Mahsulotlar haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash - Metrologiya - Referatlar

Mahsulotlar haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

340 KB

Ko'chirib olish

Mahsulotlar haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash Reja. 1. Mahsulot sifati va sifat boshqaruvi. .2. Mahsulotlar haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash. Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

Tayanch so‘zlar: mahsulot sifati, sifatni o‘lchash, sifatni boshqarish, shtrix- kod. 1. Mahsulot sifati va sifat boshqaruvi Belgilangan mahsulotning sifat ko‘rsatkichlarining nomenklaturasini tanlash, bu ko‘rsatkichlarining qiymatlarini aniqlash va ularni asos bo‘luvchi qiymatlar bilan taqqoslashni o‘z ichiga oluvchi ishlarning yig‘indisi mahsulot sifatining darajasini baholash deb ataladi. Mahsulot sifatining darajasini baholash uchun mahsulotlar ikkita turkumga bo‘linadi: foydalanishda sarflanadigan mahsulot; o‘z resursini sarflaydigan mahsulot. Mahsulot sifatining ko‘rsatkichlar nomenkulaturasini tanlab olishni asoslash quyidagilarni inobatga olgan holda amalga oshiriladi: mahsulotni ishlatilishidagi sharoitlarini va vazifasini; iste’molchilar talablarining tahlilini; mahsulot sifatining tavsiflanuvchi tarkibini va tuzilishini; sifat ko‘rsatkichlariga bo‘lgan asosiy talablarni. Mahsulot sifatiga ta’sir etuvchi omillarni to‘rt toifaga bo‘lish mumkin: texnikaviy; tashkiliy; iqtisodiy; ijtimoiy. Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

Texnikaviy omillarga uskunalarning jihozlanish, asboblarning hamda nazorat vositalarining, texnikaviy hujjatlarning holati; dastlabki materiallar, yarimfabrikat-larning sifati va shunga o‘xshashlar kiradi. Tashkiliy omillarga rejalik, bir maromda ishlash, texnikaviy xizmat va uskunalarni ta’mirlash; materiallar, komplektlanuvchi buyumlar, jihozlanishi, asboblarni texnikaviy hujjatlar va nazorat vositalari bilan ta’minlanganligi, ishlab chiqarish madaniyati; mehnatni ilmiy asosda tashkil etish; ovqatlanish va ish vaqtida dam olishni tashkil etish va boshqalar kiradi. Iqtisodiy omillarga mehnatga pul to‘lash shakllari, oylik maoshning miqdori; yuqori sifatli mahsulotni va ishni moddiy rag‘batlantirish; mahsulotning yaroqsizligi uchun oylik maoshidan ushlab qolish; uning sifat darajasi; tannarxi; mahsulotning bahosi va shunga o‘xshashlar kiradi. Ijtimoiy omillarga kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo‘yish; malaka oshirishni tashkil qilish; ilmiy-texnikaviy ijodni, ijodkorlik va ixtirochilikni tashkil etish, turmush sharoitlari, o‘zaro munosabatlar, jamoadagi psixologik iqlim va tarbiyaviy ishlar kiradi. Sifat xalqasi modeli Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

1Marketing, mahsulotning bozorgirligini o‘rganish, izlanish olib borish 2Loyihalash va texnik talablarni ishlab chiqish 2Moddiy texnik ta’minot 3Texnologik jarayonni tayyorlash va ishlab chiqish 4Mahsulotni ishlab chiqarish 5Mahsulotni sinash va nazorat qilish 6Mahsulotni qadoqlash (upakovka) va saqlash 7Mahsulotni taqsimlash va sotish 8Montaj va ekspluatatsiya qilish 9Xizmat qilishda texnik yordam ko‘rsatish 10Chiqindilarni qayta ishlash, utilizatsiya qilish. Mahsulot sifatining tashkil topishi, uning hamma hayotiy bosqichlarida: tadqiqot va loyihalash ishlarida; ishlab chiqarishda; muomalada; iste’molda yoki ishlatishida namoyon bo‘ladi. Tadqiqot va loyihalash ishlari mahsulotning sifatini oshirilishida belgilovchi o‘rinni egallaydi. Bu bosqich sifatni tashkil topishining boshlanishi hisoblanib, bunga ilmiy-texnika taraqqiyotining qo‘llanishi natijasida hamda meyoriy hujjatlarni mahsulot ishlab chiqarish uchun uni muomalada, iste’molga yoki ishlatilishiga belgilangan iqtisodiy ko‘rsatkichlariga rioya qilgan holda tayyorlash natijasida erishiladi. Bu bosqichda quyidagi tadbirlar amalga oshiriladi: andozalar, sifat ko‘rsatkichlariga ega bo‘lgan namunalarga yo‘naltirilgan ilmiy- tadqiqot, tajriba-konstruktorlik va boshqa ishlarni bajarish; meyoriy hujjatlarni ishlab chiqish va joriy qilish; Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

