Мустақиллик даврида аждодларимиз маънавий меросига муносабатнинг тубдан янгиланиши - Manaviyat asoslari - Referatlar

Мустақиллик даврида аждодларимиз маънавий меросига муносабатнинг тубдан янгиланиши

Yuklangan vaqt:

20.02.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

33.61328125 KB

Ko'chirib olish

Мустақиллик даврида аждодларимиз маънавий меросига муносабатнинг тубдан янгиланиши Режа Кириш. 1. Мустақиллик даврида аждодларимиз маънавий меросига муносабатнинг тубдан янгиланиши. 2. Миллий мустақиллик шароитида маънавият масалаларининг долзарблашуви. Инсонлар онгидаги эски мафкура асоратларидан қутулиш муаммоси ва янгича тафаккур зарурати 3. Миллий ғоя ва маънавий ҳаѐт. Миллий ғоя, мафкура, маънавият. Уларнинг ўзаро нисбати Фойдаланилган адабиѐтлар рўйхати.

Кириш Мавзунинг долзарблиги. Барча замон ва маконларда маънавияти кучли, ишонч ва эътиқоди мустақкам миллат бир жону бир тан бўлиб, муаммоларни тез ва соз ечган, пешқадам бўлган. Мафкуравий бирлиги ичидан ѐки ташқаридан бузилган миллатлар эса, мағлуб бўлиб, мустамлакага айланган. Бунинг тарихий мисолини Билга хоқоннинг турк халқига бундан 1266 йил олдин тошга битилган мурожаатида хам кўрамиз. Бу битик мафкурасизликнинг аянчли оқибатларини тасвирлайди. Билга хоқон турк элининг адашуви натижасида унинг бошига қанчалар фалокат ѐғилганини куйиниб айтади. «Табғач халқи сўзи ширин, нафис ипаклари билан алдаб, йироқ халқни шундай яқинлаштирар экан. Яқин бўлгандан сўнг ѐвуз илмини у ерда кўрсатар экан... Ширин сўзига, нафис ипаклигига алданиб, кўп турк халқи, ўлдинг. Эй, турк халқи, ўлдинг...» Ушбу тарихий мисол «мафкура бўлмаса одам, жамият, давлат ўз йўлини йўқотиши муқаррар» эканлигини кўрсатиб туради. Маълумки, собиқ шўролар истибдоди даврида турли ижтимоий тоифаларни бир-бирига зид қўйиб, синфлар аро кураш ғоясини ҳаѐт маъноси деб эълон қилган ―доҳийлар‖нинг содиқ шогирд ва издошлари нафақат тирик ―душманлар‖ билан курашдилар, балки миллатларнинг ўтмиш маънавий мероси билан ҳам тинимсиз ―жанг‖ қилдилар. ―Дин - афюн‖, диний илм пешволари, тасаввуф уламолари ―ашаддий реакционер‖, барча ўтмишдаги ҳукмдорлар - қонхўр, босқинчи (фақат айрим рус подшоҳлари бундан истисно этилди), ўтмиш алломалар - дунѐқараши чекланган, шоирлар - маддоҳ ва ҳоказо даъволар қилинди. Бундай қора тамғалар қарамлик асоратига тушган барча халқларнинг бой маънавий меросига босиб чиқилди. Ҳатто уйидан эски араб ѐзувида китоб топилган одамлар давлатга қарши жиноятда айбланган даврлар бўлди. Большевизм мафкурасининг итоаткор қулларига айлантирилган ―совет интеллегенцияси‖га тирик ва ўлик ―доҳийлар‖ни мадҳ этиш, ―коммунизмнинг биринчи босқичи‖ деб эълон қилинган большевистик диктатура тузумининг жаҳон тарихидаги барча макон ва замонлардан

