралиб турган «Саюдис» республика мустақилликни кўлга киритганидан кейин ҳам ўзининг радикал кайфиятидан воз кечмади. Мустақилликка эришгач, давлатни бошқариш билан боглик мураккаб вази- фаларни ҳал килиш учун «Саюдис»нинг минимал сиёсий тажрибаси камлик килар эди. Шу сабабли бу

харакатнинг асосчилари давлат бошқарувидаги иккинчи даражали роллар билан каноатланишлари лозим эди. Аммо шахсий манфаат ва амал илинжи уларга тинчлик бермасди. СССР вақтида ком- муиистлар билан курашишга ўрганиб колган «Саюдис»чилар тинчликка кўника олмай, жамиятда низоларни авж олдириш йўлини танлашди. Натижада, «Саюдис» Сейм (парламент) га сайловларда маглубиятга учраган бўлса, президентлик сайловларида «Саюдис»нинг биринчи раҳбари В. Ландсбер гис эмас, балки посткоммунистлардан А. Бразаускас галаба козонди. «Саюдис» сайловларда маглубиятга учрагач, бунда халқни айблаган эди: «Сеймга сайловларда Литва ўз-ўзига хиёнат килди ва дунё учун хавфли бўлиб колди...» Энди Ватанимизга қайтайлик. Икки амалпарастнинг боши бир қозонда кайнамаслиги маълум бўлгач, 1989 йил- нинг сентябрида «Бирлик» халқ харакати иккига бўлинди. Шу кундан эътиборан «Бирлик» ўз номига мос бўлмай колди: «Бирлик»нинг сафларида бирлик йўколди. Унинг таркибидан Муҳаммад Солих бошчилигидаги гуруҳ ажралиб чиқиб, «Эрк» демократик партиясини тузишди. Муҳаммад Солих ўзининг бу қадами билан энди «Бирлик» доирасида демократия учун кураш гояси уни каноатлантирмаслигини, энди у хокимиятни эгаллашга даъвогар эканини кўрсатди. 1^991 йил 29 декабрда мукобиллик асосида бўлиб ўтган Ўзбекистон Республикаси Президентлигига биринчи сай ловларда И. Каримов ва М. Солиҳнинг номзодлари кўйилиб, халқнинг 86 фоиз овозини олган Ислом Каримов галаба козонди. «Эрк»чилар «Саюдис»чилардан фарқли ўларок, ўз мағлубиятида халқни айбламади, улар ўзларига бошқа «душман» танлади. У халқнинг иродаси билан сайланган Президент Ислом Каримов эди. Ҳаётни фақат ок ёки кора бўёкларда кўрадиган «Эрк»чилар учун душмансиз ҳаёт ҳаёт эмас эди, чунки улар доимо нимагадир қарши эмас, балки кимгадир қарши курашишга ўрганишганди. Илк душман сифатида коммунистларни танлаган «Эрк»чилар тез орада ўзлари учун бошқа душман образини яратишлари табиий эди. «Эрк»чилар эндиги чинқирик ва жазаваларида Президентни нишонга ола бошлади.

Вильнюсдаги сайлов натижалари гозасидан матбуотда ёзилишича, Литва халқи аслида жанжалларга, низоларга, зиддиятларга қарши овоз берди. Бу ҳакда «Летувос ритас» газстасининг 1993 йил 26 мартсонида: «Халк «Саюдис»иинг етакчиларида адолатли жамият киёфасининг гавдаланиши-ни кўрар эди. Афсуски, тез орада халқнинг улардан кўнгли колди», деб ёзилган эди. Содир бўлаётган воқеаларни чуқур таҳчил қилган «Саюдис» ташкилотчиларидан бири файласуф А. Юозайтисиинг фикрича: «Кутилмаган ҳодиса содир бўлди - ўтмишда колиб кетаётган сиёсий тагакилот, аниқроғи Литва компартиясининг колдиқлари икки йил ичида «Сагодис»дан «бир бош баланд» бўлиб колди... Агар «Саюдис»нинг рахбарлари ўз мағлубиятлари учун ўзлари йўл очиб берма- ганида эди, бу ташкилотнинг қўлидан хеч нарса келмас эди». Тез орада янги хукуматнинг олдида мухолифатнинг зарурлиги ҳакида масала кўндаланг бўлиб колди. Литванинг сиёсатчи- лари мухолифатга эҳтиёж хақидаги фикрларини матбуотда эълон кила бошласалар-да, улар «Саюдис» қиёфасида мухо-лифатни кўрмасдилар ёинки «Саюдис»дек мухолифатга эга бўлишни истамасдилар. «Саюдис» нафақат ҳукмрон партия мақомига эриша олмади, балки мухолиф партия сифатида хам яроксиз бўлиб қолди. Натижада, «Саюдис» ўз-ўзидан сиёсий саҳнадан йўқолиб кетди. Ўзбекистондаги сайловларда эса халқ иктидорли, тажри- бали, мулоҳазакор раҳбарга овоз берди. Халкимиз жиззаки, жанжалкаш, енгилтак кимса томонидан бошқарилишни ис- тамади. Аслидарақибидан атиги битта кам овоз олган бўл са да, иккинчи номзоднинг ҳаётий ҳақиқатни тан олиши, янги қонуний ҳукуматга бўйсуниши демократиянинг талаби эмас- ми? У ҳолда ўзини «демократия жарчилари» деб таништирган «Эрк»чиларнинг сайловдаги мағлубиятдан кейин хокимиятни ағдаришга чакирикларини кандай изохдаш мумкин? Бу - амалпарастлик васвасасидан бўлак нарса эмас. Литвада «Саю дис» раҳбарларининг хатолари ҳаракат аъзоларининг норо- зилигини тугдирган бўлса, «Эрк» раҳбарларининг бундай ноқонуний ҳаракатлари ҳам партия ичида қаршилик келтириб чикарди. «Эрк» партияси Тошкент шаҳар ташкилотининг собик котиби, профессор Шоди Каримов Муҳаммад Солиҳга

