Мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлаш технологиялари - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Referatlar

Мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлаш технологиялари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

92.5 KB

Ko'chirib olish

Мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таълимига тайёрлаш технологиялари Режа: 1. Ривожланишида нуқсони бўлган болаларни болаларни мактаб таълимига тайёрлаш тамойиллари 2. Мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлашда махсус мактабгача таълим муасасси ва оила хамкорлиги

Ривожланишида нуқсони бўлган болаларни болаларни мактаб таълимига тайёрлаш тамойиллари Мактабгача тарбия ёшидаги болаларни ҳар томонлама камол топтириш ҳамда мактаб таълимига тайёрлаш- мактабгача тарбия муассасаларнинг асосий вазифасидир. Ривожланишида нуқсони бўлган болаларни болаларни мактаб таълимига тайёрлаш қуйидаги тамойиллар асосида ташкил этилади: 1. Ривожланишида нуқсони бўлган болаларга таълим беришда уларнинг нутқини ўстириш вазифаси уларни ҳар томонлама ривожлантириб бориш негизида ҳал этилади. Ривожланишида нуқсони бўлган болаларнинг нутқий ривожланиши уларнинг кундалик ҳаётида ҳамда таълим дастурида белгиланган барча фаолият турларинини ташкил этиш жараёнида ва уйғунликда таъминланиши зарур. 2. Таълимий, тарбиявий ва коррекцион вазифалар махсус йўналтирилган таълим воситасида ҳал этилади. Бунда таълим беришнинг умумий ва махсус метод ва усулларидан фойдаланиб, эшитиш, кўриш ва билиш қобилиятининг бузилиши билан боглиқ камчиликларни компенсациялаш вазифалари кўзланади. Ривожланишида нуқсони бўлган болаларни болаларни мактаб таълимига тайёрлашда педагогнинг предметли ва нутқий хаттиҳаракатларга тақлид қилишга ўргатиш, уларнинг диққатини сўзлаётган шахсларга жалб қилиш, тақлид асосида сўзлаш кўникмаларини шакллантириш кўзда тутилади. Педагог хатти-ҳаракатларига тақлид қилиш йирик ва майда моторикани ривожлантиришга қаратилган «Кўзгу», «Маймунчалар», «Мана шундай бажар» каби педагогик технология жараёнида ўргатиб борилди. Уларда болалар турли-туман ҳаракатлар ва тана ҳолатлари, юз мимикаси ва эмоционал ҳолатни такрорлашга ўрганадилар. Нутқнинг мотор-ҳаракат асосини яратиш, шунингдек, кейинчалик дактил нутқ шаклини ўзлаштириш мақсадида асосий эътибор майда га қаратилади. Нутқни ривожлантиришга

оид машғулотлар мавзуий тамойилга риоя қилинган ҳолда ташкил этилади. Маълумки, дастурда берилган мавзулар мазмунининг болалар ҳаётига яқин ва боғлиқлиги («Ўйинчоқлар», «Оила», «Мевалар ва сабзавотлар», «Озиқ- овқатлар», «Кийимлар», «Оёқ кийимлар», «Тана аъзолари», «Ҳайвонлар», «Жиҳозлар», «Идиш-товоқлар», «Байрам», «Об-ҳаво»), таълим муддатлари, муайян мавсумий давр билан боғлиқ ҳолда йил давомида такрорланиб келади. Теварак-атроф билан танишиш, ўйинлар, тасвирий фаолият жараёнида мана шу мавзулар бирдек эътибор марказида бўлдики, бу нутқий материал мазмуни устида иш олиб боришда пухта кўргазмали асос яратишга имкон берди. Тақдим этилувчи луғат материали турли маиший вазиятларда, болаларнинг эркин фаолиятида, дефектолог ва педагогнинг барча машғулотларида ишлатилади. Муайян мавзу бўйича нутқий материал ҳажмининг унча катта бўлмаслиги эътиборга олиб борилади. Бу материалларнинг болалардан турли фикрий ва нутқий фаолликни талаб қиладиган турли хилдаги ўйинларда, шунингдек, бошқа қатор иш турларида иштирок этишлари жараёнида кўп марталаб такрорланишига алоҳида эътибор қаратилди. Масалан, «Кийимлар» мавзуси бўйича машғулот ўтказишда ҳар хил кийимларни уларнинг номларини атаган ҳолда кўриб чиқиш, турли кўринишдаги кўйлаклар, шимлар ва ҳ.к. тасвирланган расмларни танлаш, қирқилган расм қисмларини жой-жойига қўйиб чиқиш, кийимларнинг етишмаган қисмларини чизиб тўлдириш, қўғирчоқларни кийинтириш каби усуллардан фойдаланилади. Ана шундай педагогик технология билан сўз маънолари ва иборалар мазмунини асосли ўзлаштириш учун шарт-шароит яратилади. Нутқий мулоқотни шакллантириш етакчи масалалардан бири бўлганлиги туфайли, ўрганиш учун тақдим этилган сўзлар, уларнинг маънолари аниқлаштирилганидан сўнг, нутқий мулоқот учун хос бўлган синтагматик алоқалар устида ишлаш мақсадида иборалар таркибига қўшиб борилади. Болалар билан мулоқотда педагоглар ўз нутқларини чекламадилар,

