Yo‘nishdagi va randalashdagi kesish kuchlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1721.5 KB

Ko'chirib olish

Yo‘nishdagi va randalashdagi kesish kuchlari kesish kuchiga taosir etuvchi shart- sharoitlar Reja: 1. Eksperimental formulalar. 2. Kesish kuchining oddiy formulasi. 3. Kesish kuchiga taosir etuvchi shart-sharoitlar. 4. Kesishning kesim o‘lchamlari 5. Solishtirma kesim kuchi va kesish kesimning o‘lchamlari.

Eksperimental formulalar. Kesish kuchi va uning tashqil etuvchilari. Kuch yo‘nalish, buning yerdamida kesgichning kesuvchi qismi ishlov beriladigan detalga taosir etadi, kesish harakati yo‘nalishga mos kelmaydi. 76 va 77 shakllarda bo‘ylama yo‘nishdagi ko‘ndalang yo‘nishdagi va foydalashdagi kesish kuchi sxemalari ko‘rsatilgan. 76 - шакл. Кщндаланг (  ) бщйлама (  ) ишлов беришдаги кесиш кучлари схемаси 77 - шакл. Рандалашдаги кесиш кучи схемаси

$Barcha ko‘rib o‘tiluvchi xollarda natijalovchi kuch X , Y , Z koordinata o‘qlari bo‘yicha uchta tatqol etuvchilarga taqsimlangan bo‘lishi mumkin: R z - asosiy (tangentsial) tashqil etuvchi (asosiy kesish kuchi): R y - normal tashqil etuvchi (normal kesish kuchi): R x - surish kuchi. Agarda R z qiymati maolum bo‘lsa, u holda taqribiy munosabatlardan foydalanib  = 45 0 burchak ostida R u va R x kuchlarni aniqlash mumkin: a) tezkesar keskichlar usuli ( U 1 m/sek bo‘lganda) R u =(0,4 0,6) R z ; R x =(0,3  0,5) R z (80) v) qattiq qotishmalar bilan qoplangan keskichlar uchun ( U >1 m/sek) R x  R y  (0,3  0,4) R z (81) Bu munosabatlar kesish kesimi o‘lchamlariga, kesish tezligiga, geometrik parametrlar va keskichning o‘tmaslanish darajasiga bo ь liq ravishda o‘zgaradi. Natijalovchi kuch quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: __ __ __ __ z y x P P P R    yoki 2z 2y 2x P P P R    Tashqil etuvchi kuchlar turli xil rol o‘ynaydilar. R y kuchi foydali ish bajarmaydi, chunki uning harakatining yo‘nalishi keskichning ishgi harakati yo‘nalishga perpendikulyardir. R x kuchining ishi juda kichik, harakati yo‘nalishda ahamiyatsizdir. Tokorli - markazlovchi dastgox yo‘nishda agarda kesuvchi qirra markazlar chizi ь idan yuqorida yoki pastda joylashgan bo‘lsa, u holda kesish tezligi vektorining yo‘nalishi normaldan R kuchi yo‘nalishigi bir qancha chiqishi mumkindir. R x kuchining ishi juda kichik, chunki ko‘chirish tezligi bu kuch harakati yo‘nalishda ahamiyatsizdir. R x va R z kuchlarining quvvati (minutli ishi) quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: N x = R x U pod bm { A x = R x U pod kchs  m/min} , N z =R z U vr bm { A z +R z U vr kch t  m/min} , (82) U vr -xomokimning aylanish tezligi, m/sek (m/sek) R x , R z - kuchlar (n/kchs) CHunki surish tezligi xomokining aylanish tezligidan yuz marta kichik bo‘ladi, u holda kesishga sarflanuvchi quvvatini aniqlashda R x kuchining taosiri eotiborga olishmaydi va quyidagi formuladan foydalaniladi: квт} 6120 PU {N bm рез рез UP N z  (83) bu yerda R z - tangetsial kuch N (kchs) U - kesish tezligi, m/sek (m/min) N asosan R kuchidan foydalanib aniqlanadi. R ni ko‘pincha asosiy kesish$

kuchi deb ataladi.Qachonki oddiygina kesish kuchi deyilganda R z kuchini tushunish mumkin. Kesish kuchining oddiy formulasi. Kesish kuchini taqribiy aniqlash uchun oddiy formuladan foydalanish mumkin R z = F n(kchs), (84) F = t s - qirindining kesish kesimining maydoni, m 2 (mm 2 ) R - kesish kesimining maydoni birligiga keluvchi kesish kuchi. F P P z  n/m 2 (kchs/mm 2 ) (85) (54) formula birinchi bo‘lib Time tomonidan 1870 yilda taklif qilingan. R kattaligini solishtirma kesish bosimi yoki solishtirma kesish kuchi deyiladi. Bu kattalik yana bir fizik maonoga ega. (55) formulaning o‘ng tomonidagi surat va maxrajni U kesim tezligiga ko‘paytirib kuyidagi hosil qilamiz: } / см кчсм/мин{ м/сек 3 мин FU Uвв P Pz  Bu formulaning o‘ng tomonidagi surat kesish quvvatini, vt (kchsm /min), maxraj esa vaqt birligi ichida tushiriluvchi qirindi xajmi m/sek (sm/min) namoyon etadi. Binobarin solishtirma kesish kuchi R solishtirma kesish ishiga A 0 , yaoni qirindi xajmi birligini tushurishga sarflanuvchi ishga teng bo‘ladi va u dj/m (kchsm/sm) da o‘lchanadi. SHunday qilib: R n/m 2 (kchs/mm 2 ) = A dj/m 2 (kchsm/sm 2 ) Time, kesish burchagining doimiy qiymatida har kaysi ishlov beriladigan material uchun kesish koeffitsienti, doimiy qiymatini namoyon etadi, deb xisoblar edi. Biroq, so‘ngi tekshirishlar shuni ko‘rsatadiki R kuch qiymatini kesish sharoitiga va qisman qirindini kesish qamligiga bo ь liqlik ravishda keng chegaralarda o‘zgarishi mumkin. (54) formula bo‘yicha R z kuch qiymatini vamuvofiq ravishda R kuchni qo‘pol taxminiy aniqlash uchun ko‘yidagi soddalashtirilgan munosabatlardan foydalanish mumkin: a) po‘lat va yuqori mustahkamlikka ega bo‘lgan permet chuyanga ishlov berishda R  3  v , (86) bu yerda  v - cho‘zilishdagi ishlov beriladigan materialning mustahkamlik chegarasi, k/m (kchs/mm) b) kulrang go‘liga ishlov berishda R  0,6nv (87) bu yerda NV - Brinel bo‘yicha cho‘yanning qattiqligi (6 ) va (7) formulalar mashinopodelochnqy po‘latlarining ko‘p uchraydigan markalari uchun R = 1200 - 2400 Mn/m 2 (120 – 240 kchs/mm 2 ), kulrang cho‘yan uchun R=700 - 1200 Mn/m 2 (70 - 120 kchs/m 2 ). Yuqorida keltirilgan formulalar, shuningdek R sonli qiymatlarni R z kuchning taxminiy maonosida orientatsiya uchun yedda saqlash foydalidir.

