Жаҳон савдо ташкилоти доираларида стандартлаштириш - Metrologiya - Referatlar

Жаҳон савдо ташкилоти доираларида стандартлаштириш

Yuklangan vaqt:

21.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB

Ko'chirib olish

Жаҳон савдо ташкилоти доираларида стандартлаштириш Жаҳон савдо ташкилоти (ЖСТ) 1994 – йилда савдо музокаралари бўйича Қўмитанинг Якуний сессиясида ЖСТ ни тузиш тўғрисида Битимга мувофиқ ташкил этилади. Бу Битим Уругвайда ўтказилган саккиз йиллик (1986-1994 йй.) Кўптомонлама савдо музокараларига якун ясади. Сессия қатнашчиларининг таъкидлашича, ЖСТ нинг тузилиши халқаро иқтисодий ҳамкорликда янги даврни очади, барча халқларнинг фаровон яшаши учун анча оқилона ва очиқ кўптомонлама савдо тизими доираларида ишлашга кенг истакларни акс эттиради. ЖСТ ни тузишда савдо музокаралари қатнашчилари “ўзларининг савдо соҳасидаги муносабатлари ва иқтисодий сиёсати ҳаёт даражасини ошириш, тўлиқ бандликни ва ҳақиқий даромадлар даражасининг жиддий ва доимий ўсишини таъминлаш, талабнинг самарадорлиги, шунингдек ишлаб чиқаришни ва моллар ҳамда хизматлар савдосини кенгайтириш мақсадида амалга оширилиши лозимлигига таянишлари лозим”. Бунда иқтисодий ривожланишнинг турли даражаларида барқарор ривожланиш мақсадларида, атроф муҳитни ҳимоялаш ва асрашга интилган ҳолда дунё бойликларидан мақбул фойдаланиш лозимлиги эътиборга олиниши лозим. Бунда ЖСТ нинг кучи ривожланаётган мамлакатларга савдодаги тарифларни ва бошқа тўсиқларни жиддий қисқартириш ва халқаро савдо муносабатларида камситишларни бартараф этиш, савдода тарифлар бўйича Бош битим (ГАТТ) асосида анча яшовчан ва барқарор кўп томонлама савдо тизимларини яратиш йўли билан халқаро савдонинг ўсишида кафолатланган улушини таъминлашга йўналтирилади. Савдо тизимининг асосий принциплари: – камситишсиз савдо;

– тарифларни қисқартириш ва камайтириш йўли билан бозорга кириб боришни олдиндан билиш ва кенгайтириш (1995-2000 йй да ривожланган мамлакатларнинг молларга тарифлари 40 % га қисқарди); – оқилона рақобатни ривожлантириш; – иқтисодий ислоҳотларнинг ривожланишини рағбатлантириш. ЖСТ бўйича Битимнинг асосий қисми “Кўп томонлама савдо битимлари” ва “Қатнашчилар доираси чекланган Битим” номли ҳуқуқий ҳужжатлардан иборат (Чекловлар Битимларни қабул қилган ЖСТ нинг аъзоларига тегишли). Кўрсатилган битимларга, масалан, Хизматлар савдоси бўйича бош битим (ГАТС), маҳсулотни жўнатишдан олдинги инспекция, божхонадаги нархи, импорт маҳсулотни лицензиялаш, савдодаги техник тўсиқлар (СТТ) тўғрисида битимлар, фуқаролар авиатехникаси савдоси тўғрисидаги битим, сут маҳсулотлари, мол гўшти бўйича битимлар ва ҳ.к. киради. Ўзбекистон Республикаси ЖСТ га киришни мўлжалламоқда. Кириш тўғрисида 1994-йилда ариза берилган ва шу йилнинг декабр ойида киришга тайёргарлик бўйича Ишчи гуруҳ тузилди. Ўзбекистон республикаси 1998йилда ЖСТ га Ташқи савдо Режими тўғрисида Меморандум тақдим этди. ЖСТ га кириш учун Республика ташқи савдо режимини Европа Иттифоқи ва ЖСТ нинг талабларига мос келтириши лозим. Европа иттифоқи савдодаги техник тўсиқлар бўйича ўзининг қонунларини ЖСТ нинг қонунлари билан тўлиқ уйғунлаштирган. Шунинг учун Ўзбекистон қонунларини Европа иттифоқининг қонунларига яқинлаштириш ЖСТ нинг талабларига мувофиқликни таъминлайди. Бу масалани ҳал этиш учун 1999-й да Флоренцияда (Италия) Европа иттифоқи ва Ўзбекистон ўртасида Шерикчилик ва Ҳамкорлик бўйича Битим (ШҲБ) имзоланди. ЖСТ га киришга тайёрланиш мақсадида савдодаги техник тўсиқлар бўйича Битим ва фитосанитария тадбирларини қўлланиш бўйича Битим талабларини бажариш учун Ўзбекистон Республикасининг “Техник тартибга солиш тўғрисида” Қонуннинг лойиҳаси тайёрланди.