ҳатто, анча содда ва кундалик турмушда кўп такрорланадиган ибораларни тушуниш болалар учун қийинчилик туғдиришини ҳисобга олиб, у ёки бу жиҳатдан кенг қўлланадиган базавий конструкцияларнинг маъноларини аниқлаштириш ва улар устида ишлашга кўпроқ диққат қаратадилар. Бундай конструкциялар аста-секин мураккаблашув асосида қўлланилади. Аввало, болаларнинг кундалик фаолиятини ташкил қилишга ёрдам берувчи оддий даъват конструкциялари қўлланилади: Айланишга чиқ(-инг). Ухла(-нг). Қўлингни юв (арт). Қўғирчоқ (машина, шар) ни бер (ол, кўрсат). Кел, ўйнаймиз (расм чизамиз, уй ясаймиз) . Таълим-тарбия жараёнида мулоқотга оид (коммуникатив) умумлашмаларни тушунишга ўргатиш таниш сўзлар ва иборалар билан катталарга мурожаат қилиш усули орқали амалга оширилади: Ҳ алима опа, беринг (кўрсатинг, олинг). Иккинчи ярим йилликда нутқ жараёнига жумлаларнинг маъноларини аниқлаштириш ва ўзлаштириш учун таркибида ҳозирги замон феъли бўлган ибора-хабарлар киритиб борилади: Ана у бола (хола, қиз бола) йиқилиб тушди (ухлаяпти, овқатланаяпти, югуряпти, ўтирибди) . Бундай конструкцияларнинг тушунилишини хатти-ҳаракатни расмда кўрсатиш ва унинг имитацияси (тақлиди) ни оғзаки ва ёзма шаклдаги глобал идрок этилаётган ибора билан қиёслаш жараёнида таъминланишига, шунингдек, феълларнинг лексик маъноларини шакллантириш учун ҳар бир сўз билдирган хатти-ҳаракатнинг турли тасвирлари намойиш этилишига диққат қаратилади. Ялпи ва якка машғулотларда, илгари ўзлаштирилган нутқий кўникмаларнинг тез унутилишининг олдини олиш мақсадида, таълимнинг дастлабки босқичида эгалланган луғатнинг муттасил фаоллаштириб борилишига эътибор қаратиб борилади. Луғат янги сўзлар ҳисобига ҳам, таниш сўзларнинг янги шаклларини қўллаш ҳисобига ҳам бойитиб борилади. Бунда сўзларнинг мавзулараро алоқалари, антонимик алоқалари ( кийин-эчин,

