logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Mexanika
  4. PARALEL VA JUFT KUChLAR

PARALEL VA JUFT KUChLAR

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

437.5 KB
Ko'chirib olish
PARALEL VA JUFT KUChLAR REJA: 1. Paralel kuchlarni qo&#39;shish. 2. Berilgan kuchni shu kuchga paralel 2 ta kuchga ajratish. 3. Bir necha paralel kuchlarni qo&#39;shish. 4. Juft kuchlar va ularning momenti. 5. Juft kuchlarning muvozanati. Ta&#39;sir chiziqlari bir-biriga paralel bo&#39;lgan kuchlar paralel kuchlar sistemasi deyiladi. Paralel kuchlarni qo&#39;shish deb, ularning teng ta&#39;sir etuvchisini aniqlashga aytiladi. Qattiq jismning A va B nuqtalariga bir tomonga yo&#39;nalgan ikkita paralel F 1 va F 2 kuchlar qo&#39;yilgan bo&#39;lsin (24-rasm). Ularning teng ta&#39;sir etuvchisini topish talab etilsin. A va B nuqtalarni to&#39;g’ri chiziq bilan tutashtirib, ularga o&#39;zaro teng, lekin AB to&#39;g’ri chiziq bo&#39;ylab qarama-qarshi yo&#39;nalgan T 1 vaT 2 kuchlarni qo&#39;yamiz . 24-racm Paralelogram qoidasiga muvoffiq avval F 1 va T 1 keyin F 2 vaT 2 kuchlarni juft-juft qilib qo&#39;shib teng ta&#39;sir etuvchi R 1 va R 2 larni hosil qilamiz. Teng ta&#39;sir etuvchi R 1 va R 2 kuchlarni ular kesishadigan 0 nuqtaga ko&#39;chirib, so&#39;ngra ularni F 1 va T 1 hamda F 2 va T 2 kuchlarga teng hamda paralel bo&#39;lgan tashkil etuvchilarga ajratamiz. Nuqtaga qo&#39;yilgan 2 ta T 1 va T 2 kuchlar o&#39;zaro muvozonatlashadi, bir to&#39;gri chiziq bo&#39;ylab ta&#39;sir etuvchi F 1 va F 2 kuchlar o&#39;zaro qo&#39;shilib, kattaligi shu kuchlar yigindisiga teng, yo&#39;nalishi ham shu kuchlar yo&#39;nalishi bilan bir xil bo&#39;lgan teng ta&#39;sir etuvchi R kuchni hosil qiladi. Ya&#39;ni R=F 1 + F 2 teng ta&#39;sir etuvchi kuch O nuqtaga qo&#39;yilgan. Bu nuqtani AB to&#39;gri chiziqda yotgan C nuqtaga ko&#39;chirish mumkin. Uchburchak OCB va BF 2 R 2 hamda uchburchak OCA va AF 1 R 1 larning o&#39;xshashligidan C nuqtaning vaziyatini aniqlaymiz. 2 2 T F BC OC  (9); 1 1 T F AC OC  (10) T 1 =T 2 bo&#39;lganligi uchun (1) va (2) ifodalardan quyidagiga ega bo&#39;lamiz 1 2 F F BC AC  (11) Bu proportsiyadan quyidagi nisbat kelib chiqadi. AB R ACBC FF AC F BC F    2121 Shunday qilib bir tomonga yo&#39;nalgan paralel 2 kuchni qo&#39;shish qoidasini quyidagicha ta&#39;riflash mumkin: Bir tomonga yo&#39;nalgan 2 ta paralel kuchning teng ta&#39;sir etuvchisi shu kuchlar yigindisiga teng va shu kuchlar yo&#39;nalgan tomonga yo&#39;naladi. Teng ta&#39;sir etuvchi kuch qo&#39;yilgan nuqta kuchlar qo&#39;yilgan nuqtalarini birlashtiruvchi to&#39;gri chiziqni shu kuchlarga teskari proportsional qismlarga bo&#39;ladi. Berilgan kuchni shu kuchga paralel 2 ta kuchga ajratish. C nuqtaga qo&#39;yilgan R kuchini biri A nuqtaga qo&#39;yilgan F1 kuchga teng bo&#39;lgan 2 ta paralel kuchga ajratish talab qilinsin. Ikkinchi F2 kuchning kattaligi va qo&#39;yilgan nuqtasi quyidagi nisbatdan topiladi. R=F 1 + F 2 va 1 2 F F BC AC  bundan F 2 =R-F 1 ; 25-rasm Shuningdek AC va BC berilgan bo&#39;lsa, R kuchni A va B