Оксидлаб куйдириш асослари - Materialshunoslik - Referatlar

Оксидлаб куйдириш асослари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

57 KB

Ko'chirib olish

О ксидлаб куйдириш асослари Режа: 1. Оксидловчи куйдириш печлари. 2. Оксидловчи куйдириш жараёнини олиб боришнинг моҳияти. 3. Куйдиришнинг бошқа кўринишлари.

Оксидлаб куйдириш жараёни мис пирометаллургиясида шартли бўлмаган жараёнлардан ҳисобланади. Мис саноатида у кам учрайди ва одатда юқори олтингугуртли, мис бўйича камбағал руда ва бойитмаларни қайта ишлагандагина қўлланилади. Таркибида рух кўп бўлган мис хом ашёларини қайта ишлаганда ҳам куйдириш жараёни ўзини оқлайди. Мис пирометаллургиясида оксидлаб куйдиришнинг мақсади олтингугуртни қисман ажратиш ва темир сулфидининг бир қисмини кейинги эритиш жараёнида шлакланадиган оксид кўринишига ўтказишдан иборат. Бу унча оксидлаш сезиларли ўтказилмайдиган шароитда олиб бориладиган эритиш жараёнида, камида 25-30% С u таркибли штейн олишга интилишдан иборат. Агар оксидлаб куйдириш жараёнида шихта таркибидаги ҳамма сулфидларни оксидласак, куйдирилган маҳсулот тўлиқлигича оксидлардан иборат бўлади. Бундай маҳсулотни эритиш пайтида штейн олинмайди. Тўлиқ куйдирилган руда ёки бойитмани қорамтир мисга қайтариб эритиш ёки гидрометаллургик усуллар билан қайта ишлаш мумкин. Бойитмани яллиғ қайтарувчи ёки электр печларида эритишдан олдин шихтани куйдириш уни эритмаган ҳолда ўтказилади. Оксидлаб куйдириш жараёнида олтингугурт ва темирни қисман оксидлаш билан бирга шихта компонентларини аралаштириб ва термик тайёрлаб, сульфат кислота ишлаб чиқаришга яроқли олтингугурт газлари олиш масаласи ҳам ҳал қилинади. Куйдириш печларига келаётган мисли шихта, кейинги штейнга эритиш жараёнида шундай таркибли шихтага қўйиладиган талабларга жавоб бериши керак. Мис бойитмаларини оксидлаб куйдириш 750-900 0 С ҳароратда олиб борилади. Бундай ҳароратда сулфидларни оксидланиши оксидлар ҳосил қилиш билан кечади. Сулфидларни ёниши умумий ҳолда қўйидаги реакция билан ифодаланади: 2MeS + 3O 2 = 2MeO + 2SO 2 + Q; бу ерда, Q – реакциянинг иссиқлик самарадорлиги. 600-650 0 С ҳароратда сульфатлар бардошли бўлади:

MeS + 2 O 2 = MeSO 4 ; Штейнга эритишдан олдин сульфатларнинг ҳосил бўлиши яхши эмас, чунки улар десульфиризациянинг пасайишига олиб келади. Юқори ҳароратни чегараланишининг сабаби, юқори ҳароратда айрим сулфидлар ва уларнинг осон эрувчан бирикмаларини эриши бошланиши мумкин, бу эса майда заррачаларнинг бир-бирига ёпишиб қолишига олиб келади. Куйдириш жараёни қўйидаги асосий босқичлардан иборат: шихта қизиши ва қуриши; юқори сулфидларнинг термик парчаланиши; сулфидларнинг алангаланиши ва ёниши. Шихта маҳсулотлари қизиши оксидланиш реакциялари иссиқлиги ҳисобидан боради ва намликни қочириш билан бирга кузатилади. Шихта тахминан 350-400 0 С ҳароратгача қиздирилгандан сўнг, бир вақтнинг ўзида сулфидли минералларнинг парчаланиши ва уларнинг алангланиши бошланади. Фақат юқори сулфидлар қўйидаги реакциялар бўйича термик парчланади: FeS 2 → FeS + 1/2S 2 2CuFeS 2 → Cu 2 S + 2FeS + 1/2S 2 2CuS → Cu 2 S +1/2 S 2 Ажралиб чиқаётган олтингугурт буғлари печнинг оксидли атмосферасида қўйидаги реакция бўйича ёнади : S + O 2 = SO 2 . Пиритни термик парчалаганда олтингугуртнинг ярим атомлари газларга чиқиб кетади , яъни бу сулфиднинг парчаланишидан десульфиризация кўрсаткичи 50% ни ташкил этади . Оксидлаб куйдириш жараёнида шунингдек карбонатлар ҳам қисман парчаланиши мумкин , мисол учун : СаСО 3 → СаО + СО 2 Сулфидларнинг оксидланиши уларнинг алангланишидан бошланади. Алангланиш ҳарорати деганда, шундай ҳарорат назарда тутиладики, бунда ажралиб чиқаётган иссиқлик куйдирилаётган сулфидли маҳсулотларнинг