Kesish kuchiga taosir etuvchi shart-sharoitlar. Eksperimental tekshirishlar shuni ko‘rsatadiki yo‘nishdagi va raydalashdagi R y , R z , R x va R qiymatlar juda ko‘p faktorlarga bo ь liq bo‘ladi, ularning eng muximlari quyidagilar xisoblanadi: 1) qirindini kesish kesimi o‘lchamlari, 2) kesim tezligi, 3) kesimning kesuvchilari va mikrogeometriyasi, 4) chegara yonida keskiyaning kesuvchi qismini moylash yoki sovitish, 5) keskichning o‘tmaslanish darajasi, 6) ishlov beriladigan materialning turi va mexanik xossalari, 7) metal kesilgan qatlamining struktura xolati, 8) keskich kesuvchi qismining materiali. Kesish kuchiga bir hatar (1,2,3,6) faktorlarning taosiri matematik formulalar bilan ifodalangan bo‘limi mumkin, qolgan faktorlarning (4,5,7,8) taosiri qo‘shimcha koeffitsientlar bilan xisobga olinadi. Kesishning kesim o‘lchamlari. Kesish kuchi tashqil etuvchilarini kesish kesimi o‘lchamlariga bo ь liqligi muxim ahamityatga ega, chunki ratsional kesish maromlarini xisoblashni, shuningdek qiladigan moslamarni xisoblashni asosiy xisoblanadi. Randalashda va yo‘nishda bu bo ь liqlik emprik formula bilan ifodalangan bo‘lishi mumkin: R z = K z v x R z a y R z (88) bu yerda K z - yuqorida sanab o‘tilgan kesish jaraenlarining barcha shart-sharoitlariga bo ь liq bo‘luvchi koeffitsient, bunda kesishning qalinligi va eni mustasnodir. X R z ko‘rsatgichi birga teng yoki juda yaqin va binobarin R z kuchi kesish eniga to‘g‘ri proportsional. X R z =1 deb olib quyidagi yozishimiz mumkin: R z = Kz ba y R z R z = F ( a,v) ko‘rinishdan bo ь liq. Y R z qiymatini qovushqoq materiallarga (po‘lat) ishlov berishda bir qancha katta bo‘ladi va mo‘rt materiallarga (cho‘yan) ishlov berishda kichik bo‘ladi. Biroq, bu farq nisbatan katta emas. Po‘lat, cho‘yan va bronzalar uchun o‘rtacha daraja qiymatini qabul kilish Y R z = 3/4 . Buni (88) formulaga qo‘yib quyidagi formulani hosil qilamiz. R z = K z ba 3/4 (88) (8) formula asosiy kuch bo ь ligini ifodalaydi faqatgina tokarlik va roydalash keskichlari uchun emas, balki (o‘tuvchi, o‘yuvchi, podreznoy va xokazo) keskichlar uchun ham. U kesuvchi asboblar bilan turli ishlov berish turlari uchun (yo‘nish, roydalash, sidirish, pormalash va xokazo) umumiy bo‘lgan, kesim kuchlarining yagona eksperimental qonunini ifodalaydi. Bu ishlov berish turlarining har biri uchun kesim kuchini burovchi momentni va xokazolarni surishga va kesish chukurligi bo ь liqligini ifodalovchi xususiy formulalar yaratiladi. Bu formulalar kesuvchi asbob turiga, kesuvchi qirralarning shakli va joylashiga va kesish jaraenining kinematikasiga bo ь liqlik ravishda turliga yeziladi. Ayrim xollarda tokorlik o‘tuvchi yoki randalash keskichi uchun (88) formulaga (9), (10) formuladagi a va v qiymatlarini qo‘yib ko‘yidagi hosil qilamiz (shakl-78).YPz XPz YPz XPzz z s t K P ) (sin   

