Maktabgacha ta’lim muassasalarida turli yosh guruhlarida qurish yasashga o‘rgatish - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Referatlar

Maktabgacha ta’lim muassasalarida turli yosh guruhlarida qurish yasashga o‘rgatish

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

824.0927734375 KB

Ko'chirib olish

Maktabgacha ta’lim muassasalarida turli yosh guruhlarida qurish yasashga o‘rgatish Reja: 1. Qurish-yasash materiallarining turlari. 2. Qog‘ozdan qurish - yasash. 3. Qog‘oz va tabiat materiallaridan qurish - yasash

Maktabgacha ta’lim muassasalarida turli yosh guruhlarida qurish-yasashga o‘rgatish metodlari, turlari Qog‘ozdan qurish-yasashga o‘rgatish, ishlarini tahlil qilish, turli yosh guruhlari uchun qurish-yasash mashg‘ulotlarining interfaol ishlanmalarini ishlab chiqish. Qurish-yasash lotin tilidan olingan bo‘lib, turli predmetlarni, qism va elementlarni ma’lum bir holatga keltirish, ma’nosini bildiradi. Qurish- yasash faoliyati – amaliy faoliyat bo‘lib, oldindan belgilangan, biror maqsadga qaratilgan real voqealikdir. Qurish-yasash materiallarining turlari. Maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarga qurish-yasash faoliyatini o‘rgatishda qurilish materiali, turli konstruktorlar, qog‘ozdan, tabiat, tashlandiq materiallaridan foydalaniladi. Materialni turi - qurish yasash turini aniqlab beradi. 1. Qurilish materiallari. Qurilish materiali-mayda va yirik-geometrik figuralardan (kub, silindr, prizma va hokazo) iborat. Mashg‘ulotlarda qurilish materiallaridan turli xil to‘plamlardan foydalaniladi: M.P.Agapovning № 2, 3, 4, 5, 6, 7. mazmunli to‘plamlar: Kichik qurilish materiallari: “Kosmodrom”, “Temir yo‘l vokzali” va boshqalar. 2. Konstruktorlar. Maktabgacha ta’lim muassasasalarda konstruktorlardan (taxtali, plastmassa, metall va keramika) foydalanadilar. Bu to‘plamlar orqali turli konstruksiyalar yasash mumkin. Tarbiyachi rahbarligida bolalar oddiy birlashtirish usulidan suratlar bo‘yicha turli xil harakatli konstruksiyalar yasaydilar. Asosiy diqqat bolalarni ma’lum qismlarini birlashtirish malakalarini shakllantirishga qaratiladi. Bunda bolalarni qo‘llarini muskullari ishtirok etadi, qo‘l

muskullari hali yaxshi rivojlanmagan bo‘ladi. Tarbiyachi rahbarligi ostida bolalar yangi birlashtirish yo‘llarini va turli xil xarakterdagi konstruksiyalarni rasmga, chizmaga qarab yaratishga o‘rganadilar. Bu ishlarni bolalarga taklif etishdan oldin, tarbiyachining o‘zi bu konstruktorlar, ularga berilgan metodik ko‘rsatmalar bilan yaxshilab tanishib, o‘rganib chiqishi zarur. Bolalarga qurilish materiallari va konstruktorlar to‘plami hammasi birdaniga berilmaydi, balki asta-sekin, ketma-ket bolalarning o‘zlashtirishlariga qarab beriladi. Lego, mozaika, “Tangram”, “Tuxum” bular stol o‘yinlari hisoblanib, bolalarni konstruktorlik, dizaynerlik, yaratuvchanlik hislatlarini shakllantiradi va rivojlantiradi. Qog‘ozdan qurish-yasash. Origami. Bu qog‘ozni buklash yo‘li bilan narsa yasash ma’nosini bildiradi. Кirigami . Bu qog‘ozni yirtish yoki simmetrik qirqish yo‘li bilan yasash yo‘li bilan narsa yasash ma’nosini bildiradi.