―афзаллиги‖ни ҳар қандай усул билан исботлаб ва далиллаб бериш асосий вазифа қилиб белгиланган эди. Ушбу вазифадан заррача чекиниш халққа ва ―нурли келажак‖ка хиѐнат деб баҳоланарди. Мустақиллик туфайли бизнинг маънавий қадриятларимиз, ўтмиш аждодларимиз қолдирган мерос, ўзининг бутун мукаммаллигида, қайчиланмасдан, ―прогрессив-реакцион‖ аталмиш зўраки қолипларга тиқиштирилмасдан тиклана бошлади. Қуръони карим, ҳадиси шарифлар биринчи марта ўзбек тилига таржима қилиниб, нашр этилди, Носириддин Рабғузий, Аҳмад Яссавий, Убайдий, Муҳаммад Раҳимхон Фируз, Бурхониддин Марғиноний, Абу Мансур Мотуридий, Беҳбудий, Фитрат, Чўлпон ва бошқа ―совет даврида‖ ҳатто номларини эслаш ман қилинган алломаларимизнинг асарлари бирин-кетин нашр этилиб, чанқоқ китобхонлар қўлига етиб кела бошлади. Давлат тили ҳақидаги қонун қабул қилинди. Тасаввуф пирлари - Аҳмад Яссавий, Нажмиддин Кубро, Баҳовуддин Нақшбанд юбилейлари миллатимизнинг руҳида покланиш туйғуларини уйғотди. Пойтахтимизнинг қоқ марказида соҳибқирон бобомиз Амир Темурнинг улуғвор мужассамаси ўрнатилиши ўзбек халқининг ҳар бир фарзанди руҳида ҳақли ифтихор ҳисларидан ўчмас ѐғду пайдо қилди. XX аср бошларида миллатни маърифат, адолат, ҳуррият сари етаклаган жадид алломаларимиз халқ дилидан яна муносиб ўрин ола бошлади. ―Босмачи‖ дея ѐппа қораланган миллий озодлик ҳаракати иштирокчилари ўз қадрларига лойиқ баҳоландилар. Мақсад: 150 йиллик қарамликдан сўнг юртимизда ѐшларнинг маънавиятини ошириш ва жаон кадрлари билан рақобат қила оладиган кадрларни яратишдир. Маънавият соҳасига ҳам мустақилликка қадар еътибор берилмаган, шунинг учун ўзбек санъатининг мингйиллик тарихини қайта тиклаш ва жаҳонга кўз-кўз қилиш асосий мақсадимиз еканлигини исботлаш. Тарих хотираси, халқнинг, жонажон ўлканинг, давлатимиз ҳудудининг холис ва ҳаққоний тарихини тиклаш миллий ўзликни англашни, таъбир жоиз бўлса, миллий ифтихорни тиклаш ва ўстириш жараѐнида ғоят муҳим ўрин тутади.