ёқ-ўчир ), конверсияли алоқалари ( ташла – ил, ювинтираяпти – ювинаяпти ) ҳисобга олинади. Турли мавзуларга оид машғулотларда болаларга таниш бўлган сўзларнинг кўплаб такрорланиши ҳамда янгиларининг киритилиши ва ўзлаштирилишига алоҳида аҳамият берилади. Феъллар ва сифатлар бошқа туркумдаги сўзларга нисбатан фаолроқ киритиб борилди. Шунингдек, болалар томонидан умумлаштирувчи сўзларнинг маъноларини яхшироқ ўзлаштириб олишлари учун оғзаки нутқда «Ўйинчоқларни олиб кел», «Идишларни йиғиштир (кўрсат)» каби ибораларни қўллаш кўпайтирилади. Сўзларнинг маъноларини яхшироқ эгалланиши мақсадида тарбияланувчилар нутқига антонимлар ( китобларни очинг – ёпинг, ручкаларни тарқат – йиғиб чиқ ), бутун ва унинг қисмларини билдирувчи сўзлар ( тулкининг боши, танаси, оёқлари, думи бор ) ҳам аста-секинлик билан киритиб борилади. Болаларнинг нутқий кўникмаларини фаоллаштириш, мулоқот жараёнида ўзлаштирилган нутқ воситаларидан фойдаланиш мақсадида педагогларнинг болаларнинг сўз воситасида мулоқот қилишга бўлган интилишларини қўллаб-қувватлаб боришлари йўлга қўйилади. Бунга педагогларнинг болаларга нутқий хулқ-атвор намуналарини намойиш қилиш: саломлашиш, хайрлашиш, миннатдорчилик билдириш, болаларга илтимослар ва хабарлар билан мурожаат этишлари орқали эришиб борилди. Болаларнинг « Неча ёшдасан? Қаерда яшайсан? Оилангизда (уйингизда) кимлар яшайди? Онангнинг исмлари нима?» каби оғзаки ва ёзма саволларга жавоб бериб боришлари шу мақсадга йўналтирилади. Машғулотлар, шунингдек, улардан ташқаридаги ишларда саволларни идрок этишга, жавобларда ўзлаштирилган нутқий материалдан фойдалана олиш кўникмаларининг шаклланишига алоҳида эътибор қаратилади. Шу мақсадда ишнинг яширин (яшириб қўйилган) предмет билан, кейинчалик эса ёпиқ расм билан ишлаш каби усулларидан фойдаланишга ҳам кенг ўрин берилади. Аввало болалар яшириб қўйилган предмет ҳақида сўраб

суриштиришга ўргатилса (« У ерда нима бор?», «У қандай?», «У каттами (кичикми)?», «Ранги қанақа?» каби), сўнг катталарнинг парда ортида бажараётган хатти-ҳаракатлари (« Улуғбек нима қилаяпти?» ), шунингдек, расмлардаги қаҳрамонлар ҳақида (« У ерда ким бор?», «У бола нима қилаяпти?», «Қайси бола?», « Унинг исми нима?» ва ҳ.к.) сўрашга ўргатиб борилди. Бунга дастлаб болалар табличкаларни ўқиш ва педагогга тақлид қилиш орқали жалб қилиндаи. Ўқитишнинг ижобий натижаси – деярли барча болаларда дастлабки тасвирлаш истаги, шунинг ўз мақсадларини сўз орқади аниқлаш имконияти юзага келган. Болаларнинг баъзилари ишнинг бошланишига қадар қандай кетма-кетликда ҳаркат қилишларини айтиб беришга ҳаракат қилганлар. Аммо барча ишнинг босқичларини аввалдан режалаштириш катта гуруҳдаги Эшитишда нуқсони бўлганболалар учун ҳам жиддий қийинчиликлар туғдиради, улар асосан энг яқин босқичларни аниқлаш билан чегараланадилар. Ўқитишнинг энг муҳим ютуқларидан бири болаларда, нутқий ва шахсий алоқга киришиш ҳоҳишларини, таассуротлар билан алмашиши, биргаликдаги фаолиятнинг мазмуни бўйича келишиб олишларнинг юзага келишидир. Мактабгача ёшдаги болаларни мактабга тайёрлашда махсус мактабгача таълим муасасси ва оила хамкорлиги Мактабгача ва илк мактаб ёшидаги нутқий нуқсони бўлган болаларнинг ижтимоий ўқитилиши, тарбияланиши билан бир нутқий нуқсонга эга бўлган болани махсус муассасага жойлаш билан кифояланиб бўлмайди. Ота – оналар ёки бола тарбияси билан шуғулланувчи бошқа оила аъзолари нуқсонли боланинг уйида бўлган вақтида дефектологик ишининг давомчилари саналиб унинг раҳбарлиги остида таълим – тарбия борасидаги келгуси барча ишлар учун замин ҳозирлайдилар. Боланинг компенсатор хусусиятига эга бўлганлигига таянган ҳолда сўзлашув нутқини ривожлантириш ҳамда коммуникатив малакаларини шакллантириш бўйича ишлар ташхис қўйилган илк кунлардан бошланиши самарали натижа беради.