очик хатида («Халк сўзи» газстаси, 1993 йил 27 октябрь) жумладан шундай ёзади: «Сиз ўзининг шахсий манфаатини партия ва халқ манфаатидан юкори қўядиган, мансаб ва ҳокимият оғушида қеч нарсадан тап тортмайдиган, керак бўлса бу йўлда фуқаролар конини тўкиб бўлса-да, раҳбарлик шохсупасига чиқиш орзусида юрган, амбицияга берилган шахе бўлиб чиқдингиз. Суҳбатларимизда сиз хар доим «10-15 одамнинг кони тўкилса ҳам майли, бу халқнинг кўзини очади», дер эдингиз. Бу гапларнинг мағзини мен мана энди чақяпман. Яна бу жанобларнинг Ўзбекистонда демократия йўк, инсоний хуқуклар бўғиляпти деб айюҳаннос солишига ҳайрон қоласан киши. Ҳокимият тепасига фақат Муҳаммад Солиҳ келсагина демократия амалга ошган бўладими? Мен «Эрк» демократик партиясига Муҳаммад Солиҳ шахеини улуғлаш учун кирган эмасман. Партия раиси Муҳаммад Солиҳнинг бугунги кундаги ҳокимият учун кураш усули мента маъқул эмас ва «Эрк» демократик партиясидан чикканлигимни билдираман. Чунки мен ҳеч качон анархия йўлини, миллатни бебошларча иккига бўлиб, бир-бирига қарама-қарши курашга чорловчи йўлни кўлламаганман ва бу йўлни миллат ва юрт такдири учун энг хавфли ва фожиа- ли йўл деб биламан». Кўриб турганингиздек, бу очик хатда Муҳаммад Солиҳнинг кўпгина кирдикорлари фош қилинган. Лекин бу очик хатни унинг ракиби эмас, балки энг якин сафдошларидан бири ёзганини эътиборга оладиган бўлсак, Муҳаммад Солиҳ давлатни бошқариш у ёкда турсин, ҳагго биггагина партияни бошқаришга ҳам ожизлик қилганини кўрамиз. Шу ўринда, табиий бир савол туғилади. Литва халқи «Саюдис»дек мухолифатга эга бўлишни истамаган бўлса, нега чет эллик «дўстларимиз» ўзбек халқига фақат «Эрк»дек, «Бирлик»дек мухолифатни муносиб биладилар? Нега Ўзбекистонда мухолифатнинг йўклигида Президентни айбла- шади? Агар Президент Ислом Каримов мухолифат бўлишини истамаганида эди, у ўша пайтлардаёк Ўзбекистон Олий Кенгашининг X сессияси минбаридан туриб, «Демократия устун бўлган жамиятда конструктив соглом

оипозициянинг роли жуда катта бўлади. Бундай оппозиция жамиятнинг сиё- сий-ижтимоий ва иқтисодий ривожига ҳисса кўшади», деб айтармиди? «Саюдис»дан фарқ қилиб, «Эрк»чилар сайловларда мағлубиятга учраганидан кейин ўзини демократия тараф- дорлари деб атаса-да, энди ғайридемократик йўллар билан сиёсий ҳокимиятни кўлга киритишга ҳаракат килдилар. Улар ҳеч кандай қонунни, ҳаттоки Конституцияни менсимайдиган жиноятчилар гуруҳига айланди. Шундай экан, ҳеч кандай қонунни, ҳаттоки Конституцияни менсимайдиган жиноятчи гуруҳларни мухолифат деб бўладими? Халк сайлаган парламентни оск ости қилиб, унга мукобил ҳолда ноқонуний «Миллим мажлис» тузшига уринган, жазодан кочиб хорижга яширинса-да, виждон азобидан кийналиш ўрнига четдан ту- риб, Ватани шаънига мағзавалар тўкаётган инсон мухолифми ёки хоинми? Унинг учун нима кадрлирок: Ватанини янада обод кўриш истагими ёки ҳар кандай курбонлар эвазига бўлса ҳам ўзининг амал курсисига ташналигини қондиришми? Сиёсий найрангбозликлар аввал кўнорувчиликка, ке- йинчалик конституцион тузумни ағдаришга айланиб кетгани учун Ўзбекистон Республикасининг Олий Суди 1993 йил август ойида «Миллий Мажлис» катнашчилари устидан жи- ноий иш кўзғади. Шу йилнинг сентябрь ойида ўз низомига зид харакатларни амалга оширгани учун «Эрк» дсмократик партиясининг фаолияти тўхтатилди. Қарийб беш йил ичида «Эрк» партияси Ўзбекистон сиёсий майдонига шиддат би- лан кириб келиб, кўплаб тўқнашув ва тўполонлар келтириб чикаришга, Худодан тинчлик-омонлик сўрайдиган халқнинг кўнглини бездириб, охир-окибат ёмонотлик бўлиб, сиёсий саҳнадан чиқиб кетишга улгурибди. «Бирлик» ва «Эрк»нинг сиёсат оламига кириб келишида ҳам, унинг ўз олдига кўйган мақсадларида ҳам, мақсадларга эришиш учун танлаган радикал услубларида ҳам, сайловлар- даги мукарар мағлубиятидан кейинги лўттибозликларида ҳам, умри кискалигида ҳам «Саюдис»га нимададир