Тарих миллатнинг ҳақиқий тарбиячисидир. Буюк аждодларимизнинг ишлари ва жасоратлари тарихий хотирамизни жонлантириб, янги фуқаролик онгини шакллантирмоғи зарур. Бизнинг ўтмиш маданиятимиз бутун инсониятни ўзига ром этиб келаѐтган марказ бўлиб келаѐтганлиги тасодифий эмас. Самарқанд, Бухоро, Хива фақат олимлар ва санъат ихлосмандлари учунгина эмас, балки тарих ва тарихий қадриятлар билан қизиқувчи барча кишилар учун зиѐратгоҳга айланган. Мустақиллик даврида ўзбек олимларининг куч- ғайратлари билан тарихимизнинг кўпдан-кўп ғоят муҳим саҳифалари, энг аввало, темурийлар даври, XIX аср охири - XX аср бошлари тарихи янгидан кашф этилди. Миллий туйғу инсон учун табиийдир, чунки у ота-оналардан мерос қилиб олинган ва бола ўз ота-онасига, бутун дунѐга айтган биринчи сўзида ифодаланади. Ўз халқига, унинг анъаналарига, тили ва маданиятига муҳаббат ва ҳурматни тарбияламасдан туриб, ҳақиқий инсонни тарбиялаш мумкин эмас. Ватанпарварлик, фуқаролар якдиллиги — ѐш ва мустақил Ўзбекистон давлати барпо этилаѐтган негиздир. Айни шу нарса жамиятни қайта ўзгартириш йўлидаги қийинчиликларни енгиб ўтишга, ҳамжиҳатлик ва ҳамкорликка эришишда ѐрдам беради. Вазифалари Ёшларнинг қалбида маънавият туйғсини уйғотиш ва уларни ватанга, халққа, миллатга муҳаббат руҳида тарбиялаш, халқ тинчлиги учун ҳар нарсага тайѐр, ватанпарвар, давлат ва унинг рамзларига, миллат маданияти, тарихий обидалари, санъатига ҳурмат ва уни кўкларга кўтариб, жаҳонга танита оладиган билмли ва қобилиятли шахсларни тарбиялаш ва вояга етказиш. Миллий маънавият ўтмиш эмас, у ҳам ўтмиш, ҳам бугун, ҳам келажакни ўзида мужассам этади. Бунинг учун унинг манбаи сифатида биз фақат аждодларимизнинг ѐзма меросига таяниб қолмай, балки ушбу меросдан англаганимизни бир пайтнинг ўзида халқнинг тирик хотираси билан, унинг маънавий қадриятлари билан қиѐслаб, уларнинг уйғун жиҳатларига эътибор қаратишимиз лозим бўлади. Шу билан бирга тарих тажрибаси ва синовларидан ўтган қийматларни умумбашарий қадриятлар

билан уйғунлаштириб, ҳозир ва келажак учун аҳамияти нуқтаи назаридан баҳолаш кўзда тутилади. Мустақиллик даврида аждодларимиз маънавий меросига муносабатнинг тубдан янгиланиши. Маънавият ҳақида ҳар қанча гапириш, ѐзиш мумкин. Аммо маънавият фалсафа эмас, дунѐни ҳар қанча изоҳлаб берганингиз билан, қонунқоидасини аниқлаб, тушунтириб берганингиз билан сиз ақлли, билимдон, мантиқий фикрловчи одам сифатида қадрланишингиз мумкин, аммо булар сизни маънавий баркамол эканлигингиздан далолат бермайди. Яна Сиз ўта истеъдодли бўлишингиз, Ватан ҳақида, мустақиллик ҳақида ажойиб қасидалар битишингиз мумкин. Албатта, истеъдод ҳам маънавият нишонаси, аммо таърифу тавсифлар билан Ватан равнақи таъмин этилмайди, мустақиллик мустаҳкамланмайди. Мустақиллик маънавиятининг бош мезони, асос-пойдевори масъулият туйғусидир. Неча минг йиллик тарих давомида не-не хоқонлару хонлар, амирлару шоҳлар ўтди. Уларнинг бирлари миллат довруғини дунѐга тарқатган бўлсалар, бошқалари юртни абгор қилганлиги ҳам сир эмас. Охирги юз йил давомида юртимизнинг етакчи ўғлонлари фоже тақдирга рўбарў келдилар. Собиқ ―СССР‖нинг хомашѐ базаси бўлмиш марказ манфаатларига қатъий бўйсунувчи ягона тизим занжирига қўл-оѐғи, ҳар бир ҳужайраси билан чамбарчас боғлаб ташланган республиканинг асли ночор иқтисодий-ишлаб чиқариш биноси, ―СССР‖ парчалангач, буткул харобага айланган эди. Ислом Каримов бозор иқтисодига ўтиш йўлидаги ислоҳотларни шундай мураккаб шароитда, шундай носоз пойдеворга таяниб амалга ошира бошлади. Орадан 20 йил ўтиб, мана энди мустақил Ўзбекистон давлати иқтисодий соҳада улкан ютуқларни қўлга киритганлигини бутун жаҳон жамоатчилиги эътироф этмоқда.

