Давлат стандартлаштириш тизими - Metrologiya - Referatlar

Давлат стандартлаштириш тизими

Yuklangan vaqt:

02.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

27.107421875 KB

Ko'chirib olish

Давлат стандартлаштириш тизими Режа: 1. ЎзР нинг “Стандартлаштириш тўғрисида”ги қонуни. 2. ЎзР нинг стандартлаштириш давлат тизими. 3. Стандартлаштириш бўйича давлат назорати. 4. Ўзбекитон Республикасининг “Техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида”ги қонуни. 5. Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация соҳасида стандартлаштириш ва техник жиҳатдан тартибга солиш тизими.

1. ЎзР нинг “Стандартлаштириш тўғрисида”ги қонуни Мамлакатимиз мустақилликка эришгандан кейин иқтисодиёт соҳаларида туб ўзгаришлар яратилди. Маҳсулот сифатини ошириш, унинг ички ва ташқи бозорда рақобатбардошлигини таъминлаш, мамлакатнинг экспорт қобилиятини кучайтириш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, аҳоли соғлиги ва молк-мулкини ҳимоя қилиш, мамлакатимизнинг мудофаа қобилиятини ошириш ва шу каби масалалар стандартлаштириш билан бевосита боғлиқлиги стандартлаштиришнинг ҳуқуқий асосларини яратишни талаб этди. Шунга кўра республикамизда 1993 йил 28 декабрда “Стандартлаштириш тўгрисида”ги қонун ишлаб чиқилди. Қонун Республикамизда стандартлаштириш ишларини амалга оширишнинг ҳуқуқий асосларини яратиб берди. Бу қонун 4 бўлим ва 12 моддани ўз ичига олади : 1 бўлим. Умумий қоидалар 2 бўлим. Стандартлаштиришга доир норматив ҳужжатлар 3 бўлим. Стандартлар устидан давлат назорати 4 бўлим. Давлат йўли билан стандартлаштириш ва назорат қилишга доир ишларнинг молиявий таъминоти. Стандартлар н и кўллашни ра ў батлантириш. Қонуннинг “Умумий қоидалар” бўлимида стандартлаштиришнинг асосий мақсадлари, давлат стандартлаш тизими, стандартлаштириш ишларини ўтказиш тартиби каби масалалар келтирил ган . Қонуннинг “Стандартлаштиришга доир норматив ҳужжатлар” бўлимида норматив ҳужжатларнинг тоифалари ва уларга қўйиладиган талаблар, стандартлаштиришга доир норматив ҳужжатларнинг сертификатлаштиришда қўлланилиши ҳақида маълумотлар берилган . Қонуннинг “Стандартлар устидан давлат назорати” бўлимида эса давлат назорат органлари ва объектлари, давлат инспекторлари, уларнинг ҳуқуқлари ва жавобгарликлари, стандартлаштириш тўғрисида қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик масалалар и белгилаб қўйилган.

Қонуннинг сўнгги 4-бўлимида эса давлат йўли билан стандартлаштириш ва назорат қилишга доир ишларнинг молиявий таъминоти, стандартлар қўлланлишини рағбатлантириш каби масалалар келтирилган. 2. Ўзбекистон Республикасининг стандартлаштириш давлат тизими Ўзбекистон Республикасида стандартлаштириш ишларини ўтказишнинг умумий ташкилий-техник қоидаларини тартибга солиб турувчи стандартлаштириш тизими фаолият кўрсатади. Стандартлаштириш ишларини ташкил этиш, мувофиқлаштириш ва таъминлашни: - халқ хўжалиги тармоқларида — Ўзбекистон стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш агентлиги («Ўзстандарт» агентлиги); - қурилиш, қурилиш индустрияси соҳасида, шу жумладан лойиҳалаш ва конструкциялашда — Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси; - табиий ресурслардан фойдаланишни тартибга солиш ҳамда атроф муҳитни ифлосланишдан ва бошқа зарарли таъсирлардан муҳофаза қилиш соҳасида — Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси; - тиббиёт учун мўлжалланган маҳсулотлар, шу жумладан тиббиёт учун мўлжалланган буюмлар, тиббий техника буюмлари, дори воситалари соҳасида, шунингдек Ўзбекистон Республикасида ишлаб чиқарилаётган, шу жумладан импорт бўйича етказиб берилаётган маҳсулотларда инсон учун зарарли моддалар мавжудлигини аниқлаш масалаларида — Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги; - мудофаа қобилиятини ва сафарбарлик тайёргарлигини таъминлаш, мудофаа аҳамиятига молик маҳсулотлар соҳасида — Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги амалга оширади. «Ўзстандарт» агентлиги стандартлаштириш ишларини ўтказишнинг умумий қоидаларини, манфаатдор томонларнинг давлат бошқарув органлари,