YPz XPzz z K CP   ) (sin deb belgilab 78 - шакл. Щйишдаги кщндаланг кесим щлчами R z = C R z t X R z s Y R z (89) hosil bo‘ladi yoki X R z =1, Y R z = 3/4 bo‘lganda 4 3 z 4 1 z z st CP K CP P ва ) (sin z   (90) (89) formulani kesish kuchining amaliy formulasi deb aytiladi, birga teng bo‘lgan t kesish chukurligida va S surishda son jixatdan R z ga teng bo‘lgan SR z qiymatni kesish kuchining amaliy koeffitsienti deb yuritiladi. C R z qiymat t va S ga bo ь liq emas, Lekin R z qiymatga taosir etuvchi boshqa barcha faktorlar bo ь liq bo‘ladi. O‘zgarmas kesim sharoitida C R z = const bo‘ladi. (89) formuladan ko‘rinib turibdiki o‘tuvchi kechkich bilan ishlaganda surish kesim chukurligiga nisbatan R z kuchiga kamroq taosir qiladi. Qisman bu doimiy kesish chukurligida surishni oshishi bilan ishlov berilgan yuzada katta ortiqcha grebelkalar qoladi, binobarin xakikiy kesish kesimi (betga qara) surishga nisbatan sekin o‘sadi. Boshqa ishlov berish xolatlari uchun tokarlik va randalash datchoklarida R z =F( t , s ) bo ь liqlik boshqa ko‘rinishni qabulqiladi. Masalan, ko‘ndalang surish bilan ishlovchi otreznoy yoki konavochnqy keskich uchun qirindi kesimning eni ko‘ndalang surishga teng a = s = t , kesik eni esa surishga, kesish chukurligiga bo ь liq emas. Bunday xolatda (58) formula kuyidagicha yeziladi: R z = K z b X R z S Y R z Keng keskichlar bilan toza yo‘nishda (shakl-79) kesish chukurligi odatda ahamiyatga ega emas ( t < 1 mm) va kesik qalinligini namoyon etadi, surish esa bir necha o‘nlab milpilotrga erishishit mumkin va kirindi kesiminiing eni xisoblanadi, ya o ni t = a , S = b Agarda bunda (58) formulada qabul qilingan a va daraja ko‘rsatkichlarini saqlanib qolinsa, u holda (59) formula quyidagi ko‘rinishni qabul qiladi.

R=SR z t X R z s Y R z ya o ni t va S ko‘rsatkichlar joylarini almashtirishadi 1t S To‘g‘ri qirindidan teskari qirindiga aylanishda, daraja ko‘rsatkichi qiymatini o‘zgarishi birdaniga emas, balki asta-sekin sodir bo‘ladi: S t nisbatining qiymatini namoyishi o‘lchovi bo‘yicha ko‘rsatkich surishda o‘sadi. Bu ko‘rsatkichlarining o‘zgarish qonuniyatini birinchi bo‘lib professor N.I.Zorev juda murakkab umumlashgan formulada ifodalangan. Bu formulani birqancha soddalashtirilgan ko‘rinishini quyidagicha yezish mumkin. 2 m- Кср 2 m Кср b ad1 b ad1  (90`) P z =K z a 79-шакл. Энлик кескич билан рандалашдаги кщндаланг кесим щлчамлари K z , Kc R, m qiymatlar ishlov beriladigan monorialning mexanik xossalariga va oldingi burchakga bo ь liq bo‘ladi. (90) formulaga a va v larni qiymatlarini qo‘yib uni quyidagi ko‘rinishga olib kelamiz: sin sin   2 S t ld2 m Кср 2 S t ld2 m Кср   (91) Ayrim xollarda po‘lat 20 cha  =15 0 va  = 90 0 bo‘lgan keskichlar bilan ishlov berishda: s t ld 0,033- 0,9 , , s t ld 0330 90  P z =CP z  t (91`) Bu formula yuqoriga baen etilgan ko‘rsatgichlar o‘zgarishi qonuniyatiga muvofiq bo‘ladi : s t - nisbatini kamsayishi bilan ko‘rsatkich kesish chukurligida kamayadi, surishda esa ko‘rsatkich o‘sadi. t = S bo‘lganda ko‘rsatkichlar bir xil bo‘lib qoladilar ( X R z = Y R z =

0,9); t > S bo‘lganda X R z > Y R z ; t < S bo‘lganda X R z < Y R z  =+15 0 va  =45 0 bo‘lganda (60) formula qutsidagi ko‘rinishni qabul qiladi: s 2t ld 0,033- 0,9 ld , , s t2 ld 0330 90  P z = CP z t  s (92) Bunday holda 2 t = S bo‘lganda X R z va Y R z ko‘rsatkichlar teng bo‘lib qoladilar; 2 t < S bo‘lganda "teskari" qirindi joyiga ega bo‘ladilar, bunga X R z < Y R z qiymatlar muvofiq bo‘ladi. Eksperimental maolumotlarga to‘la muvofiq bo‘lmagan X R z va Y R z qiymatlarni beradi. Agar (61) formuladagi o‘nli natural logarifm o‘rniga sin t nisbatan qo‘yilsa yanada aniq bo‘lgan muvolfiqlikka erishiladi. Plandagi asosiy burchagi (  =30 0 -90 0 ) va plandagi yordamchi burchagi  1 >0 bo‘lgan oddiy o‘tuvchi keskin bilan ishlashda sin t nisbat qoida bo‘yicha, har doyim birdan katta bo‘ladi, va kesish kuchining amaliy formulasi (89) unda qabul qilingan ko‘rsatgich kiymatlari bilan to‘lasiga qo‘llaniladi va yetarlicha aniq natijani beradi. Bunday holda (91) murrakab formuladan foydalanish zaruriyati tu ь ilmaydi. Surish yo‘nalishiga parallel joylashgan (plandagi yordamchi burchak  =0) va ortiqcha grebeshkalarni tushuruvchi qo‘shimcha yoki zachistnoy kesuvchi qirrali keskichlar uchun R z =F( t , S ) bo ь liqlikda aloxida to‘xtalib o‘tish zarurdir. Bunday keskichlarni ishlashida 2 1 s t 2   X R z va Y R z ko‘rsatkichlar qiymatlari bo‘yicha yaqin yoki xatto teng bo‘lib qoladilar. Birga yaqin bo‘lgan sin t nisbatda (61) formuladagi juda kichik bo‘lgan qiymatga yaoni 2 S t ld2 m sin ga eotibor berilmaydi. U holda X R z = Y R z = K R z va formula quyidagi sodda ko‘rinishda keladi: R z = C R z ( tS ) Kc R = C R z F Kc R (93) Bunday ko‘rinishdagi R=F( t , S ) bo ь liqlik 1959 yil normativlarda qabul qilingan.Bunda Kc R=0,9 bo‘ladi, bu (91) formulaga muvofiqdir, agarda unga t = S yoki qo‘yilsa. SHunday qilib burchagi  1 =0 bo‘lgan keskichlar uchun normativlar bo‘yicha P z =f(t,s) bo ь liqlik quyidagi ko‘rinishda namoyon bo‘lishi mumkin. R z = C R z ( tS ) 0,9 = C R z F 0,9 Anologik struktura formulasi, amaliy formulani (89) tubdan o‘zgartirish va soddalashtirish yo‘li bilan olingan bo‘lishi mumkin.