К usudam а . Bu qog‘ozni buklash yo‘li bilan gul yasash ma’nosini bildiradi. Sukudama . Bu kusudama modullaridan qo‘g‘irchoq yasash ma’nosini bildiradi. Barchasi bitta so‘z bilan “origami” deb yuritiladi. Qog‘oz va tabiat materiallaridan qurish –yasash. Maktabgacha ta’lim muassasasida turli xil o‘yinchoqlarni yasash uchun qog‘ozdan tabiat materialidan keng foydalaniladi. Bolalarga qog‘ozning turli xil turlari beriladi: vatman, karton, yupqa va turli qog‘ozlar. Tarbiyachi bolalar bilan birga tabiiy materiallarni tayyorlab, bir yil ichida ularni g‘amlaydi. Yozda somon, manzarali daraxt mevalari, yong‘oqlar teradilar. Mevalar urug‘i yaxshilab yuvilib quritiladi, bunday urug‘lar maxsus kutilarda saqlanadi. Bu xildagi qo‘llanmalarni yasash uchun quyidagi materiallardan ham foydalaniladi: qog‘oz, karton, plastilin, sim, gugurt cho‘pi, yelim, qaychi. Qog‘oz tabiat va tashlandik, materiallari. Bu materiallar bolalar bog‘chasida turli-tuman o‘yinchoqlar yasash jarayonida foydalaniladi. Bu jarayon faqatgina foydali bo‘libgina qolmay, balki qiziqarli va bolalar tomonidan sevib bajariladigan jarayondir. Bolalar xilma-xil turlardagi qog‘ozlar bilan ishlaydilar. Xilma-xil tabiat materiallari manzarali daraxt mevalari, shox-shabbalar va boshqalar. Tarbiyachi bolalar birgalikda tabiat materiallarini oldindan tayyorlab boradi. Masalan: urug‘lar, danaklar, yaxshilab yuvilib, quritilib yig‘iladi. eman va kashtan yong‘oqlarining daraxtdan to‘kilishi bilan terib oladilar. Chinor va yasen

дарахтининг уруғи эса qishda yig‘iladi. Har bir tabiat materialining turi alohida qutichalarda saqlanadi. Shuningdek, ulardan o‘yinchoklar yasashda, yordamchi materiallar, qog‘oz, karton, plastilin, simlar, yelim va mexnat qurolllari, qaychi, bigiz, igna va boshqalar qo‘llaniladi. O‘rta guruhda tabiiy material va qog‘ozdan qurish –yasashga o‘rgatishning vazifalari. Bolalarni yangi qurilish materiali–qog‘oz bilan, uning xususiyati bilan tanishtiriladi. O‘rta guruh tarbiyalanuvchilari tabiat materiali bo‘lgan – shox, barg, ildiz, turli yong‘oqlar, ularni po‘stlaridan narsa yasashga o‘rgatib boriladi. Tarbiyachi bolalarga tabiiy materialning borligi va uni turli xil narsalarni yasashda kerakligini yoritib beradi. Bolalarda umumiy ko‘nikma va malakalar shakllanib boradi, ya’ni predmetlarni tekshirish, ketma-ketlikka asoslanib ishlash, boshlagan ishni ohirigacha bajarish, hamda qo‘llarni aniq harakatlanish va hokazolar. Dastlabki mashg‘ulotda tarbiyachi bolalarga bir necha predmetlarni, qog‘ozdan yasalgan o‘yinchoqlarni ko‘rsatib uni buklab, yopishtirish orqali archani yasatish uchun, o‘yin va sovg‘alar uchun turli xil qiziqarli o‘yinchoqlar yasash mumkinligi haqida gapirib beradi. Birinchi mashg‘ulotdayok bolalar tarbiyachini ko‘rsatmasi va tushuntirishi asosida qog‘ozni teng ikkiga buklashni o‘rganadilar. Keyingi mashg‘ulotlarda archa uchun o‘yinchoq, sovg‘a yasalgan paytlarda bu ko‘nikma mustahkamlanadi. Mashg‘ulotlarda uycha, avtobus, yuk mashinasini yasatganlarida bolalar tayyor elementlardan o‘yinchoq yasash, asosiy qismga alohida qismlarni yopishtirishni ham o‘rganadilar. Masalan: uychaga–eshik, derazani; avtobusga–oyna, g‘ildirak yopishtiradilar. Topshiriqni bunday turini bajarish faqat texnik malakalarni shakllantirib qolmay, balki bolalarni aqliy faoliyatini, mustaqil ishini ham rivojlantiradi. O‘yinchoqni yasashdan avval bolalar qaysi qismni bir biri bilan birlashtirishni, qaysi qismni yopishtirish kerakligini o‘ylaydi. Yoz paytida bolalar