жамоат бирлашмалари билан олиб борадиган ҳамкорликдаги ишининг шакл ва усулларини белгилайди. Ўзбекистон Республикасининг стандартлаштириш тизими, бошқа тизимлар каби, қуйидаги фундаментал асосларга кўра таяниб иш олиб боради: 1) ҳуқуқий асослар; 2) ташкилий асослар; 3) атамалар ва таърифлар; 4) тизим элементларини таснифлаш; 5) умумий қоидалар; 6) назарий асослар. 3. Стандартлаштириш бўйича давлат назорати Хўжалик фаолияти субъектлари томонидан стандартларнинг мажбурий талабларига, стандартлаштиришга тааллуқли бошқа қонун ҳужжатларига риоя этилиши устидан давлат назоратини «Ўзстандарт» агентлиги, Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ва уларнинг ҳудудий органлари, Ўзбекистон Республикаси Мудофаа вазирлиги, шунингдек бошқа махсус ваколатли давлат бошқарув органлари ўз ваколатлари доирасида амалга оширади. Идоравий бўйсунуви ва мулк шаклидан қатъи назар, хўжалик фаолияти субъектларининг, шунингдек тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланаётган жисмоний шахсларнинг маҳсулоти, шу жумладан сертификатлаштирилган маҳсулот (ишлаб чиқиш, тайёрлаш, сақлаш, ташиш, фойдаланиш, таъмирлаш ва чиқиндини фойдали мақсадда ишлатиш босқичларида) давлат назорати объекти ҳисобланади. Хўжалик фаолияти субъектлари давлат назоратини амалга ошириш учун барча зарур шароитни яратишлари шарт.

Стандартларнинг мажбурий талабларига риоя этилиши устидан давлат назоратини стандартларни текшириш ва назорат қилиш ҳамда ўлчовларнинг ягона бирликда бўлишини таъминлаш бўйича Ўзбекистон Республикаси бош давлат инспектори, Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар бош давлат инспекторлари ва давлат инспекторлари амалга оширадилар, улар стандартларнинг мажбурий талабларига риоя этилиши устидан давлат назоратини амалга оширадиган давлат бошқарув органларининг вакиллари ҳисобланадилар. Давлат инспектори: - хўжалик фаолияти субъектининг хизмат ва ишлаб чиқариш биноларига белгиланган тартибда кириш; - хўжалик фаолияти субъектидан давлат назоратини ўтказиш учун керакли ҳужжатлар ва маълумотларни олиш; - давлат назоратини ўтказишда хўжалик фаолияти субъектининг техника воситаларидан фойдаланиш ва мутахассисларни жалб этиш; - стандартлаштириш бўйича амалдаги норматив ҳужжатларга мувофиқ стандартларнинг мажбурий талабларига мувофиқлигини текшириш учун маҳсулотларнинг намуналари ҳамда нусхаларини танлаб олишни ўтказиш, бунда ишлатиб юборилган нусхаларнинг қиймати ва синовларни (таҳлилларни, ўлчовларни) ўтказиш ҳаражатлари текширилаётган хўжалик фаолияти субъектларининг ишлаб чиқариш чиқимларига киритилади; - маҳсулотни яратиш, ишлаб чиқаришга тайёрлаш, тайёрлаш, реализация қилиш (етказиб бериш, сотиш), ундан фойдаланиш (уни ишлатиш), маҳсулотни сақлаш, ташиш ва чиқиндини фойдали суратда ишлатиш босқичларида, стандартлар мажбурий талабларининг аниқланган бузилишларини бартараф этиш тўғрисида кўрсатмалар бериш; - хўжалик фаолияти субъекти текширувдан бўйин товлаган тақдирда маҳсулотни реализация қилишни ман этиш ҳуқуқига эга.