Уй шароитида бола луғатининг бойишига, сўзлашув нутқи тўғри, талаффуз малакаларининг шаклланиши, билим ва тушунчаларининг кенгайишида турли – туман табиий ҳолатларни юзага келтиради. Агар ногирон бола мустақил равишда нутқни эгалламаган бўлса, мулоқотда нутқ қандай ёрдам беришини кўрсатиш жуда фойдалидир. Шунинг учун дастлабки айрим топшириқларни тушуниб бажаришга ўргатиш лозим. Масалан, “ тур”, “ ўтир”, “ бер” , “ онангни олдига бор”, “ олиб кел”, “кўрсат” каби буйруқлар нормал тенгдоши ёки яқинларидан бирига берилиб, уларнинг ушбу топшириқларга хос ҳатти – харакатлари кузатилади. Шундан сўнг ушбу вазифани бажариш ногирон боладан талаб қилинадиУшбу машқлар бола томонидан тўлиқ равишда ўзлаштиргунга қадар такрорланиб турилиши лозим. Бола ўзига қаратилган сўзлар маъносига тушунаётганига ишонч ҳосил қилгач, ушбу сўзлар қоғозга ёзиб кўринарли жойга осиб қўйилади. Натижада атрофдагилар болага қайси сўзлар билан мурожаат этиш мумкинлигини билиб оладилар. Аста – секин сўз бирикмаларини турли предметлар номларидан фойдаланган ҳолда тузиш мумкин. “бер”, “олиб кел”, “кўрсат”, “олиб бор” сўзларидан фойдаланиб, болага атрофни ўраб турган кўпгина предметларни билдирувчи: “машинани бер” , “ручкани бер”, “дафтарни бер” топшириқлари берилади. Бола топшириқларни бажариш жараёнида зарурий предметлар номларини ўзлаштира боради. Предметларнинг айнан ўзи бўлмаган ҳолда уларнинг расмларидан фойдаланиш мумкин. Ушбу сўзлар маъносини бола томонидан етарли даражада ўзлаштирилишини назарда тутган ҳолда бу машқлар турли ҳолатларда бир неча бор такрорланиши мақсадга мувофиқ бўлади. Бола у ёки бу сўзларни тушуна бошлагач улардан жонли мулоқотда фойдаланиш: “кўрсат”, “ қани” сўзларидан китобчаларни кўришда “олиб кел”, “олиб бор” сўзларидан уй топшириқларини бажаришда, овқат тайёрлашда, ўйин вақтида фойдаланиш мумкин. Сўз заҳирасини бойитиш билан бир қаторда ушбу сўзларни талаффуз этишга ўрганиб бориш лозим. Лекин ногирон

