Polyar planlar usulida mexanizmlar kinematikasini tekshirish - Mashinasozlik - Referatlar

Polyar planlar usulida mexanizmlar kinematikasini tekshirish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

491 KB

Ko'chirib olish

Polyar planlar usulida mexanizmlar kinematikasini tekshirish Reja: 1. Kinematikani o`rganish usullari. 2. Mexanizmlarni turli xolatlardagi planlarini chizish. 3. Tekis mexanizm bo’g’in nuqtalarining tezlik va tezlanishlarini topish 4. Kinematik diagrammalar yordamida mexanizmlar harakatini o`rganish.

Mexanizmning kinematik analizida, mexanizm xolatlar plani tuziladi va mexanizm bo’g’inlari nuqtalarining chiziqli ko`chishi, tezligi va tezlanishlari, bo’g’inlarining aylanish burchagi, burchak tezligi va tezlanishlari aniqlanadi. Bunda bo’g’inlarga ta'sir etuvchi kuchlar hisobga olinmaydi. Mexanizmlar asosan yetaklovchi, uzatuvchi va etaklanuvchi bo’g’inlardan tashkil topadi. Har qanday mexanizm ma'lum tartibda harakat qiladi, bu harakat yetaklovchi bo’g’indagi harakat qonuniga bog`liq. Mexanizmlardagi shu harakat qarshiligini o`rganish mexanizm kinematikasini asosiy masalasidir Tekislikda harakat qiluvchi ko`p bo’g’inli mexanizmlarda harakat 3 xil bo`ladi. Kinеmatik analiz usullari Analitik usul Grafik usul Grafoanalitik usul Yopik vеktorli konturlar usuli Tugri burchakli koordinatalar usuli Trigonomеtrik usul Diagrammalar usuli Planlar usuli

Misol uchun 4 bo’g’inli sharnirli mexanizmni ko`rib chiqamiz. Bu bo’g’inlar nomlari: O 1 O 2 -qo`zg’almas bo’g’in (O) O 1 A-krivoship (2), AB-shatun (3) O 2 B- koromislo(4). Krivoshipni oniy aylanish markazi O 1 nuqtada yotadi, uni R 21 bilan belgilaymiz va absolyut oniy markaz deymiz. Shunga o`xshash 4-bo’g’inli absolyut oniy aylanish markazi O 2 nuqta bo`lib, uni R 41 deb belgilaymiz. Bu erda 2-chi va 4-chi bo’g’inlar qo`zg’almas bo’g’in 1 ga nisbatan harakatlanmoqda. 3-chi bo’g’inning 2-chi bo’g’inga nisbatan oniy aylanish markazi A nuqtada bo`ladi, bu markaz nisbiy harakatdagi oniy aylanish markazi bo`ladi (R 32 ) 4-chi bo’g’inli koromisloning 3-chi bo’g’in shatunga nisbatan oniy aylanish markazi B nuqtada bo`ladi uni R 43 orqali belgilaymiz. Nazariy mexanika kursidan foydalanib AB-bo’g’inning R 31 oniy aylanish markazini hosil qilamiz. Mexanizm bo’g’inlarining absolyut oniy aylanish markazi qo`zg`almasdir, nisbiysi esa bo’g’in xolatiga qarab o`zgaradi. Shaklda ko`rsatilgan AB bo’g’inning R 31 oniy markaz atrofida aylanishidagi oniy burchak tezligi. ω 3 =  1 31 31   c BP v AP v B A bo`ladi. AB bo’g’inning ixtiyoriy S nuqtasidagi tezligi esaMеxanizm tartibidagi b o’ g ’ inlar fakat ma'lum o’q atrofida aylanma h arakat q iladi (krivoship, mushtak koromislo, tishli va friksion g ’ ildirak , kulisa) Mеxanizm b o’ g ’ inlari fa q at ilgarilanma - q aytma h arakat q iladi (polzun, zolotni k kulisa , turtkich ) Mеxanizm b o’ g ’ inlari aylanma va ilgarilanma h arakatdan iborat murakkab tеkis h arakatda (shatun, tosh , tortgich)Mеxanizm h arakati