standartlarga rioya qilinishida o‘z-o‘zini nazorat qilishini amalga oshirish; mahsulot sifatining darajasini istiqbollash va meyorlash; mahsulot sifatini rejalangan darajasiga erishish, turli usullarni tayyorlash choralarini joriy qilish, sinash va nazoratga yo‘naltirilgan konstruktorlik va texnologik tadbirlarni ishlab chiqish; bizda va xorijda chiqarilayotgan shu xildagi mahsulot sifati haqidagi axborotni tahlil qilish; mahsulot sifatining ko‘rsatkichlarini va shuningdek sifat darajasini baholashni tasniflash va aniqlash. Mahsulot sifatini boshqarish tizimlari ishlab chiqish bosqichida texnikaviy darajani rivojlanishini doimo yuqori sur’atlarda bo‘lishini ta’minlaydi. Murakkab va mas’uliyatli buyumlar uchun ishlab chiqishda sifatni boshqarish jarayonida maxsus ish rejalari tuziladi. Maxsus konstruktorlik ilmiy-tadqiqot yoki loyihalash institutlarida, sanoat korxonalarida konstruktorlik texnologik bo‘lim (byuro) larda yangi mahsulot namunalarini ishlab chiqish mumkin. Bunda asosiy e’tibor ushbu buyum namunasi haqiqatdan yangi bo‘lishligiga yoki ishlab chiqarishdagi buyumlarni takomillashganligiga qaratiladi. Mahsulotni ishlab chiqarishga tayyorlash bosqichida optimal texnologik jarayonlarni tanlash qiyin va u ma’suliyatli vazifa, chunki bu bosqichda doimiy texnologiyaning qiyinlashishi hamda ishlab chiqarishning iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yaxshilash zaruriyati bo‘ladi. Tayyorlash bosqichida mahsulot sifatini oshirish korxonaning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Mahsulotni ishlab chiqarish bosqichida esa quyidagi tadbirlar amalga oshirilishi mo‘ljallanadi: mahsulotni bevosita tayyorlash; Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

uskunalarning, jihozlarning, nazorat o‘lchash texnikasining sifatini kerakli darajada bo‘lishini ta’minlash va nazorat qilish; mahsulot sifatini oshirish, yaroqsizlikni oldini olish, meyoriy hujjatlarga mos kelmaydigan mahsulot ishlab chiqarish sabablarini bartaraf qilish tadbirlarini tayyorlash va amalga oshirish; meyoriy hujjatlarni joriy qilish va ularga qat’iy rioya qilish; korxonaga tushayotgan xom ashyoning, materiallarning, yarimfabrikatlarning komplektlanuvchi buyumlarning kirishdagi nazoratini o‘rnatish; chiqarilayotgan mahsulotning ish bajarishdagi, qabuldagi va sinashdagi nazoratini o‘rnatish; tekshiruvchan nazoratga, meyoriy hujjatlarga rioya qilish; ishlatilish bosqichidagi mahsulotning sifati haqidagi axborotni yig‘ish va to‘plash, uning yaroqsizligini, u haqidagi shikoyatlarni hisobga olish va tahlil qilish; xom ashyo, materiallar, yarimfabrikatlar, komplektlanuvchi buyumlarni va tayyor mahsulotni omborlarda, korxona ichidagi transportlarda meyoriy hujjatlarning talablariga binoan olib yurilishini ta’minlash va nazorat qilish; belgilangan sifat darajasidagi mahsulotni chiqazishda korxonaning xodimlarini moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish. Ishlab chiqarish birlashmalarida, korxonalarda ishlab chiqarish bosqichida qo‘yilgan maqsadlarga va vazifalarga erishishda mahsulot sifatini boshqarish tizimlari ta’minlaydi. 2. Mahsulot haqidagi ma’lumotlarni standartlashtirish va kodlash Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

