Islohot – inson manfaatlari uchun - Manaviyat asoslari - Referatlar

Islohot – inson manfaatlari uchun

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

41 KB

Ko'chirib olish

Islohot – inson manfaatlari uchun Bugun shiddat bilan tez o‘zgarayotgan globallashuv davrining keskin talablariga, dunyo bozorida tobora kuchayib borayotgan shafqatsiz raqobat kurashiga bardosh bera oladigan, faqat qat’iyatlik bilan oldinga intilayotgan, o‘zining uzoqni ko‘zlagan taraqqiyot strategiyasiga ega bo‘lgan davlatgina rivojlanishning katta yo‘lida o‘z ezgu maqsadlariga erishishi mumkin. Endilikda biz eski mustabid tuzum, uning asoratlari va mafkurasidan butunlay voz kechib, tobelik va qaramlik davriga barham berib, kechagi nochor, o‘zini o‘zi boqishga kuchi yetmagan o‘lkadan bugun o‘zining kuch-qudrati va salohiyatiga tayangan, o‘z sarhadlari, xalqining tinch va osuda hayotini himoyalashga qodir bo‘lgan, xalqaro hamjamiyatda munosib o‘rin egallagan, tez va barqaror sur’atlar bilan o‘sib borayotgan mustaqil davlatlar qatoridan o‘rin egallaganimizni yaqqol namoyon etmoqdamiz. Zamonning o‘zi o‘rtaga qo‘yayotgan ayni shunday o‘tkir talablarni inobatga olgan holda, bizning oldimizda turgan eng ustuvor vazifa – boshlagan ishlarimizni izchil davom ettirish, mamlakatimizni yangilash va modernizatsiya qilish, demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish, jamiyatimizning barcha jabhalarini erkinlashtirish jarayonini yangi bosqichga ko‘tarish, hayotimiz sifat darajasini yuksaltirishdir. Ma’lumki, mustaqillikning ilk yillaridanoq taraqqiyotimizning “o‘zbek modeli” belgilab olindi va bu yo‘l eng to‘g‘ri hamda oqilona yo‘l ekanligi jahon hamjamiyati tomonidan ham e’tirof etildi. Mustaqil taraqqiyotimizning asosiy maqsadi va mohiyati esa “Islohot – islohot uchun emas, avvalo inson uchun” degan tamoyilning hayotiy ifodasi sifatida bo‘y ko‘rsatdi. Ayni tamoyilning mohiyatiga to‘xtalsak, davlatimiz rahbari mamlakatimiz mustaqilligini qo‘lga kiritish arafasida va istiqlol yillarida izchillik bilan ilgari surgan hamda hayotimizga chuqur tatbiq etib kelinayotgan ezgu da’vatlar va hayotbaxsh g‘oyalar zamirida inson omiliga yuksak e’tibor eng oliy mezon sifatida qaratilgan. Zero, bugungi kunda O‘zbekiston erishayotgan, dunyo tan olayotgan

ulkan natijalar negizida turgan asosiy omil – insondir. “Insonparvarlik – bu o‘zbek xalqi milliy ruhiyatining ajralmas fazilatidir”, deb ta’kidlaydi Prezidentimiz. Davlatimiz rahbarining “O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” kitobida mustaqillikka erishish arafasidagi og‘ir va suronli yillarda ham inson, uning ehtiyoj va talablari, jismoniy va ma’naviy yuksalishi respublikamizda istiqbolda amalga oshiriladigan ijtimoiy-iqtisodiy siyosatning markazida bo‘lishi shart, degan talab kun tartibiga qo‘yilgan va bugun o‘zining hayotiy ifodasini topmoqda. Boshqacha aytganda, Prezidentimiz o‘sha kezlardayoq, xalqni ma’naviy yuksaltirish, insonning ma’nan va jismonan takomili – davlat va jamiyatning muhim vazifalaridan biri ekanini belgilab berdi. Tarixdan ma’lumki, sobiq totalitar tuzumda ma’naviy merosimiz durdonalari haqida so‘zlash, yozish, targ‘ib-tashviq qilish taqiqlangan edi. Ma’naviyat darg‘alari millatchilik, milliy biqiqlik va dindorlikda ayblanib, qatag‘on qilingani, hatto yaqin qarindoshining janozasida bo‘lgani yoki ta’ziyasiga borgani uchun jazo choralari ko‘rilgani sir emas. “Inson hayotining bu nozik va murakkab tomonlari bilan, xazinalarga to‘la milliy-tarixiy an’analar bilan, umuminsoniy ma’naviy boyliklar bilan hisoblashmaslik jamiyatimizga qanchadan-qancha zarar keltirdi. Binobarin, bu kamchiliklarni tuzatish uchun juda katta mehnat qilishimiz kerak”, deb bejiz ta’kidlamaydi davlatimiz rahbari. Hozirgi kunda yurtimizda 30 milliondan ziyod aholi istiqomat qilayotgan bo‘lsa, ularning birortasi o‘zini o‘tgan asrning 90-yillaridagi kayfiyat bilan yurgan inson, deb hisoblamaydi. Shu ma’noda ma’naviyat sohasida erishilgan eng katta yutug‘imiz – xalqimizning ongu tafakkuri butunlay o‘zgarib, yangicha sifat va mazmun kasb etganidadir. Boshqacha aytganda, mustaqillikning o‘tgan qisqa davrida mamlakatimiz barcha jabhalarida izchil sur’atlar bilan amalga oshirilayotgan islohotlar, eng avvalo, inson va uning manfaatlari uchun xizmat qilayotgani bugungi kundagi o‘zgarishlar mohiyati islohot – islohot uchun emas, balki inson uchun, uning farovon hayoti uchun degan gumanistik tamoyil jamiyatimiz hayotida o‘z aksini topmoqda.

