Tarbiyachining nutqi - bolalar nutqini rivojlantirishning asosiy manbayi - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Referatlar

Tarbiyachining nutqi - bolalar nutqini rivojlantirishning asosiy manbayi

Yuklangan vaqt:

08.01.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

25.177734375 KB

Ko'chirib olish

Tarbiyachining nutqi - bolalar nutqini rivojlantirishning asosiy manbayi Reja: 1. Tarbiyachi nutqining bolalar nutqini to’g’ri rivojlantirish uchun namuna sifatidagi ahamiyati 2. Tarbiyachi nutqiga qo’yiladigan pedagogik talablar 3. Tarbiyachining o’z nutqini takomillashtirish ustida ishlashining zarurligi

1- . Tarbiyachi nutqining bolalar nutqini to’g’ri rivojlantirish uchun namuna sifatidagi ahamiyati Tilshunoslik bolalar nutqni kattalarga taqlid qilish yo’li bilan egallab olishlarini isbotlab berdi. Tarbiyachining nutqi ona tilini endigina o’rganayotgan bolalar uchun namuna va ularga ta’sir etish vositasidir. Bolalar hali tajribalari yo’qligi, nutqlari yaxshi rivojlanmaganligi sababli kattalar nutqidagi yaxshi jihatlarga ham, yomon tomonlarga ham bir xilda taqlid qilaveradilar. Har bir yosh guruhidagi bolalar, o’z tarbiyachilari bilan maishiyxo’jalik, mehnat, o’yin faoliyatida muloqotda bo’ladilar. Tarbiyachi bolalar o’yinini tashkil etadi, badiiy asarlarni o’qib beradi yoki hikoya qiladi. Mana shu jarayonda tarbiyachi nutqining yaxshi tomonlari ham, nuqsonlari ham yaqqol namoyon bo’ladi va bu xususiyatlar tarbiyalanuvchilar nutqida o’z aksini topadi. Demak, bolalar bog’chasi tarbiyalanuvchilarining nutq xusu- siyatlari to’laligicha tarbiyachi nutqiga bog’liq. Doimo bolalarning diqqat markazida bo’lgan tarbiyachining nutqi bolalar uchun madaniy nutq namunasi hisoblanadi. Tarbiyachi har doim o’z nutqiga tanqidiy nuqtayi nazardan qarashi, agar nutqida biror kamchilikni sezsa, uni darhol bartaraf etishga harakat qilishi lozim. Biroq u har doim ham o’z nutqidagi kamchilikni aniqlashga muvafFaq bo’lmaydi, chunki uning diq- qati nutqining shakliga emas, balki mazmuniga qaratilgan bo’ladi. Bundan tashqari, uzoq vaqtgacha o’z nutqiga ehtiyotsizlik, e’tiborsizlik bilan qaraganligi tufayli, ayrim kamchiliklar nutqiga mustahkam o’rnashib qolishi va bu nuqson o’ziga mutlaqo sezilmasligi mumkin. Buning uchun tarbiyachi hamkasblarining ko’rsatmalariga amal qilishi va bu kamchilikni bartaraf etishga harakat qilishi kerak. 2- . Tarbiyachi nutqiga qo’yiladigan pedagogik talablar Tarbiyachi uchun namunali nutqni egallash —bu uning o’z kasbkoriga tayyorligini belgilovchi ko’rsatkich hisoblanadi. Taniqli pedagog, bolalarni ona tiliga o’rgatish uslub va uslubiyotlarini ishlab chiqqan uslubiyotchi, maktabgacha tarbiya bo’yicha mashhur mutaxassis, professor Y.l.Tixeyeva tarbiyachi nutqiga yuksak baho berib, shunday degan edi:

‘Bog’chada bolalar beixtiyor taqlid qiladigan namuna tarbiyachi (bog’bon)ning tilidir, tarbiyachining tili bolalar tiliga g’oyat samarali va nihoyatda kuchli ta’sir ko’rsatadigan hamma narsalarni o’zida birlashtira- digan bo’lishi kerak. Bog’bonning tili bekam-u ko’st, adabiy talaffuzning har qanday nuqsonlaridan xoli bo’lishi lozim". Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, har bir tarbiyachi o’z nutqidagi nuqsonlami aks ettiruvchi daftar tutishi, unga kam- chiliklarini belgilab borishi, so’ngra ularni bartaraf etish bo’yicha reja tuzib, ishni tashkil etishi kerak. Har bir tarbiyachi-pedagog nutqiga qo’yilgan talablarni juda yaxshi bilgan holda o’z nutqidagi kamchiliklarni bartaraf etib borishi kerak. Tarbiyachi nutqiga qo’yiladigan asosiy talablar quyidagilardir: 1. Nutq tovush tomonining to’g’riligi. Agar tarbiyachining nutqi aniq bo’lsa, jumlalarni, so’zlarni va har bir tovushni aniq talaffuz etsa, bolalar ona tilining tovush tomonini muvaffaqiyatli o’zlashtira oladilar. Ko’p hollarda, ayrim tarbiyachilar tovushlarni noaniq talaffuz etadilar, so’zning tarkibidagi ayrim tovushlarni tushirib ketadilar, tovushlar o’rnini almashtiradiiar. 2. Adabiy til nomalariga mu vo/iq to’g’ri talaffuz■ Tarbiyachi adabiy til normalariga amal qilishi, o’z nutqida turli mahalliy so’zlarni ishlatmasligi, so’z urg’ularini to’g’ri ishlatishi lozim. 3. Nutqning intonatsion-ifodaviy vositalaridan to’g’ri foydalanish. Nutqda fikrlar, his-tuyg’ularni aniq ifoda etish lozim. Bunga faqat so’zlar yordamidagina emas, balki nutqning intonatsion-ifodaviy vositalaridan: ovoz kuchi, temp, to’xtam, ritm, urg’u va hokazolardan foydalanish orqali erishiladi. Tarbiyachining she’r, ertak va hikoyalar o’qib berayotganda ushbu vositalardan o’rinli foydalanishi bolalar asar mazmunini yaxshi tushunib olishlari va ona tilining go’zalligini his etishlariga yordam beradi. Tarbiyachining bir xil ohangdagi nutqi kichkintoylarni zerik- tiradi, asar mazmuniga bo’lgan qiziqishini susaytiradi. Bunday nutqni eshitishdan zerikkan

bola boshqa narsalarga chalg’iydi, so’ngra tarbiyachining nutqiga butunlay quloq solmay qo’yadi. 4. Tarbiyachi nutqining jo’shqin, intonatsiyaga boy bo’lishi. Shoshilib gapirish so’zlar tarkibidagi tovushlarni noaniq talaffuz etilishiga sabab bo’ladi. Shuning uchun bolalar bilan nutqiy muloqotda bo’lganda shoshilmasdan, o’rtacha tempda (tezlikda) gapirish kerak. Bunday tempda gapirish nutqning aniq bo’lishini ta’minlaydi, aksincha, tez temp nutqning buzilishiga sabab bo’ladi, uni idrok qilishni qiyinlashtiradi. Tarbiyachi ovozdan to’g’ri foydalanishi lozim. Haddan tash- qari baland gapirish bolalarni charchatadi. Agar ovoz past va kuchsiz bo’Isa, bolalar mashg’ulotda zerikadilar. 5. Tarbiyachi nutqining aniq, oddiy bo ‘lishi, fikrlar izchillik bilan birbiriga bog’lanib, tushunarli ifodalanishi. Bolalar tarbiyachidan, kattalardan tovush va so’zlarni to’g’ri talaffuz etishni o’rganibgina qolmasdan, balki tinglagan ertak va hikoyalarining mazmunini aniq, qiziqarli tarzda qayta hikoya qila olishga, tevarak- atrofni kuzatish natijasida olgan taassurotlarini so’zlab berishga, o’z fikrlarini ketmaketlik bilan bayon etishga, xulosalar qilishga ham o’rganadilar. Nutqda biidiriladigan mazmunni bolalarga tushunarli, qiziqarli, bog’langan holda yetkaza olish tarbiyachi nutqining zaruriy xususiyatlaridan hisoblanadi. Tarbiyachi fikrini ketma-ketlik bilan bayon etishi, o’z nutqini tushunarsiz so’zlar, murakkab va uzun jumlalar bilan qalashtirib tashlamasligi kerak. Agar tarbiyachining nutqi qisqa jumlalardan iborat bo’lsa, uni bolalar oson o’zlashtiradilar. Aksincha, nutqdagi jumlalar uzundan uzoq bo’lsa, nutqning mazmunini tushunib olish juda qiyin bo’ladi. 6. Tarbiyachi lug’atining boy bo’lishi. Tarbiyachi o’z nutqida so’zlarni to’g’ri va aniq ishlata olsa, u holda uning nutqi bolalarga tushunarli bo’ladi. O’zbek tilining lug’ati juda ham boy, u doimo yangi so’zlar bilan to’ldirib boriladi, iste’moldan chiqqan so’zlar yo’qolib boradi. Tarbiyachi bolalar bilan nutqiy muloqotda bo’lganda, ularning yoshini hisobga olib, ona tilining lug’at boyligidan k’eng foydalanmog’i lozim.