боланинг нутқ товушларни ҳосил қилувчи нутқ органларининг ҳаракатланиши барқарор бўлмаганлиги сабабли уни аста – секинлик билан фаолликка нутқий тортиш зарур. Ушбу босқичда бола “ сенинг исминг ким? ”, “дадангни исми ким?”, “ онанги исми ким ? ” саволларига жавоб беришни билиш лозим. Бола жавобида талаффуз равшан бўлмаса – да, сўз шаклининг тўғри эгалланишига эътибор берилади, сўнг унли ва баъзи жарангли ундошларнинг тўғри талаффузига ўргатилиб борилади. Бу даврда бола кундалик мулоқотда зарур бўлган атрофидаги предмет ва ҳодисалар туркуми билан танишритиб борилади. Туркумлар қуйидагича бўлиши мумкин: “ ҳайвонлар”, “ мактаб”, “ сабзавотлар”, “ мевалар”, “ кийимлар”, “ ўйинчоқлар” ва ҳ.к. Луғат заҳирасининг бойишида, экскурсиялар, дўкон, почта ва шунга ўхшаш муассасаларда бўлиши фойдали бўлиб, бу ерларда суҳбатга тортилади ҳамда боланинг диққати предмет ҳодисаларни ифодаловчи сўзларга жалб этилади. Сўз заҳираси бойишининг асосий манбаи уни ўраб турган атроф – муҳитдир. Шу сабабли ҳам бола ўзи мулоқотда бўлган предметлар ва шоҳиди бўлган ҳаракатлар, ҳодисалар ҳақида хабар беришига ҳар қандай йўллар билан эришиш лозим. Масалан, бола ўрнидан туриб кийинаётган вақтда унинг исмини келтирган ҳолда шундай дейиш мумкин: “ Жаҳонгир ўрнидан турди”, “ Жаҳонгир пайпоғини кийди” ва ҳ.к. Дарс тайёрлаш вақтида эса қуйидагича: “Жаҳонгир ёзяпти”, “Жаҳонгир расм чизяпти” ва ҳ.к. Агар бола яхлит гапни ўзлаштириши олмаётган бўлса, у ҳолда ҳар бир предмет номини алоҳида айтиш мумкин, кўйлак, пайпоқ ва ҳ.к. бир вақтнинг ўзида боланинг ювиниши ва кийиниши билан боғлиқ предмет ва ҳодисаларни кўрсатиб номлашга ўргатиш мумкин. Масалан: сув, совун, қўлни ювяпти, юзини ювяпти, тоза ва ҳ.к. (идиш – товоқ ва анжом номлари) пиёла, коса лаган, чойнак, қошиқ, пичоқ ва ҳ.к. билан таништириб бориш мумкин. Шу вақтнинг ўзида “Жаҳонгир овқат еди” дейиш мақсадга мувофиқдир.

Турли ҳодисаларнинг номини ўргатиш учун ҳар қандай кичик воқеалардан фойдаланиш кичик воқеалардан фойдаланиш жуда муҳимдир. Масалан, “йиқилиб тушди”, “ сирғалиб кетди”, “ куляпти”, “ хурсанд”, “ ғолиб бўлди”, “билиб олди” ва ҳ.к. Сўз заҳирасини бойитиш манбаларидан яна бири ҳолат ва ҳаракатлар акс эттирилган воқеавий расмлар асосидаги суҳбатлардир. Бу ишни ўқитувчи бошлаши ва ота – оналар давом эттиришлари зарур. Бундай ҳикоялар расмлар тўплами мактабгача ва илк мактаб ёшидаги болалар билан машғулот ўтказиш учун албом, китобча тарзида ота – оналар томонидан тайёрланиши самарали натижалар беради. Турли қўғирчоқ, ўйинчоқ, ҳайвонлар ёрдамида бола билан “ ошхонада”, “ дўконда”,“ҳайвонот боғида” ва ҳ.к. ўйинларини уюштириш мумкин. Ота – оналар бундай ўйинни уюштиришда ўзи, бола ва ўйинчоқлар ўртасида ролларни тақсимлаши лозим. Ўйин жараёнида ўзлаштирган сўзларни такрорланиб, болага янги сўзлар ўргатилиб борилади. Боланинг луғат заҳирасини бойитиб бориш лозим. Бунда ногирон бола аста – секин фикр ифода этиш усулларини эгаллаб боради. Расмлар ёрдамида предмет ҳажмини билдирувчи сўзлардан фойдаланишга ўргатиш мумкин. Аввало болага турли ҳажмдаги ўхшаш предметлар кўрсатиш изоҳ берилади. Масалан: “ катта – кичик копток, катта – кичик шкаф, катта – кичик уйча” ва ҳ.к. Бола катта ва кичик предметларнинг жуфтлигини қуриш жараёнида “катта” ва “кичик” сўзларини ўзлаштиради. Ранг номларини ўргатиш мақсадида турли ҳил ранглардаги ўхшаш предметлардан уларнинг расмларидан фойдаланиш мумкин. Рангли қаламлар билан ишлаш ҳам яхши натижа беради. Предметларнинг хусусиятлари ногирон болалар томонидан бирдан ўзлаштирилмайди. Предмет хусусияти предмет билан чамбарчас боғлиқдир. Кам нутқий тажрибага эга бўлган бола предмет хусусиятлари туфайли бошқа предметлардан фарқли номига эга бўлишини ранг ва кам тушунчаларини