Mustaqillik davrida iqtisodiy sohada amalga oshirilayotgan islohotlarga nazar tashlasak, ushbu insonparvar tamoyil qat’iy amal qilayotganini ko‘rish mumkin. Hatto, jahon moliyaviy-iqtisodiy inqiroziga qaramay, O‘zbekistonda keng ko‘lamli demokratik islohotlar izchilligi ta’minlanayotgani xalqaro ekspertlar tomonidan alohida e’tirof etilmoqda. Jumladan, o‘tgan davr mobaynida o‘z oldimizga qo‘ygan buyuk vazifa – zamonaviy rivojlangan demokratik davlatlar safiga kirish, fuqarolik jamiyati barpo etish, hayotimiz, iqtisodiyotimizni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish hisobidan qo‘lga kiritgan yutuq va marralarimiz xalqaro maydonda tan olinmoqda. Diqqatga sazovor tomoni, Vatanimiz salohiyati, moddiy va intellektual kuch-qudratimiz tobora oshib, shahar va qishloqlarimizning qiyofasi zamonaviylashib borayapti. Ko‘pchilikni hayratda qoldirayotgan bunday haqiqatni tasdiqlovchi ko‘plab raqam va ma’lumotlarni keltirish mumkin. Masalan, istiqlol yillarida O‘zbekiston iqtisodiyoti qariyb 3,7 barobar, aholimizning real daromadlari jon boshiga 7 barobar, o‘rtacha pensiya miqdori qariyb 9 barobar, oylik ish haqi esa 18 barobar oshgani, odamlarimizning umr ko‘rish darajasi o‘rtacha 7 yilga uzaygani, yoqilg‘i va g‘alla mustaqilligiga, o‘zimizni o‘zimiz go‘sht, sut va boshqa iste’mol mollari bilan to‘liq ta’minlashga erishganimiz buning yaqqol tasdig‘idir. Bundan tashqari, 2012 yilga kelib yurtimizda uy-joy hajmi ko‘rsatkichi qariyb 2 barobar oshgani, oilalarning 98,5 foizi o‘zining shaxsiy uy-joyi yoki kvartirasiga, qishloqlarda yashayotgan oilalarning 97,5 foizi shaxsiy tomorqasiga ega bo‘lgani ayni shu maqsadda amalga oshirilgan milliy dasturlar natijasidir. Bundan yigirma bir yil oldin har 10 ta oiladan bor-yo‘g‘i bittasi shaxsiy mashinaga ega bo‘lgan bo‘lsa, bugungi kunda har 3 ta oilaning bittasida avtomobil mavjud ekani, har 3 nafar yurtdoshimizdan biri Internet tarmog‘idan foydalanib kelayotgani xalqimizning farovonligi tobora ortib borayotgani, uning emin-erkin yashayotganligini namoyon etadi. Shu o‘rinda aytib o‘tish joizki, barcha davlatlarni tashvishga solayotgan jahon miqyosidagi moliyaviy-iqtisodiy inqirozni hisobga olgan holda, O‘zbekiston oxirgi 7 yil davomida dunyodagi sanoqli davlatlar qatorida o‘rtacha 8-8,5 % iqtisodiy