Ba’zan biror mahsulot xarid qilganimizda uning ko‘rinarli joyida yoki etiketkasida har xil qalinlikdagi chiziqlar va raqamlar bilan belgilangan shakllarni ko‘rishimiz mumkin. Ularga shtrix-kod nomi berilgan. Xo‘sh, shtrix-kodlar nima va qachon paydo bo‘lgan? Shtrix-kodlardan mahsulotlarga nisbatan tadbiq etish g‘oyasi ilk bora 30-yillarda AQSH ning Garvard biznes maktabida yaratilgan bo‘lib, undan amalda foydalanish bir necha o‘n yillardan so‘nggina, ya’ni, 60-yillardan boshlangan. Shtrix-kodlarni dastlabki qo‘llovchilar temir yo‘lchilar bo‘lib, shu usul orqali temir yo‘l vagonlarini identifikatsiyalashtirilgan. Mikroprotsessor texnikasining gurkirab rivojlanishi 70-yillardan boshlab shtrix-kodlardan keng ravishda foydalanish imkonini yaratdi. 1973 yil AQShda Mahsulotning Universal Kodi (IPC) qabul qilinib, 1977 yildan boshlab esa Yevropa Kodlash Tizimi YEAN (European Article Numbering) ta’sis etildi va hozirda undan nafaqat Yevropada, balki boshqa mintaqalarda ham keng ravishda foydalanilmoqda. Shtrix-kod ketma-ket almashinib keluvchi qora (shtrix) va oq (probel) rangli, turli qalinlikdagi chiziqlardan iborat bo‘lib, bu chiziqlarning o‘lchamlari standartlashtirilgan. Shtrix-kodlar maxsus optik qurilmalar - skanerlar yordamida o‘qishga mo‘ljallangan. Uning vositasida, mikroprotsessorlar orqali shtrixlar raqamlarga dekoderlanib, mahsulot haqidagi ma’lumotlar kompyuterga uzatiladi. Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan davlatimizda O‘zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilayotgan tovarlarni shtrixli kodlash kiritilmoqda. “GS1 International” (YEAN Uzbekistan) (Belgiya, Bryussel) xalqaro assotsiatsiyasi tomonidan bizning mamlakatimizga 478 raqamli identifikatlashtirish kodi berildi. U bo‘yicha bu tovar qayerda ishlab chiqarilganligini aniqlash mumkin. Mamlakat kodidan keyingi raqamlar tovarni ishlab chiqarayotgan yoki realizatsiya qilayotgan korxonani belgilaydi. Keyingi beshta raqamlar bilan mahsulotning iste’molchilik Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