2.Миллий мустақиллик шароитида маънавият масалаларининг долзарблашуви. Инсонлар онгидаги эски мафкура асоратларидан қутулиш муаммоси ва янгича тафаккур зарурати Бугунги кунда Ўзбекистон жаҳон миқѐсида ўзига хос барқарор сиѐсий мавқе касб этиб турипти. Жаҳоннинг энг илғор давлатчилик анъаналарини ўзбекнинг миллий табиати билан, ўз қадим удумлари билан уйғунлаштира олган Конституциямиз – мустақил мамлакатнинг Асосий қонуни - ҳар бир соҳада батафсил ишлаб чиқилаѐтган қонун ва кодекслар билан амалда қўлланиб, мустаҳкамланиб бормоқда. Бозор иқтисодига ўтиш, мамлакатнинг ички иқтисодий тизимини уйғунлаштириш, илғор технологик жараѐнларни ишлаб чиқаришга татбиқ этиш борасида ўтган йиллар ичида улуғ ишлар амалга оширилди ва оширилмоқда. Ижтимоий уйғунлик, барқарор осойишталик, халқ бирдамлиги фикрлар, қарашлар хилма-хиллиги билан баҳамжиҳат ривожланмоқда. Турли сиѐсий партиялар ўз мустақил йўналишларини шакллантириб, сиѐсий муҳорабанинг маданиятли усулларини, демократик тамойилларни ўзлаштириб бормоқдалар. ―Ватан манфаати, мустақиллик манфаатини ҳамма нарсадан устун қўядиган, қалбида ўти ва эрк туйғуси бор, ғайратли, куюнчак‖ 1 , айниқса, бугунги кун миллат эҳтиѐжи ва жаҳон талабларига жавоб бера оладиган ѐш ва талантли авлод борган сари сиѐсат майдонига кенг фаолият кўрсатмоқда. Хуллас, ютуқлар бисѐр. Энг муҳими, халқ, миллат ўзлигини англаб бормоқда. Аммо, барибир, хотиржамликка ўрин йўқ. Чунки муаммолар ҳануз етарли. Жумладан, кишиларимизнинг, айниқса, ѐш авлоднинг маънавий тарбияси борасида қийинчиликлар кўнгилдагидек бартараф этилди, дейиш 1 Ислом.Каримов. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиѐсат, мафкура. Асарлар. 1жилд, Т.- «Ўзбекистон»- 1996, с. 245. (Кейинги саҳифаларда шу китоб номи қисқартирилган ҳолда – Каримов И.А. Асарлар. 1-жилд- деб саҳифаси билан кўрсатилади. И.А.Каримов асарларининг бошқа жилдлари ҳам шу тартибда берилади).