фаол ва тўлиқ ёнишининг бошланиши учун етарли бўлади. Мисли бойитмаларни оксидлаб куйдиришда темир сулфидлари тез оксидланади. Сулфидларнинг алангаланиш ҳарорати турлича бўлиб, у сулфидларнинг физик-кимёвий хусусиятларига боғлиқ. Мис бойитмаларини оксидлаб куйдиришда темир сулфидлари тез оксидланади. Бунинг асосий сабаби, мисдан фарқли равишда олтингугурт билан реакцияга киришишга қараганда кислород билан тез реакцияга киришади. Мис бойитмаларини оксидлаб куйдиришнинг асосий реакциялари қўйидагилар: 2FeS + 3,5O 2 = Fe 2 O 3 + 2SO 2 + 921000 кДж ; 2FeS + 5,5O 2 = Fe 2 O 3 + 4SO 2 + 1655000 кДж ; 2CuFeS 2 + 6O 2 = Fe 2 O 3 + Cu 2 O + 4SO 2 ; Куйдиришда мис сулфидлари ҳам қўйидаги реакция бўйича оксидланиши мумкин : Cu 2 S +1/2O 2 = Cu 2 O + SO 2 + 38435 кДж . Бироқ мис олтингугурт билан қайта реакцияга киришиши муносабати билан у яна алмашинув реакцияси бўйича сульфатланади : Cu 2 O + FeS = Cu 2 S + FeO + 168060 кДж . Cu 2 O куйинди таркибида деярли бўлмайди . Сулфид ва оддий олтингугуртнинг оксидланиш реакциялари экзотермик ҳисобланади . Мис бойитмаларини куйдиришда ажралиб чиқадиган иссиқлик , автоген жараён ҳисобланган куйдиришни ўз - ўзидан бориши учун етарли бўлади . Кислород сулфид билан таъсирлашганда , сулфиднинг устки қатламида оксидли қатлам ҳосил бўлади . Оксид қатламининг ўсиши таъсирлашаётган юзага етказилаётган кислород миқдори ва оксидланаётган заррача

ичкарисига диффузия билан ўтиш тезлигига боғлиқ бўлади . Оксидланиш жараёнини тезлаштириш учун реакция маҳсулоти – олтингугурт оксидини қаттиқ заррача юзасидан олиб ташлаш , ва шу билан заррачага оксидловчини етиб келишини осонлаштириш учун газ фазасида етарлича масса алмашинувни таъминлаш керак . Йирикроқ заррачалар секинлик билан оксидланади . Куйдириш етарлича олиб борилмаса , оксидланаётган заррача орасида сулфидли ядро қолади . Мис бойитмаларини оксидлаш жараёнининг маҳсулотлари куйинди , газ ва чанг ҳисобланади . Куйиндининг минералогик таркиби дастлабки бойитма таркибидан сезиларли равишла фарқ қилади . Олинаётган куйинди сулфидлар билан бир қаторда оксидлар бўлиши ва деярли юқори сулфидлар бўлмаслиги билан характерланади . Мис бойитмаларини ҳозирги вақтда куйдиришнинг асосий йўли қайнар қатламли печларда ( КС ) куйдириш ҳисобланади . Қайнар қатламли печларда куйдириш , бойитма ( шихта ) қатлами орқали ҳаво оқими ёки кислородга туйдирилган ҳаво маълум тезлик билан ўтказилганда дастлабки маҳсулотнинг ҳамма заррачаси узлуксиз қайнаётган суюқликка ўхшаб ҳаракат қилади , бу эса жараённи қайнар қатлам деб аталишига олиб келди . Қайнар қатлам ҳосил бўлиш механизми қўйидагича изоҳланади . Агар сочма маҳсулот қатлами пастидан газ пуркалса , қатлам дастлаб ёрилади , ҳаво маълум тезлик билан узатилганда эса суюқликни асосий хоссалари бўлган – ҳаракатчанлик , оқувчанлик , идиш ҳажми ва шаклини эгаллаш кабиларни эгаллайди . Сочма маҳсулотнинг бундай ҳолати суюқликсимон дейилади . Бундай ҳолат газ оқимининг кўтариш кучи сочма маҳсулотнинг умумий оғирлигига тенг бўлганда кузатилади . Ҳаво оқими тезлиги ошиши билан сочма маҳсулот ҳажми ҳам секин-аста ортиб боради. Шихта муаллақ ҳолга келади, бу куйдирилаётган заррачаларнинг чанг билан чиқиб кетишига олиб келади. Оддий шароитда қайнар қатлам печларида куйдиришда чанг чиқиши дастлабки шихта оғирлигининг 20-30% ни ташкил этади.