sin t nisbatini S bilan belgilab ( sin t = C ) va tS = F bo‘lishini tezda tutgan holda t va S nisbatan ikkita tenglikni F = tS C = sin t echamiz. t=F 1/2 C 1/2 , S=F 1/2 C -1/2 topamiz. (91) formulaga t va S qiymatlarini qo‘yib va S ni sin t orqali almashtirganimizdan so‘ng quyidagini topamiz. 2 YP ХР z z , ) (s t CP P z z 1 z z 1 z z n 2 YP ХР m 2 YP ХР     ; deb belgilaymiz. U holda 1ns tm z z F CP P )(  (93`) 8 1 8 7 4 3 Р 1 XP z z     1 1 n ; m ; Y ; bo‘lganda 81 87 z z s t F CP P ) (  (93`, a) SHunday qilib F = const bo‘lganda R z qiymati sin t nisbat oshishi bilan o‘sadi. Biroq shuni ko‘zda tutish lozimki (93) formula faqatgina t > S bo‘lganda to‘g‘ri xisoblanadi. Agarda sin t nisbat o‘zgarishini kesish kuchiga taosiri eotiborga olishmay va const Cp s t СP 1n z       ` bo‘lsa u holda quyidagi sodda formulani hosil qilish mumkin 1m z F Cp P `  (93``) bu faqatgina agarda sin t nisbat doimiy yoki chegaralarda o‘zgarishi ma o lum bo‘lgan taqdirdagina foydalaniladi. Agarda 2,5  sin t  10 bo‘lsa (bu obdirochnqy qirindilar uchun xrakterlidir) sin t =5 o‘rtacha qiymatni va C r`= C R z 5 1/6 =1,22 C R z qabul qilinadi. Lekin bunday cheklanishda  9% gacha yetuvchi R z ni aniqldashdagi xatolikni olamiz. Agarda sin t nisbat qiymati juda katta chegarada o‘zgarsa, u holda (93) formula juda muxim xatolikni beradi. Faqat qo‘shimcha kesuvchi qirrali keskichlar bilan ishlashda, qachonki sin t nisbat tor chegarada o‘zgarsa (93) ko‘rinishdagi formula qo‘llanilishi mumkin. Bu esa shu xos uchun qabul qilingan formuladir (93 formulaga qara). Solishtirma kesim kuchi va kesish kesimning o‘lchamlari. (85) formulaga (88`) formuladagi R z qiymatini va F = ab quyidagi ni topamiz:

z z YPz z z YP 1 K ab ba K F P P    SHunga o‘xshash (85) formulaga (89) formuladagi R z qiymatini qo‘yb va X R z =1 va F = t ni xisobga olib quyidagini topamiz: z z YPz z YP 1 CP ts ts CP P    (93) Y pz = 4 3 bo‘lganda 4 1 CP 4 1 K P z z  (94) SHunday qilib, solishtirma kesish kuchi kesish qalinligini oshishi bilan kamayadi. Kesish jaraenining bu juda muxim qonuniyati kesuvchi asboblar bilan metallarga ishlov berishning hamma turlarida kuzatiladi. R kuchni qirindini kesish kesimi o‘lchamlariga bo ь liqligi yana boshqa shaklda keltirilgan bo‘lishi mumkin. (62`) va (62`a) formulalarning har ikki tomonini F bo‘lib tashlab, kuyidagini hosil qilamiz: ; ; 8 1 s t CP P m 1 s t CP P 81 z 1 n z 1            (95) yaoni R kuchning qiymati sin t nisbatini oshishi bilan o‘sadi va kesish kesimining o‘sishida kamayadi. Birga yaqin bo‘lgan sin t nisbat qiymatida qo‘shimcha kesuvchi qirrali keskich bilan po‘latga ishlov berish xolatida R z kuchni faqat kirindi kesish kesimi funktsiyasi sifatida ko‘rib o‘tish mumkin ( ) formuladan kuyidagini topamiz: 10z 10z 90 z ts CP F CP F F CP P . . , ) (    (96) yaoni solishtirma kesish kuchi kesish kesimi maydonini o‘sishida asta-sekin kamayadi. Kesish kuchi R y va R x tashqil etuvchilarini qirindining kesish kesimi o‘lchamlariga bo ь liqligini aniq aniqlash juda qiyin, chunki kesuvchi asbobni bir oz o‘tmaslanishi ham bu qiymatlarining keskich o‘zgarishiga olib keladi. Kesish chuqurligi R z kuchga nisbatan R y kuchga bir qancha kamroq taosir etadi; R x kuchi taxminan kesish chukurligiga to‘g‘ri proportsionaldir, Lekin nisbatan surishga ozroq bo ь liq bo‘ladi. R x va R y kuchlarni t va S bo ь liqligi (po‘latni qatiq qotishma bilan yo‘nishda) 1959 yilda pormotivlari bo‘yicha (81) kuyidagi formulalar bilan ifodalanadi: 90 90y y S t CP P . .  ; 30 x x tS CP P .  ; Bu formuladan ko‘rinib turibdiki R y /R z va R x /R z nisbatlar t va S bo ь liqdir, xaqikatan, ; . . . . . 150 10z y 750 z 60 90y z y s t CP CP ts CP s t CP P P  