v S = ω 31 ·  с м S P / 31 bo`ladi. bu erda: S P31 – P 31 oniy aylanish markazidan S nuqtagacha bo`lgan masofa. Mexanizmlarning turli xolatlardagi planlarni tuzish. Mexanizm bo’g’inlarini kattalashtirib yoki kichaytirib chizish uchun ma'lum masshtab talab qilinadi. Quyidagi shakl – 5.2 da aksial krivoshipli – shatunli mexanizmni ko`rib chiqsak. Bu mexanizm bo’g’inlarini o`lchovlari quyidagicha L OA = 95 mm = 0,095 m—krivoshipning xaqiqiy uzunligi L AB = 0,340 m—shatunning xaqiqiy uzunligi L А S =100 mm = 0,1m—shatun og’irlik markazi S va A nuqta orasidagi masofa. Mexanizm bo’g’inlarini uzunlik masshtabi  L bo`yicha shakldagidek chizamiz. Uzunlik masshtabi quyidagicha topiladi. l = ; AB AB Bu erda AB – shatunning grafik uzunligini , (buni shu kesma chiziladigan qog`oz o`lchamiga qarab tanlaymiz). Bizda AB = 68mm., u xolda l = 005.0 68 34.0  yoki l = 0,005     мм мShakl 5 .2 – Krivoshipli shatunli mеxanizm

Buni AB kesmaning xar 1mm uzunligiga 5 mm xaqiqiy uzunlik bor deb tushunamiz. Shunga ko`ra krivoshipning grafik uzunligi, ya'ni qog`ozga chiziladigan uzunligi quyidagicha bo`ladi. OA = мм l l OA 19 005.0 095.0    Mexanizmni boshlang`ich (nol) vaziyati quyidagicha topiladi. L = OA + AB = 19mm + 68 mm = 0,087m. Demak mexanizm krivoshipning aylanish markazi (0) dan o`ng tamonga L = 87mm uzunlikdagi radius bilan yoy chizib XX o`qi bilan kesishuv nuktasida B o nu q tani belgilaymiz va boshlan g `ich OA 0 B 0 (nol) vaziyat topiladi. Qolgan nuqtalarni shunga o`xshash qilib belgilaymiz. Tekislikda aylanuvchi mexanizmlar bo’g’in nuqtalarining tezlik va tezlanishlarini topish. Bu masalaning yechimini krivoship-polzunli mexanizm misolida ko’rib chiqamiz. Masalaning berilgan qiymati mexanizmning geometrik parametrlari hisoblanib, u  l knematik sxemasi qurilgan (5.3-rasm) va uning kirish kinematik parametri  1 qo’zg’almas o’zgarmas burchak tezlikka egadir. Krivoship B nuqtasining chiziqli tezligi ma’lum formuladan topish mumkin. 1 B AB v   Bu tezlik vektori istalgan tezlik masshtablarda qurilgan tezlik rejasidir. Tezlik masshtabi       мм с м v v v  bu yerda: v – xaqiqiy chiziqli tezlik m/s da; v – bu tezlik vektorining chizmadagi ifodasi mm da. Qurilishni va hisoblashni yengillashtirish maqsadida tezlik masshtabini istalganicha olmasdan, uni krivoship B nuqtasining tezlik vektorini chizmadagi ifodasini mexanizm sxemasidagi krivoship uzunligiga teng qilib olinsa maqsadga muvofiq bo’ladi., ya’ni v = AB . Unda (3.2) ni hisobga olganda tezlik masshtabi: AB AB v v 1 B B v    