tabiiy materiallardan foydalana boshlaydilar. Аввало tarbiyachi bolalarni shu material bilan oldindan yasalgan sodda qurilmalar bilan tanishtirib, alohida predmetlarni, ular o‘rtasidagi o‘xshashlik, undan qanday foydalanish kerakligini tushuntiradi. Tabiiy material, qog‘ozdan qurishyasash mashg‘uloti, qurilish materiali bilan qurish-yasash mashg‘uloti almashinib turadi. O‘rta guruhda tabiiy material va qog‘ozdan qurish –yasashga o‘rgatishning metod va usullari. O‘rgatishning asosiy usuli – namunani ko‘rsatish va tushuntirishdir. Т ushuntirish qisqa va aniq bo‘lishi kerak. Tarbiyachining aniq, tushunarli qilib tushuntirishi uchun bolalar vazifani to‘liq bajarishlari lozim. Qog‘ozdan uycha yasash davomida, tarbiyachi bolalarga tayyor uychani ko‘rsatadi (qalin qog‘oz 2 ga buklangan, ustida esa trubali tom) va u nimadan qilinganini so‘raydi. (qog‘ozdan–uy, rangli qog‘ozdan esa tomi, poloskadan truba, deraza, eshiklar va hokazo). Oldingi tajribalarga tayangan holda, tarbiyachi bolalar bilan birga uychani ketma- ketlik asosida qurishni davom etadi. Qachonki bolalarga murakkab konstruksiya berilsa, ularni tajribalarini hisobga olgan holda tarbiyachi bajarish usulini to‘laligicha ko‘rsatib, tushuntirib beradi. Agar yasaladigan narsa sodda bo‘lsa, bolalar o‘zlari mustaqil bajarishlari mumkin, lekin tarbiyachi namunani bolalarga ko‘rsatadi. Masalan, yozuv kitobchalari yasash mashg‘ulotida tarbiyachi bolalarga bir necha xil applikatsiya bilan bezatilgan yozuv kitobchalarini namoyish qiladi va bolalardan mustaqil bajarib, so‘ng uni bezashni iltimos qiladi. Yilni oxirida bolalarda qog‘oz bilan ishlash tajribasi ortganligi uchun tarbiyachi bolani xohishlari bo‘yicha qurish-yasash mashg‘uloti o‘tkazadi. Tarbiyachi bu mashg‘ulotdan 1-2 kun oldin bolalarni qog‘ozdan yasalgan narsalarni ko‘rgazma qilib, bolalarga ularni qanday yasalganligini eslatib qo‘yadi. Mashg‘ulot davomida tarbiyachi bolalar ishiga rahbarlik qilib tekshirib boradi.

Tayyor bo‘lgan narsalarni tahlil qilganda tarbiyachi asosiy e’tiborni to‘g‘ri va ozoda bajarilgan ishlarga qaratadi. Та biiy materialdan narsa yasashga o‘rgatish yilning ohirida boshlanadi. Masalan: yong‘oq po‘stidan tipratikan yasashga o‘rgatishdan oldin tarbiyachi bolalarga tipratikanni o‘zini ko‘rsatadi. Yoki uning rasmini ko‘rsatadi, uni tanasi igna bilan qoplanganligini, oyoqlari kaltaligini tushuntiradi. Keyin mashg‘ulotda tayyor o‘yinchoq bilan rostakam tirik tipratikanni solishtiradi, so‘ng uni qanday yasashni bir bir ko‘rsatadi. Uning tanasi yong‘oq po‘stidan, ignalari, yuzi plastilindan yasaladi. Avval yong‘oq ustiga plastilin surtiladi, yuz tuzilishi va ignalarini yasaydi. Mashg‘ulot davomida bolalarga maslaxat berib yordamlashadi. Bolalarning barcha yasagan narsalari ma’lum bir maqsad uchun ishlatiladi. Albomlar–rasm uchun, yuk mashinasi. Uychalar–o‘yinlar uchun. Shunda bolalarda qiziqish uyg‘onadi, shuning uchun narsalarni qiziqib chiroyli toza bajaradilar. Qurish-yasash uchun kerak bo‘lgan materialni tayyorlash tarbiyachidan ko‘p vaqtni talab etadi. Qurilish materiallari bilan turli xil predmetlarning turlicha timsollarini yaratish kabi ijodiy bolalarda shakllantirish amalga oshiriladi. Katta guruhda tabiiy material va qog‘ozdan qurish –yasashga o‘rgatishning vazifalari. B о lalarga qog‘ozni teng buklash, to‘rt buklash, buklangan joyni tekislash malakalari o‘rgatib boriladi. Qog‘ozni 16 kvadratlarga buklash, burchak va tomonlarini aniq joylashtirish, doirani diametri bo‘ylab buklash va konus hosil qilib yopishtirishni o‘rgatiladi. Masalan: qog‘oz silindirni birlashtirib turli, murakkab bo‘lmagan kompozitsiyalarni yasaydilar. Yana bolalar gugurt qutisini bir-biriga