ўхшашликни, нимададир тақлидни, яна нимададир кўчирмакашликни пайқамаслик мумкин эмас. Энди бироз кўчирмакашлик ҳакида. Аслида кўчирма-кашлик халқаро мулокот тилида «плагиат» деб аталади. Ўзларини «демократия жарчилари» дсб аташни ёктирадиган «Бирлик»чилар ва «Эрк»чилар учун у қадар бегона бўлмаган бу атама ўзбек тилига айнан таржима қилинганда «ўғир- лаяпман» деган маънони англатади. Бу сўз аслида бировнинг асарлари, кашфиётлари, ихтироларини ўзиники дсб эълон килишга нисбатан ишлатилади. Барча мамлакатларда бун- дай ҳаракатлар учун жазо белгиланган. «Бирлик»чилар ва «Эрк»чиларнинг «бировга сездирмасдан» қўллаган сиёсий плагиатликлари учун эса тарихнинг ўзи ҳукм чиқариб бўлди. Улар шунчаки йўклик каърига сингиб кетмадилар, улариипг пешонасида «Ватан хоини», «чала демократ», «амалпараст шаллаки» тамгалари абадий муҳрланиб колди. «Бирлик» ва «Эрк»чиларга нисбат берилган бу лакаблар бизнинг жунбишга келган эҳтиросларимиз ҳосиласи эмас. Балки уларнинг ҳаракатларига холисона берилган баҳодир. Сўзимизнинг исботи сифатида «Бирлик» халқ ҳаракатининг дастурига мурожаат килайлик. Унинг муқаддимасида ёзили- шича, «Ўзбекистонда унинг яиги мавкеидан келиб чикиши лозим бўлган инкилобий ўзгаришлар бўлаётгани йўк». Луғатларда «инқилобий ўзгаришлар» бир сифат ҳолатидан иккинчи сифат ҳолатига сакраш йўли билан тез ўтиш, дея таърифланади. Шундай экап, «Бирлик»чиларнинг биргина шу инкилобпарастлик даьволари уларни «чала демократ» деб аташга тўла асос бўла олади. Демократияга сакраш йўли би лан киска муддатда эришиб бўлмаслигини билмайдиганларни яна кандай аташ мумким? Халк бир кунда ўз қадриятлари ва дунёқарашини 180 даражага ўзгартира олишига ким ишо-нади? Ҳаттоки халқнинг юкори сиёсий маданиятга эга вакил- лари ҳам Олий Кенгашнинг 1991 йилнинг 31 августидаги навбатдан ташкари сессиясида Президент Ўзбекистон муста- киллигини эълон қилганида, аввалига бу иарсани

«ҳазм» кила олмаган эдилар. Ислом Каримовнинг: «Нима, мустақилликдан чўчияпсизларми, нега карсак чалмайсизлар?» деган сўзларини эшитганидан кейингина халқ вакиллари бу ташаббусни карсак билан кўллаб- кувватладилар. Мустақиллик-ку, биз нинг азалий орзуимиз эди. Лекин, очиғиии айтадиган бўлсак, ўша пайтларда демократия биз учун мутлако янги тушунча эмасмиди? Шундай экан, «Бирлик»чилару «Эрк»чиларнинг демократия ҳақида айюҳаннос солиши - худди дсмократия- нинг нима эканини яхши тушунмаган ва демак, ҳали демо кратияга гайёр бўлмаган халқни чалғитиш, бошқача айтганда, амалпарастлик йўлида шаллакилик килишдан бўлак нарса эмас. Боз устига, демократия сари йўл узоқ давомли ва тадри- жийликни талаб этадигаи жараён бўлмаганидаэди, Америка халқи демократияга 200 йил давомида келмаган бўларди. Юкорида биз «Бирлик»чилар ва «Эрк»чиларни плагиат- да айблаган эдик. Лекин бу — уларнинг ягона нуксони эмас. Уларни популизмда айблаш учун ҳам барча асосларимиз бор. Сиёсий луғатларда «популизм» сўзи асосланмаган ваъдалар бериш йўли билан омма ҳиссиётларида ўйнаш, сафсата ва ёлғон- яшик гаплар билан халқда шуҳрат козонишга интилиш сифатида шарҳланади. Эътиборлиси шундаки, популизм ўтиш даврида, туб бурилишлар шароитида айниқса авж ола-ди. Популизмнинг ўзига хос «ажойиб» бир хусусияти бор: у кўнгил колишдан бошланиб, охир-окибат яна кўнгил қолиш билан тугайди. Бизда ҳам шундай бўлди: эски тузумдан ихло- си қайтган кишилар популистларнинг баландпарвоз гаплари, ҳаётдан узилган ваъдалари, жозибадор чакириқларга содда- ларча ишониб колдилар. Бирок популистларнинг ҳақиқат қиёфасидаги ёлғонлари фош бўлгач, халқнинг улардан ҳам ихлоси қайтди. Халк каттиқ алданганини, орзу-ҳаваслари амал курсиси йўлида курбон қилинганини ва асосийси, омманинг ҳиссиётларини «китиклаш» ҳокимиятга элтувчи оддий восита эканини тушунди. Сиёсатчи қанчалик радикал бўлса, у популистиқ усул-лардан кўпрок фойдаланишини тарихий ҳақиқат кўп бор исботлаган. Бу эса «демократия жарчиси» ниқоби остида аслида шафқатсиз диктатор яширинганини яна бир