Стандартларни текшириш ва назорат қилиш ҳамда ўлчовларнинг ягона бирликда бўлишини таъминлаш бўйича давлат инспекторлари бундан ташқари: - стандартларнинг мажбурий талаблари бузилганлиги учун хўжалик фаолияти субъектларига нисбатан жарималар қўллаш тўғрисида қарорлар қабул қилиш; - стандартлар бузилишида айбдор бўлган хўжалик фаолияти субъектларининг мансабдор шахсларини маъмурий жавобгарликка тортиш; - текширилган маҳсулот стандартларнинг мажбурий талабларига номувофиқ бўлган ҳолларда уни ишлаб чиқаришни тақиқлаш ёки уни реализация қилишни (етказиб беришни, сотишни), ундан фойдаланишни (уни ишлатишни) тўхтатиб қўйиш тўғрисида кўрсатмалар бериш; - стандартларнинг мажбурий талабларига номувофиқ бўлган ва давлат рўйхатидан ўтказилмаган импорт маҳсулотни реализация қилишни ман этишда мутлақ ҳуқуққа эгадирлар. Давлат инспекторларининг маҳсулотни реализация қилишни ман этиш ёки тўхтатиб қўйиш тўғрисидаги кўрсатмасини бузганлик учун хўжалик фаолияти субъектлари Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жавобгарликка тортиладилар. Зиммаларига юкланган мажбуриятларни бажармаган ёки лозим даражада бажармаган, давлат ёки тижорат сирини ошкор қилган давлат инспекторларининг жавобгарлиги қонунда белгилаб қўйилган. 4. Ўзбекистон Республикасининг “Техник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида”ги қонуни Ҳозирги замонфан ва техника тараққиёти натижасида яратилган техникавий воситалар инсоният ҳаётини янги сифат босқичига кўтариш, ишини енгиллаштириш, турмуш фаровонлигини яхшилаш билан бир қаторда, турли-туман хавфларни вужудга келишига сабабчи бўлмоқда. Бу хавфлар глобал муаммоларни келтириб чиқармоқда. Ўзбекистонда ҳам маҳсулотлар, жараёнлар, ишлар ва хизматларнинг аҳолининг ҳаёти, соғлиғи