yopishtirib narsalar yasashni ham o‘rganadilar. Tabiiy materiallardan archa shishkasi, gulning urug‘lari, o‘tlar, yong‘oqdan turli narsalar yasab, ularni yelim, gugurt bilan birlashtirishni, to‘g‘ri foydalanish kabi malakalarni egallab boradilar. Bolalar o‘z faoliyatlarini rejalashtirish va shuni mustaqil bajarishni ham o‘rganadilar. Dastlabki mashg‘ulotlarda o‘tgan materiallar takrorlanadi, natijada bolalar qog‘ozni teng buklash, tomonlarini qo‘l bilan tekislash malakasi yanada mustahkamlanadi. Bolalar bu amallarni qanday bajarishni esga oladilar. Birinchi mashg‘ulotda qog‘ozdan savatcha yasaydilar. Tayyor namunani kuzatib bo‘lgach, tarbiyachi kvadrat qog‘ozni qanday buklab qirqish, qanday yopishtirishni ko‘rsatadi. Savatchani bandini qanday yopishtirishni esa, bolalar o‘zlari o‘ylab topadilar. Ikkinchi mashg‘ulotda esa kvadratni diagonal bo‘yicha buklashni o‘rganadilar. Bunda kvadrat qog‘ozni 16 kvadratga buklash ko‘rsatilmaydi. Tarbiyachi tushuntirayotganda ikki tomoni qirqilgan, buklangan tayyor kvadratdan foydalaniladi. Bolalar oldingi mashg‘ulotdan olgan bilimlarini uycha qurish da qo‘llaydilar, o‘zlari qirqib yopishtiradilar. М ashg‘ulotni boshida namunani kuzatayotganda tarbiyachi ishni qanday bajarishni bolalarga o‘rgatadi va yordam beradi. Qog‘ozdan narsa yasashni ma’lum bir vaqtdan so‘ng qaytarish mumkin, lekin bolalar o‘zlari mustaqil bajaradilar (ochiq quti). Tayyor shakllardan biror bir narsani yopishtirish orqali yasashni bolalar asta-sekin o‘rganadilar. Birinchi mashg‘ulotda tarbiyachi gugurt qutisidan qanday qilib avtobus yasashni ko‘rsatadi: qutini qanday qilib bir-biriga yopishtirish, g‘ildiraklarni qanday qilib birlashtirishni va hokazo. Bolalar topshiriqni ko‘rsatish va tushuntirish asosida bajaradilar. Ikkinchi mashg‘ulotda tarbiyachi bolalardan avtobusni qanday yasaganlarini eslatib, so‘ng tayyor yasalgan mebelni bir necha namunasini bolalarga namoyin qiladi. Bu qurilmalarni bolalar kuzatib bo‘lgach, uni qanday qilib bir- biriga yopishtirilganligini va boshqalarni ko‘radilar. Qurishlari kerak bo‘lgan predmet uchun kerakli materiallar