қийин. Инсонлар онгининг эски ақидалар асоратидан покланиши осон савдо эмас экан. Айниқса, юртнинг етакчилари бўлиши лозим бўлган зиѐлиларимиз руҳига сингиб кетган кўникмаларни енгиб ўтиш машаққати ҳар қадамда сезилиб қоляпти. 1991 йил Алишер Навоий йили деб эълон қилинди ва ўша йил тўкин кузнинг биринчи ойида ўзбек миллий маънавиятининг қуѐшига бағишланадиган асосий тантана ва тадбирларни ўтказиш белгиланди. Шеърият мулкининг султони Мир Алишер Навоий таваллудларига бағишланган анжуманда Республикамиз раҳбари нутқ сўзлаб, ѐш авлодни тарбиялашда буюк алломамизнинг ўринлари жуда катта эканлигини яна бир бор эътироф этди. ―Мана, салкам бир йилдирки, Ўзбекистонимизда, Ўрта Осиѐда барча Шарқ халқлари томонидан нишонланаѐтган Алишер Навоийнинг умр ва ижод тўйлари — қутлуғ маърака давом этмоқда. Бу тўй миллат байрамидир. Қадриятимизни яна бир бор улуғлайдиган байрамдир. Бу тўй халқимиз, Ўзбекистонимиз ҳаѐтига алоҳида файз, тароват бахш этди. Алишер Навоий йили деб эълон қилинган 1991 йил юртимиз, элимиз тарихида қутлут келди, унутилмас сана бўлиб қолди. Бу йил халқимизнинг асрий орзуумидлари амалга оширилди. Ўзбекистонимиз давлат мустақиллигини эълон қилди ва ўз тақдирини энди ўзи ҳал қиладиган бўлиб қолди‖. 1994 йил баҳорида ―Маънавият ва маърифат‖ республика жамоатчилик марказини тузиш ҳақида Президентнинг Фармони чиқди. 1996 йил сентябрда ушбу марказ фаолиятини янада такомиллаштириш ва самарадорлигини ошириш тўғрисида яна алоҳида Фармон бўлди ва унинг асосида Вазирлар Маҳкамаси махсус қарор қабул қилди. 1999 йилга келиб, Республика Маънавият ва маърифат кенгаши ташкил этилди. 1997 йилда Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси IX сессиясида Президент И.А.Каримов ―Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиѐтининг пойдевори‖ деган мавзуда нутқ сўзлаб, мамлакатимизда таълим-тарбия тизимини тубдан ўзгартириш, уни янги замон талаблари даражасига кўтариш,

шу билан ўсиб келаѐтган авлоднинг келажак ҳаѐтига мустаҳкам пойдевор яратиш масаласини баѐн қилиб берди. Ўзбекистон Президенти И.А.Каримов ушбу нутқида ва кейинги маърузаларида ѐш авлод тарбиясининг пухта ўйланган ва мукаммал тизимини муҳокамага қўйди. Ушбу режанинг амалга жорий қилиниши, айниқса, 11 йиллик умумий мажбурий таълим ўрнига 9 йиллик умумий ўрта таълим ва 3 йиллик коллеж-лицей таълимининг йўлга қўйилиши балоғат ѐшига етиб энди мустақил ҳаѐтга кириб келаѐтган йигит-қизларни бугунги кунимиз учун зарур бўлган муайян касб-ҳунарни эгаллаб, келажакка қараб дадил қадам ташлашлари учун реал имконият яратиб берди. Мустақиллик йилларида ўтган улуғ шоир ва адибларимизнинг юбилейларини ўтказиш ҳам қутлуғ анъанага айланиб борди. 1993 йили атоқли шоир Ғафур Ғуломнинг 90 йиллиги ва шоҳ-шоир ва улуғ адиб Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг 510 йиллиги тантаналари ўтказилди ва Андижонда ―Боғи Бобур‖ барпо қилинди. 1994 йилда Шўролар замонида фақат ҳукмдор бўлгани туфайли номи қораланган маърифатпарвар шоҳ ва истеъдодли шоир Муҳаммад Раҳимхон Ферузнинг 150 йиллик юбилейи нишонланди. 1997 йили ноябрда Абдулҳамид Чўлпоннинг 100 йиллиги, 1999 йили буюк тасаввуф шоири Паҳлавон Маҳмуднинг 750 йиллиги ва улуғ шоир ва таржимон Огаҳийнинг 190 йиллиги кенг кўламда байрам қилинди. 2003 йили Ғафур Ғуломнинг100 йиллиги муносабати билан шаҳар марказидаги шинам маданият ва истироҳат боғи унинг номига қўйилди ва шу боғда унга улуғвор ҳайкал ўрнатилди. Бугунги кунда биргина Тошкент шаҳрининг ўзида Бобур номида, Мирзо Улуғбек номида, Абдулла Қодирий номида, болалар шоири Зафар Диѐр номида боғлар барпо этилган. Иқтисодий ва сиѐсий ислоҳотлар халқ онгига теран етиб бориши, амалда жадал ўзгаришлар ҳосил қилиши учун инсонлар онгида туб ўзгаришлар юз бериши зарур. Биз тоталитар давлат мулкига асосланган иқтисодни рад этиб, мулкчилик шаклларининг турли-туманлигига асосланган эркин бозор иқтисодига ўтмоқдамиз. Сиѐсатда якка партия, ягона мафкура зўравонлигига