ва мол-мулкига, атроф муҳит учун хавфсизлиги, ресурсларни тежаш масалаларида истеъмолчилар ва давлат манфаатларини ҳимоя қилиш, табиий ва техноген фалокатлар ҳамда бошқа фавқулодда вазиятлар юзага келиш хавф-хатарини ҳисобга олган ҳолда халқ хўжалиги объектларининг хавфсизлигини таъминлаш давлат сиёсатининг устувор йўналиши деб ҳисобланади. Шунинг учун, маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар хавфсизлигига доир мажбурий талабларни белгилаш, қўллаш ва бажариш соҳасидаги муносабатларни тартибга солиш муҳим аҳамиятга эга. Тегишли стандартларда юқоридаги талаблар эътиборга олинган, аммо маҳсулотлар, ишлар, хизматларнингхавфсизлигини таъминлашнинг ҳуқуқий асоси яратилмаган эди. Шуни эътиборга олиб, 2008 йил 11 ноябрда Ўзбекистон Республикасининг “Т ехник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида”ги қонуни қабул қилинди ва 2009 йил 24 апрелдан кучга кирди . Мазкур қонун 4 та боб, 28 моддадан иборат: 1-боб. Умумий қоидалар (1 – 6-моддалар) 2-боб. Давлат органларининг ва бошқа органлар ҳамда ташкилотларнинг техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги ваколатлари (7 – 14-моддалар) 3-боб. Техник регламентлар (15 – 23-моддалар) 4-боб. Якунловчи қоидалар (24 – 28-моддалар) Ушбу Қонуннинг мақсади маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар хавфсизлигига доир мажбурий талабларни белгилаш, қўллаш ва бажариш соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат. Қонунда техник жиҳатдан тартибга солишнинг асосий вазифалари белгиланган бўлиб, улар қуйидагилардан иборат: - инсон ҳаёти ва соғлиғи, юридик, жисмоний шахсларнинг ва давлатнинг мол-мулки хавфсизлигини таъминлаш; - атроф-муҳит муҳофаза қилинишини, шунингдек табиий ресурслардан оқилона фойдаланилишини таъминлаш; - савдодаги техник тўсиқларни бартараф этиш;

- маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар хавфсизлиги хусусида истеъмолчиларни чалғитувчи ҳаракатларнинг олдини олиш. Техник жиҳатдан тартибга солиш ишларини амалга оширишда қуйидаги асосий принциплар га таяниб иш олиб борилади : - техник регламентларни қўллашнинг мажбурийлиги; - техник регламентларни қўллашнинг бир хиллиги; - техник регламентларнинг техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги миллий ва халқаро норматив ҳужжатларга мувофиқлиги; - техник регламентларнинг, уларни ишлаб чиқиш, қабул қилиш ва эълон қилиш тартиби тўғрисидаги ахборотнинг очиқлиги. Мазкур қонунга асосан республикамизда техник жиҳатдан тартибга солиш давлат тизими ташкил этилган ва қуйидагилар унинг таркибига киритилган: - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси; - техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги ваколатли давлат органлари - Ўзбекистон стандартлаштириш, метрология ва сертификатлаштириш агентлиги, Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Давлат архитектура ва қурилиш қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси; - техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасида ўз ваколатлари доирасида фаолиятни амалга оширувчи давлат ва хўжалик бошқаруви органлари. Қонунда техник жиҳатдан тартибга солиш давлат тизими таркибига кирувчи давлат органларининг вазифалари ва ваколатлари белгилаб қўйилган. Қонунда техник жиҳатдан тартибга солишда қўлланиладиган қуйидаги асосий тушунчалар ва уларнинг таърифлари берилган: техник жиҳатдан тартибга солиш - маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар хавфсизлигига доир мажбурий талабларни белгилаш, қўллаш ва бажариш;

маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар хавфсизлиги - маҳсулотнинг, уни ишлаб чиқариш, ишлатиш (ундан фойдаланиш), сақлаш, ташиш, реализация қилиш ва утилизация қилиш жараёнларининг, бажариладиган ишлар, кўрсатиладиган хизматларнинг ҳолати бўлиб, бунда инсоннинг ҳаётига, соғлиғига, атроф-муҳитга, юридик, жисмоний шахсларнинг ва давлатнинг мол-мулкига зарар етказилиши эҳтимоли билан боғлиқ йўл қўйилмайдиган хавф мавжуд бўлмайди; техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар - техник регламентлар, стандартлаштиришга доир норматив ҳужжатлар, санитария, ветеринария-санитария, фитосанитария қоидалари ва нормалари, шаҳарсозлик нормалари ҳамда қоидалари, экологик нормалар ва қоидалар ҳамда техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги бошқа ҳужжатлар; техник регламент - техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги, маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар хавфсизлигига доир мажбурий талабларни белгиловчи норматив ҳужжат; умумий техник регламент - техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги, бир турдаги маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар гуруҳи хавфсизлигига доир мажбурий талабларни белгиловчи норматив ҳужжат; махсус техник регламент - техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги, умумий техник регламентда назарда тутилмаган маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар айрим турининг хавфсизлигига доир мажбурий талабларни белгиловчи норматив ҳужжат; савдодаги техник тўсиқлар - маҳсулотлар, ишлар ва хизматлар хавфсизлигига доир мажбурий талабларнинг техник жиҳатдан тартибга солиш соҳасидаги норматив ҳужжатларда мавжуд бўлган тафовутлари ёки ўзгаришлари оқибатида савдода юзага келадиган тўсиқлар. 5. Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация соҳасида стандартлаштириш ва техник жиҳатдан тартибга солиш тизими Алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация соҳасида фойдаланиладиган техникавий қурилмалар ва жиҳозлар хавфсизлик нуқтаи-