; . . . 250 z z 750 z 50 y y x s CP CP ts CP ts CP P P  (97) Kesish tezligi. Po‘latlarga ishlov berishda kesish tezligini kesish kuchiga ta o sirini grafik usulda tasvirlash mumkin (shakl - 80). Grafikdan ko‘rinib turibdiki kesish tezligi oshishi bilan kesish kuchi dastlab kamayyapti, so‘ngra minimum bosib o‘tib oshishni boshlaydi va maksimumga erishgandan so‘ngra, yana kamayadi. Kesish tezligini oshishida 6 - 7 m/sek (400 m/min) dan yuqori kesish kuchi amaliy jixatdan doimiyligiga qoladi. Rozenberg va Yeremin kesish kuchining bunday o‘zgarishlarini xaqiqiy kesim burchagi, ishqalanish koeffitsienti va qirindi kirituvchi S e larni o‘zgarishi bilan boьlaydilar (96 - 97 betlarga qara). Kesish kuchining maksimumiga muvofiq bo‘luvchi kesish tezligi U 0 asosan kesish burchagiga va kesilae tgan qatlam qalinligiga boьliq bo‘ladi. Bu qiymatlar qanchalik katta bo‘lsa, kesish tezligi U 0 shunchalik bo‘ladi. O‘rtacha ishlash sharoiti uchun U 0  1 m/sek (60m/min) deb xisoblash mumkin. CHunki qattiq qatishlar bilan po‘latlarni yo‘nishda tezlik juda yuqori bo‘ladi, u holda amaliy qiymati R z qiymatining maksimumdan o‘ngda yetuvchi egri uchastkaga ega bo‘ladi. Kuchni kesish tezligiga bo ь liqligi quyidagi tenglik bilan ifodalangan bo‘lishi mumkin: n z U const P  (98) bu yerda daraja ko‘rsatkichi n  1/8  1/6 bo‘ladi. 1,0-6,5 m/sek (60-400 ms/min) chegaralarda kesish tezligini harqanday qiymatida R z kuchni aniqlash uchun (11)va (14,a) formulalarga qo‘shimcha koeffitsient kiritiladi: n U U zpuK     0 (99) Kulrang ayniqsa yuqori mustahkamlikka ega bo‘lgan madifikatsiya qilingan cho‘yanga ishlov berishda kesish kuchi, U 0 =0,5  1,5 m/sek kesish tezligidan boshlab kesish tezligini o‘sishda kamayadi. R z =  ( U ) bo ь liqlik ham xuddi po‘latlarga ishlov berishdagi o‘xshab ifodalanadi Lekin n ko‘rsatkich kalinroq bo‘ladi (0,10  0,12). Kesish maromlari bo‘yicha normotivlarda cho‘yanlarga ishlov berishda tezlikni kesish kuchiga taosiri xisob olinmaydi (modelni bu taosir ahamiyatga ga emas). шакл. Кесиш тезлигини кесиш кучига таoсири

Normotivlarda keltirilgan C R z qiymati taxminan 1,7 m/sek (100 m/min) bo‘lgan tezlikda cho‘yan ishlov berishga muvofiq bo‘ladi. Kalin tezligini o‘zgartirish bilan R z kuchni o‘zgarishi R x va R y kuchlarni o‘zgarilishga olib keladi. Biroq R x , R y = ( U ) bo ь liqlar R z =  ( U ) bo ь liqlikka nisbatan kamroqtekshirilgan. 1959 yil normotivlarda quyidagi maolumotlar keltirilgan: ; P ; P . y . x 30 40 U const U constt   (100) Keskich geometriyasi. Kesish burchagini oshishida tashqil etuvchi kuchla R shuningdek oshadi. Tajribalar yordamida quyidagi bo ь liqlik o‘rnatilgan: qz z C P    (101) 1 m/sek (60 m/min) gacha bo‘lgan kesish tezligi bilan ishlovchi teskesar keskichlar uchun R z kuch kesish burchagiga to‘g‘ri proportsional (daraja ko‘rsatkichi birga yaqin yoki yuqori bo‘ladi ). Qattiq qotishmali keskichlar uchun ( kesish tezligi 1 m/sek dan yuqori bo‘ladi) daraja ko‘rsatkichi 0,80 - 0,90 chegarada bo‘ladi. SHunday qilib kesish kuchga taosiri kamayadi. Kesish burchagi ni kesish R x va R y kuchlarga taosiri kam o‘rganilgan. Biro, o‘tkazilgan tajribalar shuni tasdiqlaydiki kesish burchagini oshishi bilan tashqil etuvchi R x va R y kuchlar R z kuchga nisbatan juda kichik ravishda o‘sadi. Bir qotor mualiflar maolumotlari bo‘yicha qx x C P   va qy y C P   formuladagi daraja ko‘rsatkichlari yetarlicha keng chegaralarda o‘zgaradi ( qy =2,4  4,0; qx =3,0  4,5) Plandagi asosiy burchakni R z kuchga taosiri (58) va (58) formulalarni (89) va (89) formulalarga tubdan o‘zgarish jarayonida aniqlanadi. R z kuch plandagi asosiy burchakni oshishida to‘xtovsiz kamayib boradi. CHo‘yan va po‘latlarni qatiq qotishmali keskichlar bilan yo‘nishi tajribalari bu qonuniyatni tasdiqlaydi. Normativlarida z z K C P   (102) ko‘rinidagi formulalar qabul qilingan. CHo‘yanni tezkesar keskichlar bilan yo‘nish uchun K z =0,13 cho‘yan va po‘latni qatiq qotishmali keskichlar bilan yo‘nish uchun esa Kz = 0,18 qabul qilingan. Tezkesar keskichlar bilan po‘latga ishlov berishda tatqiqotchilar burchakni ishishi bilan (50 0  55 0 gacha) R z kuchi dastlab kamayadi, so‘ngra o‘sishini maolum qildilar (shakl-81).