xossalari o‘lchami, massasi, tarkibi, shakli, o‘ramining ko‘rinishi va boshqa ma’lumotlar shifrlab qo‘yilgan. Bu raqamlar qatoriga muvofiq kompyuter yordamida shtrixli kod shakllantiriladi. Oxirgi 13-raqam tekshirish uchun va barcha kiritilgan axborotning shtrixli kodini skaner bilan o‘qilishi to‘g‘riligini tekshirish uchun ishlatiladi. Shtrixli kodga o‘zgarib turuvchi, masalan, sifati va bahosi haqidagi ko‘rsatkichlar kiritilmaydi. Har bir tovar ishlab chiqaruvchi bizda tashkil etilgan “GS1 International” (YEAN Uzbekistan) tovarlar va xizmatlarni avtomatik identifikatlashtirish Markazida ro‘yxatga olinadi. Dunyoning ko‘pchilik mamlakati foydalanadigan bu tizimning qulayligi shundan iborat-ki, u sotib olinayotgan va sotilayotgan tovarlarni avtomatlashtirilgan hisobini yuritishga imkon beradi. Zamonaviy texnika bilan jihozlangan magazinlardagi kassa apparati bu barcha tovarlarni va ularning narxlari xotirasiga kiritilgan kompyuterdir. Ularni savdo korxonasi o‘zi belgilaydi, buyumlarda bir xil shtrixli kod bo‘lsa ham turli savdo joylarida ular farq qilishi mumkin. Magazin raxbarlari ixtiyoriy paytda qancha so‘mga va qanday buyumlar sotilganligi, qaysilariga talab borligi yoki ularni turib qolishini bilib olishlari mumkin. Tizim ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori haqida doimo tezkor to‘planadigan ma’lumotlar ishlab chiqaruvchi korxonalar uchun ham, ulgurji va chakana savdo uchun ham qulaydir. Barcha jarayonlar ustidan nazorat kuchayadi, buxgalteriya hisobi, tovar-transport va boshqa hujjatlarni rasmiylashtirish avtomatlashtiriladi. Shtrixli kodlash texnologiyasini joriy etishning iqtisodiy samarasi aylanma mablag‘lar harakatini tezlashtirish, tovar zahiralarini boshqarish tezkorligini ta’minlash, omborxonalarda saqlash xarajatlarini kamaytirishdan tashkil topadi. Shtrixli kodni borligi psixologik ahamiyatga ham ega xaridor albatta "zebra" belgili tovarni tanlaydi. Lekin shtrixli kod shaxsan iste’molchi uchun axborotga ega emasligini ta’kidlash kerak. Ammo o‘z hurmatini bilgan ishlab chiqaruvchi o‘zining obro‘si uchun yagona ma’lumotlar bazasiga ma’lumotlar berib, albatta Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

tovarlar va o‘zi haqida umumiy ma’lumotlarini bildiradi. Bu ma’lumotlarni soxtalashtirish mumkin emas. Garchi ayrimlar intilsa ham, natijada ular bozorda aks reklamaga ega bo‘ladilar, bu esa chiqimlarga olib keladi. Grafik tasvirni va raqamli qatorni loyiqligini taqqoslashini buyum xaqidagi axborotni to‘g‘riligi uchun javobgar bo‘lgan ixtiyoriy YEAN milliy yoki xalqaro ma’lumotlar bankida o‘tkazish mumkin. Bu tizimdan ishlab chiqaruvchilar, yetkazib beruvchilar va savdoda muvaffaqiyatli foydalaniladi. Savdo sheriklari barcha zanjir bo‘ylab identifikatlashtirish raqamiga havola qilishadi bu qulaydir, chalkashlik va har xil tushunishni bartaraf qiladi. Tizimni O‘zbekistonda joriy etish respublikani dunyo bozoriga faol chiqishi bilan bog‘liqdir. Dunyo bozorida raqobat keskindir va unda muvaffaqiyatli qatnashish uchun to‘g‘ri boshqaruv qarorlarini qabul qilishda menejerga yordam beradigan axborotga ega bo‘lish kerak. Endi bizning tijorat tashkilotlarimizga bevosita O‘zbekistonda u yoki bu tovarni ishlab chiqaruvchi xorijiy korxonalar to‘g‘risida ishonchli axborotni olish imkoniyati paydo bo‘lmoqda. Xorijiy tijoratchilarning so‘rovi bo‘yicha ham O‘zbekiston korxonalari to‘g‘risidagi o‘xshash axborotlarni berish mumkin. YA’ni shtrixli kod ishchan sherikchilikni yengillashtiradigan tashrif kartochkasidir. Tovarlarning raqamlash bilan mashg‘ul bo‘lgan qator xorijiy tashkilotlar bilan kelishilgan holda ma’lumotlar banklarini ayirboshlash rejalashtirilmoqda, bu esa O‘zbekiston tovarlarini import qilishni mo‘ljallagan mamlakatlarda bizning korxonalar uchun mahsulotlarini manzilli reklamasini ta’minlaydi. Bunday xizmatlar dunyo bozorida keng qo‘llaniladi. Bu muhim ishga “O‘zstandart” bo‘linmalaridan tashqari Tashqi Iqtisodiy Aloqalar Vazirligi (TIAV), respublika tovarlar ishlab chiqaruvchilari va tadbirkorlari palatasi jalb qilingan. Natijada tovarni bojxonadan olib o‘tish uchun TIAV da kontraktni ro‘yxatdan o‘tkazishda shtrixli kodni borligi talab qilinadigan tartib joriy qilinadi. Ichki bozorda ham ko‘p ishlarni bajarish lozim bo‘ladi. Xususan Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