nuqtalarga qo&#39;yilgan ikkita paralel F 1 ,va F 2 kuchlarga ajratish mumkin. F 1 ,va F 2 kuchlarning kattaligi quyidagi tengliklardan topiladi. AB BC R F 1 va AB AC R F 2 (12) Qarama- qarshi tomonga yo&#39;nalgan bir-biriga teng bo&#39;lmagan ikkita paralel kuchni qo&#39;shish . Qarama-qarshi tomonga yo&#39;nalgan kuchlar antiparalel kuch deyiladi. Bunday kuchlarni qo&#39;shishni ko&#39;ramiz. Qattq jismning A va B nuqtalariga qarama-qarshi tomonga yo&#39;nalgan 2 ta paralel kuch ta&#39;sir qiladigan bo&#39;lsin (26-rasm). Bunda F 1 >F 2 avval katta F kuchni shu kuch bilan bir tomonga yo&#39;nalgan ikkita paralel F va R kuchlarga ajratamiz. F 2 kuchga teng bulgan F 2 kuchni B nuqtaga qo&#39;yamiz. R = F 1 - F 2 kuch esa C nuqtadan o&#39;tadi. Uning (C nuqtani) vaziyati quyidagi proportsiyadan aniqlanadi. R F AB AC 2  yoki 2 1 2 F F F AB AC   (13) bundan AB F F F AC 2 1 2   F 1 ,va F 2 kuchlar o&#39;zaro teng va qarama-qarshi tomonga yo&#39;nalganligi uchun o&#39;zaro muvozonatlashadi. Endi R kuchni o&#39;zigina qoldi. Bu kuch F 1 ,va F 2 kuchlarning teng ta&#39;sir etuvchisidir. Demak. R= F 1 - F 2 ( 14 ) 26-rasm. Shunday qilib qarama-qarshi tomonga yo&#39;nalgan bir- biriga teng bo&#39;lmagan 2 ta kuchning teng ta&#39;sir etuvchisi, shu kuchlarning ayirmasiga teng bo&#39;lib, katta kuch yo&#39;nalgan tomonga qarab yo&#39;naladi. Juft kuchlar. Juft kuch momenti . Modullarni teng yo&#39;nalishlari qarama-qarshi va bir to&#39;gri chiziqda yotmagan ikkita F 1 , va F 2 paralel kuchlar juft kuchlar deyiladi. Shu F 1 , va F 2 kuchning ta&#39;sir chiziqlari yotgan tekislik juft kuchlarning ta&#39;sir tekisligi deyiladi. Juft kuchlar bir- birini muvozonatlamaydi. Chunki ular bir to&#39;gri chiziqda yotmaydi. Jismga qo&#39;yilgan juft kuch shu jismning aylantirmoqchi bo&#39;ladi. Juft kuchni xosil qilgan kuchlarning ta&#39;sir chiziqlari orasidagi eng qisqa masofa juft kuchning elkasi deyiladi. Juft kuchning jismga ta&#39;siri, ana shu juft kuchining elkasiga, kuchlarning modullari va yo&#39;nalishiga bogliq. Juft kuchlardan bittasini juft kuchlar elkasiga ko&#39;paytmasi juft kuchning momenti deyiladi. Agar juft kuchlarni F 1 , va F 2 deb ularning elkasini d deb belgilasak juft kuch momenti quyilagicha yoziladi. M=F.d Juft kuch momenti-vektor kattalik. Kuch momentining yo&#39;nalishi parma qoidasi bilan aniqlanadi. 27-rasm. M - vektorining yo&#39;nalishini quyidagi qoidaga asosan topish mumkin. M - vektori juft kuchlarning ta&#39;sir tekisligiga perpendikulyar bo&#39;lib, shunday yo&#39;nalganki, uning oxiridan qaralganda F 1 , va F 2 kuchlar juft kuchlarning ta&#39;sir tekisligini soat milining yo&#39;nalishiga teskari yunalishida aylantiradi. Agar juft kuchlar ta&#39;sir tekisligini soat mili aylanishi yo&#39;nalishida aylantirsa, juft kuchlar momenti manfiy aks xolda musbat deb qabul qilinadi. M=F.d deb yoziladi. Shartli ravishda F 1 , va F 2 aylanishi soat miliga teskari yo&#39;nalishida bo&#39;lsa (+) aks xolda (-) ishora bilan olish qabul qilingan. Bir tekislikda yotgan va momentlarining son qiymati o&#39;zaro teng, aylantirish yo&#39;nalishlari bir xil bo&#39;lgan juft kuchlar ekvivalent juftlar deb ataladi. Juftlarning ekvivalentligidan quyidagi xulosalar kelib chiqadi: 1) Juft kuchni uning tekisligida istalgan joyga ko&#39;chirish mumkin. Bu bilan juftning ta&#39;siri o&#39;zgarmaydi. 