карра исботлайди. Боз устига, популизм сафсатабозликнинг бир кўриниши ҳамдир. Шундай экан, ran сотиш ҳисобига кун кечирадиган Муҳаммад Солиҳдек инсоннинг салоҳияти ио-пулизмдан бошқа усулларни кўллашга ожизлик қилар эди. Барча популистларга теккан яна бир касал бор. У ҳам бўлса - сафсаталар билан эмас, ўзининг амалий ишлари билан халқнинг ҳурмат-эътиборини козонаётган фидойи стакчи-ларга тош отиш, уларга туҳмат қилишдир. «Эрк»чилар ва «Бирлик»чилар ҳам популизмнинг бу «неъмати»дан бебаҳра колгани йўк. Лекин халқимиз уларнинг бундай хуружларини «мевали дарахтга отиладиган тош» деб қабул килди, холос. Юкорида баён этганларимиз - якин ўтмишимизнинг аччиқ бир ҳақиқати. Қанчалик аччик бўлмасин, бу тарихий ҳақикатни тан олишга мажбурмиз. Афсуски, бу ҳақиқатни йўклик каърига кўмиб бўлмайди. Чунки тарих ўз табиатига кўра такрорланиш хусусиятига эга. Шу боис, бизга скадими- йўкми, бу тарихий воқеаларни яна бир бор ёдга олиш, уларни холисона баҳолаш ва зарурий хулосалар чикариш келажақда бундай нохуш ҳодисалар такрорланишининг олдини олади. Шундай экан, мустақиллигимизни мустаҳкамлаш йўлида ғов бўлган бошқа кучларнинг хам кирдикорларини очиб ташлаш биз учун фойдадан холи бўлмайди. 1991 йилнинг август ойи. «Қардош» республикалар-ии салкам бир ярим аср мобайнида мустамлакада ушлаб турган қизил империя ўзининг куни битганини сезиб, «жончикар» талвасага тушиб колди. 1991 йилнинг 19 авгус- тида бир гуруҳ амалпарастлар Москвада «ГКЧП» номи би лан тарих саҳифаларида шармандаларча муҳрланган давлат тўнтаришини амалга оширди. Бу кунларда дунё ҳамжамияти нафақат ҳокимият учун беўхшов курашнинг шубҳали ниҳоясини кўрди, балки «бўлинмас иттифок»нинг ич- ичидан зил кетганининг ҳам гувоҳи бўлди. Республикаларга миллий мустақилликни кўлга кири-тиш учун бундай кулай фурсат бўлиши мумкин эмас эди. Лекин бу имкониятдан озодлик йўлида фойдаланиш ўрнига халқнинг ҳуррияти эвазига бўлса-да, ресиубликанинг бирин- чи раҳбари курсисини эгаллаш иштиёкидаги

мансабпарастлар Ўзбскистонда хам топилиб колди. Президент Ислом Кари- мовнинг Ўзбекистонда эмаслиги қўл келган республиканинг ўша вақтдаги вице-президента Шукрулло Мирсаидовреспуб- ликада ГКЧПнинг барча карорларига сўзсиз итоат килиш ҳакида буйрук чикарди: «... Ўзбекистон ССРнинг барча вилоятлари ва Қора- калпоғистон АССРга! СССР вице-президента ўрток Г.И. Янаев- нинг СССР Президенти вазифасини бажаришга киришгани ҳакидаги Фармонга асосан, совет раҳбариятининг СССРнинг айрим жойларида Фавкулодда ҳолат жорий этиш ҳакидаги Баёнотига биноан, СССРда Фавкулодда ҳолат давлат кўмитаси (ГКЧП)нинг совет халқига мурожаати ва ўрток Г.И. Янаевнинг давлат ва ҳукумат бошлиқларига, БМТнинг Бош котибига йўллаган Мурожаатлари муносабати билан Ўзбекистон ССРнинг барча худудида СССРда Фавкулодда холат давлат кўмитаси фаолиятини якдиллик билан ва хар томонлама кўллаб-кувватлаш топширилсин... Ўзбекистон ССР вице-президенти Ш. Мирсаидов Ўзбекистон КП Марказий Кўмитаси котиби А. Ефимов Тошкент шахри. 1991 йил 19 август». Албатта, юзаки Караганда, оддийгина буйрук бўлиб кўринган бу ҳужжат аслида москвалик маисабдорга тош-кентлик амалпарастнинг таклиди эди, холос. Агар СССР вицс-прсзидснти Г. Янаев Президент М. Горбачевнипг Форосда дам олаётганидан устамонлик билан фойдаланиб, ГКЧП воситасида давлат тўнтаришини амалга ошириш ва охир-окибат ўзинииг ҳокимиятга ташналигини кондиришни мақсад қилган бўлса, Ўзбекистонда худди Янасвдек мавкени эгаллаган Ш.Мирсаидов Президент И. Каримовнинг расмий сафар билан Ҳиндистонда эканидап «моҳирона» фойдаланиб, бу фитначилар гурухининг жиноятларини кўллаб-кувватлаш билан тезда хокимиятга эришмокчи бўлди. Катта сиёсий тажрибага эга Г. Янасв Ш.Мирсаидовдаги амалпарастлик сифатларини илгаб, уни «ГКЧП» номи билан тарихда қолган сиёсий ўйинга тортди. Г Янаев гумашта танлашда адашма-ди. Бу ишларни,

