O'lchash vositalari harakatining ustidan o'tkaziladigan davlat metrologik nazorati - Metrologiya - Referatlar

O'lchash vositalari harakatining ustidan o'tkaziladigan davlat metrologik nazorati

Yuklangan vaqt:

30.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

31.15234375 KB

Ko'chirib olish

O'lchash vositalari harakatining ustidan o'tkaziladigan davlat metrologik nazorati Reja: 1. Metrologik tekshiruv va nazoratning asosiy vazifalari. 2. Davlat metrologik tekshiruv va nazorati faoliyati.

1. Metrologik tekshiruv va nazoratning asosiy vazifalari. Metrologik tekshirish – O‘lchash jarayonida qatnashuvchi elementlar tafsilotlarining me’yoriy hujjatlarning talablariga muvofiqligini aniqlash va tasdiqlash bo‘yicha vakolatli idoralar va shaxslarning faoliyati. Metrologik tekshirish quyidagilardan iborat: – o‘lchash vosital a rining turlarini sinash va tasdiqlash; – o‘lchash vosital a rini metrologik attestatlash; – sinash vositalarini attestatlash; – o‘lchash vosital a rini qiyoslash; – o‘lchash vositalarini kalibrlash; O‘lchash vositalarini kalibrlash – o‘lchash vositalarining haqiqiy metrologik tafsilotlari (xarakteristikalari) ni aniqlash va tasdiqlash maqsadida, belgilangan sharoitlarda bajariladigan amallar majmui. – o‘lchashlarni bajarish va bajarish sifatini baholash metodikalarini metrologik attestatlash; – me’yoriy va texnik hujjatlarni metrologik ekspertizadan o‘tkazish; – metrologik xizmatlar, markazlar, laboratoriyalarni o‘lchash vositalarini qiyoslash, sinash, o‘lchash vositalarini, o‘lchashlarni bajarish metodikalarini metrologik attestalash, o‘lchash vositalarini kalibrlash va bu ishlarning bajarilishini msetrologik ta’minlash sifatini baholash maqsadida boshqa muayyan metrologik faoliyatga akkreditlashda qatnashish; – o‘lchash vositalrini tayyorlash, sotish va ijaraga berish faoliyatini ro‘yxatga olish; – muayyan metrologik tekshirish va nazorat turlarini amalga oshiruvchi xodimlarni attestatlash. Davlat metrologik tekshiruvi turlari: – o‘lchash vositalari xillarini sinash va tasdiqlash; – o‘lchash vositalari va o‘lchashlarni bajarish metodikalari ni metrologik attestatlash;

– o‘lchash vositalarini, shu jumladan etalonlarni qiyoslash, kalibrlash; – metrologik xizmatlar, markazlar, laboratoriyalarni sinash, qiyoslash, o‘lchash vositalarini va o‘lchashlarni bajarish metodikalarini metrologik attestalash, o‘lchash vositalarini bajarish metodikalarini metrologik attestatlash, o‘lchash vositalarini kalibrlash va boshqa muayyan metrologik faoliyat turlariga akkreditlash; – tadbirkorlik sub’yektlarining o‘lchash vositalarini tayyorlash, sotish, ijarag berish bo‘yicha faoliyatni litsenziyalashtirishda o‘rnatilgan metrolgik me’yorlar va qoidalarga rioya qilinishini baholash va tasdiqlash; – o‘lchashlarni bajarish va metrologik faoliyatning boshqa turlari sifatini baholash. Davlat metrologik tekshiruvi va nazorati idoralari tomonidan metrologik me’yorlar va qoidalariga rioya qilinishini tekshirish maqsadida amalga oshiriladi. Davlat metrologik tekshiruvi va nazorati metrologiya sohasidagi qonun talablariga muvofiq bajariladi. Metrologik teshiruv va nazorat o‘lchashlar birliligini ta’minlash, davlat va jamiyatni, atrof tabiatni o‘lchashlar ishonchsiz natijalarining salbiy oqibatlaridan himoya qilish maqsadlarida amalga oshiriladi. Metrologik tekshiruv va nazoratning asosiy vazifalari: - metrologi ya bo‘yicha qonunlarning va me’yoriy hujjatlar talablarining bajarilayotganligini tekshirish; - metrologik me’yorlar va qoidalarning buzilishiga yo‘l qo‘ymaslik, zarur bo‘lganda esa, oldini olish; metrologik tekshiruv va nazorat quyidagilarga nisbatan qo‘llaniladi: - o‘lch ov birliklari; - o‘lchash va sinash vositalari, shu jumladan etalonlar, modda va materiallar tarkibi va xossalarining standart namunalari, axborot-o‘lchash tizimlari; - o‘lchash va sinashlarni bajarish metodikalari; - o‘lchash va sinashlarning natijalari;