(3.1) ni xisobga olib, quyidagini hosil qilamiz:      ммс м1 l v   Bu holatda aylanuvchi zveno nuqtasining chizmadagi ifodasi zvenodagi bu nuqtaning radius-vektorining joylashuv ifodasiga teng bo’lsa, bunday tezlik masshtabini bosh zveno masshtabi krivoship masshtabi deyiladi. Tezliklar rejasini ko’rsatilgan masshtabda quramiz (5.3-rasm). Qutb p dan krivoship B nuqtaning tezlik vektorini, uning burchak tezligi yo’nalishiga mos ravishda o’tqazamiz. Bu vektor yuqorida aytilganidek mexanizm sxemasidagi krivoship uzunligiga teng va perpendikulyar bo’ladi, ya’ni  pb  AB . SHatunga o’tamiz. B nuqta krivoshipga tegishli bo’lmasdan shatunga ham tegishlidir, shuning uchun shatundagi B nuqtaning tezligi, krivoshipdagi V nuqtaning tezligi hamdir. V nuqtaning kinematik parametrlari bir xil. SHatun tekislikda murakkab harakalanadi, ya’ni, uning harakati B nuqtaning ko’chirma, ilgarilanma va B nuqta atrofida aylanma harakatidan iborat. SHatundagi C nuqtaning tezligini aniqlash uchun quyidagi vektor tenglamani yechish kerak: CB B C v v v   C nuqta shatunga tegishli bo’lish bilan birga polzunga ham tegishli, shuning uchun ularning tezligi bir xildir. Polzun yo’naltiruvchi bo’lib, ilgarilanma harakatlanadi, shu sababli B nuqtaning tezlik ta’sir chizig’i gorizontal yo’nalgan bo’ladi. Bu tezlik absolyut, shu sababli qutb p dan gorizontal o’tqazamiz. V CB nisbiy tezlik shatunga perpendikulyar, u nisbiy harakatda B nuqta atrofida aylanadi. SHuning uchun (3.5) vektor tenglamaga asosan grafik qo’shishni bajarib, tezliklar rejasidagi B nuqtadan shatunga perpendikulyar o’tqazamiz. Bu ikki chiziqni uchrashish nuqtasida qaralayotgan nuqta topiladi. SHunday qilib, pc – bu S nuqtaning absolyut tezlik vektori, bc esa B nuqtaning C nuqtaga nisbatan nisbiy tezlik vektori. Tezliklar rejasida C nuqtani topish uchun o’xshashlik teoremasidan foydalanamiz, bunga asosan, zvenodagi nuqtalarning nisbiy tezlik vektorlaridan qurilgan figura zvenolaridan qurilgan figuraga o’xshash bo’lishi kerak. Bunda zveno kesmalari va nisbiy tezliklar proportsionaldir. Agar C nuqta BC shatunning

bc aCB o’rtasida joylashgan bo’lsa, u holda tezliklar rejasida C nuqta BC nuqtalarning o’rtasida topiladi: ps – S nuqtaning absolyut tezlik vektori. Ko’rilgan tezliklar rejasi yordamida mexanizmga tegishli zveno va nuqtalarning tezlik qiymat va yo’nalishi tezlik yo’nalishidan ko’rinib turadi, uning qiymatini mm larda olingan vektor uzunligini tezlik masshtabiga ko’paytirib topiladi. Masalan, C nuqtaning tezligi (yoki polzunning tezligi): l C pc v   (m/s) SHatunning burchak tezligini topamiz. SHatun tekislikda murakkab harakatlanadi, har bir vaqt momentida markazdagi aylanma harakat yoki B nuqta atrofidagi nisbiy harakatga bo’lish mumkin. Bu tezlik mexanizm sxemasi va tezliklar rejasi yordamida aniqlanadi. Ya’ni shatunning nisbiy tezligini shatun nisbiy tezligiga bo’lib topiladi:   pb vB  AB   b anB || AB bc vCB   BC bn anCB  || BC pc vC  || напр nc aCB    BC