shtrixli kodlarni o‘qib oladigan kassa apparatlarini joriy qilish bo‘yicha, hozir bizda faqat ikkita shunday supermarketlar mavjud. Vaqt o‘tishi bilan savdo korxonalarini texnik tomondan jihozlanishi bilan faqat eksport qilish uchun mo‘ljallangan tovarlarni emas, balki ichki bozor uchun mo‘ljallangan tovarlarni ham shtrixli kodlar bilan markalash zarurati kelib chiqadi. “O‘zstandart” da O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq, shtrixli kodlash tizimini qo‘llash tartibini aniq belgilaydigan meyoriy hujjatlar va usuliyatli materiallar ishlab chiqildi. Shtrixli kodlash bo‘yicha uchta asosiy davlat standartlari tasdiqlandi, shtrixli kodning to‘g‘ri ishlatilishi ustidan nazorat yo‘lga qo‘yilmoqda. Begona belgilashlarni o‘zlashtirish uchun jinoiy jazo beriladi. Shunday qilib shtrixli kodni foydalanuvchilarini va uni bosmaxonada nashr qilish uchun asl nusxa maketini tayyorlovchisining javobgarligi oshadi. Hozir ushbu to‘lqinda har xil “bosmaxonachilar” paydo bo‘lishi mumkinligini eslatib qo‘yish o‘rinli bo‘ladi. Shtrixli kodni asl nusxa maketi faqat “O‘zstandart” ning SMSITI da amal qilayotgan shtrixli kodlash Markazida shakllanadi, tayyorlanadi va Davlat reyestrining kompyuterida ro‘yxatga olinadi. Shunday qilib shtrixli kodlash lozim bo‘lgan tovarlarni barcha tavsiflarini hisobga olib boradi. Bizning va xorijiy tadbirkorlar o‘zlarining maxsulotlarini realizatsiya qilinishini haqida to‘la axborot olishi va uni sotib olishda tanlash imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Hozirgi paytda respublikaning o‘ndan ortiq korxonalari yuzdan ortiq buyumlarga asl nusxa maketlarini olishdi. Shtrix kodni avval olish ancha qiyin bo‘ldi, chunki maslahatlashadigan hech kim yo‘q edi. Endi hammasi texnik tomondan to‘g‘rilandi, ikki kun ichida buyumning tavsiflari bo‘yicha tuzilgan shtrixli kodini olish mumkin. Ko‘pchilik ishlab chiqaruvchilar hozircha bu “pasport” ma’lumotlarini aniqlashmoqda. Tovarni bir turiga ham, bir nechta o‘nliklariga ham buyurtmachilar bor. Shtrixli kodni tushirishga joyi kam bo‘lgan buyumlar ham uchraydi. Bu holda qisqartirilgan sakkiz raqamli asl nusxa maketi tayyorlanadi, lekin davlat kodi qoldiriladi. Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