табиийки, ўзининг мустақил фикрига эга, ҳийла-найранглардан нафратланадиган ва, энг асосийси, Ўзбекистоннинг мустақиллиги учун сидкидилдан кура-шаётган Ислом Каримов билан амалга ошириб бўлмасди. Ҳиндистон сафаридан қайтган Ислом Каримовнинг кейинги харакатларини бунинг исботи сифатида келтириш мумкип. У мустақилликка эришиш йўлидаги қатьиятини яна бир кар-ра намойиш қилиб, ГКЧП купларида қабул қилинган барча хужжатларни бекор килди, Ўзбекистон ССР Олий Кенгаши- иинг навбатдан ташкари сессияси минбаридап туриб, 1991 йил 31 августда Ўзбекистон Реснубликасининг мустақиллигини эълон килди. Уша кунлар Ўзбекистон учун хакикий си-нов вазифасини ўтади: Ўзбекистоннинг мустақиллиги учун кайғурадиган фидойи ким-у, Москванинг ноғорасига ўйнайдиган кимсалар ким зкани маьлум бўлди-колди. Ҳокимиятга ташналигини бу йўл билан копдиролмай колгаи Ш.Мирсаидов энди бошқа йўлни танлади. Энди у атрофига «уз одамлари»ни йигиб, улар оркали мавжуд сиёсатга, парламентга, Президентга ишончеизлик билди-риш ва шу йўл билан Президентлик лавозимини эгаллаш тадоригини кўра бошлади. 1991 йил 18-21 ноябрни, яьни Ўзбекистон Рсспубликаси Олий Кенгашинипг VIII сессия си бўлиб ўтадиган кунларни у ўз мақсад- муддаоларига стиш учун энг кулай фурсат деб билди. Худди шу кунлари сўз олган Ш.Мирсаидов ва унинг «командаси» дспутатлар орасига кутқу солиш, хукуматга ишончеизлик билдириш ва охир-окибат давлат тўнтаришини амалга оширишга зўр бериб уриндилар. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашинипг ўн тўртинчи чакирик VIII сессияси стенограммаси хам сессия «хужумкорлик» руҳида ўтганипи, Ш. Мирсаидов ва унинг гумашталари бу сессияга жиддий тайергарлик кўргани, бирок улар кўтарган масалалар мутлақо асоссиз зканини, боз устига улар мутлақо мантиксиз бир талаб - ўзлари қабул қилган қонунларни бузиш, уларга бўйсунмаслик талаби билан чикканлигини кўрсатади. Қонуи чикарувчи хокимиятнинг баьзи вакиллари ўзлари қабул қилган қонунни бузиш ташабоуси билан чикишинииг ўзи улар хокимиятга эришиш

йўлида барча нарсага тайер эканининг исботи эмасми? III . Мирсаидов бошлик гурух аввалбошда хам (ГКЧП билан боғлиқ фитна назарда ту- тилмокда), кейинчалик хам (Олий Кенгаш сессиясидаги хоинлик кўзда тутилмокда) сиёсий курашнинг энг ифлос усулини — фитна уюштириш, иғвогарликлар қилиш, одам- ларни ўчакиштириш каби усулларини танлагани КПССда обдан чиниққан бу кимсаларнинг асл башарасини кўрсатади. Бу гурух аъзолари аллакачон ким кандай мансабда ишлая-жагини ўзаро келишиб, хукумат портфелларини «бўлишиб олганлари» хам уларнинг амалпараст, сохта шон-шухратга ўч, энг ачинарлиси, бу нарсаларга эришиш учун ҳар канча курбонликларга тайёр эканини кўрсатади. Президент И. Каримов ва ссссияда катнашган соғлом фикрловчи ки- шиларнинг катъияти туфайли бу кўпорувчилар фитнасининг амалга ошмагани ҳам халқимизнинг толеи баландлигидан далолат беради. Афсуски, Ўзбекистондаги энг юқори мансабни эгаллаш орзусида жазавага тушганлар фақат М. Солиҳ ва А. Пўлатов бошчилигидаги миллатчи- кўчирмачилар ҳамда Ш. Мирсаи- дов бошчилигидаги кўғирчок- коммунистлардан иборат эмас. Бу ўринга даъвогарларнинг яна бир гурухи ўзларининг кора ниятларини исломнинг яшил байроғи остита яширишга урин- ган. Жамиятимиздаги бу кўпорувчи куч ислом радикализми бўлиб, мазкур оқим ўз сафларида исломнинг бузиб талкин қилинган ғояларига берилган ҳамда саробдан иборат ислом давлати куриш йўлида барча нарсаларни курбон килишга тайёр ёшларни бирлаштирган. Улар «Ислом лашкарлари», «Адолат», «Тавба» каби гуруҳлар оркали ўз фаолиятларини амалга оширишга ҳаракат қилганлар. Барчани шариат аҳкомларидан чекинишда ва жаҳолатда айблаган бу гуруҳлар ҳукуматга қарши йўналтирилган «шовқини зўр» хатти-ҳаракатлари билан амалпарастлик «пойгаси»да иштирок эта бошладилар. Исломий таълим баҳонасида, асосан, сиёсий жангариликка ўргатилган ҳамда мамлакатимиз танлаб олган дунёвий тараккиёт йўлини ин-кор этишни тарғиб