- o‘lchash vositalarini yaratuvchi, ishlab chiqaruvchi, foydalanuvchi, qiyoslovchi va ijaraga beruvchi, o‘lchashlarni bajarish metodikalarini yaratish, attestatlashni amalga oshiruvchi tadbirkorlik sub’yektlari; - o‘lchashlarni amalga oshiruvchi shaxslar; - metrologik talablar qo‘yiladigan boshqa ob’yektlar. Metrologik tekshiruv va nazorat quyidagilarga bo‘linadi: - davlat metrologik tekshiruvi va nazorati; - Yuridik shaxs tomonidan bajariladigan metrologik tekshiruv va nazorat. Metrologik nazorat – O‘lchash jarayoni elementlarining hoaltini va qo‘llanilishini hamda o‘rnatilgan metrologik me’yorlar va qoidalarga rioya qilinishini tekshirish bo‘yicha vakolatlangan idoralar faoliyati. Davlat metrologik xizmati o‘tkazadigan metrologik nazoratga quyidagilar kiradi: – o‘lchash vositalarini chiqarish, ularning holati va qo‘llanlishi, attestatlangan o‘lchashlarni bajarish metodikalari, o‘lchashlarning birxilligini ta’minlash, metrologik me’yorlar va qoidalarga rioya qilinishi ustidan nazorat qilish; – akkreditlangan metrologik xizmatlar, markazlar va laboratoriyalar metrologik faoliyatining muayyan turlarini bajarayotganda metrologik me’yorlar va qoidalarga rioya qilinayotganligini tekshirish; – savdo ishlarini bajarayotganda tasarrufidan chiqar il adigan mollar miqdorini nazorat qilish; – har qanday idishda qadoqlangan mollar miqdorini nazorat qilish. O‘zstandart Agentligining qarori bo‘yicha, davlat metrologik tekshiruvi va nazorati qo‘llaniladigan sohada, zarur bo‘lgan hollarda, metrologik nazoratning boshqa turlari va shakllari o‘rnatilishi mumkin. O‘lchash vositalarini chiqarish, ularning holati va qo‘llanilishi, sinashlar, o‘lchashlarni bajarish metodikalari, o‘lchashlar birliligini ta’minlash, metrologik me’yorlar va qoidalarga rioya qilinishi ustidan davlat metrologik nazoratini o‘tkazishda mos me’yoriy hujjatlarda o‘rnatilgan me’yorlar va qoidalarning

xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar tomonidan bajarilayotganligi tekshiriladi va baho beriladi. Bunda quyidagilar tekshiriladi: – o‘lchov birliklarining to‘g‘ri qo‘llanilayotganligi; – o‘lchash va sinash vositalarining holati; – o‘lchash va sinash metodikalarining qo‘llanilishi va ularga rioya qilinishi; – sinashlar, metrologik attestatlash, o‘lchash vositalarini qiyoslash, kalibrlashni o‘tkazish metrologik shart-sharoitlariga rioya qilinayotganligi; – o‘lchash vositalarini chetdan keltirish, ishlab chiqarishda tayyorlab chiqarish, sotish, ta’mirlash, ijaraga berishda metrologik qoidalarga rioya qilinishi; – metrologik ishlarni bajaruvchi xodimlarning o‘rnatilgan talablarga muvofiqligi. Metrologik nazoratning bunday turlarini o‘tkazish va mazmunini O‘zstandart Agentligi belgilaydi. Akkreditlangan metrologik xizmatlar, markazlar va laboratoriyalarning faoliyati ustidan metrologik nazorat akkreditlangan sub’yekt tomonidan metrologik me’yorlar va qoidalarning bajarilayotganligini tekshirish va baholashdan iborat. Savdo ishlar i ni bajarishd a tasarrufdan chiqariladigan mollar miqdori ustidan Davlat metrologik nazorati iste’molchining huquqlarini himoyalash maqsadida amalga oshiriladi va massa, hajm, uzunlik va boshqa fizik kattaliklarda ifodalangan mollar miqlorining to‘g‘ri aniqlanganligini tekshirish, foydalaniladigan o‘lchash vosiatlarining to‘g‘riligini aniqlashdan iborat. Nazoratning bunday turlarini o‘tkazish tartibini O‘zstandart Agentligi o‘rnatadi. Har qanday idishda qadoqlangan mollar miqdorini, ularni qadoqlashda va sotishda davlat metrologik nazorati, qadoqlangan idishni ochish bilan bog‘liq bo‘lgan, idishdagi molning massasi, hajmi, uzunligi yoki boshqa ko‘rsatkichlari molning etiketkasida ko‘rsatilgan hollarda o‘tkaziladi. Davlat metrologik nazoratining ko‘rsatilgan turini o‘tkazish tartibi O’z DSt 8.022:2002 de belgilangan.

Yuridik shaxsning metrologik xizmati amalga oshiradigan metrologik nazoratda, odatda, quyidagilar o‘tkaziladi: - o‘lchash vositalarining holatini va qo‘llanilishini tadqiq qilish; - o‘lchashlarni bajarish metodikalarining holati va qo‘llanilishini tekshirish; - o‘lchashlarning to‘g‘ri bajarilayotganligini baholash; - o‘lchash vositalarining qiyoslash va kalibrlashga o‘z vaqtida taqdim etilishini tekshirish; - o‘lchash vositalaridan foydalanish sharoitlariga, kalibrlashni o‘tkazish qoidalariga, kalibrlash va o‘lchash laboratoriyalarida ishlarni bajarish shart- sharoitlariga rioya qilinishini tekshirish; - metrologiya bo‘yicha me’yoriy hujjatlarning talablariga rioya qilinishini tekshirish. Metrologik xizmatlar to‘g‘risidagi nizomlarda yoki boshqa me’yoriy hujjatlarda metrologik nazorat bo‘yicha boshqa ishlar ko‘rsatilgan bo‘lishi mumkin. Bu maqsadda Yuridik shaxs metrologik xizmatni yoki boshqa kichik bo‘linmani tashkil qiladi, O‘zstandart Agentligi ishlarning mazkur turiga akkreditlagan chet tashkilotlarning xizmatlaridan, shuningdek davlat metrologik xizmati xizmatlaridan foydalanadi. 2. Davlat metrologik tekshiruv va nazorati faoliyati. Davlat metrologik tekshiruvi va nazorati – Davlat metrologik xizmati qonuniy belgilangan sohada amalga oshiradigan faoliyati. Qonuniy belgilangan sohada davlat metrologik tekshiruv va nazoratini Metrologiya bo‘yicha milliy idora – O‘zstandart Agentligi va unga qarashli Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar, shaharlar va tumanlardagi bo‘limlar (keyinchalik – davlat metrologik xizmat idoralari) amalga oshiradi.

