Болаларни табиат билан таништириш методикасининг мақсад ва вазифалари - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Referatlar

Болаларни табиат билан таништириш методикасининг мақсад ва вазифалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

25.08984375 KB

Ko'chirib olish

Болаларни табиат билан таништириш методикасининг мақсад ва вазифалари Режа: 1. Табиатнинг инсон ҳаётидаги роли. 2. Марказий Осиё мутафаккирларининг табиат ва унинг муҳофазасига доир фикрлар тарихидан. 3. Табиат билан таништириш методикаси фанининг асосчилари .

Табиат ва унинг одамлар ҳаётидаги аҳамияти. Табиат - бу органик (тирик) ва ноорганик (нотирик) дунёни ўзида қамраб олган бир бутун олам Табиат - гоят хилма-хил шакллари, таркибий кисмлари билан инсониятни куршаб турган органик ва анорганик оламлар, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси. Инсоният эса ундан пайдо бўлиб, ажралиб чиққан мавжудотдир. Шу боис унинг бир моҳияти табиий (биологик), иккинчи моҳияти ижтимоийдир. Табиат тушунчаси кўпроқ кенг ва қисман тор маъноларда ишлатилади. Кенг маънода табиат бутун объектив борлиқ, реал воқелик, турли-туман кўринишлардаги олам. Тор маънода табиат фан, асосан табиий фанлар табиатшунослик ўрганадиган объектдир. Табиатнинг адабиётларда икки даражаси ажратиб кўрсатилади: бирламчи ва иккиламчи. Буларнинг биринчиси инсониятдан холи, мустасно тарзда, соф табииий ҳолда мавжуд бўлган табиатдир; иккинчиси инсоният иштирокида ҳосил этилган табиий неъматлар - тупроқ, сув ҳавзалари ва каналлар, дарахтзорлар, экинзору мевазорлар, аҳоли масканлари - шаҳар, қишлоқ ва бошқалар. Тирик организмларнинг маълум бир муҳитда яшаш қонуниятларини, яъни организмларнинг ўзаро ва уларни ўраб турган атроф-муҳит билан боглиқ бўлган ҳаёт тарзини ўрганадиган фан экология деб аталади. Экология (грекча "оикос" - яшаш, уй, макон, "логос" - таълимот) - умумий тарзда у организмларнинг яшаш жойи, макони деган маънони англатади. Популяциялар, турлар, биоценозлар, биогеоценозлар ва биосфера каби тушунчалар экология фанининг манбаи ҳисобланади. Шунинг учун умумий экология тўрт бўлимга бўлиб ўрганилади: аутекология, популяциялар экологияси, синекология ва биосфера. 1. Аутекология (“аутос” — юнонча сўз бўлиб, “ўзи” деган маънони билдиради) айрим турларнинг улар яшаб турган муҳит билан ўзаро муносабатини, уларнинг қандай муҳитга кўпроқ ва узвий мослашганлигини ўрганади.