этувчи кичик-кичик тўгараклардан ўсиб чиққан бу радикаллар ҳокимият учун курашувчи кучларнинг учинчи гуруҳини ташкил этди. Бу ҳаракат аъзолари 1991 йилнинг декабрида Наманган - да собик вилоят партия кўмитаси биносини эгаллаб олиб, ҳукумат вакилларига қуйидаги талабларни илгари сурдилар: 1. Дунёвий тузумдан воз кечиш ва Ўзбекистонни исломий давлат деб эълон килиш. 2. Дунёвий қонунларни бекор килиш ва мамлакатда ша риат устуворлигини тан олиш. 3. Дунёвий мактабларни беркитиш ва ўғил болалар ҳамда киз болалар алоҳида ўқитиладиган мактабларга ажратиш. 4. Исломий кийинишга ўтиш, аёлларнинг эса ҳижобга ўралишини жорий этиш. 5. Намангандаги собик сиёсий таълим муассасалари би- ноларини ислом радикаллари ихтиёрига бериш ва ҳоказолар. 6. Улар илгари сурган бу жами 15 та талаб аслида ҳокимият- ни ислом радикалларига бериш талабини ифодалар эди. Ҳокимиятнинг уларга берилиши эса аслида ўзларининг «жиҳод килиш ҳукуки»дан фойдаланиб, улар назарида жиҳод қилиниши лозим бўлган барча-барчани: ўзга диндагиларни, ўзгача фикрловчиларни, дунёвий тараккиёт тарафдорларини, кискаси, кўнгилларига ёқмаган барчани истисносиз тарзда кириб ташлаш имконини берар эди. 7. Террористиқ усулларни кенг кўллаган, мамлакат ҳаётини издан чиқариш ва шу оркали давлатни кучсизлантириш йўлини танлаган радикаллар 1992 йил баҳорида ўз талабла-рининг жиддийлигини яна бир бор намойиш қилиб, расмий ҳокимиятнинг бир неча вакилларини гаровга олишди. Ке-йинчалик Тожикистон ва Афғонистон ҳудудидаги ҳарбий ҳаракатларда иштирок этган бу кучлар мазкур мамлакатлар- даги ҳарбий лагерларда тайёргарликдан ўтиб, Ўзбекистон Республикаси ҳудудида хам бир катор террористиқ жиноят- ларни содир этди.

8. Баъзи халқаро ташкилотлар Ўзбекистон ҳукуматини, гар- чи АҚШнинг Давлат департамента томонидан террористиқ гуруҳ деб эълон қилинган бўлса-да, Тоҳир Йўлдошев ва Жума Намангонийлар бошлик «Ўзбекистон ислом ҳаракати» билан музоқаралар олиб боришга ундади. Лекин энг демократик давлат ҳисобланган АҚШ ҳам экстремистиқ, террористиқ гуруҳлар билан ҳеч кандай музоқараларга киришмаслиги барчага аён-ку. Шу ўринда табиий бир савол туғилади: демо кратик давлатларнинг ўзлари террористиқ гуруҳлар билан му- зокарага киришмас экан- у, нега энди Ўзбекистон ҳукуматини ўз ҳудудида террористиқ ҳаракатларни амалга оширган гуруҳлар билан музоқара килишга ундайди? Шу муносабат билан якин ўтмишимизга яна бир бор мурожаат қилишимиз ўринли. 1991 йилда Наманганнинг собик обком биносини босиб олган Жума Намангоний ва Тоҳир Йўлдош бошчи лигидаги диний акидапарастлар Президент И. Каримовни куролсиз, соқчиларсиз — бир ўзини музоқарага чакирган эди. 9. Шўролар тузумидан аламзада бўлган, шу боис акидапа- растларнинг ёлғон даъватларига ипюнган минглаб бегуноҳ 10. кишиларнинг хаётини саклаб колиш, мамлакатда фукаролик уруши алангаланишининг олдини олиш мақсадида Президент Ислом Каримов ёлғиз ўзи Намангандаги музоқараларга бо- ришга рози бўлган. Узингиз ўйлаб кўринг: кайси бир давлат бошлиғи, мамлакат куролли кучларининг бош кўмондоғга бир ўзи, сокчиларсиз, хаётини гаровга кўйиб, кўзи конга тўлган, жоҳил одамларнинг олдига кириб борган? 11. Обком биносида тўпланган, дииий акидапарастлар то-монидан алданган минглаб одамлар «Оллоху акбар» деган ҳайкириклар билан Президентни кутиб олган эди. Президент- нинг ёлғиз ўзи келганини курган ва минглаб тарафдорлари куршовида ўзини шербаччадек ҳис қилган Тохир Йўлдошев Президеитга юкорида санаб ўтилган 15 та талабни қўйдй. Ҳар бир сўзидан кейин оломоннинг «Оллоху акбар» дсб хайқириши Т. Йўлдошевга гўё куч бағишларди. Президент Ислом Каримов ундан микрофонни тортиб олиб, ўта босиқ- лик ва катъият билан оломонни бузғунчилик ва биродаркуш-