81 - шакл. П щлат (1) ва чщянга (2) ишлов беришда пландаги асосий бурчакни кесиш кучига таoсири Birinchi uchastkada Kz =0,18 deb faraz qilib (93) formuladan foydalanish mumkin , ikkinchi uchastka uchun K z =-0,22.  burchakni o‘sishi bilan R z kuchni bunday o‘zgarishini quyidagicha tushuntirish mumkin.  burchak ketidan kesish qalinligi (a=S sin  ) oshadi, solishtirma kesish kuchi (R= K z / a 1/4) va R z kuch kamayadi. Bu bilan bir vaqtda qirindini tushum yo‘nalishiga yaqin bo‘lgan tekislikdagi oldingi burchak  pr ( tq  pr = tq  cos  - tq  sin  ) kamayadi bu kesish sharoitini yemonlashtiradi va R z kuchni oshishiga yerdam beradi.  burchakning kichik qiymatlarida, qachonki sin tez cos  esa sekin o‘zgarsa R z kuchi burchakni ishishi bilan kamayadi, shu burchakning katta qiymatlarida sin  sekin o‘zgaradi,  pr burchak ancha tezroq kamayadi va R z kuchi o‘sishni boshlaydi. Butunlay olganda  burchakni R z kuchni taosiri nisbatan katta emas qattiq qotishmali keskichlar uchun  burchakni 30 0 dan 90 0 gacha o‘sishida R z kuch 17/% ga kamayadi. Plandagi asosiy burchak tashqil etuvchi R x va R y kuchlarga ancha sezilarli darajada taosir etadi. Tashqil etuvchi R x va R y kuchlarining teng taosir etuvchi R h kuchi perpendikulyar yo‘nalishidan asosiy kesuvchi qirraga R y kuch tomon burchakcha o ь adi (shakl-82).

82 - шакл. Горизонтал текисликдаги кучлар схемаси Normal kuch va surish kuchi qiymatlari quyidagi tenglikdan aniqlanadi. R y =R hcos `, R x =R hsin  ` bu yerda  `-  -  burchakni oshishi bilan R x kuchi tez o‘sadi. R y kuchi yetarli jadallikda kamayadi (shakl-83). burchakni R x va R y ga taosirining bunday harakteri eksperimentlar bilan tasdiqlanadi, natijada po‘latlarga ishlov berishda tezkesar R18 keskichlar uchun quyidagi emprik formulalar kiritilgan: 21 850 x C C P . y . P ;    

83 - шакл. Р х ва Р у кучларга пландаги асосий бурчакни таoсири Qattiq qotishmalar bilan ishlashda  burchakni R x va R y ta o siri po‘latlarni R18 keskichlar bilan yo‘nishdagiga nisbatan bir qancha kichik bo‘ladi. Agar R18 keskichlari bilan ishlashda  30 0 dan 90 0 gacha oshishi bilan R y kuchi 3,7 marta kamaysa, u holda qatiq qotishmali keskichlar bilan ishlashda faqat 2,6 marta kamayadi. R x kuchi R18 keskichlari uchun xuddi shunday burchak o‘zgarishda 2,6 marta o‘sadi, qattiq qotishmali keskichlar uchun 1,5 marta. Tokarlik dastgoxida kichik qattalikdagi detallarga, masalan yupqa va uzun vallarga ishlov berishda egilish va titrashlarni kamaytirish uchun plandagi asosiy burchagi 90 0 gacha bo‘lgan keskichlarni ko‘llab R y kuchini namoytirish shart. Keskich cho‘qqishda kesuvchi qirraning yumaloq radiusini oshishi bilan plandagi asosiy burchakning o‘rtacha qiymati  sr kamayadi (shakl-84). SHuning uchun gradusning oshishi  burchakni kamayishiga o‘xshab kesish kuchiga ta o sir qiladi: R z kuchi ahamiyatsiz o‘sadi, R x kuchi esa kamayadi. Keyingi burchak amaliy jixatdan R z va R x kuchlarga ta o sir etmaydi. R y kuchi 8 0 dan boshlab burchakning kamayishida ahamiyatsiz oshadi va  <6 0 da birqancha jadalroq o‘sadi. Lekin keyingi burchakning bunday kichik qiymatlari xozirda qo‘llanilmaydi, agarda kesuvchi qirra ostidagi tor bo‘lgan davodochnqy faskada burchak xisoblanmasa, shuning uchun kesish kuchlarini xisoblashda ketingi burchakning ta o siriga e o tibor berilmaydi. Plandagi yordamchi burchak  , 10 0 kam bo‘lmagan qiymatda kesish kuchiga ta o sir qolmaydi.  1 < 10 0 da bu burchakning kamayishi R y kuchini o‘sishi va titrashlarni kuchayishi chaqiradi: biroq, oldingi burchakning katta qiymatlarida (  >25 0 ) R y kuchi xatto  1 =0 ,bo‘lganda ham oshmaydi.  1 =0 0 esa bo‘lgan keskichlar unga katta bo‘lmagan oldingi burchak qiymatida R y kuchini 10  15%ga oshishini beradi. O‘tuvchi keskichni ko‘ndalang surish bilan o‘yib kirishida (vrezanie), bu ko‘pincha ko‘p keskichli tokorlik 84 - шакл. П ландаги асосий бурчакни щртача аъамиятда щзгариши