Савдодаги техник тўсиқлар (СТТ) бўйича Битим мақсадлари учун (ИСО/ МЭК 2:1996 O’zs DSt 1.10) да қабул қилинган атамалар ва таърифларнинг ўзи, лекин СТТ бўйича Битим контексти, предмети ва мақсадини ҳисобга олган ҳолда қўлланилади. СТТ бўйича Битим мақсадлари учун қўлланиладиган атамалар ва таърифлар: Савдодаги техник тадбирлар – Молларга бажарилиши мажбурий бўлган талабларни ўрнатиш ва амалга киритиш, шунингдек молларнинг бу талабларга мувофиқлигини мажбурий тасдиқлаш процедураларини қўлланишни ўз ичига олган техник сиёсат тадбирлари; Савдодаги техник тўсиқлар – Ватанда ва халқаро амалиётда қабул қилинган техник регламентлар ва стандартлар ёки мувофиқликни тасдиқлаш процедураларидаги талаблар ўртасидаги, кўпроқ чеклашларга эга бўлган фарқ, яъни техник регламентлар ва стандартларни яратишда қонун бўйича ўрнатилган мақсадларга эришиш учун зарурийдан ортиқча чекловга эга, натижада молларни жаҳон ёки ватан бозорида сотиш учун оддий тижоратдагига нисбатан қўшимча маблағ ва (ёки) вақт сарфлашга сабаб бўлувчи фарқлар. Техник регламент – Молнинг тафсилотлари ўратилган ҳужжат ёки бу тафсилотлар билан боғлиқ бўлган ишлаб чиқариш жараёнлари ва методлари, шу жумладан қўлланиладиган, риоя қилиниши мажбурий бўлган маъмурий низомлар. Ҳужжат молга, ишлаб чиқариш жараёни ёки методига нисбатан қўлланиладиган атамалар, белгилар, идишларга жойлаш, тамғалаш ёки этикетка ёпиштиришга талабларни ҳам ўз ичига олиши ёки фақат шундай талаблардан иборат бўлиши мумкин. Стандарт – Ваколатли идора томонидан тасдиқланган, умумий ва кўп марта фойдаланиш учун мўлжалланган қоидалар, қўлланмалар ёки молларнинг тафсилотларини ёки булар билан боғлиқ бўлган, риоя қилиниши мажбурий бўлмаган ишлаб чиқариш жараёнлари ва методларини ўз ичига олган ҳужжат. Бу ҳужжат ўз ичига атамалар, белгилар, тамғалаш ёки молга