O‘zbekiston davlat va xo‘jalik boshqaruv idoralarida, tadbirkorlik sub’yektlarida o‘lchashlar birliligini ta’minlash metrologik tekshiruv va nazoratni amalga oshirish uchun metrologik xizmatlar tashkil etilishi mumkin. Bunda metrologik xizmatlar: - vazirliklar va mahkamalarda – Davlat metrologik tekshiruvi va nazorati o‘lchashlar birliligini ta’minlash va o‘lchashlar doirasida tarmoq vazifalarini, metrologik tekshiruv va nazoratni amalga oshirish uchun; - davlat va xo‘jalik boshqaruv idoralarida, tadbirkorlik sub’yektlarida – birlashmalar tarkibiga kirgan korxonalar tomonidan topshirilgan o‘lchashlar birliligini ta’minlash bo‘yicha ishlarni bajarish uchun; - tadbirkorlik sub’yektlarida – o‘lchashlar birliligini ta’minlash va metrologik tekshiruv va nazoratni amalga oshirish uchun tashkil etiladi. YUqorida nomlari ko‘rsatilgan ob’yektlarga nisbatan davlat metrologik tekshiruvi va nazorati natijalari quyidagilarda foydalaniladigan o‘lchashlarga nisbatan qo‘llaniladi: - sog‘liqni saqlash va veterinariyada; - atrof muhit holatini tekshirishda; - oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizligini tekshirishda; - mehnat sharoitlari va transport harakatining xavfsizligini tekshirishda; - geodeziya va gidrometeorologik ishlarni o‘tkazishda, foydali qazilmalarni qazi sh da; - energiya tashuvchilarni ishlab chiqarish, iste’mol qilish va sifat va miqdorini tekshirishda; - moddiy boyliklarni hisobga olishda; - savdo-sotiq, bojxona, pochta va soliq ishlarini bajarishda; - telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatishda; - davlat xavfsizligini ta’minlashda; - zaharli, oson yonuvchi, portlovchi va radioaktiv moddalarni saqlash, tashish va yo‘qotishda;

- sertifikatlashtiriladigan mahsulotning xavfsizligini va sifat ko‘rsatkichlarini aniqlashda; - o‘lchash vositalari va metodikalarini davlat sinovlari, qiyoslash, kalibrlash, ta’mirlash va metrologik attestatlashda; - milliy va xalqaro sport rekordlarini ro‘yxatga olishda. O‘zbekiston Respublikasining me’yoriy hujjatlariga asosan davlat metrologik tekshiruvi va nazorati faoliyatning boshqa sohalarida ham qo‘llanilishi mumkin. O‘zstandart Agentligi o‘lchash vositalarini qiyoslash, metrologik attestatlash va sinash huquqini metrologik ishlarning bu turlari bo‘yicha akkreditlangan Yuridik shaxsga o‘rnatilgan tartibda berishi mumkin. Bunday hollarda metrologik xizmatlar, markazlar, laboratoriyalarga talablar O’z DSt 16.4:2001 va O’z DSt 8.006:1999 bo‘yicha aniqlanadi. “Metrologiya to‘g‘risida” Qonunga muvofiq davlat metrologik tekshiruvi va nazorati ob’yektlari quyidagilardan iborat:  etalonlar;  o‘lchash vositalari;  moddalar va materiallar tarkibi va xossalarining standart namunalari;  axborot-o‘lchash tizimlari;  o‘lchashlarni bajarish metodikalari;  xodimlar;  metrologiya me’yorlari va qoidalarida ko‘rsatilgan boshqa ob’yektlar. 4. Davlat metrologiya tekshiruvi va nazoratini o‘tkazish tartibi. Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati davlat metrologiya xizmati organlari tomonidan metrologiya normalari va qoidalariga rioya etilishini tekshirish maqsadida amalga oshiriladi. Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati metrologiya sohasidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiq amalga oshiriladi. 13-modda. Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati ob’yektlari