Shtrixli kod buyicha meyoriy hujjatlarni xalqaro talablar bilan uyg‘unlashtirish bo‘yicha tadqiqotlar olib borilmoqda, ushbu muhim sohada mutaxassislar tayyorlash bo‘yicha kurslar amal qilmoqda. Xullas, O‘zbekiston tovarlarining raqobat qila olish imkonini oshirish, ularning tovarlarni raqamlash xalqaro tizimiga kirishi, iste’molchilar huquqlarini himoya qilish, “O‘zbekistonda tayyorlangan” nomli markali mahsulot ishlab chiqarishning avtomatlashtirilgan hisobini ta’minlash uchun maqsadga qaratilgan ish olib borilmoqda. Ko‘pgina iqtisodiy rivojlangan davlatlarda mahsulotning o‘ramida (upakovkasida) shtrix-kodning bo‘lishi majburiy sanaladi. Aks holda savdo tashkilotlari mahsulotdan voz kechishlari mumkin. Bu xalqaro savdoga ham tegishlidir. Ushbu tizimning iqtisodiy jihatdan samaraliligi mahsulotning 85 foizidan ko‘pi kodlashtirilganda yaqqol namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari, mahsulotga nisbatan bo‘lgan talab va ehtiyojlarni shakllantirish, jamlash, hisobga olish, mahsulotni kelish-ketishini hisob qilib borish, muxosiblik hisoblarida va hujjatlarni rasmiylashtirishda hamda mahsulotlarni saqlash va sotuvidagi nazoratlarni amalga oshirishda alohida o‘rin tutadi. EAN assotsiatsiyasi turli davlatlar uchun kodlar ishlab chiqqan bo‘lib, ushbu kodlardan foydalanish uchun markazlashgan tarzda litsenziyalar tavsiya etadi. Masalan, Fransiya uchun davlat kodi sifatida 30-37, Italiya uchun 80-87 oraliqlari tavsiya etilgan. Ba’zi davlatlarning kodlari uch xonali sondan iborat. Masalan, Gretsiya -520, Rossiya - 460, Braziliya - 789. Quyiroqda keltirilgan 18.1-jadvalda ba’zi bir davlatlarning litsenziya asosida olingan kodlari keltirilgan. Asosan EAN ning ikki kodidan ko‘proq foydalaniladi: 13 razryadli va 8 razryadli raqamli kodlar. Bunda eng ingichka shtrix birlik sifatida olinadi. Har bir raqam (yoki razryad) ikki shtrix va ikki probeldan iborat bo‘ladi (18.1 va 18.2- rasmlar). 13 razryadli kodning tarkibida quyidagi kodlar ko‘rsatiladi: davlat kodi ("davlat bayrog‘i"); Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

korxona (firma) - tayyorlovchi kodi; mahsulotning kodi; nazorat soni. Tayyorlovchi korxonaning kodi har bir davlatda tegishli organlar tomonidan tuziladi. Odatda, bu kod beshta raqamdan iborat bo‘lib, davlat kodidan keyin keladi. Mahsulot kodi tayyorlovchi tomonidan tuziladi va u ham beshta raqamdan iborat bo‘ladi. Bu kodning rasshifrovkasi standart emas, u mahsulotga taalluqli bo‘lgan muayyan hususiyatlarni (belgilarni) yoki faqat tayyorlovchining o‘zigagina ma’lum bo‘lgan va shu mahsulotning qayd etish tartib raqamini ifodalashi ham mumkin. EAN-8 kodi uzun kodlarni belgilab bo‘lmaydigan kichik o‘ramlar (upakovkalar) uchun mo‘ljallangan. EAN-8 kodi quyidagi kodlar tartibidan iborat: davlat kodi (“davlat bayrog‘i”); korxona (firma) - tayyorlovchi kodi; nazorat soni. Ba’zan, tayyorlovchi korhona kodining o‘rniga mahsulotning qayd etish tartib raqami keltirilishi ham mumkin. Raqamlar qatori skaner uchun emas, balki xaridorlar uchun mo‘ljallangan. Talabgor (xaridor) uchun ma’lumot faqat mahsulot tayyorlangan davlatni bildirish bilan chegaralanadi, chunki davlat kodi maxsus nashrlarda va ma’lumotnomalarda keltirilib turadi yoki ma’lumot bazalarida va banklarida saqlanishi mumkin. To‘liq shtrixli kod tashqi savdo tashkilotlariga yoki savdo obyektlariga mahsulotning aniq kelib chiqish rekvizitlarini bilish va kerak bo‘lsa mahsulotning kontrakt (shartnoma) talablariga mos kelmaydigan parametrlari va ko‘rsatkichlari borasida aniq manzilga raddiya yoki norozilik bildirish imkoniyatini yaratadi. Mahsulot kodi Nazorat soni Nazorat soni