тегишли этикеткаларни ёпиштиришга талабларни ҳам ўз ичига олиши ёки фақат шундай талаблардан иборат бўлиши мумкин. O’z DSt 1.10 да келтирилган таърифга асосан, стандартлар мажбурий ёки СТТ бўйича Битим мақсадларига мўлжалланган стандартлардан фарқли равишда, қўлланиши мажбурий бўлмаган ихтиёрий бўлиши мумкин. ЖСТ га аъзо бўлишнинг муҳим шарти стандартлаштириш бўйича миллий идоралар томонидан стандартларни тайёрлаш, тасдиқлаш ва қўлланишга оид виждонан яқинлашиш амалиёти Кодексини тан олиш ва риоя қилишдан иборат. Виждонан амалиёт Кодексини тан олган ва унга риоя қиладиган стандартлаштириш бўйича идоралар СТТ бўйича Битим принципларига риоя қилувчилар сифатида ЖСТ нинг аъзоси деб тан олинади. Ўз СДТ ни ислоҳот қилиш асосий йўналишлари фундаментал дастлабки шартга: маҳсулот, жараён, хизматларга талабларни ўрнатишнинг икки даражали тизимига ўтиш (риоя қилиниши шарт бўлган техник регламентларнинг талаблари ва талабларига риоя қилиш шарт бўлмаган стандартлар-ихтиёрий стандартлар) дан иборат. Ўзбекистонда, собиқ Совет Иттифоқининг бошқа давлатларидаги каби, мажбурий техник меъёрлар стандартларда, фармакопея мақолаларида, санитария, экологик, шаҳар қурилиш, ёнғиндан сақлаш, ветеринария, энергетик, транспорт қоидалари ва меъёрларида ва б. да ўрнатилган. Мажбурий ҳужжатлар турининг кўплиги мамлакатимиздаги ишлаб чиқарувчилар учун маҳсулот ва хизматларни яратиш ва сотишда ҳамда ташқи савдо алоқаларида қийинчиликлар туғдиради. Техник тартибга солиш доирасида халқаро иш амалиётига аста-секин ўтиш ва техник тўсиқлар бўйича Битим низомларига мос келтириш учун давлат стандартлаштириш тизимига “техник регламент”, “ихтиёрий стандартлар” тушунчалари киритилган. Ўзбекистон Республикасида қўлланиладиган меъёрий ҳужжатларнинг даражаларига халқаро, ҳудудий ва чет мамлакатларнинг миллий стандартлари киритилган.

Ҳозирги вақтда ДАК аъзо-давлатлар томонидан техник қонунлар ва уларнинг ҳуқуқий асослари бўйича ишлар фаол олиб борилмоқда. Ҳозирги кунда “Техник тартибга солиш асослари тўғрисида” миллий қонунлар Россия федерацияси, Беларус Республикаси, Украина, Қозоғистон, Молдава Республикаси, Қирғизистон Республикаси томонидан қабул қилинган. Бундан ташқари, 2003-йилдан бошлаб, давлатлараро манфаатга эга бўлган секторларда давлатлараро модель техник қонунларни қабул қилиш жараёни бошланди. МДҲ мамлакатлари томонидан янги техник тартибга солиш тизимига ўтиш тахминан 7 йилга режалаштирилмоқда. МДҲ мамалакатларининг иқтисодиётида содир бўлаётган юқори даражадаги интеграцияни, республика саноатида давлатлараро стандартларнинг кўплиги (фойдаланаётган ҳужжатларнинг умумий сонидан 60-80 фоизни ташкил этади), Ўзбекистоннинг яқин орада ЖСТ га киришини ҳисобга олган ҳолда техник тартибга солиш соҳасида МДҲ мамлакатлари билан келишилган ҳаракатларни ўтказиш зарур.

Адабиётлар : 1. Абдувалиев А.А., Авакян П.Г., Садыков А.Б., Умаров А.С., Хакимов О.Ш. Основы обеспечения единства измерений. Книга 1. – Ташкент, 2005. 2. Абдувалиев А.А., Алимов М.Н. Развитие и совершенствование систем стандартизации, метрологии и сертификации в Республике Узбекистан на период до 2010 года// Standart. – 2005. – №2. 3. Абдувалиев А.А., Алимов М.Н., Бойко С.Р., Мирагзамов М.М., Сабиров М.З. Основы стандартизации, сертификации и управления качеством. – Ташкент: Fan va technologiya, 2005. 4. Абдувалиев А.А., Авакян П.Г., Алимов М.Н., Гольцов В.Ф., Мирагзамов М.М., Сабиров М.З., Садыков А.Б. Основы стандартизации, сертификации, метрологии и управления качеством продукции. Учебное пособие. – Ташкент: Издательство ТГТУ, 2002. 5. Абдувалиев А.А. Некоторые аспекты совершенствования системы стандартизации в Узбекистане// Standart. – 2003. – № 2. 6. Алимов М.Н. Государственные научно-технические программы – важнейший фактор научно-технического прогресса// Standart. – 2004. – № 1. 7. Алимов М.Н. Реализация программ комплексной стандартизации в народном хозяйстве Узбекистана. – Т.: УзНИИНТИ, 1986.

O'xshashlar

Европа иттифоқи доираларида стандартлиштириш

СТАНДАРТЛАШТИРИШ

СТАНДАРТЛАШТИРИШ ХАКИДА

Стандартлаштириш объектлари

СТАНДАРТЛАШТИРИШ ДАВЛАТ ТИЗИМИ