2. Популяциялар экологияси (“популяцион” — французча сўз бўлиб, “аҳоли” деган маънони билдиради) популяциялар тузилмаси ва динамикасини, маълум шароитда турли организмлар сонининг ўзгариш (биомасса динамикаси) сабабларини текширади. 3. 3.Синекология (“син” — юнонча сўз бўлиб, унинг маъноси “бирликда” демакдир) биогеоценозларнинг тузилиши ва хоссаларини, айрим ўсимлик ва ҳайвон турларини ўзаро алоқасини ҳамда уларни ташқи муҳит билан муносабатини ўрганади. 4. Экотизимларнинг тадқиқ қилишнинг ривожланиши биосфера ҳақидаги таълимотни вужудга келтиради. Б.Зиёмуҳамедовнинг таърифлашича, экология терминининг мумтоз маъноси айрим ҳайвонот турлари ва улар популяцияларининг ҳамда ўсимликлар турларининг ташқи атроф-муҳит билан муносабатлари, уларнинг тадрижий ривожланишига кўрсатадиган таъсирини ўрганадиган илм соҳаси демакдир.Муҳитнинг организмни ҳаракатлантирувчи алоҳида таркибий қисмлари (ҳаво, ёруғлик, иссиқлик, сув, озиқ-овқат) экологик омиллар деб атала.диА.С.Тўхтаев фикрича, "экологик муҳит деганда тирик организмни ўраб турган физик қуршов эътиборга олинади. Аниқроқ сўз борганда муҳит теварак-атрофдаги ўзаро боғланишлардаги шарт-шароитлар ва таъсирлар мажмуидир (табиий ва сунъий муҳит)". Экологик омил эса тирик организмларга тўгридан-тўғри таъсир этувчи муҳитнинг айрим бир таркибий қисми-дир. Бироқ одамларга моддий неъматлар ишлаб чиқариши учун муайян табиий шароитлар талаб қилинади. Табиатнинг жамият билан яқиндан алоқа боғлайдиган, унинг тараққиётига маълум даражада таъсир кўрсатадиган қисми атроф-муҳит деб аталади. Ернинг устки қатлами ва ер ости бойликлари, иқлим ва бошқа шу кабилар атроф-муҳитни ташкил этади. Атроф-муҳит инсоннинг моддий неъматлар ишлаб чиқариш фаолияти учун доимий, абадий ва зарурий шарт-шароитдир. Айниқса, инсоннинг табиат

қучоғида бўлиши уни руҳан тетиклаштириб, меҳнат қобилияти ва ижодий фаолиятини оширади. Лекин "... инсоннинг табиатга таъсир этиши ва унинг ресурсларидан нотўғри фойдаланиши туфайли табиий муҳит (ҳаво, сув, тупроқ ва бошқалар) ифлосланиб, хўжаликка ва, айниқса, инсон саломатлигига салбий таъсир эта бошлади". Тадқиқотчи А.Р.Мелибоевнинг фикрича, табиат ва жамият орасидаги муносабатлар соҳасида экологик муаммолар пайдо бўладиган йўналишларни аниқлаш фавқулотда муҳим педагогик ва психологик муаммо ҳисобланади. Бундай муносабатлар табиат заҳираларидан оқилона фойдаланиш мақсад ва усулларини баҳолаш зарурати пайдо бўлганда юзага келади: ■ инсониятнинг табиатга нисбатан муносабатларининг хусусияти (мақсадсиз, шахсий қизиқиш, атроф-муҳитга нисбатан лоқайдлик, маълум бир мақсадга йўналтирилган, истеъмолчилик, эҳтиёткорона, фаолижодий)ни; ■ табиат заҳираларидан фойдаланиш мақсад ва усулларини баҳолаш зарурати пайдо бўлгандагина юзага келади. Бундай баҳолашга зарурат табиий омилнинг инсон ва жамият учун ҳам муҳим инсоний қадрият эканлигидан ҳосил бўлади. Жамият аъзоларининг фаровонлиги ва ҳузур-ҳаловати атроф-муҳит ҳолатига бевосита боғлиқ. Маълумки, табиат инсоният учун бебаҳо қадриятдир. Табиат, туғилиш, яшаш, ўсиш, фаолият майдони ҳисобланади. Инсон табиат билан бирга яшайди, усади, ривожланади. Инсоният табиатга таъсир этибгина қолмасдан, унга бевосита боғлиқ ҳамдир. Табиатга боғлиқ омиллар техника, иқтисодий экологик муносабатларини ҳам белгилайди. Ана шу ҳолат кишиларнинг табиат, атроф-муҳитга бўлган муносабатларни мувофиқлаштириш зарурлигини тақозо этади. Болаларни илк ёшидан ҳайвонот олами билан таништириш орқали уларга меҳр уйғотиш, жонсиз ва жонли табиатни муҳофаза қилиш экологик тарбиянинг дастлабки элементларидан бири сифатида тадқиқ этилиши лозим бўлган муаммодир. Айниқса, бу йўналиш махсус ўрганилмаганлиги, ҳозирги кунда эса давлат ва жамиятнинг баркамол