dastchoklarida o‘ringa ega, R y kuchi va burchaklarining kichik qiymatlarida keskich o‘sadi. Bunday xollarda  =60 0 -90 0 va  1 =30 0 qabul qilish tavsiya qilinadi. Asosiy kesuvchi qirraning qiyalik burchagi  deyarli R z kuchi  burchakni oshishi bilan kamayadi. R y radian kuch esa yetarlicha tez o‘sadi. 1959 yil normativlarida burchakni R x va R y kuchlarga taosiri qo‘shimcha koeffitsient bilan xisobga olinadi. Sovitish (moylash) va kesuvchi qismning yeyilishi Sodali yoki sovunli suv bilan sovitish kesish kuchiga taosir qilmaydi. Agarda sovituvchi suyuqlik tartibida mineral yoki o‘simlik ye ь lari bo‘lsa, u holda kesish kuchi kamayadi. Emulpsiya bilan sovitish kuchi 5 – 7 % ga, mineral moy bilan sovitish 10- 15% ga, mineral asosda osernennqy moy bilan sovitish 15-20% ga, o‘simlik moyi bilan sovitish 20-30% ga moytirish imkonini beradi. Moylanishni kesish kuchiga bunday taosiri faqatgina ishqalanish kuchi bilangina emas, balki sirtqi - aktiv moddelarning adsorbtsion taosiri bilan ham tushuntiriladi. Keskichni o‘tmaslanishi o‘lchovi bo‘yicha po‘latlarga ishlov berishda kesim kuchlari dastlab birmuncha kamayadi. So‘ngra oshadi. Oldingi yuzada chuqurga hosil bo‘ladi va xaqiqiy kesish burchagi kamayadi. CHunki vaqt o‘tishi bilan chuqurga radiusi ahamiyatsiz o‘zgaradi, ketingi qirra bo‘yicha yeyilish esa o‘sib boradi, u holda kuchlar ortishini boshlashadi. CHo‘yan ishlov berishda kesish kuchlari ketingi yuza bo‘yicha yeyilish maydonchasi balandligini oshishi bilan to‘xtovsiz o‘sadi. Bunda hammada ham R y kuchi o‘zgaradi, R x esa bir muncha ozroq va R z kuchi nisbatan kichik bo‘ladi. Ishlov beriladigan va asbobsozlik materiali Ishlov beriladigan materiallarning xossalari kesish kuchlariga katta taosir o‘tkazadi. Biroq, statik tajribalar sharoitida o‘lchangan kesish kuchlari va ishlov beriladigan materialning mexanik harakteristikalari orasidagi aniq va bir maonoli bo ь liqlik xozircha o‘rnatilmagan. Bu quyidagicha tushuntiriladi kesish sharoiti farq qiladi. Xisoblarda kesish kuchlari va cho‘zilishdagi yoki Brinell bo‘ycha qattiqliqdagi mustahkamlik chegarasi orasidagi takribiy emprik bo ь lanishlar bir murdagi materiallar guruxi uchun haqiqiy xisoblanadi (uglerodli po‘lat, kulrang cho‘yan va xokazo). Masalan, bir xil mustahkamlik chegarasida  v=700 mn/m 2 (70 kchs/mm 2 ) va bir xil kesish sharoitida R z kuchi xrom-nikelli po‘latlarga ishlov berishda uglerodli po‘latlarga ishlov berishdagicha nisbatan 10-12% ga katta bo‘ladi. Po‘latlarga ishlov berishda kesish kuchiga ishlov beriladigan materialning qovushqoqligi va plastiklik muxim taosir o‘tkazadi: nisbiy cho‘zilish  qanchalik katta bo‘lsa, R z kuchi shunchalik katta bo‘ladi. Umuman, v va Rv oshishi bilan kesish kuchlari o‘sadi: R z - nisbatan sekin, R y va R x -ancha tezroq. R z kuchi mustahkamlik chegarasiga to‘g‘ri proportsional bo‘lmagan ravishda, birmush sekin o‘sadi. Bu uglerod tarkibini ortishi bilan mustahkamlik chegarasi ortadi, Lekin qovushqoqlik kamayadi, bundan tashqari qattiq po‘lat paklepga kam dugor bo‘ladi. Kesish kuchiga taxminan normal yo‘naltirilgan R h gorizontal kuch omaliy jixatdan ishlov beriladigan material qovushqoqliga emas, balki uning qatiqligi yoki qisilish qarshiligiga bo ь liq bo‘ladi.

Tashqil etuvchi kuchlarni qatikqlikka yoki cho‘zilishdagi mustahkamlik chegarasiga bo ь lliqligi kuyidagi elektrik formula bilan ifodalangan bo‘lishi mumkin: R z = C HB n R z ; R y = C  HB n Ry ; R x = C  HB n R x yoki R z = C  b n R z ; R y = C  b n Ry ; R x = C  b n R x Po‘latlarga qattiq qotishmali keskichlar bilan ishlov berishda n R z =0,35 ; n R y =1,35; n Rx=1,0; cho‘yanga ishlov berishda n R z =0,4; nPy =1,0; n R x =0,8 Kesish sharomlari bo‘yicha normativlarda mustahkamlik chegarasi 750 mn/m 2 (75 kchs/mm 2 ) bo‘lgan po‘latlarga, qattiqligi NV 190 bo‘lgan kulrang cho‘yanga: NV 150 bo‘lgan bol ь anuvchan cho‘yanga ishlov berish uchun kuch qiymatlari v va NV ning boshqa qiymatlarida kesish kuchini yoki proportsionallik koeffitsientlar Km R z , Km R y , Km R x qo‘llaniladi, bular:       750 b KmP nPz z po‘lat uchun ,       190 b KmP nPz z cho‘yan uchun tepadagi formulalar bo‘yicha aniqlanadi. Po‘latlarga qattiq qotishmalar bilan ishlov berish uchun normativlarda keltirilgan C R z =300 qiymat tezkesar keskichlar uchun (11) formkladagiga nisbatan boshqa fizik maonoga ega ekanligini yedda saqlash lozim. Ko‘rib o‘tkanimizdek kesish tezligini kesish kuchiga taosiri xisobga oluvchi qo‘shimcha koeffitsient po‘latga ishlov berishda quyidagicha teng bo‘ladi: 150 0 z n 0 z U U KUP U U KUP . ;         SHunday qilib R z formula qattiq qotishmalar bilan po‘latga ishlov berishda quyidagi strukturaga ega bo‘lishi kerak. ; Kpzp s t CP KVP P ypz xpzz z z Kpz ts CP V V P 43 z 150 0 z .     (103, a.b) bu yerda K R z -keskich geometriyasi ta o sirini xisobga oluvchi qo‘shimcha koeffitsintlarning ko‘paytmasi. Normativlarda po‘lat ko‘rinishdagi formula beriladi: z 4 3 150 z KP ts U 300 P .  (104) bu yerda - 300 koeffitsienti (garchi u normativlarda C R z deb belgilangan bo‘lsa) ikkita ko‘paytiruvchining ko‘paytmasi beradi. z 0 CP V 300 0.15 