Nazorat soni EAN algoritmi bo‘yicha kodni skaner vositasida to‘g‘ri o‘qilganligini tekshirish uchun xizmat qiladi. Davlat kodi Tayyorlovchi kodi Mahsulot kodi Nazorat soni1 8 .1-rasm. 13 razryadli EAN kodi Markaziy shtrixlarChetki shtrixlar 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 0 Nazorat soni

Davlat kodi Tayyorlovchi kodi Nazorat soni18.2-rasm 8 razryadli EAN kodi 5 0 1 2 3 4 5 2

18.1-jadval Mahsulotni shtrixli kodlanishi uchun ayrim davlatlarning EAN kodi Davlat kodi Davlat nomi Davlat kodi Davlat nomi Davlat kodi Davlat nomi 93 90-91 779 54 380 789 50 599 759 400-440 489 520 57 729 Avstraliya Avstriya Argentina Belgiya va Lyuksemburg Bolgariya Braziliya Buyuk Britaniya Vengriya Venesuela Germaniya Gonkong Gretsiya Daniya Isroil 539 569 84 80-83 529 690 850 750 87 94 70 590 560 460- 469 888 Irlandiya Islandiya Ispaniya Italiya Kipr Xitoy Kuba Meksika Niderlandiya Yangi- Zelandiya Norvegiya Polsha Portugaliya Rossiya Singapur 383 00-09 869 64 30-37 859 780 73 76 860 880 45-49 478 Sloveniya AQSH va Kanada Turkiya Finlyandiya Fransiya Chexiya Chili Shvetsiya Shveytsariya Yugoslaviya Janubiy Korea Yaponiya O‘zbekiston

O‘zbekiston Respublikasida shtrix-kodlar tobora keng tadbiq etilib bormoqda. 1999 yili O‘zstandart qoshidagi metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish sohasidagi mutaxassislarni tayyorlash va malaka oshirish institutida shtrix-kodlash masalalari bilan shug‘ullanuvchi markaz tashkil etildi. Ushbu markazning ta’sis etilishidan maqsad mahsulotlarni avtomatlashtirilgan tarzda identifikatsiyalash borasidagi muammolarni hal etish va bu faoliyatni keng ravishda targ‘ib etishdir Albatta, bunda xalqaro meyoriy hujjatlarni hisobga olgan holda kodlashning standartlashtirilishi alohida ahamiyatga egadir. O‘zbekiston Respublikasida shtrixli kodlashning tadbiq etilishi eng avvalo, 1996 yilning 26 aprelida qabul qilingan "Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida" nomli qonunning 4-moddasida ko‘rsatilgan iste’molchining xarid qilinayotgan mahsulot haqida zarur va ishonchli ma’lumot olish huquqini amalga oshirishda yangi zamin yaratadi. Shtrixli kodlash ishlab chiqarish korxonalari uchun quyidagi imkoniyatlarni yaratadi: avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarining tadbiq etilishini osonlashtiradi; ishlab chiqarish, mahsulotni saqlash va realizatsiya qilish kabi faoliyatlardagi hisob-kitob ishlarining samaradorligini oshiradi; resurslarni chuqur tahlil qilish imkoniyatini beradi; hujjatlar aylanishini qisqartiradi; mahsulotni realizatsiya qilish va harakati haqidagi ishonchli ma’lumotlarni muntazam ravishda yig‘ishni yo‘lga qo‘yish mumkin; boshqaruv va nazorat organlariga tezkor ravishda mahsulot xususidagi ma’lumotlarni tavsiya etish.

Biroq xaridor sotib olayotgan mahsulotining faqat tayyorlangan davlati borasidagi ma’lumotnigina emas, balki tegishli barcha ma’lumotlarni ham bilishni istaydi. Bu muammo ham vaqti kelib standartlashtirish yordamida hal etilishi mumkin. Buning uchun sertifikatlashtirish yo‘li bilan tasdiqlanuvchi, standartlarning majburiy talablari ro‘yxatini kengaytirish lozim bo‘ladi.

O'xshashlar

Standartlashtirish Davlat tizimi

Standartlashtirish usullarini o'rganish

Standartlashtirish bo‘yicha Davlat nazorati

Standartlashtirish bo‘yicha Davlat nazorati

“Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish” fanining maqsad va vazifalari