ликдап тўхтатиб колди. Бинода тўпланган 10 мингга якин оломон Прсзидентнинг даъватини эшиггач, ўзининг каттик алданганини тушуииб етади. 12. Бу воқеа ким марду, ким номард, ким халқ осойишталиги- ни ўйлагаиу, ким ўз ўйинида халқни кўғирчок қилганини яна бир бор кўрсатди. Узингиз ўйлаб кўринг: алданиб, жаҳолат гирдобига кирган, кўзи конга тўлиб жазавага тушган оломон ни жиноятдан сақпаб қолиш учун ўз жонини гаровга кўйган Президент нима ҳакида кайгуряпти-ю, хаёлий халифалик ўрнатиш йўлида минглаб кишиларнинг хаётини конга бо-тиришга хам тайёр бўлган акидапарастларга нима керак? Мамлакатнинг ҳуқуқ-тартибот органлари, куролли кучлари унга бўйсунишига қарамай, бир ўзи минглаб аламзадалар орасига кирган давлат бошлиғи мардми ёки куролланган шериклари ва эхтирослари кўзини кўр қилган одамларнинг оркасига яширинган акидапарастларми? Президент билан учрашгач, тўпланганлар Т. Иўлдошевдан юз ўгирганларидан кейин акидапарастлар очикдан-очик жиноий харакатлар, террористиқ актлар йўлига ўтиб олди. 13. Фитна, қўпорувчилик, популизм, калтабинлик ҳамда тажрибасизликнинг аралашмасидан иборат ўйинлар - булар- нинг бари амалпараст гурухлар учун аслида битта мақсад, яъни хокимият тепасига чиқиб олиш йўлидаги найранглар эди. Бу ягона мақсад имконият туғилиши билан бир-бирини чоҳга ағдаришга тайёр турган, лекин хозирча бир-бири би - лан вақтинчалик боғликликда бўлишдан манфаатдор турли кутблардаги инсонларни бирлаштиради. Айтилганидек, бир- бирига зид ғояларни байроқ қилиб олган бу кучларнинг асл нияти — нима қилиб бўлса хам ҳокимиятга эга бўлишдир. Бу мақсадни амалга оширишда эса улар учун кўлланадиган услубларнинг сира аҳамияти йўк. 14. Моҳиятан ўрта аср феодал давлати бўлган «ислом хали- фалиги»ни қуриш мақсадида «ислом бирлиги» ғоясини бай- рок қилиб кўтариш янгилик эмас. Бирок ушбу эски «ашула»га ҳам ҳомийлик килмокчи бўлганлар чет элда истаганча то- пилади. Боз устига, мамлакат ичкарисида ҳам айрим

ўзини мутахассис хисоблаганлар пайдо бўлиб колдиларки, уларнинг даъво килишларича, «ислом халифалиги» - Ғарб давлатлари аерлар давомида қура олмаётган мукаммал демократия на- мунаси эмиш. 15. Бошқа томондан, сиёсат саҳнасида йўл топа олмаётган «Бирлик»чилар ҳам ўлмас қадрият - демократияни ўзига ниқоб қилиб олди. Ҳомийлар ёрдами учунгина демокра-тик қадриятларни шиор қилиб кўтарган бу кимсалар гоҳ у иттифокчи билан, гоҳ буниси билан тил бириктирар, гоҳида жангари миллатчилик ғояларини устувор билиб, гохида эса «асосийси ҳокимиятга эга бўлиш, қолгани бир ran бўлар» деган ўй-хаёллар билан фаолият юритар эди. «Бирлик»чилар 90-йиллардаёк панисломизм, экстремизм ва демократияни бирлаштиришга ҳаракат қилган эди. Буни куйидаги мисол- ларда ҳам кўришимиз мумкин. 16. 1990 йилнинг кузида америкалик бир журналист юр-тимизга ташриф буюриб, Фарғона водийсидаги исломий гуруҳлар ҳақида очерк ёзиш ниятини билдиради. У На-манганда кизик бир воқеанинг гувоҳи бўлади. Наманган 17. шаҳрида журналист ислом радикаллари раҳбарларидан бири, ўша вақтларда шаҳардаги Гумбаз масжиди имоми бўлиб ишлаётган Абдулаҳаддан интервью олади. Ушбу масжид атрофида «ислом халифалиги»ни қуриш истагида юрган ёш радикал-фаоллар тўпланган эди. Абдулаҳад ва унинг атро- фида йиғилган «Адолат», «Ислом лашкарлари», «Тавба» гуруҳларининг аъзолари бажонидил интервью бердилар. Боиси, акидапарастлар учун бундай интервьюлар муҳим бўлиб, шу орқали улар ўз ғояларини тарғиб қилар эди. 18. Интервью берувчилар журналистни «Бирлик» ҳаракати ва исломий радикал гуруҳлар фаолиятини мувофиқлаштириш мақсадида уюштирилаётган учрашувлардан бирига так-лиф килади. Журналист бу учрашувда «Бирлик» рахбари Абдураҳим Пўлатовнинг Абдулаҳад ва унинг тарафдорларини армия билан, айникса, зобитлар билан фаолроқ ишлашга ундаётганининг гувоҳи бўлади. Иштирокчилардан бири зобитларнинг