So’zlarni to’g’ri tanlash tarbiyachi nutqini ifodali, mazmunli bo’lishim ta’minlaydi. Yangi so’zlarni ishlatishga juda ehtiyotlik bilan yondashish kerak. Bunda ushbularni hisobga olish lozim: — birinchidan, bolaning yoshini hisobga olib so’z tanlash; — ikkinchidan, doimo yangi so’zlami lug’atiga kiritish, lug’a- tida bor bo’lgan so’zlarni faollashtirish, ularning ahamiyatini tushuntirish. Xulosa qilib aytganda, tarbiyachining hikoyasi to’liq, chiroyli, so’zlari to’g’ri tanlab olingan, grammatik tomondan to’g’ri shakllangan, mazmunli va ifodali, mantiqan bog’langan bo’lishi kerak. Tarbiyachi hikoya qilib berishda sinonimlardan, o’xshatish va hikoya so’zlardan foydalanishi zarur. Bu tarbiyachi nutqining ifodali, jozibali, mazmunan boy bo’lishini ta’minlaydi. Shuningdek, tarbiyachi o’z nutqida xalq og’zaki ijodidan (maqol, matal, tez aytish, topishmoq va h.k.), frazeologik so’zlardan o’rinli foydalanishi kerak. 7. Tarbiyachi nutqining samimiy bo’lishi. Tarbiyachi bolalar bilan ishlash jarayonida nutqining quyidagi jihatlariga e’tibor berishi lozim: 1. Ona tilidagi hamma tovushlarni to’g’ri talaffuz etishi, nutqidagi kamchiliklarni bartaraf etishi. 2. Sof, aniq-ravshan nutqqa ega bo’lishi, ya’ni diksiyasi yaxshi bo’lishi. 3. Nutqida adabiy talaffuzdan (so’zlardan) foydalanishi, ya’ni orfoepik normalarga rioya qilishi. 4. Bayon etiladigan fikrlarning mazmuniga qarab into- natsiya vositalaridan (ovoz kuchi, tempi, urg’u, to’xtam, ritnt, temp, ohang) to’g’ri foydalanishga harakat qilishi. 5. Bolalar bilan nutqiy muloqotda bo’lganda yengil, sekin tempdagi, o’rtacha baland ovozdagi nutqdan foydalanishi. 6. Bolalarning yoshiga qarab hikoya matnining mazmunini bayon etishda sinonim, omonimlardan va kinoya so’zlardan, xalq og’zaki ijodiyotining namunalaridan foydalanishi.

7. Nutqning grammatik tomoniga e’tibor bergan holda fikrini izchillik bilan, bir-biriga bog’lab bayon etishi. 8. Bolalar bilan so’zlashganda baland tonda gapirmaslik, qo’pol so’zlardan (adabiy til normalariga to’g’ri kelmaydigan, mantiqsiz so’zlardan) foydalanmaslik. 3 . Tarbiyachining o’z nutqini takomillashtirish ustida ishlashining zarurligi Nutqdagi kamchiliklarni o’z vaqtida bartaraf etmaslik nati- jasida yillar o’tishi bilan bu nuqsonlar mustahkamlanib, kishilar uni sezmay ham qoladi. Nutqida kamchiligi bo’lgan tarbiyachi bolalar bilan ishlashi mumkin emas. Ko’pchilik kattalar nutqidagi nuqsonlarni bartaraf etish mumkin emas, deb hisoblaydilar. Lekin bu fikr to’g’ri emas. O’z nutqi ustida doimiy va qat’iy ishlagan tarbiyachi nuqsonlarini bartaraf etishi mumkin. Ayniqsa, tarbiyachi o’z nutqida sirg’aluvchi (s, z), shovqinli (sh, j, ch), sonor (I, r) tovushlar talaffuziga e’tibor berishi kerak. Agar tovush talaffuzida nuqsoni bo’lsa, artikulatsiya apparati a’zolarining harakatiga, tovush talaffuzini takomillashtirishga yordam beruvchi mashqlarni bajarishi kerak. Buning uchun maxsus adabiyotlardan foydalanishi lozim. To’g’ri nafas olish va nafas chiqarish ustida ishlash. Tarbiyachi so’zlashganda to’g’ri nafas olib, uni to’g’ri chiqarishi nutqning jarangdor, ohangdor bo’lishiga yordam beradi. U normal holdagi ovoz va tovushning hosil bo’lishini ta’minlaydi, nutqning bir xilligi va musiqaviyligini saqlaydi, nutqning mazmundorligiga qarab ovoz kuchi va balandligini o’zgartirish imkonini beradi. Nutq jarayonida to’g’ri nafas chiqarishda kamchiligi bo’lgan tarbiyachi doimiy ravishda to’g’ri nafas chiqarishga yordam beruvchi quyidagi mashqlarni bajarib borishi zarur: 1. Tarbiyachi o’ziga qulay bo’lgan holatni (turgan holda, chalqancha yotgan holda, o’tirgan holda) tanlaydi. Bir qo’lini qorniga, ikkinchi qo’lini esa yondan ko’krak qafasining pastki qismiga qo’yib, burni orqali chuqur nafas oladi (bunda qorin yuqoriga ko’tariladi, oldinga chiqadi, ko’krakning pastki qismi