Quyidagilar davlat metrologiya tekshiruvi va nazoratining ob’yektlari xisoblanadi:  etalonlar;  o‘lchov vositalari;  moddalar va materiallar tarkibi hamda xossalarining standart namunalari;  axborot-o‘lchov tizimlari;  o‘lchovlarni bajarish uslubiyotlari;  metrologiya normalari va qoidalarida nazarda tutilgan o‘zga ob’yektlar. 14-modda. Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati tatbiq etiladigan doiralar Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati:  sogliqni saqlash, veterinariya, atrof-muhitni muhofaza qilish;  moddiy boyliklarni va energetika resurslarini hisobga olish;  savdo-tijorat, bojxona, pochta va solik operatsiyalarini o‘tkazish, telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatish;  zaxarli, engil alangalanuvchan, portlovchi va radioaktiv moddalarni saqlash, tashish hamda yo‘q qilib tashlash;  davlat mudofaasini ta’minlash;  mehnat xavfsizligini va transport harakati xavfsizligini ta’minlash;  sertifikatlanadigan mahsulotning xavfsizligi va sifatini aniqlash;  geodezik va gidrometeorologik ishlar;  o‘lchov vositalarini davlat sinovidan, tekshiruvdan, kalibrlashdan, ta’mirlash va metrologik attestatsiyadan o‘tkazish;  foydali qazilmalarni qazib olish;  milliy va xalqaro sport rekordlarini ro‘yxatga olishga nisbatan taqbiq etiladi. O‘zbekiston Respublikasining normativ hujjatlariga binoan davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati faoliyatning o‘zga doiralariga nisbatan ham tadbiq etilishi mumkin.

15-modda. Davlat metrologiya tekshiruvi va nazorati turlari Davlat metrologiya tekshiruvi quyidagi tarzda amalga oshiriladi:  o‘lchov vositalarining turlarini sinash va tasdiqlash;  o‘lchov vositalarini hamda o‘lchovlarning bajarilish uslubiyotlarini metrologik attestatsiya qilish;  o‘lchov vositalarini, shu jumladan etalonlarni tekshiruvdan o‘tkazish, kalibrlash;  o‘lchov vositalarini hamda o‘lchovlarning bajarilish uslubiyotlarini sinash, tekshiruvdan o‘tkazish, metrologik attestatsiya qilish, o‘lchov vositalarini va metrologiya faoliyatning boshka muayyan turlarini kalibrlash xukukiga ega bo‘lishi uchun metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalarini akkreditatsiya qilish;  Yuridik va jismoniy shaxslarning o‘lchov vositalarini tayyorlash, realizatsiya qilish, ularning ijarasi bilan shugullanishga doir faoliyati litsenziyalanayotganda mazkur shaxslarning belgilangan metrologiya normalari va koidalariga rioya etishlarini baholash hamda tasdiqlash;  o‘lchovlarning bajarilish sifatini va metrologiya faoliyatining boshka turlarini baholash.  Davlat metrologiya nazorati:  o‘lchov vositalarini tayyorlash, ta’mirlash, ularning ijarasi bilan shugullanish, ularni realizatsiya qilish, ularning h olati va q o‘llanilishi (fizik o‘lchamlar birliklari etalonlarini, moddalar va materiallar tarkibi hamda xossalarining standart namunalarini, o‘lchov tizimlarini ko‘shgan h xolda);  o‘lchovlarning bajarilish uslubiyotlarining ko‘llanilishi;  belgalangan metrologiya normalari va koidalariga rioya etilishi hamda akkreditatsiya kilingan metrologiya xizmatlari, markazlari, laboratoriyalari faoliyati ustidan amalga oshiriladi. (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni taxriridagi kism), (Oldingi taxririga karang)

Zarur xollarda "O‘zstandart" karoriga binoan metrologiya tekshiruvi va nazoratning boshka turlari va shakllari ham belgilanishi mumkin. (O‘zR 25.04.2003 y. 482-II-son Qonuni taxriridagi kism), (Oldingi taxririga karang)

Nazorat uchun savollar. 1.Metrologik tekshiruv nima? 2. Metrologik nazoratning asosiy vazifalari nimalardan iborat? 3.Davlat metrologik tekshiruv haqida gapirib bering. 4. Davlat nazorati faoliyatini tushuntirib bering. 5 . Davlat metrologik tekshiruvi va nazorati ob’yektlari q aysi lardan iborat ? 6 . Metrologik nazorat nima?

O'xshashlar

Standartlar va o’lchov vositalari ustidan davlat nazorati

O'ramlarga qadoqlangan tovarlar miqdori ustidan davlat metrologiya nazorati

Standartlashtirish bo‘yicha Davlat nazorati

Standartlashtirish bo‘yicha Davlat nazorati

Metrologik xizmat va metrologik ta’minot