шахсга бўлган эҳтиёжининг кучайганлиги долзарб эканлигидан далолат беради. Мактабгача ёшдаги боларни табиат билан таништириш орқали этетик, ақлий, ахлоқий жиҳатдан тарбиялаш, жисмоний ривожлантириш барча замонларда ҳам ўта долзарб муаммолардан ҳисобланган. Табиат билан танишиш инсонни маънавий камолотга етказувчи жараён бўлиб, уни барча салбий хатолардан сақлайди. Натижада унинг хулқий гўзаллиги ортади. Шу сабабдан ҳам табиат билан таништириш орқали таълим-тарбия жараёни узоқ тарихга эга. Шу нуқтаи назардан Ўрта Осиё халқлари табиатни муҳофаза қилиш соҳасида бой анъанага эга. Табиатни асраб авайлаш ардоқлаш инсоннинг бурчи эканлиги ҳақидаги таълимотлар Турони Туркистондан етишиб чиққан буюк олимларнинг таълимотларида ўз ифодасини топган. Алломалар ўз даврида табиатдан фойдаланиш, улар билан боғлиқ бўлган воқеа, ҳодисалар ҳақида бой маълумотларни ёзиб қолдирганлар.Табиатга меҳр, юксак ахлоқ – одобини тарбиялаш лозимлигини ўз асарида баён этганлар. Ўрта асрларда табиат ҳақидаги тушунчалар Европа мамлакатларида деярли ривожланмади.Ғарбий. Европа фан тушкунликка тушган бир даврда Ўрта Осиё олимлари уни ривожлантирдилар. Ўрта асрларда Ўрта Осиё олимлари ҳали экология фани умуман йўқ булган даврда табиат, ундаги мувозанат, табиатни эъзозлаш ҳақида қимматли фикрларни айтганлар. Буюк аллома, энциклопедик олим Муҳаммад ал-Хоразмий (783-847) бир рисоласида шундай ёзади: "Билгинки, дунёнинг- кўзлари ёшланса. унинг бошига ғам кулфат тушган бўлади. Одамлар, дарёдан меҳрингизни дариғ тутманг". Демак табиат ва унинг махсули инсон учун экан, ундан оқилона ва одилона фойдаланиш керак. Ерга, сувга, ҳайвонларга бўлган муносабатларимизни яхшилашимиз билангина она табиатимизни асраб қолишимиз мумкин. Ҳайвонлар наърасига тўла ўрмонларни, паррандаю

