logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Materialshunoslik
  4. Ички кучлар

Ички кучлар

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

685.4833984375 KB
Ko'chirib olish
Ички кучлар Режа: 1 . Иншоат ва машина қисмларига таъсир этувчи сирт ва хажмий кучлар ва уларнинг классификацияси. 2. Жисм нуқталаридаги ички кучлар ва уларни аниқлаш. Кесиш усули. 3. Нормал ва уринма кучланишлар хақида тушинча. 4. Жисм нуқтасидаги кучиш ва деформация. Конструкцияга таъсир қилувчи кучлар сиртқи ва хажмий кучларга бўлинади. Сиртқи кучлар жисмнинг маълум сиртига қўйилган бўлади. Сиртқи кучлар кўйилишга қараб тўпланган ва тақсимланган бўлади. Жисмнинг ўз ўлчамига нисбатан жуда кичик сиртига қўйилган кучлар тўпланган кучлар дейилади. Тўпланган кучлар ( H ) билан ўлчанади. Жисм сиртидаги юзанинг бирор қисмига ёки ундаги чизиқнинг бирор қисмига қўйилган кучлар тақсимланган (тарқалган) кучлар дейилади. Уларнинг интенсивлиги юзанинг ёки узунликнинг хаммасида бир хил бўлса бундай юклар текис тарқалган кучлар дейилади. Жисмнинг хажм бирлиги бўйича тақсимланган кучлар хажмий кучлар дейилади. Масалан: жисмнинг ўз хусусий оғирлигидан вужудга келган кучлар, инерция кучлари. Кучнинг вақт бўйича ўзгаришига қараб, статик ва динамик куч турлари бўлади. Статик куч вақт бўйича шунчалик секин қўйиладики, харакат вақтида пайдо бўладиган инерция кучларини хисобга олмаса хам бўлади. Вақт бўйича ўз қийматини, холатини ўзгартирувчи кучлар динамик кучлар дейилади. Иншоотга таъсир қилиш муддатига кўра доимий ва муваққат кучлар бўлади. Доимий кучлар деб, иншоотнинг бутун хизмат муддати давомида ўзлўқсиз таъсир қиладиган кучларга айтилади. Масалан: Конструкциянинг хусусий оғирлигидан вужудга келадиган кучлар. Муваққат кучлар маълум вақт оралиғида таъсир қилади. Масалан: Поезднинг кўприк конструкцияларига босими, қор оғирлиги кучини конструкцияга таъсири ва хоказо. Ташқи куч таъсиридан стержен деформацияланганда унинг элементар зарраларининг ўзаро жойлашиши ўзгаради, натижада унда ички кучлар хосил бўлади. Ички кучлар ўз табиатига кўра жисм зарраларининг ўзаро таъсирини билдиради. Бу ички кучларни топиш учун кесиш усулидан фойдаланилади. Мувозанатдаги стержен ўқига перпендиқўляр бўлган текислик билан кесилиб икки қисмга ажратилади ва унинг бир бўлагининг мувозанати текширилади. (1 - расм). Масалан: “В” бўлагини текширамиз. “В” қисмга ташлаб юборилган бўлак томонидан бутун кесим бўйича тақсимланган ички кучлар системаси таъсир қилади. Бу ички кучларни умумий холда бир бош вектор R кучга ва бир бош вектор момент M га келтириш мумкин. Ушбу векторларни координата ўқларидаги ташқил этувчиларга ажратамиз. Ушбу ташқил этувчилар ички кучлар деб аталади. Бу кучларни ўз номи бор. Кесимга перпендиқўляр қўйилган N кучи бўйлама куч деб аталади. Ички кучларни топиш учун қирқилган стерженнинг бир қисми учун олтита мувозанат тенгламалари ёзилади:x y z       0 0 0 (1) ∑ Mx =0 ∑ My =0 ∑ Mz =0 (2) Стерженга қўйилган ташқи кучларнинг таъсирига қараб ички кучларнинг айрим ташқил этувчилари нолга айланиши мумкин. Агар стерженга қўйилган кучлар тенг таъсир этувчиси стержен ўқи бўйлаб йўналган бўлса унда кесимда фақат бўйлама куч N хосил бўлади. Стержен бу холда фақат чўзилиш ёки сиқилиш деформациясига учрайди. Агар ташқи кучлардан кесимда фақат Mz хосил бўлса стерженда буралиш деформацияси содир бўлади. Агар ташқи кучлар таъсиридан стержен кўндаланг эгилса унинг кесимларида кесувчи кучлар ва эгувчи моментлар хосил бўлади. 3. Ички кучларни кесим бўйича тарқалишини характерлаш учун кучланиш тушунчаси киритилади. Кучланиш деб юза бирлигига тўғри келган кучга айтилади. Ихтиёрий “ K ” нуқта атрофида dF кичик юзача олиб, бу юзачага таъсир қилаётган ички кучлар тенг таъсир этувчисини  R билан белгилаймиз (2- расм):ΔR ΔF =Ρyp (3) Ушбу нисбат юзачадаги кучланишни билдиради. Агар  F юзача камайтириб борилса нуқтадаги кучланишни оламиз. lim ΔR ΔF =Ρ (4) Агар  R кучни учта ташқил этувчиларга ажратсак улардан биттаси юзага нормал йўналган бўлади бу кучдан хосил бўлган кучланиш нормал кучланиш деб аталади. Икки ташқил этувчилар эса кесимда ётади улардан хосил бўлган кучланишлар уринма кучланишлар деб юритилади. Кесимдаги ички кучлар билан кучланишлар орасида қуйидаги боғланишлар мавжуд (3-расм):   dFF ; Q dF y y F    ; Q dF x x F    ; M y dF x F      ; M x dF y F      ; M x y dF z y x F    ( )   (5) Интеграл остидаги “ F ” белгиси интеграллаш кўндаланг кесимнинг бутун кесим юзаси бўйича бажарилишини билдиради. 4. Ташқи кучлар таъсиридан жисм деформацияланади ва ўз холатини ўзгартиради. Жисмнинг бошланғич холатидан деформацияланган холатлари орасидаги масофа кучишлар деб юритилади. Кучишларни координат ўқларидаги проекциялари мос равишда бўйлама, вертикал ва кўндаланг кучишларни такил қилади. Жисм абсалют чўзилиши (сиқилиши) ни бошланғич узунлигига нисбати нисбий чизиқли диформация дейилади (4- расм): x x x l l   ; ey= Dl y ly ; z z z l l   ; (6) Агар жисмнинг бирор нуқтасидан Ох, Оу, Оz координати ўқларига параллел учта ўқлар ўтказилса бу ўқлар бўйича йўналган чизиқли деформациялар мос равишда x ,  y , z ларга тенг бўлади. Деформацияланиш натижасида кичик кесмалар орасидаги тўғри бурчаклар кичик бурчакларга ўзгаради. Тўғри бурчакларнинг ўзгариши бурчак деформациялари дейилади. Бурчак деформациялари мос равишда γ xy , γxz , γ yz , билан белгиланади. Фойдаланилган адабиётлар: 1. Урозбоев “Материаллар қаршилиги кўрси”, Тошкент: “Ўқитувчи”, 1979, 510 б. 1. А.Ф.Смирнов тахрири остида “Материаллар қаршилиги”, Тошкент: “Ўқитувчи”, 1988, 464 б. 1. В.М.Феодосев “Сопротивление материалов”, М.1979. 1. В.И.Самул “Основ теории упругости и пластичности”, М., 1982.

O'xshashlar

Ички кучлар эпюра хакида
Тўғри ўқли бруснинг эгилиши Мор интеграли
Материаллар қаршилиги
Оддий статик ноаниқ системалар хисоби
Кесишда иссиклик жараёнлари