ps vS c aC  || напр s aS  5 . 3 -rasm l 1 l l v CB CB 2 BC bc BC v BC v         Formula elementlari qisqartirilgandan keyin quyidagini olamiz: 1 2 BC bc    (rad/s) Burchak tezlik yo’nalishini aniqlash uchun, shartli ravishda tezliklar rejasidan bc vektorni mexanizm sxemasidagi C nuqtaga ko’chiramiz va shu vektor yo’nalishidan V nuqtaga nisbatan moment olamiz, shu momentning yo’nalishi ω 2 ning yo’nalishini beradi. Zveno va nuqtaning tezlanishini aniqlash Tezliklar mexanizmda tezlik rejasi yordamida topilsa, tezlanishlar mexanizmida tezlanishlar rejasi yordamida topiladi. Tezlanish rejasi – bu nuqtaning absolyut va nisbiy tezlanish vektoridan qurilgan ko’pburchakdir. Tezlanishlarini topish uchun berilganlar mexanizmning kinematik sxemasi va tezliklar rejasi (3.10-rasm). Krivoshipning burchak tezligi o’zgarmas bo’lganligi sababli, uning har bir nuqtasi normal (markazga intilma) tezlanishga, qiymati esa quyidagi formuladan topiladi: 21 nB AB a   Istalgan tezlanish masshtabida ko’rsatilgan, bu tezlanish vektori, tezlanish rejasini qurish uchun berilgandir. Tezlanish masshtabi: a a a      мм с м 2 bu yerda a – haqiqiy chiziqli tezlanish m/s 2 da; a – bu tezlanish vektorining chizmadagi ifodasi mm da. Tezliklar rejasini qurishni osonlashtirilganidek, bu masshtabni ham ixtiyoriy olmasdan, uni krivoship V nuqtasining tezlanish vektorini mexanizm sxemasidagi krivoship uzunligiga teng qilib olinsa, ya’ni a = AB , unda tezlanishning masshtabi (3.7) hisobga olgan holda quyidagicha bo’ladi:

ABAB aa 2 1 BB a   (3.1)ni hisobga olib, hosil qilamiz:       2 21 l a мм с м   Bu holatda aylanuvchi zveno nuqtasi normal tezlanishning chizmadagi ifodasi zvenodagi bu nuqtaning radius-vektorining joylashuv ifodasiga teng bo’lsa, bunday tezlanish masshtabini bosh zveno masshtabi yoki krivoship masshtabi deyiladi. Tezlanishlar rejasini ko’rsatilgan masshtabda quramiz (5.3-rasm). Qutb π dan krivoship B nuqtasining nomal tezlanish vektorini aylanish markaziga yo’naltirib, ya’ni B nuqtadan A nuqtaga qarab o’tqazamiz. Bu vektor yuqorida aytilganidek mexanizm sxemasidagi krivoship uzunligiga teng va parallel bo’ladi, ya’ni  b || AB . SHatunga o’tamiz. B nuqta krivoshipga tegishli bo’lmasdan shatunga ham tegishlidir, shuning uchun shatundagi B nuqtaning tezlanishi, krivoshipdagi B nuqtaning tezlanishi hamdir. SHatun tekislikda murakkab harakalanadi, ya’ni, uning harakati B nuqtaning ko’chirma, ilgarilanma va B nuqta atrofida aylanma harakatidan iborat. SHunday qilib, C nuqtaning shatundagi B nuqtaga nsibatan tezlanishi nisbiy normal va tangentsial tezlanishini aniqlash uchun quyidagi vektor tenglamani yechish kerak: CB nCB B CB B С a a a a a a      S nuqta shatunga tegishli bo’lish bilan birga polzunga ham tegishli, shuning uchun ularning tezlanishi bir xildir. Polzun yo’naltiruvchi bo’lib, ilgarilanma harakatlanadi, shu sababli S nuqtaning tezlanish ta’sir chizig’i gorizontal yo’nalgan bo’ladi. Bu tezlanish absolyut, shu sababli qutb C nuqtaning B nuqtaga nisbatan normal tezlanishi, uning B nuqta atrofida nisbiy harakatdagi burchak tezligi ma’lumligi tufayli aniqlanadi. Bu vektorning chizmadagi ifodasini, ya’ni tezlanishlar rejasida ko’rsatilganidek vektor uzunligini aniqlaymiz. Vektor tenglamaga asosan grafik qo’shishni bajarib, bu vektorni B nuqta tezlanish vektorlarining oxiridan qo’yib, ya’ni, B nuqtadan shatunga parallel ravishda C