даррандалар макони тўқайзорларни зилол кўлларни ва ўтлоқларни қайта тиклашнинг имкони бор. Бу ишларга фақат инсонгина қодирдир. Зеро, шоир айтганидек: "Мулки жаҳон ичра хоқон ҳам унинг ўзи яъни инсон, демак табиатни ҳам у сақлаб кола олади". Ўрта асрларда Ўрта Осиёда яшаб ижод этган олимлардан Мухаммад Мусо ал - Хоразмий, Абу Наср Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али Ибн Сино ва бошқалар табиат фанининг ривожланишига улкан ҳисса қўшганлар. Улар ҳали экология фани дунёга келмаган даврда табиат ва ундаги мувозанат, ўсимликлар ва ҳайвонот дунёси, табиатни эъзозлаш ҳақида қимматли фикрлар айтганлар. Мана шундай забардаст буюк алломаларимиздан Муҳаммад Мусо ал-Хоразмий, ўзининг "Китоб сурат ал - арз" асарини Абу Наср Фаробий (870-810) "ал - ҳажми ва ал - микдор", "Китоб алмабоди ал - инсон" асарларини Абу Райҳон Беруний "Сайдана", "Минерология" асарларини Абу Али ибн Сино, у "Китоб ал - шифо", "Тадбир ул - манзил" каби асарларини ёзганлар. Ҳадиси шарифимиздаги табиат, табиатни авайлаб асраш, уни кўпайтириш, парвариш қилишга оид бандлари билан ҳам танишиб. уни чуқур таҳлил қилинади. Илм - фан, маърифат - маданият асрлар давомила инсоният оламида сўнмас машъал бўлиб, ёритиб келган.. Бизга маълум бўлмаган тарих зарварақлари қатида пинҳона ётган қадриятларимиз, ноёб қўлёзма асарларимиз, қадимий ёдгорликларимиз истиқлол шарофати билан тадқиқотчи олимларимиз томонидан теран ўрганилмоқда. Тарих - инсоннинг баркамоллик, тараққиёт йўли. Мозийии билмаслик ўзини англамасликдир. Ўзини англаган ҳалқгина буюк кишиларнинг номларини эъзозлаб руҳи покларини доимо ёд этади. Агар биз ўтмиш тарихимизга, назар ташласак, яшаб ижод этган педагогларимиз ўзлари ижод этган даврлардаёқ боланинг ҳар томонлама ўсишида, маънавий озуқа берадиган табиатнинг нознеъматлари унинг мўъжизаларидир деб таъкидлаб ўтганлар.

Тарих зарварақларида ўзларининг ўчмас, унутилмас номларини қолдирган буюк педагоглар бола тарбиясида табиатнинг аҳамияти. унинг бола руҳиятига қандай таъсир қилиши ҳақида илмий фикрларини айтиб ўтганлар. Ушбу мавзуни ўрганишда биз Ғарб педагогларидан: Й.А.Коменский, Ж.Ж.Руссо, И.Г.Пестолоции каби олимларнинг бола тарбиясида табиатнинг тутган ўрни ҳақидаги илмий асарлари билан танишамиз. Рус педагогларидан К.Д.Ушинскийнинг, "Инсон тарбия предмети сифатида" асари билан танишамиз. Ушинский "Мени педагогикада вар вар ҳисобласангиз ҳам, лэкин мен ўз ҳаёт тажрибамда шундай хулосага келдим. Гўзал табиат ёш қалбга шундай катта тарбиявий таъсир кўрсатадики, ҳатто педагогиканинг таъсири ҳам у билан рақобатлашишга ожиздир", -деган эди. Бизга маълумки, бола дунёга келар экан илк ёшлигидан бошлаб табиат билан мулоқотда бўлади. Бу ҳақда буюк педагог олимларимиз ўзлари яшаб ўтган даврда, боланинг ҳар томонлама ўсишида маънавий озуқа берадиган табиатнинг ноз-неъматидир деб, таъкидлаб ўтганлар. Биз ҳозирда ўтмишдаги педагогларимизнинг доно фикрлари ва илмий асарларига суянганмиз ўзимизнинг педагогик фаолиятимизда фойдаланамиз. Болаларни табиат билан таништиришнинг аҳамияти. Табиатга муҳаббат - жуда кенг қамровли ва мураккаб ҳис-туйғудир. У юксак руҳий ва акдий қатламларни ўз ичига оладиган мураккаб бир бутунликни ташкил этади. Мактабгача ёшдаги болаларда атроф-мухитга масъулиятли муносабатни шакллантиришга доир тадқиқот ишларини олиб борган М. Умарованинг фикрича, бу ҳиссиётни тарбиялашни болаликнинг эрта ёшидан бошлаш муҳим педагогик аҳамият касб этади. Ҳар бир болада ўзи яшаб турган маҳаллий ўлка ва Ўзбекистон табиатига муҳаббат билан қараш, унга кўнгил қўйиш иштиёқи ўсиб боради. Болаликда туғилган бу туйғу мактаб йилларида ривожланиб, бойиб боради.