2) Bir juftni, uning jismga ta&#39;sirini o&#39;zgartirmagan xolda kuchlar xamda elkasi boshqacha lekin momenti va aylantirish yo&#39;nalishi xuddi birinchi juftnikiday bo&#39;lgan ikkinchi juft bilan almashtirish mumkin. 3) Juft kuchlar momenti vektori uchta elementni: juftlarning ta&#39;sir tekisligi vaziyatini, aylanish yo&#39;nalishini va momentning modulini ifodalaydi. Juft kuchlarni qo&#39;shish. Juft kuchlarning muvozonat sharti. Bir necha juft kuchlar momentlari M 1 ,.M 2 , … M n ta&#39;siriga ekvavalent bo&#39;lgan juft kuch momentini aniqlash juft kuchlarni qo&#39;shish deyiladi. Oldin 2 ta juft kuchlarni qo&#39;shishni ko&#39;raylik. Teorema: Juft kuchlar momentlarining geometrik yigindisi shu juft kuchlarga ekvavalent bo&#39;lgan juft momentiga teng. Ikkita F 1 va F 2 , F 3 va F 4 juft kuchlarning momentlari M 1 va M 2 bo&#39;lib, bu juftlar o&#39;zaro kesishadigan I va II tekisliklarga joylashgan bo&#39;lsin. Kuchlarni shunday tanlaymizki, F 1 =F 2 =F bo&#39;lsin. Bu juft kuch elkalarini d 1 va d 2 deb belgilaymiz (28- расм ). 28-rasm. KL tekisliklarning kesishish chizigi bo&#39;lsin F 1 va F 2 lar KL bo&#39;ylab yo&#39;nalgan va o&#39;zaro muvozanatlashtiruvchi kuchlar bo&#39;lsin. Agar bu kuchlarni tashlab yuborsak faqat juft kuchlar qoladi. Bu qolgan juft kuchlar ikkala juft kuchlarning ekvivalenti bo&#39;ladi. Bu ekvivalent juft kuchlarning elkasi d bo&#39;lib, momenti M =F d ga teng. Xaqiqatdan xam B D F uchun kosinuslar teoremasidan foydalansak,  cos 2 2 1 22 21 M M M M M    (15) va M 1 =F d 1 M 2 =F d 2 - ni xisobga olsak quyidagini xosil qilamiz. Δ QCBA dan F dd d d d ) cos 2 ( 2 1 22 21     gat eng, shuning uchun M = F. d bo&#39;ladi. Demak xaqiqatdan xam paralelogramning diagnali B F= M juft kuchlar F 2 va F 4 , momentining moduliga tengligini isbotladik. M  BC ya&#39;ni CBF = 90˚, M 2  F 4 va M 1  F 2 bo&#39;lganligi uchun BDF Y tekisligi F 2 ga tik bo&#39;ladi, ya&#39;ni < DBA = 90˚. Demak M vektori M = M 1 +M 2 bo&#39;ladi. Shunday juft kuchlar momentlarini qo&#39;shish qoidasi momentlar paralelogram qoidasi deyiladi. Momentlarning paralelogram yoki uchburchagini chizish bilan, teskari masalani, ya&#39;ni ixtiyoriy juft kuchlar momentlarini tashkil etuvchilarga ajratish mumkin. Fazodagi ixtiyoriy juft kuchlar sistemasining ekvivalent juft kuchlarining momenti tashkil etuvchi juft kuchlar momentlarining geometrik yigindisiga teng. Juft kuchlarning M ekvivalent momenti 0 ga teng bo&#39;lsa bu juft kuchlar o&#39;zaro bir-birini muvozanatlaydi.

O'xshashlar

KUCH MOMENTI VA JUFT KUCHLAR
Kuchning nuqtaga va o`qqa nisbatan momenti. Juft kuchlar. Juft kuchlarning momenti. Ekvivalent juftlar.
Kesishuvchi kuchlar sistemasi
FAZODAGI KUCHLAR TIZIMI
MEXANIK SISTEMA. TASHQI VA ICHKI KUCHLAR.