Тузилишига боғлиқ бўлмаган ҳолда ҳар қандай куйдириш печида шартли қисмлар бўлиши керак, буларга: тепа қисм (свод) ли вертикал шахта; соплоли пастки қисм (под); ҳаво тақсимлаш камералари; форсунка камерали юклаш туйнуклари киради. Юклаш ва чиқариш туйнуклари одатда печнинг қарама-қарши томонларида бўлади. Ишчи камера ичидан шамотли ғишт асосидаги ҳимоя қопламаси ва ташқи тарафидан иссиқлик ушлаб турувчи материал билан қопланган металл қоплама кўринишида қилинган. Печнинг ичкари устки қисми (свод) ўтга чидамли материалдан ясалган. Печнинг ички пастки қисми куйдирилаётган маҳсулот қатламига узатилаётган ҳавони бир хил тақсимлаш ва майда заррачаларни ҳаво камераларига ўтиб қолишини олдини олувчи қурилмаларидан иборат. Одатда у ҳаво тақсимлаш қурилмалари ўрнатиш учун зарур бўлган туйнуклар мавжуд бўлган ўтга чидамли бетондан тайёрланади. Шихта соплолар зич жойлашган форкамерага юкланади. Куйдирилаётган маҳсулот ҳоҳлаган намликда, ҳатто бўтана ҳолда ҳам берилиши мумкин. Куйинди баландлиги қайнар қатлам сатҳини белгиловчи чиқариш туйнуги орқали чиқариб юборилади. Сулфидли маҳсулотларни қайнар қатлам печларида оксидлаб куйдиришда катта миқдорда иссиқлик ажралиб чиқади, натижада куйдирилаётган маҳсулот қатламида ҳарорат ортиб кетишига олиб келади. Ортиқча ҳароратни чиқариш учун қайнар қатлам печларига қувурсимон кўринишдаги совутгичлар ўрнатилади. Қайнар қатламли печларда куйдириш, куйдириш жараёнлари орасида иш унумдорлиги энг юқориси ҳисобланади. Бу қаттиқ ва газсимон фазаларнинг ўзаро таъсирлашув юзаси катталиги билан изоҳланади. Қайнар қатламли печларнинг бойитма бўйича иш унумдорлиги, кўп поғонали механик печларга қараганда 4-5 баробар кўпдир. Қайнар қатламли печларнинг тузилиши содда, уларнинг ишлаши эса осонгина механизацияланади ва автоматлаштирилади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 1. Н.И.Уткин «Производство цветных металлов» М. «Интермет Инжиниринг» 2000 й. 2. Под редукцией В.И.Коротича «Начала металлургии» Екатеринбург УГТУ 2000 й. 3. Гудима Н.В. и др. «Технологические расчёты в металлургии тяжёлых цветных металлов». М.; Металлургия 1977 й. 4. Кучерский Н.И. «Золото Кызылкумов» Т. «Шарк»1998 й. 5. «Цветные металлы» журнали 1999- 2004 й. 6. «Ўзбекистон кончилик хабарномаси» журнали. 2000- 2004 й. 7. «Горный журнал» журнали 2000 - 2004 й. 8.Arxiv.uz

O'xshashlar

Оксидли – хлорлаб куйдириш

Металлургик жараёнларни таснифланиши

Майда дона (мелковкрапленный) олтинли рудани кайта ишлаш

Рангли металлар ишлаб чиқариш жараёнлари асослари

Автоген жараёнлари асослари