қийинчилик билан тушуниб олади. Кўпинча бундай болалар нутқларида биз ушбу тушунчаларни қориштирилиб юборилишини кузатдик. Масалан “ қизил” ўрнига “ кўйлак” , “ думалоқ” ўрнига “ копток” , “ ширин” ўрнига “ конфет” ва ҳ.к. Ўхшаш хатоларнинг олдини олиш, бартараф этиш мақсадида дастлаб турли ранглардаги бир хил предметлар (масалан: шарлар, кубиклар, қаламлар) шундан сўнг бир хил рангдаги турли предметлар (қизил шарлар, қизил кубик, қизил қалам) ни кўрсатиш мумкин. Ранг номларининг бола томонидан ўзлаштирилишини назарда тутган ҳолда унга “ Кўк қаламни кўрсат”, “ кўк қаламни бер”, “ кўк қаламни қўй” , сўнгра “ кўк қаламни кўрсат”, “ қизил қаламни кўрсат”, “ қора қаламни ол” ва ҳ.к. буйруқлар берилади. Шунингдек, ранг номларини онгли қўллашга эришиш мақсадида “ қандай?” савол бериб турилишига “ қандай қалам ? ”, “ қандай қоғозлар ? ” болани эса бир сўз билан жавоб беришга ўргатиб бериш лозим ( қизил, яшил ва ҳ.к ). Боланинг ўргатувчи катталарга ундаш, буйруқ билан мурожаат этишга рухсат этилиши ҳам ранг номларини, ҳамда уларнинг талаффузини ўзлаштиришларига имконият яратади. Предметларнинг хусусиятлари устида ишлаш жараёнида узунлик (узун – қисқа), кенглик (кенг – тор, баланд – паст), йўғонлик (йўғон – ингичка), чуқурлик (чуқур – саёз), оғирлик (оғир – енгил) тушунчалари юқоридагича предметларни таққослаш жараёнида ўзлаштирилиши мумкин. Шуни айтиб ўтиш лозимки, номланган хусусиятлари ҳақида тушунчалар болага бир вақтда маълум қилинмайди. Бола сўз заҳирасини тартиб билан аста – секин ўзлаштириши лозим. Масалан: предметнинг қандай ашёдан эканлиги (пластмасса, ёғоч, темир ва ҳ.к) нисбатан кейин ўргатилади. Кейинроқ бола билан кўрсатмали равишда намойиш қилиб бориш мумкин бўлган хусусиятлар устида ишланди. (масалан: раҳмдил – раҳмсиз, шод – хафа, қизиқарли – зерикарли) бу ишни олиб боришда ҳам ҳар бир сўзга

оид бир неча сўз бирикмаларини танлаган ҳолда махсус шароитларни яратиш зарурдир. Қизиқарли китоб, қизиқарли мултфилм, қизиқарли ҳикоя ва ҳ.к. Юқорида тилга олинган иш турлари ногирон болалар нутқларини ривожлантириш борасида ота – оналарга методик йўлланма сифатида хизмат қилади. Бола нутқи устида мунтазам шуғулланиш ақли заиф, Ривожланишида нуқсони бўлган болаларнинг нутқий нуқсонларини бартараф этишга, демакки, жамиятнинг фаол шахси бўлиб етишишига, ҳаётда ўз ўрнини топишга самарали таъсир кўрсатади. Алоҳида эҳтиёжли болаларни таълим- тарбияси махсус муассасаларда амалга оширилса-да, бундай болаларни таълим-тарбиясида оила асосий ўринда туради. Шунинг учун ҳам фарзанд қай ҳолатда бўлишидан қатий назар уни ўқитиш ва тарбиялаши, жамиятга мослаштириш, нуқсонларини имкони борича тўғрилаш йўлларини излаб топишлари шарт. Кўпинча ота- оналар ўз фарзандини нуқсонини аниқлашда ва унга тиббий, псохологик, педагогик ёрдамларни ташкил этишда етарлича билимга эга эмас. Ҳозирги кунда эса турли хил методик тавсиялар, ахборот, матбуот воситалари орқали бундай болалар билан шуғилланиш учун машғулотлар тарғибот қилиниб, маслаҳатлар бериб борилмоқда. Хулоса шуки ҳар қандай имконияти чекланган болага оилада илк ёшдан эътибор бериб ундаги нуқсонларни бартараф этиш, тарбиялаш, даволаш ва коррекцион педагогик омилларни болани нуқсон турига кўра қўллай билиши ва ўқув методик адабиётлардан фойдаланиб, мунтазам равишда мактабгача ва мактаб таълимига тайёрлаб борилса, кейинчалик бу болалар махсус таълим тизимида чегараланиб қолмасдан, балки улар барча тенгдошлари қатори умумтаълим тизимида ҳам ўқиш имкониятига ҳам эга бўлади. Бундай хамкорликнинг заифлиги туфайли айрим ривожланган мамлакатлардаги каби ногирон болаларни оила шароитида ўқитишдан хайрли иш бизнинг республикамизда камдан-кам қўлланилмоқда. Бу фақат махсус таълим