o‘sishga erishayotgani mamlakatimiz salohiyati barqaror rivojlanib borayotganining yaqqol dalilidir. Bu jarayonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, o‘rta sinf vakillari uchun maksimal darajada qulay ishbilarmonlik muhiti yaratilayotgani natijasida xususiy sektor iqtisodiyotning tayanch nuqtasiga aylana oldi. Bunga erishish o‘z-o‘zidan bo‘lmadi, albatta. Sir emaski, sobiq mustabid tuzum davrida o‘lkamizdagi vaziyatni chinakamiga o‘nglash, yurtdoshlarimizning hayotga qarashi, bugungi va ertangi kunga ishonchini mustahkamlash uchun, avvalo, ularning iqtisodiy, moddiy ahvolini yaxshilash zaruratini chuqur anglagan respublikamiz rahbari aholi uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan juda katta iqtisodiy islohotni amalga oshirib, ya’ni odamlarga tomorqa yer berilishiga erishdi. 1989 yil 17 avgustda Islom Karimov boshchiligida respublika hukumatining Toshkentda bo‘lib o‘tgan kengaytirilgan yig‘ilishida aholiga tomorqa va shaxsiy uchastkalar ajratish masalasi muhokama etilib, “Qishlokda yashovchi har bir oilani tomorqa bilan ta’minlash, ularga yakka tartibda uy-joy qurish uchun barcha shart- sharoitlarni yaratib berish haqida” qaror qabul qilinadi. Ushbu tarixiy hujjatda qishloqda yashovchi har bir kishiga o‘rtacha 25 sotixdan yer ajratib berish va tomorqa maydonlarini qariyb 4,5 barobar ko‘paytirish ko‘zda tutilgan edi. Bu boradagi amaliy ishlar natijasida 1989-1990 yillarda ikki yarim milliondan ko‘proq oilaga qo‘shimcha 700 ming gektar yer tomorqa uchun ajratib berildi. Bugun to‘la ishonch bilan aytish mumkinki, bu murakkab masalaga ana shunday oqilona yondashuv tufayli O‘zbekiston bo‘yicha ming-minglab odamlar uy-joyli, ishli bo‘ldi, bozorlarda mahsulot ko‘payib, narx-navo arzonlashdi, eng muhimi, ijtimoiy keskinlikning oldini olishga erishildi. Tahlilchilar va yirik iqtisodchilar, tadbirkor va siyosatchilar Prezidentimizning 2012 yil 18 iyuldagi “Ishbilarmonlik muhitini yanada tubdan yaxshilash va tadbirkorlikka yanada keng erkinlik berish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-4455-sonli Farmoni ana shunday ko‘rsatkichlarni bir necha barobarga oshirish imkonini berishini alohida ta’kidlamoqdalar. Mazkur Farmon keng ko‘lamli islohotlar izchilligini ta’minlab, kichik biznesning yalpi ichki

mahsulotdagi ulushini keskin oshirish imkonini berishi bilan ham nihoyatda ahamiyatlidir. Ushbu muhim hujjatdan ko‘zlangan asosiy maqsad mustaqillik yillarida mamlakat iqtisodiyotini barqaror yuksaltirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va aholi daromadlarini oshirishning muhim omiliga aylangan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish, o‘rta sinf vakillari uchun yanada qulay shart-sharoit yaratishga qaratilganini alohida ta’kidlash joiz. Sud-huquq tizimida qonun ustuvorligini ta’minlash, inson huquq va manfaatlarini ishonchli himoya qilishga qaratilgan, sohani bosqichma-bosqich demokratlashtirish va erkinlashtirish huquqiy davlatni shakllantirish va modernizatsiya qilish bo‘yicha mamlakatimizda amalga oshirilayotgan uzoq muddatli va izchil islohotlarning ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Yurtimizda amalga oshirilayotgan sud-huquq islohotlarining yangi sifat bosqichida sud ishlarini mustaqil yuritish va sud organlari xodimlarining ijtimoiy maqomini muhofaza qilish uchun zarur huquqiy va sotsial kafolatlarni kuchaytirishga alohida e’tibor qaratilgan. Mamlakatimizda sud kadrlarini tanlash va joy-joyiga qo‘yishning zamonaviy demokratik tamoyillarga asoslangan tizimi yaratilgan. Rivojlangan demokratik davlatlar tajribasi va sud-huquq tizimini isloh qilish bo‘yicha o‘tgan davr mobaynidagi ishlarning tanqidiy tahlili shuni ko‘rsatadiki, sud organlarining davlat boshqaruvidagi roli va ahamiyati yanada oshirilishini ta’minlamasdan, ularning vakolatlari va mustaqilligini kuchaytirmasdan turib, mamlakatni siyosiy hamda iqtisodiy yangilash va modernizatsiya qilishda muvaffaqiyatga erishib bo‘lmaydi. O‘tgan yillar mobaynida qabul qilingan qonunlar, xususan, “Sudlar to‘g‘risida”gi Qonunga muvofiq, hokimiyat tarmoqlarining bo‘linishida konstitutsiyaviy prinsipni amalga oshirish, sud hokimiyati mustaqilligini ta’minlash, uni mustaqil institutga aylantirish borasida ulkan ishlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012 yil 2 avgustdagi “Sud tizimi xodimlarini ijtimoiy muhofaza qilishni tubdan yaxshilash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni sud-huquq tizimini takomillashtirishda yana bir muhim qadam bo‘ldi.