барҳам бериб, кўп партиявийлик, фикр ва қарашлар хилма-хиллигига йўл очмоқдамиз. Лекин инсонлар тафаккурини эски андазалар, тор қолиплар тугал тарк этиши қийинчилик билан амалга ошмоқда. Тафаккуримиз, қарашларимиздаги янги тамойиллар ҳануз анча юзада, онгимизнинг сиртқи қатламларида қолиб кетмоқда, баъзан янги қадриятларни ҳам эски ўлчовлар билан баҳолашга уринмоқдамиз. Шундай экан, инсонлар онгида туб ўзгаришларни амалга ошириш бугунги куннинг долзарб вазифасидир. Маънавият ва мафкурага алоҳида эътибор қаратилишининг бош сабаби ҳам шунда. Инсон агар Ҳақ йўлида астойдил уринса, кўп иш қўлидан келади. Аммо инсонларда фақат фазилатлар эмас, қусурлар ҳам бор. Масалан, ғафлат, шаҳватпарастлик, такаббурлик. Инсоний иллатлар ичида энг қаттоли – худбинлик балоси, нафс балосидир. Бу касаллик жами аҳли башарга бегона эмас. Шунга қарамай, дунѐнинг кўпгина мамлакатларида жамият бу иллатни қандайдир ҳудудларда жиловлашга эришган. Ҳар бир инсон ўз ҳуқуқи ва масъулияти меъѐрларини муайян ўлчовларда сақлаб боришга одат ҳосил қилган. Афсуски, собиқ тоталитар тузум даврида айни шу меъѐрларнинг асос томирлари қирқиб ташланди, туб маънавий негизларга жиддий раҳна солинди. Коммунистик ақидапарастлар диктатураси 70 йил давомида, изчил суръатда миллион-миллион халқларни ялпи манқуртлаштириш сиѐсатини олиб борди. Бу тузум турли миллат, турли ўлкаларни мажбурий равишда бир партия измига бўйсундирган қурама мамлакат аҳолисини миллатсиз, маънавиятсиз, мустақил ўй-фикрсиз ―коммунизм қурувчилари‖ аталмиш қиѐфасиз мавжудотларга, дунѐга ҳукмдорлик орзусида бўлган кичик бир гуруҳнинг иродасини қулоқ қоқмай ижро этувчи улкан механизмнинг ―паррак‖ ва ―винтча‖ларига айлантириш ниятида эди. ХХ асрнинг 70йилларига келиб, айтиш мумкинки, «Совет Иттифоқи» аталмиш улкан бир ҳудудда ҳукмрон мафкуранинг чуқур таназзули шароитида воқеан

«манқуртлар салтанати» 2 шакллантирилган эди. Кейинчалик Ўзбекистон Республикаси Олий мажлисининг биринчи йиғилишида Президент И.А. Каримов бу ҳақда шундай фикр билдиради: ―Бу тузум ўз халқининг тарихини, унинг руҳи ва урф-одатларини, ўз авлод-аждодини билмайдиган манқуртларга таянар эди. Улар йўқ эмас эди, ҳаѐтимизда мавжуд эди. Халқ 2 Биз «манқуртлар салтанати» деганда айни ич-ичидан чириб битаѐтган ҳукмрон мафкуранинг сиѐсий ва ғоявий зуғумини амалга оширувчиларни назарда тутмоқдамиз. Чунки худди ўшалар шўролар истибдодининг охирги кунларигача халқ нафратига сазовор бўлиб улгурган ўлик мафкурани зўр бериб онгимизга тиқиштириш билан машғул эдилар. Очиқ тан олиб айтиш керакки, ушбу ―манқуртлик‖нинг оқавалари мустақиллик даврида ҳам баъзи ―собиқ‖лар онгини буткул тарк этган деб бўлмайди. Улар энди ҳукмрон мавқега эга эмаслар, аммо қўлларидан келганича ўз онгларига мустаҳкам ўрнашиб олган эски ―ғояларни‖, зоҳиран янги даврга мослаштириб, ѐшлар онгига сингдиришга уриниб ѐтиптилар.