tanlaydilar. Bu mashg‘ulotlarda hosil bo‘lgan malakalarni tarbiyachi bolalarni o‘ylaganlari bo‘yicha narsa qurish mashg‘ulotlarda mustahkamlayi. Bunda bolalar o‘zlari qaysi materialdan nima yasashlarini, qanday qilib yasashlarini mustaqil bajaradilar. Lekin keyingi mashg‘ulotlarda mavzu ancha murakkablashadi; ya’ni quti, karton, qog‘ozdan yuk mashina, kema yasash va hokazo. Bu paytda tarbiyachi yana bolalar bilan birgalikda ish olib boradi, ya’ni o‘zi ko‘rsatib, tushuntirib beradi. Ish faoliyatini bunday olib borilishi bolalarni keyingi ijodiy faoliyatida katta ahamiyatga ega. Bolalarga doirani diametr bo‘ylab buklash, konusni yopishtirish, kontur bo‘ylab qirqishdan avval, tarbiyachi parashyut, uzun ko‘ylak kiygan qizcha, o‘yinga tushayotgan qizchani yasashni o‘rgatadi. Shunday qilib topshiriq murakkablashib boradi: bolalar tayyor yarim doiradan qirqishni o‘rganadilar. Bu jarayonni tarbiyachi tushuntiradi, qolganini esa bolalar bajaradi. Yil oxirida bolalar o‘z bilimlarini tekshiradilar. Kvadratni diagonal bo‘ylab buklash tomonlari, burchaklarni to‘g‘ri birlashtirish, qayiq, o‘yinchoqlar yasash mashg‘ulotlarda o‘rganadilar. Mashg‘ulotlarda bolalar tayyor murakkab bo‘lmagan andoza bo‘yicha ishlashni ham o‘rganadilar. Shunday qilib bolalar silindrni turli konstruksiyalarga birlashtirishni egallaydilar. Ularda fikrlash, ijodiyot, fantaziya rivojlanib boradi. Boshqa materiallardan narsa yasashga o‘rgatishdan oldin tarbiyachi materialni xususiyati bilan tanishtiradi, bolalarga shu materialni ushlab, uni qanday ekanligini so‘raydi, porolon-yumshoq, yengil, uni ezsa yana o‘z holatiga qayta oladi. Porolondan bolalar qorbobo, nayzali gul, quyoncha, jo‘ja va hokazolar yasaydilar. Narsa yasashni tushuntirayotganda tarbiyachi asosiy diqqatni alohida predmetlarni qanday birlashtirishga qaratadi, mashg‘ulot davomida eslatib o‘tadi. Yangi yil bayramida bolalar archa o‘o‘yin choklarni yasaydilar: qog‘ozni qat-qat qilib (gormoshka) buklab undan (turli) simmetrik shakllar qirqadilar. Bolalar o‘z o‘ylaganlari bo‘yicha qog‘oz, karton, boshqa materialdan narsa yasayotganida avval olgan bilimlarini ishlarida qo‘llaydilar. Katta guruhda tabiiy material va qog‘ozdan qurish –yasashga o‘rgatishning metod va usullari.

Bolalarga qog‘oz va boshqa materialdan narsa yasashga o‘rgatishda tarbiyachi narsalarni ketma-ket ko‘rsatish, tayyor namunani kuzatish, bolalar bilimini tekshirish uchun savollar berish, bajarish usulini ko‘rsatishdan keng foydalanadi. Metodni tanlash va uni amalda qo‘llash o‘rgatishning vazifasiga bog‘lik. Silindrdan narsa yasashga tarbiyachi silindrni qanday yasashni tushuntrmaydi, chunki bu shakl bolalarga tanish. Bu o‘yinchoq qanday qismlardan qilingan? Chiziqchani qanday qilib silindrga aylantirish mumkin? kabi shunga o‘xshash savollar beriladi. Bunday savollar bolalarga ish faoliyatini qanday borishini eslatadi, qismlarni birma-bir birlashtirish kerakligini tushuntiradi. Boshqa mashg‘ulotda tarbiyachi tayyor namunani kuzatib bo‘lgach, kvadrat qog‘ozni ikkiga buklash, doirani teng ikkiga buklashga taklif etadi. Bolalar kema hosil qilish uchun, nima qilish kerakligini aytib beradilar. Agar ular javob berishda qiynalsalar yoki noto‘g‘ri javob bersalar, tarbiyachi to‘g‘rilab aytib beradi. Bolalar diqqatini yangi yasaladigan narsaga qaratish uchun tarbiyachi mashg‘ulotga 1-2 kun qolganda qo‘l ishlari burchagida namunalar ko‘rgazmasini tashkil qiladi. Masalan: kichik kompozitsiyalar tashkil qiladi, silindrdan 2 xil figura-tulki va quyon, 2 ayiqcha, yoki turli o‘yinchoqlar namoyish qiladi. Tarbiyachi bu o‘yinchoqlarni ko‘rsatmayotganda bolalar diqqatini ularni bir-biriga qanday birlashtirilganligiga qaratadi. Mashg‘ulotda tarbiyachi ba’zan yangi usulni individual tarzda ko‘rsatib beradi. Bolalar paralondan doiracha hosil qilishni o‘rganganlaridan so‘ng tarbiyachi hamma bolalarga doirachani sim bilan birlashtirishni ko‘rsatadi. Bolalar o‘z ishlarini bajarayotganlarida tarbiyachi qiynalgan bolalarga yordam beradi. Tarbiyachi mashg‘ulot paytida bolalarga avvaldan bu o‘yinchoqlar, narsalarni nima uchun yasashlarini, nima uchun kerakligini aytib o‘tadi (o‘yin uchun, kichkintoylarga sovg‘a uchun archani bezatish uchun va hokazo). Qurish yasash mashg‘ulotlarini tarbiyachi turli qurilish materiallardan foydalanilgan holda olib borishi lozim.