мутахассисларининг вазифаси бўлиб қолмай, балки давлат ва жамоатчилик даражасидаги енг мухим ва савобли иш бўлмоғи лозимдир. Жахон миқёсидаги тарғибот этилаётган интеграция инклюзив усулидаги таълимни жорий қилиш яъни айрим ногиронларни, соғлом болаларга бириктириб ўқитишни ташкил қилиш йўл-йўриқлари аниқлаш хаётий эхтиёжга айланмоқда. Жамиятнинг имконияти чекланган шахсларга ғамхўрлик кўрсатиши замирида, уларни ижтимоий, маънавий, ахлоқий ривожлантириш ва соғломлаштиришдан иборат. Кўпгина мамлакатларнинг мутахасислари имконияти чекланган шахсларни айниқса болаларни ижтимоий реабилитациясини, соғлигини тиклаш, ижтимоий ҳаётга фаол қатнаши, иш қобилиятини тиклаш ва соғлом жамиятга тайёрлашнинг самарали дастурини ишлаб чиқиш йўлларини изламоқда. Бу вазифа анча мураккаб албатта бу муаммони ҳал қилиш учун барча соҳа мутахасислари: шифокорлар, психологлар, педагоглар, дефектологлар, спорт ва маданият сохасида фаолият кўрсатувчи мутахасислар, ижтимоий ходимлар ва бошқаларнинг, ҳамкорликда илмий тадқиқотларни, бирлаштириб комплекс равишда олиб бориш мақсадга мувофиқдир. Нуқсонли болалар ота-оналарига ўз педагогик маслаҳатлар бериш ҳамда улар билан узвий алоқада бўлиш мақсадида имконияти чекланган болаларнинг ота-оналари учун “Ота-оналар университети” клублар, маркзлар ва ассоциациялар очиб унинг тармоғини кенгайтириб семинар, давра суҳбатларини ўтказишни фаоллаштириш масалаларига ҳам эътибор қаратиш давр талабидир.

Адабиётлар рўйхати: 1. Выгоцкий Л.С. Вопросы детской психологии. – М.: СПБ. 1999. 2. Белтюков В.И. Взаимодействие анализаторов в процессе восприятия и усвоения устной речи (в норме и потологии) – М.: Педагогика. 1997. 3. Богданова Т.Г. Сурдопсихология. –М., 2002. 4. Л.Мўминова, Ш.Амирсаидова ва бошқалар Махсус психология -Т.: Фан ва технологиялар ,2013. 5. П.Пўлатова, Л.Нурмухамедова, Ш. Амирсаидова Махсус педагогика -Т.: Фан ва технологиялар, 2014. 6. З.А.Рахмонқулова, М.Файзуллаева, М.Нуриддинова. Мактабгача ёшдаги болаларни атроф-муҳит билан таништириш (катта, тайёрлов гуруҳлари учун). Методик қўлланма, Т., 2015. 7. Амирова. Г.А., Сулаймонов А.П., Джураева Б.Р. Мактабгача таълим муассасаларда апликация машғулотлари. Т., 2014.

O'xshashlar

Болаларни мактаб таълимига тайёргарлиги

Мактабгача ёшдаги болаларни расм чизишга ўргатиш

Мактабгача ёшдаги болаларни тасвирий қобилияти ва ижодкорлигини ривожлантириш

Мактабгача ёшдаги болаларни расм чизиш фаолиятига ўргатиш (4-амалий машғулот)

Болаларни мактабга тайёрлаш методикаси фанининг максад ва вазифалари