Buning natijasida po‘latlarga tezkesar va qatiq qotishmali keskichlar bilan ishlov berish uchun normativlarda keltirilgan C R z qiymatlarini bir- biri bilan taqqoslab bo‘lmaydi. Turli xil  v qiymatga ega bo‘lgan po‘latlarga, shuningdek turli qattiqlikdagi cho‘yanlarga ishlov berishda kesish kuchi tez aniqlash uchun C R z , C R y va C R x mumkin. Bu jadval  v yoki NV ning har bir qiymati uchun Km R z , Km R y va Km R x qo‘shimcha koeffitsientlar qiymatlarini xisoblash zaruriyatini bartaraf qiladi. SR z topish jadvalidan foydalanib R z kuchni quyidagi formulalar bo‘yicha aniqlash mumkin: a) R18 keskichlar bilan po‘latga va qatiq qotishmalar bilan cho‘yanga ishlov berishdaz 750 z z KP ts СP P .  (105) b) U > 1 m/sek ( 6 0 m/min) tezlikda qattiqqotishmali keskichlar bilan po‘latni yo‘nishda z 750 z 150 0 z KP ts CP U U P . .     (106) bu yerda K R z = K  R z  K  R z  Kr R z  =+10 0 ,  =45 0 , r =2 mm bo‘lganda K R z =1 bo‘ladi va R z kuchni aniqlash formulasi po‘latni tezkor yo‘nishda quydagi ko‘rnishni qabul qiladi 750 z 150 0 z ts CP V U P . .     (106, a) U 0 =1 m/sek (60 m/min) Кчс , P . . z . . 750 z 150 150 750 z z ts CP U 81 H U ts СP P   (106, b) Qattiq qotishma bilan cho‘yan yo‘nishda  ,  , r larning o‘sha qiymatlarida K R z =1 bo‘ladi va R z kuch (59) formula bo‘yicha aniqlanadi. Bu formula po‘latlarni tezkesar keskichlar bilan yo‘nishda ham qo‘llanilishi mumkin, faqat bu yerda  =25 0 da K R z =1bo‘ladi. R z kuch yuqorida keltirilgan formula va jadvallar bo‘yicha xisoblanganda normativlarda keltirilgan formulalar bo‘yicha xisoblangan natajalarni beradi, Lekin bir qancha kam vaqt sarflashni talab etadi. Normativlarda R z , R y , R x kuchlar uchun umumlashgan formulalar quyidagi ko‘rinishga ega P z =CP z t KPz s YPz U n KP z (106, v) P y =CP y t XPy s YPy U n KP y (106, g) P x =CP x t XPx s YPx U n KP x (106, d) P x =K  P y  K  P z  KrP z  KmPz (106, ye) Po‘latga va cho‘yanga teskesar keskichlar, qattiq qotishmalar va minerolokeramika bilan ishlov berishda C R z ni taqqoslab kesuvchi asbobning kesuvchi qism materialni kesish kuchiga taosirini ko‘rish mumkin. O‘zgarmas sharoitlarda, qattiq qotishmalar bilan ishlashda kesish kuchi R18 keskichlar bilan ishlashdagiga nisbatan kichik bo‘ladi, TSM 332 rplastinkalari bilan qoplangan keskichlar bilan ishlashda esa yanada kichik bo‘ladi.

Normativlarda keltirilgan formklalar va jadvallar bo‘yicha boshqa bir xil sharoitlarda qattiq qotishmalar bilan ishlaganda R z kuch R18 keskichlar bilan ishlagandagidan 20-25 kichik bo‘ladi, minerolokeramik keskichlar bilan ishlaganda esa qattiq qotishmalar bilan ishlagandagidan 10 - 11 / ga kichik bo‘ladi. Tajribalar bilan bu faqatgina TSM 332 keskichlarni munosabatida tasdiqlanadi. Qattiq qotishmalar bilan ishlashda R18 keskichlar bilan solishtirilganda R z kuchni namoyishiga kelganda, normativlardagi maolumotlar tekshirish va aniqlashni talab etadi chunki ular bir qator tajribalar bilan tasdiqlanmaydi. R z kuchning amaliy qiymatlari po‘latni tezkor yo‘nishda R18 keskichlar bilan yo‘nishdagicha nisbatan 8 – 10% ga kichik bo‘ladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Avagimov V.D. Mashinasozlik materiallarini kesib ishlash. «O‘qituvchi» nashriyoti, Toshkent, 1971. 2. Avakov A.A. Fizicheskie osnovq teorii stoykosti rejuo‘ix instrumentov. M. «Mashgiz», 1960. 3.Bobrov V.F.i dr. Razvitie nauki o rezanii metallov. Pod redaktsiey. Zoreva N.N. M. «Mashinostroenie», 1967. 4. Vul ь f A.M. Rezanie metallov. M. «Mashgiz», 1963. 5. Granovskiy G.I., Granovskiy V.G.Rezanie metallov. M. «Vqsshaya shkola», 1985. 6. Geller Yu.A. Instrumental ь nqe stali. M. «Metallurgiya», 1968. 7. Danilenko B.D., Fayzimatov.B.N, Irgashev O.S. Konspekt lektsiy po predmetam. «osnovq obrabotki materialov rezaniem», «proizvodstvennaya texnologiya». CHast ь I, II, III. Tip. FerPI, 2000. 8. Zorev N.N. Vopros ы mexaniki protsessa rezaniya metallov. M. «Mashgiz»,1956. 9. Klushin M.I. Rezanie metallov. M «Mashgiz», 1957

O'xshashlar

Kesish kuchlari va kesish quvvati

Metallarni kesish va kavsharlash

Tish va rezba kesish stanoklari

Rezba kesish stanoklari

Moslamalarda mahkamlash kuchlari