Qog‘ozdan qurish-yasash 1 этап 2 этап 3 этап Тайёр ҳолати Tayyorlov guruhda tabiiy material va qog‘ozdan qurish–yasashga o‘rgatishning vazifalari. Mashg‘ulotda bolalar qog‘oz bilan ishlash ko‘nikma va malakasini egallab boradilar: qog‘ozning turli tomonlariga buklash, diagonal bo‘ylab bo‘lish, tayyor andazani buklash shablon bo‘yicha qismlarni qirqish. Tayyorlov guruhda bolalar turli narsalar yasaydilar- o‘yinchoqlar. Karton yordamida o‘yinchoqlar tayyorlanadi (masxaraboz , qo‘lini qimirlayotgan quyon…) qutidan, karton va qog‘ozdan (avtomashina, yuk krani, traktor, uy) qurish mumkin. Qog‘oz karton, tabiiy materialdan (ildiz, tayoqcha va boshqa lar) suvda o‘ynaladigan o‘yinchoqlar, (kemacha, barja) qurish mumkin. Tarbiyachi bu o‘yinchoqlarni nima uchun qo‘llanilishini bolalarga o‘rgatadi. Tabiiy materiallardan narsa yasash mashg‘ulotida tarbiyachi bolalarga shox-shabba, shishka, uruglardan foydalanib, bu figuralarning alohida qismlarini turli usulda birlashtirishni (yelim, sim, gugurt cho‘pi, plastilin bilan va…) o‘rgatadi. Bolalar turli shakllarni odam, hayvonlarni, qush, baliq, kapalaklarni, archani urug‘i, yong‘oq postidan, o‘z o‘ylaganlari bo‘yicha, tarbiyachining topshirig‘i bo‘yicha yasaydilar. Bolalarga yana shoxlar, ildizlarni tanish bo‘lgan ertak qaxramonlariga o‘xshaganlarini topishni ham o‘rgatib boriladi. Bu faoliyat orqali bolalarni fantaziya, tasavvurlarini rivojlanib boradi. Qog‘ozni chizilgan chizik buylab buklash, andaza bo‘yicha ishlash malakasi mebel yasash mashg‘ulotida shakllanib, mustahkamlanadi. Namunani ko‘zatgach