nuqtadan B nuqtaga yo’nalishda – nisbiy aylanish markaziga (bn 3.10-rasmda). (3.6) ni hisobga olib, vektor uzunlikni quyidagicha topamiz: 21 l 2 21 2 l 21 l 22 a nCB nCB BC bc BC ВС a bn a       ) ( ) (     Qisqartirilgandan keyin quyidagini hosil qilamiz: BC bc bn 2) (  (mm) Tangentsial nisbiy tezlanishning harakat chizig’ini vektor tenglamaga asosan grafik qo’shish natijasida, shatunga perpendikulyar qilib, bn vektorni o’tqazamiz. S nuqtaning tezlanish ta’sir chizig’i gorizontal chiziq bilan bu chiziqning uchrashish nuqtasida qidirilayotgan nuqta S с vektorning oxiri (S nuqtaning absolyut tezlanishi) va nc (nuqtaning tangentsial tezlanishi) topiladi. bn normal va nc tangentsial nisbiy tezlanish vektorining yig’indisi bc to’la nisbiy tezlanish vektorini beradi. S nuqtaning tezlanishi esa yuqorida tezliklar rejasida ko’rsatilganidek, s nuqta tezlanishlar rejasida bc kesmaning o’rtasida joylashgan bo’ladi. Tezlanishlar rejasi mexanizmdagi chiziqli tezlanishning yo’nalishi va proportsiyasini ko’rsatadi. Chiziqli va burchak tezlanishlar qiymati tezlanishlar rejasidan formula orqali topiladi. Chiziqli tezlanish – tezlanish masshtabini hisobga olib (polzun tezlanishi) quyidagicha topiladi: a C 3 c a a    (m/s 2 ) SHatunning burchak tezlanishini nisbiy harakatdagi tangentsial tezlanishni shatun uzunligiga teng radius-vektorga bo’lib topamiz. O’aqiqiy tezlanishlarni tezlanish rejasi va mexanizm sxemasidagi qiymatlarga almashtirib quyidagini hosil qilamiz: l 2 1lCB 2 BCnc BCa       Qisqartirilgandan keyin olamiz: 21 2 BС nс    (rad/s)

Hatunning burchak tezlanish yo’nalishini nc vektor ko’rsatadi, shartli ravishda mexanizm sxemasining S nuqtasiga tezlanishlar rejasidan ko’chiriladi. Berilganholatda shatunning burchak tezlanishi soat strelkasiga qarama-qarshi yo’naltirilgan, burchak tezlik singari, bunda tezlanuvchan harakatlanadi. Hulosa qilganda, zveno va nuqtalarning tezlanish va qiymatlari mexanizmlarni kuchga hisoblashga inertsiya kuch va momentlarni topishda foydalaniladi. Kinematik diagrammalar. Yo’l diagrammalari berk trayektoriyalar bo’yicha harakat qilayotgan nuqtalar uchun quriladi. Oraliq diagrammalari harakat qaytar qilayotgan nuqtalar uchun quriladi, masalan B nuqta uchun, Ko’chish diagrammalari Belgilangan trayektoriyalarning tegishli kesimlarni ulash yo’li bilan quriladi. (5.4 rasm) Ilgarilanma – qaytar harakat qiladigan B nuqta uchun oraliq diagramasini ko’ramiz. Bu ma’lum bir ulash boshidan harakat qi;ayotgan B nuqtagacha masofaning o’zgarishini vaqt bo’yicha grafik bog’lanish. Qabul qilamiz, eng chetdagi B 0 holatdan. Bu S B0B1 , S B0B2 va h.k kesmalar uzunliklari chizmadagi ularga tegishli kesmalar : B 0 B 1 , B 0 B 2 va h.k. Diagrammani qurishga o’tamiz. 1). 0S, 0t o’zaro perpendicular sistemada absisa o’qini teng 6 bo’lakga bo’lamiz. Vaqt masshtabi 0025,0 240 100 60 60 1       T T t X n X T  s/mm Bu erda T – krivoshipning bir aylana vaqti, bir sikil davri. X – krivoshipning bir aylanish vaqtiga to’g’ri keladigan absisa o’qi bo’yicha kesma uzunligi (240 mm). 2). Absisa o’qining bo’linish nuqtalaridan ordinatalar chiqaramiz va ularda tegishli S B0Bi masofalarini qo’yib chiqamiz. Lekin ular doim ortiqcha uzun yoki kalta bo’ladi. Shuning uchun ularni masshtab bo’yicha o’zgartiramiz. a) Oldindan grafikning maksimal ordinatalarini qabul qilamiz - BSY max = 110 s/mm