Mazkur Farmonning qabul qilinishi sudyalarga va sud tizimi xodimlariga yanada ko‘proq imkoniyat, imtiyoz va preferensiyalarni taqdim etdi. Xususan, 2012 yil 1 avgustdan boshlab Konstitutsiyaviy sud, umumiy yurisdiksiya sudlari (harbiy sudlardan tashqari) va xo‘jalik sudlari sudyalarining Yagona tarif setkasi bo‘yicha mehnat haqi razryadlari belgilandi. Konstitutsiyaviy sud, umumiy yurisdiksiya sudlari (harbiy sudlardan tashqari) va xo‘jalik sudlari sudyalari hamda mazkur sud idoralarining mansab darajasiga ega bo‘lgan xodimlarining alohida mehnat sharoitlari uchun lavozim maoshlariga yangi oylik ustama haq miqdori tasdiqlandi. Shuningdek, sudyalarning xizmat vazifalarini bajarishlari munosabati bilan oladigan daromadlari jismoniy shaxslar daromadlaridan olinadigan soliq to‘lovidan ozod qilindi. Bundan tashqari, sudyalarga imtiyozli shartlar asosida uy- joy sotib olish uchun uzoq muddatli ipoteka kreditlari ajratish, shuningdek, turar joylar ijarasi uchun har oyda pul kompensatsiyasi to‘lab borishni nazarda tutuvchi imtiyozlar berilishi belgilab qo‘yildi. Ushbu Farmonda O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Oliy xo‘jalik sudi bilan hamkorlikda Sudlar faoliyatiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish dasturini tasdiqlash hamda sudlarning tarkibiy tuzilmasida axborotlashtirish masalalari bo‘yicha alohida bo‘linmalar tashkil qilish masalalari nazarda tutilgan. Shuni ta’kidlash lozimki, Farmonda belgilangan vazifalardan kelib chiqib, bir qator vazirlik va idoralar tomonidan normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari ishlab chiqildi. Xususan, Farmon ijrosi yuzasidan 2012 yil 31 oktabrda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Sudyalarga imtiyozli shartlarda uy-joy sotib olishga uzoq muddatli ipoteka kreditlari berish hamda sudyalarga uy-joylarni ijaraga olganlik (ijarada turganlik) uchun har oylik pul kompensatsiyasi to‘lash tartiblari to‘g‘risidagi nizomlarni tasdiqlash haqida”gi qarori qabul qilindi. Inson qachon o‘zini baxtli his etadi? Qachonki, yurt tinch va osoyishta bo‘lsa, qadr-qimmat ulug‘lansa, inson huquqini ta’minlash oliy qadriyatga aylansa, islohot islohot uchun emas, avvalo, inson uchun, uning manfaatlari uchun amalga oshirilganda. Mustaqillikka erishish davri, avvalo, bu yo‘ldagi og‘ir qiyinchilik,