аксарияти бошқа дин вакиллари эканини ай- тиб, уларни ўз томонларига оғдириб олиш кийин кечишини маълум қилганида, А.Пўлатов қуйидагича жавоб беради: «Армиянинг кўмагисиз жамиятда катта ўзгаришлар қилиб бўлмайди. Шу боисдан, қанчалик кийин бўлмасин, миллати- дан қатъи назар, иложи борича кўпрок ҳарбийларни зудлик билан мусулмон қилишимиз керак». 19. Ажабланарли жойи шундаки, кейинчалик эълон қилинган водий ҳақидаги очеркда айнан ўша учрашув тафсилотлари ту- шириб қолдирилган, балки журналист шу билан Пўлатовнинг обрўсини саклаб колишга уринган. Бирок факт фактлигича қолади. Ҳокимиятга эришиш йўлида ҳар кандай миллийлик- ни бутунлай инкор этувчи панисломизмнинг миллатчилик билан, демократия ҳакидаги сафсаталар билан аралаштириб юборилгани шуни кўрсатадики, сиёсат улар учун шерикларга доимий хиёнатдан иборат бўлган ўйиндан бўлак нарса эмас. Яна бир мисол. Амалпарастларнинг ноғорасига ўйнайдиган кишилардан бири - Абдуманноп Пўлатов шерик ва ҳомийни танлаб ўтирмайдиганлар хилидан. У 1993 йили АҚШдан туриб, Ўзбекистонда инсон ҳукукларини «химоя» қилмокчи бўлади. А. Пўлатов ўша вақтлардаёк гаровга олиш каби оғир 20. жиноятлари билан ўзларининг асл башараларини кўрсатиб кўйган «Адолат», «Тавба» экстремистиқ ташкилотларининг аъзоларини зўр бериб оқлашга, уларни жазодан олиб колишга асосий эътиборини қаратади. Унинг таржимони, «Америка овози»да хизмат қилувчи афгон ақидапараст жангариси бу масалага дойр суҳбатларни таржима килаётганда дили яйраб кетарди. Абдуманнопнинг ҳомийси ва иш билан таъ- минловчиси билан танишадиган бўлсак, ғаройиб ҳолатнинг гувоҳи бўламиз. А. Пўлатовнинг фаолияти ўша вақтларда Мека Нафталин бошчилигидаги «Совет яҳудийларини ҳимоя килиш лигаси» томонидан маблағ билан таъминланар эди. Бирок бундан на Абдуманнопнинг ўзи ва на унинг серсокол таржимони хижолат чекарди...

21. Шўролар тузуми даврида ўз олдига қўйган мақсадини муваффакиятли амалга оширган мазкур ташкилотга ортикча эътироз билдирмаган ҳолда, пул ва ҳокимиятнинг қудратига қойил қолмай иложингиз йўқ. Пул боғланмас ришталарни, яъни панисломизм ва сионизмни битта ип билан чамбарчас боғлай олибди. 22. Навбатдаги мисол бир вақтлар фаҳш хатти-ҳаракатлари билан машҳур бўлган, кейинчалик катта сиёсатда иштирок этишни истаб қолган «улуғ ўзбек шоири ва қўшиқчиси» шах-си билан боғлиқ. Катта эҳтирос эгаси бўлган бу кичкина одам ҳамма жойда из колдиришга ҳаракат килар эди: унинг учун билинар-билинмас бўлсаҳам майли, асосийси, из қолса бўлди эди. Бу қўшиқчи «тарихда ўчмас из колдириш» мақсадида ўзининг ўта дабдабали номга эга бўлган «Туркистон ислом демократик партияси»ни ҳам тарғиб килишга уриниб кўрди. Мутахассислар эса ҳанузгача «қандай қилиб панисломизм, пантуркизм ва демократияни битта байрок остида бирлаш- тириш мумкин» эканига тушунолмай ҳайрон. Ўзбекистонда ҳокимиятга талабгор бўлган кучлар ораси- да исломий шиорлар ортига яширинган радикаллар, ўзини демократия жарчилари қилиб кўрсатувчи чаласаводлар, москвалик «катта оғалар»нинг этагини ўпиб юрган қўғирчоқ- коммунистларга хос умумий жиҳатлар ҳам бор. Хусусан, етакчиларининг манманлиги, жоҳиллиги, ҳокимиятга ўта ташналиги, экстремизм ва бузгунчиликка интилиши бу куч- ларнинг барчаси учун хосдир. Бири «учига чиқкан демократ», бири ўтакетган коммунист, бири такводор халифа бўла гуриб, бу кучларнинг бирлашиб колгани улар ҳокимият йўлида, кс- рак бўлса, шайтон билан хам шерик бўлишга тайёр эканини кўрсатади. Бундай шайтоннинг шериклари канчалик васваса қилсалар хам, бизни танлаган йўлимиздан адаштира олмайди.

Адабиётлар: 1.Асосий вазифамиз – Ватанимиз тараққиёти ва халқимиз фаровонлигини янада юксалтиришдир. Президент Ислом Каримовнинг 2009 йилда мамлакатимизни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш якунлари ва 2010 йилга мўлжалланган иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишларига бағишланган Вазирлар Маҳкамаси мажлисидаги маърузаси. Халқ сўзи, 2010 йил 30 январ. 2.Мамлакатимизни модернизация қилиш ва кучли фуқаролик жамияти барпо этиш – устувор мақсадимиздир. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ва Сенатининг қўшма мажлиси тўғрисида тўғрисида Ахборот. 2010 йил 28 январь. 3.Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т., «Маънавият», 2008. 4.Каримов И.А. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари. -Т.: Ўзбекистон, 2009. 5.Каримов И.А. Бизнинг бош мақсадимиз - жамиятни демократ-лаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир. Т., «Ўзбекистон», 2005. 6.Эргашев И. ва бошқ. Миллий истиқлол ғояси. Ўзбекистон Республикаси Олий таълим бакалавриат босқичи учун дарслик. -Т.: Академия, 2005, 3-30- бетлар.

O'xshashlar

Хозирги дунёнинг мафкуравий манзараси. Узбекистонда мафкуравий муаммолар. Хозирги замонда инсон калби ва онги учун кураш

Ғояга карши ғоя кураш давом этади

Ўзбекистонда инсон тараққиёти. Ҳамма нарса инсон учун, инсон манфаатлари учун

Маьнавий тахдидга карши маьрифий кураш-бугунги куннинг долзарб мавзуси.

Халқимизнинг мустақиллик учун кураши ва унинг босқичлари