назаридан ўзига хос хусусиятларга эга. Бу объектлар электр ва ёнғин хавфсизлиги талабларига жавоб бериши, техник жиҳатдан ишончли ишлашни таъминлаши, уларда вужудга келувчи электромагнит тўлқинлар ва нурланишларнинг меъёрлар даражасида бўлиши зарур. Телекоммуникация қурилмалари электромагнит мослашувчан бўлиши, яъни турли қурилмаларнинг узатувчи сигналлари бир-бирига халақит бермаслиги керак. Шу билан бир қаторда, монотон ва ақлий зўриқиш шароитида ишлайдиган ходимларда турли касбий касалликлар содир бўлмаслик чоралари кўрилиши лозим. Шуларни эътиборга олиб, республикамизнинг алоқа, ахборотлаштириш ва телекоммуникация соҳасида стандартлаштириш ва техник жиҳатдан тартибга солиш тизими жорий этилган. ЎзР АТКРВ ҳузуридаги Электромослашув маркази, Давлат алоқа инспекцияси, Фан-техника ва марке тинг тадқиқотлари Маркази UNICON.UZ, Фан-техника ва марке тинг тадқиқотлари Маркази UNICON.UZ қошидаги телекоммуникация техник воситаларини сертификатлаш органи (ТТВСО) ва Телекоммуникациялар техник воситаларини сертификацион синов маркази (ТТВССМ) нинг Ўзбекистон Республикасининг “Т ехник жиҳатдан тартибга солиш тўғрисида”ги қонунидан келиб чиқувчи вазифалари ва ваколатлари белгилаб қўйилган.

Adabiyotlar: 1. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darsligi, Toshkent.: Aloqachi 2013 y. 2. K.P.Abduraxmanov, O’.Egamov “Fizika kursi” darslik, Toshkent, “O’quv ta’lim metodikasi” 2015 y. 3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1 4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2 5. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3 6. Савельев И. В. Сборник вопросов и задач по общей физик е . М.: АСТ. Астрель. 2005. С.320. 7. К.П.Абдурахманов, Ў.Эгамов “ Физика курси” дарслиги, Тошкент, 2010 й. 8. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.496 (1том) 9. П.А.Типлер, Р.А.Ллуэллин Современная физика (Лучший зарубежный учебник в двух томах) М. Мир.2007.С.416 (2том) 10. Трофимова Т.И. Курс физики.М.Высшая щкола 1999.С.543 Интернет сайтлар: 1. www.ziyonet.uz ; 2. www.estudy.uz ; 3. www.fizika.uz ; 4. www.elearning.uz ; 5. www.bilim.uz ; 6. www.edx.uz ; 7. www.my.estudy.uz ; 8. www.conrsera.org.uz ;

O'xshashlar

СТАНДАРТЛАШТИРИШ ДАВЛАТ ТИЗИМИ

Ўзбекистон стандартлаштириш давлат тизими

СТАНДАРТЛАШТИРИШ БЎЙИЧА ДАВЛАТ НАЗОРАТИ

Давлат стандартлар тизими

СТАНДАРТЛАШТИРИШ