kengayadi). Bu qorin va ko’krak qafasiga qo’yilgan qo’l yordamida his etiladi — shu vaqtning o’zida havo erkin, bir tekisda chiqariladi (qorin va ko’krak qafasining pastki qismi awalgi hola- tiga qaytadi). 2. Burun orqali qisqa havo olib, uni 2 — 3 soniya davomida o’pkada ushlab turib, so’ngra og’iz orqali bir tekisda cho’zib chiqarish. 3. Og’izni ochgan holda qisqa nafas olish va cho’zib, ashula qilib unli tovushlardan (a, o, i, u) birontasini talaffuz etish. 4. Bir nafas chiqarishda bir nechta unli (a— >u) tovushlarni talaffuz etish. 5. Bir nafas chiqarishda 3 dan 5 gacha sanash (bir, ikki, uch...), sekin- astalik bilan sanashni 10— 15 tagacha yetkazish. Bir nafas chiqarishda teskari (o’n to’rt, o’n uch, o’n ikki) sanash. 6. Bir nafas chiqarishda (awal qisqa, so’ngra cho’zib) tez aytish aytib, bir jumla bilan ikkinchi jumla o’rtasidagi to’xtam vaqtida havoni yutish (nafas olish): a) Oq choynakka oq qopqoq, ko’k choynakka ko’k qopqoq. b) Chovli simdan, chovgun misdan. d) Lola arralaydi, Sora allalaydi. e) G’uj chumchuqlar g’ujum ustida chug’urlashib, g’uj chumchuqqa g’ujum cho’qilatmaydi. 7. Bir nafas chiqarishda yonib turgan shamni puflab o’chi- rish, shoxdagi barglarni, qoqigulni, yupqa qog’ozdan qirqilib, ipga osilgan kapalak shakllarini puflash va hokazolar. Diksiya ustida ishlash. Diksiya deganda — sof, aniq, ravshan nutqni, tovush talaffuzini tushunamiz. Yaxshi diksiyani hosil qilish uchun artikulatsiya apparati a’zolarining harakatlarini takomillashtirish va mustahkamlash kerak (lablarni sust hara- katlanishini, tilning kam harakatchanligini va hokazolarni bartaraf etish), to’g’ri nafas olish va chiqarishga ahamiyat berish lozim. Buning uchun pastki jag’, til, lablar harakatini rivojlan- tiruvchi maxsus mashqlarni bajarish kerak. Tarbiyachi bu mashqlarni oyna oldida o’tirib bajaradi.

Pastki jag’ muskullari harakatini rivojlantirish uchun tarbiyachi quyidagi mashqlarni bajarishi mumkin: 1. Pastki jag’ni tishlar orasidagi oraliq ikki barmoq kengligida bo’lguncha erkin ravishda qo’yib yuborish. 2. Bir nafas chiqarishda unli tovushlarni talaffuz etish. 3. Unli tovushlarni (a, o, u, i) ovoz qo’shib aytish. 4. Bir nafas chiqarishda bir nechta unli tovushni birgalikda cho’zib talaffuz etish. 5. Unli tovushlarga boy bo’lgan maqollar, tez aytishlar, topislimoqlar, so’z o’yinlarini aytish. /. Tez aytishlar: a) Juvarini chumchuq yeb ketdi. Egasi ertaga kelaman deb ketdi. Kelmay ketgur ko’r chumchuq juvarini egasi kelguncha vayron qilib ketdi. b) To’rt laylak tog’ga chiqib, lakalakalamoqchi bo’libdi. Lakalakalasa ham lakalakalamoqchi bo’libdi. II. So’z o’yinlari: 32 a) Olmaxon olmani ol, rna! Olmani olmaxondan olma. b) Menman sizning olmangiz, Xomligimda olmangiz, Nortojiga o’xshab so’ng Voy qornim deb qolntangiz. III. Topishmoqlar: a) Yurar tekis egatdan, Barmoqlari po’latdan, Yelkasida qopi bor, Katta temir savatdan. (Paxta terish mashinasi) b) Kelsangiz ham, Ketsangiz ham, Har zamonda qo’1 berishni, Yo’l berishni,