Ана шунинг учун ҳам П.Юсупова ўзининг «Формирование начал материалистического миропонимания у старших дошкольников в процессе ознакомления их с растениями в условиях Узбекистана» деб номланган тадқиқот ишида методист олим А.В.Запорожецнинг куйидаги фикрини ўринли келтиради: "... мактабгача ёш дидактикасини шундай йўлга қўйиш керакки, болалар теварак-атрофдаги буюмларнинг ташқи жиҳатлари билангина эмас, балки улар орасидаги энг оддий богланишлар, кузатилаётган ҳодисаларнинг энг яқин сабаблари, ўзгариш ва ривожланишларидаги айрим хусусиятлар билан ҳам танишсинлар, бундай материал савияга мос бўлибгина қолмай, мактабгача ёшдаги бола учун қизиқарли ҳамдир". Бола ана шу боғланишларни англаш орқали табиат қонунларини билиб боради. Юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб айтиш мумкинки, мактабгача таълим ёшидаги болаларни табиат билан таништириш - бу уларда табиатга тўгри муносабатни тарбиялаш ва ҳиссий тажрибага асосланган, атроф-муҳит ҳақидаги реал билимларни англашнинг таълимий воситаси. Кузатишларнинг тасдиқлашича, болаларнинг атроф-муҳитдаги фаолияти асосан ўз-ўзидан, кутилмаган тарзда кечади ва буни улардаги табиатга бўлган бундай муносабатнинг асосий сабаби деб ҳисоблаш тўгри бўлади Оила, маҳалла, бир сўз билан айтганда, теваракдагиларнинг, айниқса, мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларининг педагогик таъсири билан бундай ножоиз фаолият тузатиб борилади. Мана шунинг учун ҳам мактабгача ёшдаёқ болаларнинг табиат ҳақида ишонарли маълумотларни эгаллашлари жуда муҳим. Болалар табиат ҳодисаларини тўгри идрок этишлари учун уларнинг табиатни идрок этиш жараёнини йўналтириш зарур. Болаларни табиатга ошно этмасдан ва мактабгача таълим муассасасидаги таълим-тарбия ишларида ундан кенг фойдаланмасдан, мактабгача таълим ёшидаги болаларни ҳар томонлама - ақлий, эстетик, ахлоқий, жисмоний жиҳатдан тарбиялаш вазифасини мувафаққиятли ҳал этиб бўлмайди.

Болаларни табиат билан таништиришнинг таълимий-тарбиявий вазифалари. Ўзбекистон Республика сининг мактабгача таълим концепциясига кўра болаларни табиат билан таништириш жараёнида ўзаро бир-бирига боғлиқ таълимий-тарбиявий вазифалар амалга оширилади. Ақлий тарбиядаги асосий вазифаси - болаларда нотирик табиат, ўсимликлар, ҳайвонлар ҳақида маълумот бериш, уларнинг табиат вокеаҳодисаларини етарлича идрок эта олишларига имкон бериш. Ақлий тарбиянинг ажралмас қисми - сенсор маданиятдир. У анализаторларни такомиллаштириш, болаларда кейинги умумлашмалар учун асос бўладиган ҳиссий тажрибани мустаҳкамлаш, табиатшуносликка оид. дастлабки тушунчаларни шакллантиришга йўналтирилган. Болаларнинг табиат ҳақидаги билимларни эгаллашлари уларнинг билиш қобилиятлари - сенсор аппарати, мантиқий фикрлаши, диққат, нутқ, кузатувчанлик, билишга қизиқиши кабилар билан мустаҳкам боғланган бўлиши керак. Фикрлашни ривожлантириш ва илмий дунёқарашни шакллантириш учун болаларнинг табиат нарса-ҳодисалари билан таништириш, уларни кузатилаётган нарса-ҳодисаларни тушунишга ўргатиш ва улар орасидаги алока ва муносабатларни англашларига олиб келиш керак. Англаш жараёнидаги табиат ҳодисалари орасидаги сабабий алоқалар ва муносабатлар фикрлашни ривожлантиради. Бола ўзини ўраб турган атроф-муҳит ва табиатнинг муайян хоссаларини: ҳавонинг иссиқ-совуқлигини териси билан, суюқликларнинг таъмини тили билан, ҳаводаги ҳидни бурни билан, табиатдаги хилма-хил объектларнинг рангини кўзи билан, товушларни қулоғи билан сезиб, яъни мазкур хоссалар боланинг беш турли сезгисига таъсир этиб, шу аъзоларда жойлашган асаб ҳужайралари орқали бош миясига бориб етиб, натижада мияда табиатнинг айрим хоссалари тўғрисида билим пайдо бўлади, уларнинг кўринишлари, қиёфалари, тасвирлари, манзаралари вужудга келади.