bolalar undan nima yasash mumkinligini aniqlaydilar. Bir stol atrofida o‘tirgan bolalar, ishni bo‘lib olib (bir bola, divan, boshqasi kreslo va hokazo). Stol stulning oyoqlarini balandligini aniqlaydi. Xuddi shu mavzu bo‘yicha yana bir mashg‘ulot o‘tkaziladi, bunda bolalar o‘zlari andaza qilib, uni to‘g‘ri buklab turli mebellar yasaydilar. Bundan tashqari ular lineyka bilan chiziq chizish, o‘zunlik, enini o‘lchashni ham o‘rganadi. Tarbiyachi faqat chizg‘ich bilan qanday ishlashni ko‘rsatib beradi, kolgan kismini bolalar mustaqil bajaradilar. Mashg‘ulot boshlanishidan oldin bolalar bir- birlari bilan nima yasashlarini gaplashib oladilar va kerakli materiallarni o‘z stollariga joylaydilar. Bunday mashg‘ulotlar bolalarni qo‘l muskullarini rivojlantirib qolmay, balki ularni xotira, fikrlash, ijodlarini ishdan oldin planlashtirish qobilyatlarini ham o‘stiradi. Aytaylik, yangi yil bayramiga bolalar mashg‘ulotda archa o‘yinchoqlarini yasaydilar. Bolalar namunani o‘zlari tanlab, materiallarni tayyorlab, mustaqil bajaradilar. Bu mashg‘ulotda bolalar applikatsiya mashg‘ulotida olgan bilimlarini qo‘llaydilar: qog‘ozni ko‘p buklab bir xil tipli figuralarni qirqadilar. Tayyorlov guruhda tarbiyachi bolalarni oldingi guruhlarda olgan bilimlarini, malakalarini mustahkamlaydi. Bolalar o‘z o‘ylaganlari bo‘yicha mavzu tanlab, kerakli materiallarni tanlab, ishni nimadan boshlash, uning qismlarini qanday birlashtirishni mustaqil bajara oladilar. Tarbiyachining yordami bilan bolalar avtomashina, kartondan harakatlanuvchi o‘yinchoqlar (quyon, matryoshka, ayiq va hokazo) ni asosiy qismga mayda qismlarni ip bilan birlashtiradilar. Tarbiyachi yangi materialni tushuntirayotganda uning qismlarini birlashtirishga bolalar diqqatini qaratadi, mavzuga ikki mashg‘ulot ajratiladi. Birinchisida bolalar quyoncha va ayiqni qirqadilar, boshqa mashg‘ulotda hayvonlarni, qo‘g‘irchoqlarni qirqadilar. Tabiiy materialdan narsa yasash mashg‘uloti ko‘pincha yozda va kuzda oli б boriladi. М ashg‘ulotga bir necha kun qolganda tarbiyachi mavzu nomini aytib, mavzuga oid materiallarni yig‘ishni iltimos qiladi.

М ashg‘ulot davomida bolalar qanday qilib qismlarni bir-biriga birlashtirayotganliklarini kuzatib boriladi. Bir stol atrofida o‘tirgan bolalar birga fikrlashib, kompozitsiya tashkil qiladilar. Tarbiyachi bolalarga qarag‘ayning ochilmagan shishka-urug‘idan kapalak, baliqchalar yasashni o‘rgatadi. Bolalar olgan bilim, malakalarini boshqa mashg‘ulotlarda qo‘llaydilar. Tayyorlov guruhda tabiiy material va qog‘ozdan qurish –yasashga o‘rgatishning metod va usullari. Tayyorlov guruhda bolalar katta texnik malakalarni talab qiluvchi ancha murakkab konstruksiyalarni o‘zlashtirib beradilar. Shuning uchun tarbiyachi narsalar yasashni, uning bajarilish usullarini aniq tushuntirib, ko‘rsatish uslubidan tez-tez foydalanadi. Tarbiyachi balkonli uyni qurish mavzusida avval ko‘p qavatli balkonli uy konstruksiyasini tayyor holda ko‘rsatadi, so‘ng ishni o‘zi ko‘rsatib, uyni qanday yasalishini qog‘ozni buklab, balkonlarini yasash uchun qirqib, uni tomini qanday joylashishini ko‘rsatib beradi. Agar mashg‘ulotda bolalar tanishish usulini qo‘llasalar, tarbiyachi faqat namunani kuzatish va qisman ko‘rsatish bilan cheklanadi halos, yoki bolalar bilimini faollashtiruvchi savollar berishi mumkin. Archa o‘yinchog‘ini yasash mashg‘ulotida tarbiyachi bolalarga namunani ko‘rsatgach, uni qanday qirqishni bolalardan so‘raydi. Ular bunga javob beradilar, so‘ng o‘zlari mustaqil bajaradilar. Agar yasalayotgan narsa masalan: harakatlanuvchi o‘yinchoqlar, ko‘p vaqtni olsa, bolalar qiynalsalar, tarbiyachi mashg‘ulotni ikkiga bo‘lishi mumkin. Birinchi mashg‘ulotda tarbiyachi kartondan yasalgan o‘yinchoqlarni ko‘rsatishi, bugungi teatr o‘yiniga ham xuddi shunday o‘yinchoqlar yasashligini aytib o‘tadi. Lekin bu o‘yinchoqni chizib berish lozim, so‘ng bolalar hayvonchani o‘ylab topib chizib bo‘yaydilar. Ikkinchi mashg‘ulotda bolalar tarbiyachining tushuntirishi va ko‘rsatmasi asosida o‘yinchoq yasaydilar. O‘yinchoq yasash mashg‘uloti avvaldan tayyorlikni talab qiladi. Tarbiyachi bu ishga bolalarni jalb qiladi. Ular material tayyorlashga yordamlashadilar: qog‘oz qirqadilar, shakli bo‘yicha joylashtiradilar, qog‘ozni oldidan (mebelni oyog‘i uchun) truba qilib yopishtiradilar. Bolalar o‘z o‘ylaganlari bo‘yicha mashg‘ulotning yaxshi o‘tishi avvldan tayyorgarlikka bog‘lik:

bolalar qanchalik materiallarni yasaydigan predmetlarini tez topsalar, nima yasashlarini oldindan bilsalar, shunchalik mashg‘ulot qiziqarli bo‘ladi. Tarbiyachi mashg‘ulot uchun bolalar bilan turli o‘lcham, turli shakldagi daraxt, gul, butalarning urug‘larini, shox, makkajo‘xorini doni, beresta, mox va boshqa ko‘pgina tabiiy materiallarini yig‘adilar. Bolalar oldindan o‘ylagan narsalari uchun materiallar yig‘adilar: yirik urug‘ tanasi uchun, mayda urug‘ boshi uchun, turli shoxlar–qo‘l, oyoq, panjalar uchun. Tarbiyachi bolalarga yig‘gan materialdan narsalar yasashni o‘rgatadi, ya’ni bolalar diqqatini shu materiallar hayvonlarni figuralariga o‘xshab ketishiga (yugurayotgan kiyik, tuya qush, odamlar va hokazo) qaratadi. Bu narsalarni yasashda tarbiyachi ham ishtirok etishi mumkin. Bolalar tayyor figuralarni taglikka o‘rnatayotganlarida tarbiyachi taglikni mix bilan teshib beradi yoki kapalaklarni qanotlarini shishkaga joylashtirib beradi. Bu barcha yasalgan narsalardan ko‘rgazma uyushtiriladi. 8-mart bayramiga, ota- onalar majlisiga bag‘ishlanadi. Bu ko‘rgazmalar bolalar ishini yanada yaxshi bo‘lishiga yordam beradi va bolalarda javobgarlik hissini estetik didlarini yanada o‘stiradilar.

Adabiyotlar ro‘yxati: 1. Такомиллаштирилган “Болажон” таянч дастури. Т.: 2016. 2.Мактабгача таълимга қўйиладиган давлат талаблари. Т.: 2017 “Билимдон” дастури. Т.: 2014 3.Амирова. Г.А., Сулаймонов А.П., Джураева Б .Р. Мактабгача таълим муассасаларда аппликация машғулотлари. Т., 2014. 4.Д.Т Сабирова. Мактабгача ёшдаги болаларда тасвирий саводхонлик элементларини шакллантириш. (13.00.01.-Педагогика назарияси ва тарихи ихтисослиги бўйича ёзилган диссертациянинг автореферати). Т.2007 5.“Бола шахсини ривожланишининг долзарб муаммолари”. Халқаро илмий- амалий анжуманининг тезис ва мақолалар тўплами. 2008 йил. 6.Джалалова Д.Х. Основные тенденции развития современной японской школы. Автореферат дис.к.п.н. 2004. 7.Титов В.А.Педагогика зарубежных стран (сравнительная педагогика). АПриор, 2010.

O'xshashlar

Maktabgacha ta’lim muassasining turli yosh guruhlarida qurish yasashga o‘rgatish metodlari

Maktabgacha ta’lim muassasalarida mashgulotlarni tashkil etish

Maktabgacha ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiya yo‘riqchisining vazifalari

Maktabgacha ta’lim muassasalarida loy ishi mashg‘ulotlari (5 amaliy mashg‘ulot)

Maktabgacha yoshdagi bolalarni rasm chizishga o‘rgatish