онгини, унинг барча фаолиятини марказ измига бўйсундириш асосан ўшаларга ишониб топширилган эди. Аллоҳга беадад шукрлар бўлсинки, бизнинг халқимиз аксарияти ушбу макр домига тўлиқ тушиб қолмади. Чунки тузум олға сурган марксистик мафкура бизнинг неча минг йиллик маънавий меросимиз, миллий анъаналаримиз, халқимиз руҳи учун мутлақо бегона бўлиб, фақат сиѐсий ва иқтисодий қарамлик шароитида четдан зўравонлик йўли билан киритилган ва шафқатсиз усуллар билан онгимизга сингдиришга уринилган эди. Аммо, таассуф билан қайд этиш лозимки, тоталитар тузумининг уринишлари барибир муайян ―натижа‖ларга эришди. Чингиз Айтматов жуда ѐрқин ифодалаб берган ―манқуртлик касали‖ одамларимиз онгида анча-мунча томир отиб улгурди. 70 йиллик истибдод мобайнида большевистик мафкуранинг якка ҳукмронлиги, айниқса, 1937-1938 йил қатағонларидан кейинги авлодни ўз миллий қадриятларидан, маънавий меросидан жиддий бегоналашувига сабаб бўлди. Ана шу мажбурий юқтирилган иллат баъзи инсонлар руҳиятида ҳануз қарамлик асорати сифатида намоѐн бўлмоқда. ―Ўз истиқлол ва тараққиѐт йўлимиз,- деб ѐзган эди И.А.Каримов мустақиллигимизнинг дастлабки йилларидаѐқ, - бу гул билан қопланган йўл эмас, тоталитаризм меросидан халос бўлиш ва покланиш, мафкуравийлик иллати етказган зиѐн-заҳматларни бартараф этишнинг қийин, узоқ давом этадиган йўлидир‖. 3 Бугунги кунда ҳам ушбу покланиш жараѐни давом этмоқда. Янгича, мустақил тафаккур зарурати ҳануз долзарб, миллий мафкурани шакллантириш, халқ маънавиятини юксалтириш бугуннинг ҳам энг муҳим вазифасидир. Мустақиллик масъулияти айни шу вазифаларни мукаммал ҳал этишни тақозо қилиб турипти. 3 Каримов И.А. Асарлар. 1-жилд, с. 359.