sinov va to‘siq-g‘ovlarni bartaraf etish, tub o‘zgarishlar hamda islohotlarni amalga oshirish bilan bog‘liq jarayonlarni nazarda tutadi. Shu sababli ham u biz uchun juda qadrli bo‘lishi bilan birga, ulkan imkoniyatlar eshigini ochib, dunyo hamjamiyatida qadr-qimmatimizni anglab, munosib hayot kechirishimizga zamin yaratdi. Zero, o‘tgan davr xalqimiz uchun oson kechmadi, balki mustaqilligimizni asrash va mustahkamlash, tinchlik va osoyishtaligimizni himoya qilish, xalqimiz uchun munosib turmush sharoiti yaratish uchun kurashildi. Shuning evaziga bugun tinchligimiz barqaror, hayotimiz nurafshon bo‘lib, yangilanib borayapti. Bundan 22 yil oldin davlatimiz rahbari O‘zbekistonning istiqbol yo‘lini belgilab berar ekan, “Ishoninglar, O‘zbekistonning kelajagi albatta buyuk bo‘ladi!” degan da’vatkor so‘zlarni aytganlarida, bunday ulug‘ maqsadga shubha bilan qaraganlar ham bo‘lgan. Ammo bugun bu da’vat hayotimizning barcha sohalarida o‘z ijobatini topmoqda. Buni hayotimizning barcha jabhalarida, odamlarimizning qalbida, ongu shuurida namoyon bo‘layotgan mehr-oqibat, muruvvat, bag‘rikenglik kabi insoniy fazilatlar va yurtdoshlarimizning ertangi kunga ortib borayotgan ishonchi to‘la tasdiqlaydi. Mo‘tabar qariyalarimiz, ota-onalarimizning hurmat-ehtiromini joyiga qo‘yish, bir-birimizga mehr-oqibat va muruvvat ko‘rsatish, jamiyatimizda hech kimning yolg‘iz emasligi, hech kimning e’tiborsiz va qarovsiz qolmasligi kabi xalqimizning azaliy fazilatlari qayta tiklanmoqda, rivoj topmoqda. Yurtdoshlarimizning ma’naviy dunyosi yuksalib, ijtimoiy faolligi oshib, daxldorlik tuyg‘usi kundan-kun kuchayib bormoqda. Binobarin, yuksak ma’naviyatli shaxsni hech kim yenga olmaydi, yuksak ma’naviyat qaror topgan jamiyat esa hargiz tanazzulga yuz tutmaydi. Bugungi notinch va murakkab zamon, yon-atrofimizda, mintaqamizda ko‘pdan buyon davom etayotgan turli nizo va qarama-qarshilik, tobora keskinlashib borayotgan vaziyat bizning doimo ogoh, hushyor, sergak va sezgir bo‘lib yashashimizni, xavfsizligimizga tahdid solayotgan har qanday shakldagi xurujlarning oldini olishimizni talab etmoqda. Biz uchun bebaho boylik bo‘lmish tinchlik va osoyishtalik, jamiyatimizdagi mehr-oqibat, fuqarolar va millatlararo

totuvlik, hamjihatlikni ko‘z qorachig‘idek asrab-avaylashimiz kerak. Bunda jahon hamjamiyati bilan hamqadam bo‘lib, uzoq va yaqindagi xorijiy mamlakatlar bilan do‘stlik, hamkorlik va o‘zaro manfaatli aloqalarni yanada mustahkamlash, chet el investitsiyalarini va eng zamonaviy texnologiyalarni olib kelish maqsadida yurtimizda qulay sharoitlarni yanada kengaytirish, bizga xayrixoh bo‘lgan davlatlar bilan teng huquqli o‘zaro manfaatli sheriklik munosabatlarini sifat jihatidan yangi bosqichga ko‘tarish – bularning barchasi doimo diqqatimiz markazida bo‘lishi shart.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. –T.: “O‘zbekiston”. 2008. 2. Karimov I.A. O‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1-jild. - T.: “O‘zbekiston”, 1996. 3. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 4. Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. 3-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 5. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo‘lidan. 4-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1996. 6. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash – davr talabi. 5-jild. –T.: O‘zbekiston, 1997. 7. Karimov I.A. Xavfsizlik va barqaror taraqqiyot yo‘lidan. 6-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1998. 8. Karimov I.A. Biz kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan quramiz. 7-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 1999. 9. Karimov I.A. Ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot – pirovard maqsadimiz. 8-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2000. 10. Karimov I.A. Vatan ravnaqi uchun har birimiz mas’ulmiz. 9-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2001.Karimov I.A. Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. 10-jild. –T.: “O‘zbekiston”, 2002

O'xshashlar

Inson qalbiga yo’l

Ma'naviyat va inson faoliyati

Bilim inson ma’naviy kamolotiga omili

Tabiatni asrash-inson ma'naviyatining muhim belgisi

Ma’naviyatning siyosat, huquq va ularning hokimiyatdagi о‘rni. Ma’naviyatda milliylik va umuminsoniylik