Qilmas kanda. (Eshik) d) Tarvuzim bir oyoqli, Po’sti rangdor bo’yoqli. Ko’rsatar hamma yoqni. Ham yaqin, ham yiroqni. (Globus) IV. Maqollar: a) Birlashgan yovni yengar. b) Do’st so’zini tashlama, tashlab boshing qashlama. d) Awal o’yla, keyin so’yla. e) Bir kattaning so’ziga kir, bir kichikning. Yuqoridagi vazifalarni bajarishda pastki jag’ning erkin tarz- da pastga tushishini nazorat qilib turish kerak. Pastki labning harakatini rivojlantirish uchun mashqlar. Pastki 3 — Q. Sliodiycva 33 labning yetarli darajada harakat qilmasligi sababli ayrim tarbiyachilarda ko’pgina unli va undosh tovushlar aniq, ravshan talaffuz etilmaydi. Har bir tovushni talaffuz etishda artikulatsiya apparatining ma’lum bir a’zosi harakat qiladi. Masalan, ,,S" tovushini talaffuz etganda artikulatsiya appa- rati a’zolari quyidagi holatda bo’ladi: — lablar kulgu holatida, ochiq; — pastki va ustki tishlar bir-biriga yaqinlashgan, orasi biroz ochiq; — tilning uchi pastki tishlar orqasida, yuqori qismi esa yuqori tishlar tomon biroz ko’tarilgan. ,,Sh“ tovushini talaffuz etganda esa artikulatsiya apparati a’zolari quyidagi holatda bo’ladi: — lablar biroz oldinga naychaga o’xshab cho’zilgan; — tishlar bir-biriga yaqinlashgan, ammo birikmagan (ular orasidagi masofa 1 mm ga teng); — tilning uchi yuqorigi tishlar tomon ko’tarilgan.

Mana shu holatlarni hisobga olgan holda tarbiyachilar artikulatsiya apparati a’zolarining harakatini takomillashtirish maqsadida ushbu mashqlarni bajarishlari foydadan xoli emas: 1. Tishlarni biriktirmasdan, lablarni kulgu holatiga keltirib, bir necha daqiqa ushlab turish. 2. Tishlarni bir-biriga yaqinlashtirib, lablarni oldinga naycha holatiga keltirib cho’zish. 3. Og’izni yumib, tishlarni bir-biriga jipslashtirib, lablarni kulgu holatiga keltirish. 4. Lablarni naycha holatiga keltirib oldinga cho’zish bilan lablarni kulgu holatiga keltirish mashqini navbatma-navbat bajarish. Shunga o’xshash mashqlarni maxsus adabiyotlardan foydalanib bajarish kerak. Til muskullarini rivojlantirish uchun mashqlar. Til tovushlar hosil bo’lishida faol ishtirok etadi. Uning harakatiga qarab nutq aniq, ravshan bo’ladi. Ayniqsa, undosh tovushlarning birikmasidan iborat bo’lgan so’zlarni talaffuz etishda qiyinchiliklar vujudga keladi, chunki til harakati bir holatdan ikkinchi bir 34 holatga tez o’tishi zarur bo’ladi. Shuning uchun har bir tarbiyachi til muskullari harakatini rivojlantirish va mustahkamlash uchun bir qancha mashqlarni bajarishi lozim. Bular taxminan quyidagi mashqlardir: 1. Tilni chiqarib o’ngga, chapga, yuqoriga, pastga hara- katlantirish. 2. Tilni chiqarib chapdan o’ngga, o’ngdan chapga qarab aylanma harakatlantirish. 3. Og’izni ochib, tilni yengil chiqarib, uni keng, tor, kosacha holatga keltirish. 4. Og’izni biroz ochib, til uchi bilan yuqorigi tishlarning tashqari va ichkari tomoniga tekkizish. Tarbiyachi ushbu mashqlarni bajarishda maxsus adabiyotlarda foydalanishi mumkin.