3.Миллий ғоя ва маънавий ҳаѐт. Миллий ғоя, мафкура, маънавият. уларнинг ўзаро нисбати Миллий ғоя - миллатнинг етакчи мақсади, ―халқни, миллатни бирлаштирувчи, йўлга бошловчи бамисоли бир байроқ‖. 4 Бу мақсаднинг аниқ ифодасини Президент И.А.Каримов 2000 йил 8 июндаги ―Фидокор‖газетаси мухбири билан суҳбатида шундай баѐн қилади: ―Мамлакатимизда амалга оширилаѐтган янгиланиш ва тараққиѐт сиѐсатининг стратегик мақсади – ҳуқуқий демократик давлат ва бозор иқтисодиѐтига асосланган фуқаролик жамиятини барпо этишдан иборат. Юртимизда истиқомат қилувчи барча инсонлар учун миллати, тили ва динидан қатъи назар, муносиб ҳаѐт шароити яратиб бериш, ривожланган демократик мамлакатлардаги кафолатланадиган турмуш даражаси ва эркинликларни таъминлаш. Ва шу асосда Ўзбекистоннинг жаҳон ҳамжамиятида, муносиб ўрин эгаллашига эришиш‖. 5 Бунинг учун сиѐсат соҳасида, иқтисодий ва маънавий йўналишларда нималар қилиш лозим эканлиги тўғрисида ҳам ўша суҳбатда батафсил жавоблар берилган. 2008 йили нашр этилган “Юксак маънавият – енгилмас куч” номли асарининг “ Мустақиллик – маънавий тикланиш ва юксалиш‖деб аталган иккинчи бобида Президент Ислом Каримов миллий ғоянинг янада мукаммал таърифини беради:―Миллий ғоя деганда, аждодлардан авлодларга ўтиб, асрлар давомида эъзозлаб келинаѐтган, шу юртда яшаѐтган ҳар бир инсон ва бутун халқнинг қалбида чуқур илдиз отиб, унинг маънавий эҳтиѐжи ва ҳаѐт талабига айланиб кетган, таъбир жоиз бўлса, ҳар қайси миллатнинг энг эзгу орзу-интилиш ва умид-мақсадларини ўзимизга тасаввур қиладиган бўлсак, ўйлайманки, бундай кенг маъноли тушунчанинг мазмун-моҳиятини ифода қилган бўламиз.‖ 6 Дарҳақиқат, миллий ғоя 130 йиллик асоратдан қутулиб, мустақилликнинг ойдин йўлига чиқиб олган, ҳаѐтида эркинлик сари туб 4 Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қурамиз. 7-жилд. Т.- «Ўзбекистон» - 1999,

ўзгаришларни дадил амалга ошираѐтган миллатнинг бош мақсади, интилиши. Уни Юртбошимиз истиқлолнинг дастлабки йилларидаѐқ бир жумлада ѐрқин ифодалаб берган эди: ―Мустақилликнинг олий мақсади – ўзбек халқининг иззатини жойига қўйиш‖ 7 Бу - ўз иззати ва қадрини билган миллат ўзини ҳам хўрлатиб қўймайди, ўзгаларнинг ҳам ҳурматини жойига қўяди, дегани. Ўзбек доим жаҳон саҳнасида ўзининг салмоқли мавқеига эга бўлиб келган халқ. Жаҳон тарихини холис варақлаган одам бунга амин бўлади. Айни шу сабабдан элимиз бағрикенглиги билан машҳур. Аму ва Сир оралиғида доимо турли элат, турли эътиқод вакиллари иноқ-иттифоқ яшаб келишган. Агар урушган

Фойдаланилган адабиѐтлар 1. Эргашев И. Миллий истиқлол ғояси. Ўзбекистон Республикаси Олий таълим бакалавриат босқичи учун дарслик. -Т.: Академия, 2005. 2. Миллий истиқлол ғояси: кўргазмали воситалар. -Т.: Маънавият, 2001, 16- бетлар. 3. Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар. (Изоҳли кўргазмали воситалар тўплами). -Т.: Янги аср авлоди, 2001, 80-бет. 4. Назаров Қ., Очилдиев А. Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар. (қичқача изоҳли тажрибавий луғат). -Т.: Янги аср авлоди, 2002, 192-бет. 5. Назаров Қ. Бугунги дунѐнинг мафкуравий манзараси. -Т.: «Ижод дунѐси», 2002, 24-бет.

O'xshashlar

Маънавият ва маънавий мерос. Уларнинг кадимийлиги ва узаро муносабати, маънавият ва маданият

Маънавият - ботиний қудрат. Маънавиятни шакллантирадиган асосий мезонлар

Маънавият ва миллий менталитет

Маънавият асослари фанининг мавзу доираси, максади ва вазифалари

Маънавий-маърифий ишлар жараёнида олий ўқув юрти талабаларида мустақиллик тафаккурини шакллантириш хусусиятлари