b) Diagramma masshtabini hisoblaymiz.0027,0 110 3,0 max max    BS B BS Y S  m/mm BSmax - maksimal oraliqning haqiqy miqdori. Bu holatda 3 0 max 30 B B S S e BB B     BSY max - qabul qilingan maksimal ordinate uzunligi. Diagramma ordinatalarining qiymatlari. 5, 35 0027,0 32 003,0 1 0 10 1       S e BS BB BS B B S Y    mm 79 0027,0 71 003,0 2 0 20 2       S e BS BB BS B B S Y    mm 111 0027,0 100 003,0 3 0 30 3       S e BS BB BS B B S Y    mm Odatda, grafikning optimal o’lchamlarni taminlash uchun SY ni V C martda kattalashtirib yoki kichiklashtirib qo’yish mumkun S V V Y C Y  

KINEMATIK DIAGRAMMALAR St vt at 0 23456789101112 123456789101112 1111 11111111 1 Mt=0,0084 s/mm MS=0,0032 m/mm MV=0,098 m/(s*mm) 2 Cv=2 Cà=2 Õ Õ 12 0 3456789101112Õ5.4-rasm Bizning qurilmalarimizda tezlik diagramasining ordinatasi Si V Vi Y C Y   Bunda V Vi iS C Y Y   (3) (3) ni (2) ga qo’yib topamiz V V V Vi t t S iS t S i Y C Y x Y xt V             

Bunda 027,0 1 40 0025,0 0027,0        V t t S V C x    mm s m/ V - tezliklar diagrammasining masshtabi, tx - bir interval vaqt uzunligi VC - ortirmani o’zgartisrish koeffitsenti S - ko’chish masshtabi t - vaqt masshtabi Anolagik yo’l bilan tezlanish diagrammasi quriladi. Tezlanish masshtabi: 27,0 1 40 0025,0 027,0        a t t V a C x    mm s m 2 /

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Фролов К.В ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 1990. 2. Джураев А ва б. Механизм ва машиналар назарияси. – Т.: Укитувчи, 2004. 3. Karimov R.I, Saliyev A. Mexanizm va mashinalar nazariyasi fanidan o’quv qo’llanma. T .: ToshDTU , 2006. 4. Abduvaliyev U.A., Karimov R.I. “Amaliy mexanika” faninig “Mashina va mexanizmlar nazariyasi” bo’limidan kurs ishini bajarish bo’yicha o’quv qo’llanma – T,ToshDTU, 2008. 5. Karimov R.I., Baratov N.B., Abduvaliyev U.A.“ Mexanizm va mashinalar nazariyasi” fanidan pishangli mexanizmlarning strukturaviy va kinematik mushohadasi mavzusi bo’yicha xisob – grafika ishlarini bajarish uchun uslubiy ko’rsatma. – T,ToshDTU, 2010.

O'xshashlar

Analitik usulida mexanizm kinematikasini tekshirish

Mexanizmlarni kinematik analizi masshtab koeffitsiyenti mexanizmni kinematikasini grafik usulda tekshirish

Detallarni tig’izlik hisobiga biriktirish Uzatuvchi mexanizmlar

Kinematik zanjir ularning turlari Assur guruxlari

Tishli mexanizmlar ularning turlari Ilashmaning asosiy qonuni