Nutq orfoepiyasi (to’g’ri talaffuz etish qoidalari) ustida mashq qilish. Nutq orfoepiyasi ustida mashq qilish, nutqning adabiy talaffuzini o’zlashtirish juda murakkab jarayon hisoblanadi. Chunki talaffuz har doim ham qoida talabi asosida, ya’ni adabiy til normasi talablar! darajasida bo’lntaydi. Shuning uchun ham adabiy til normalari darajasidagi nutqni suxandonlardan, badiiy so’z ustalaridan, namunali madaniy nutqqa ega bo’lgan kishilardan o’rganish kerak. Ularning nutqlariga taqlid qilish lozim. Agar ayrim so’zlarning to’g’ri talaffuz etilishiga, urg’ularning ishlatilishiga shubha bo’lsa, lug’atdan foydalanish kerak. Nutqning ifodaliligi ustida ishlash. Nutqning ifodaliligi ustida ishlashda og’zaki nutq uchun ifodalilikning intonatsion vositalaridan to’g’ri foydalanish muhim ahamiyatga ega. Shuning uchun tarbiyachi o’z nutqida urg’ularni to’g’ri ishlatish, ovoz tempini va kuchini o’zgartirish bilan so’zlarning mazmunini ajratish, to’xtamlardan nutqda ovozni vaqtincha to’xtatish (o’rinli foydalanish, nutqda ovozning balandligi va kuchiga qarab hara- kati, nutq tempi, ma’lum vaqt ichida aytiladigan so’zlar miqdori), ovoz balandligini o’zgartirish ustida mashq qilish lozim. Into- natsiya nutqni jonli, jo’shqin qiladi, fikrni to’liq va tugallangan holda bayon etishga yordam beradi. Tarbiyachi o’z lug’atini, uning grammatik tomonini badiiy, ilmiy, maxsus va boshqa adabiyotlarni doimiy ravishda o’qib borish bilan boyitadi va takomillashtiradi. Biroq tarbiyachi adabiyotlarni o’qish jarayonida uning mazmuniga, yangi so’zlarga ahamiyat beribgina qolmasdan, balki muallifning asar mazmunini ochishda tilning qaysi vositalaridan foydalanganligiga, qaysi so’z va grammatik shakllarni ishlatganligiga, materialni qay darajada bayon etganligiga bam e’tiborni qaratishi kerak. Shunday qilib, tarbiyachi nutqidagi so’zlar aniq tanlansa, jumlalar grammatik tomondan to’g’ri bo’lsa, undagi fikrlar oddiy, aniq, ravshan bo’lsa, izchil ketma-ketlikda bayon etilsa, bolalarning yoshi va psixik xususiyatlari hisobga olinsa, bunday nutq bolalar tomonidan osonlik bilan idrok qilinadi va ular uchun tushunarli bo’ladi.

Adabiyotlar: 1. Asqarova М., Abdultayev К , Omilxonova M. O’zbek tili darsligi (7- sinf)- Т., ,,0’qituvchi", 1974- y. 2. Гербова В.В. Занятия по развитию речи и старшей группе десткого сада М., ‘Просвещение", 1984 г. 3. Гербова В.В. Занятия по развитию речи с детьми 4—6 лет. М., ‘Просвещение", 1987 г. 4. Jahongirov G’. O’zbek bolalar folklori. Т., ‘O’qituvchi", 1975- у. 5. Ma’rufov A. Paronimlar lug’ati. Т ., ‘O’qituvchi", 1974- y. 6. Panina LA. Yaslida olib boriladigan ishlarni planlashtirish va hisobga olish. Т., ‘O’qituvchi", 1975- v. 7. Razbayeva E. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni himoya qilib berishga o’rgatish. Т., ‘O’qituvchi", 1975- y. 8. Razbayeva E . Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar bilan suhbat o’tkazish. Т., ‘O’qituvchi", 1975- y. 9. Тпхеева E.И. Развитие речи детей. М., ‘Просвещение", 1981 г. 10. Usmonova 0’. Talaffuz madaniyati. Т ., ‘Fan", 1976- у .

O'xshashlar

Nutqi to‘liq rivojlanmagan bolalar

Maktabgacha tarbiya tizimida ona tili

Ilk yoshdagi bolalar nutqini rivojlantirish uslubiyoti

Nutq o’stirish bo’yicha ishlarni rejalashtirish

Tarbiyachining pedagogik mahorati