Болаларда билишга қизиқишни тарбиялаш ҳам муҳимдир. Болаларга ҳайвонлар ва ўсимликларни қандай кузатишни кўрсатиш, уларнинг диққатини уларнинг ташқи кўриниши, ҳаракатига қаратиш орқали тарбиячи уларда нафақат табиат ҳақида билимларни, балки уларга масъулиятли муносабатни шакллантиради. Фақатгина ҳар доим боланинг ёшини ҳисобга олиш ва унинг диққатини мазкур нарса ва ҳодисадаги нимага қаратишни билиш зарур. Болаларни табиат билан таништириш жараёнида ахлоқий, жисмоний, меҳнат ва эстетик тарбияни амалга ошириш зарур. Боланинг ахлоқий ривожланишида унда Она табиатга муҳаббат ва тирикликка эҳтиёткорона муносабатда бўлиш асосий ўрин тутади. Болаларга бу борада энг яқин йўл улар ўсиб ўлғаётган жойдир. Мактабгача таълим муассасасида ҳайвонлар ва ўсимликларнинг мавжуд бўлса, болалар уларни кузатади ва бокади, тарбиячига ёрдамлашади. Натижада уларда табиатга эҳтиёткорона муносабат, меҳнатни севиш ва меҳнат қилишга одатланиш, топширилган ишга масъулият ўз-ўзидан шаклланади. Болаларда меҳнатсеварлик, табиатга эҳтиёткорона муносабатни тарбиялаш учун уларни ўсимликларни сугориш ва ҳайвонларни овқатлантиришнинг оддий усулларини ўргатиш зарур. Энг муҳими, болаларнинг ўзлари бажараётган иш жараёни ва натижаларидан завқ олишларига эришиш лозим. Меҳнатсеварлик сифатини шакллантириш учун болаларни катталарнинг табиатдаги меҳнати билан таништириш, уларнинг фаолиятига ҳурматни тарбиялаш зарур. Болаларнинг табиатда бўлиши ва меҳнатидан уларнинг жисмоний ривожланиши ва саломатликларини мустаҳкамлаш учун фойдаланиш муҳим аҳамиятга эга. Табиат болаларни эстетик тарбиялашнинг асосий воситаларидан биридир. Табиатнинг гўзаллиги ҳатто энг кичик болаларни ҳам ўзига ром қилмасдан қолмайди. Уларни табиатни билиш жараёнида эътиборларини ўрмоннинг шовқинлари, қушларнинг сайраши, баргларнинг шакли ва ранги, гулларнинг ҳидлари, ҳайвонларнинг ҳаракатларига қаратиш керак. Бунинг

муҳим жиҳати бола келажакда ўз ҳаётида дунёнинг барча ва хилмахил гўзалликларини идрок эта олишига шароит яратишдир. Табиат билан таништириш жараёнида тарбиячига қўйиладиган талаблар. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлиснинг IX сессиясида сўзлаган «Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори» деб аталган нутқида иккинчи масала сифатида тарбиячига алоҳида тўхталиб ўтилган. Президент нутқида тарбиячиларнинг ўзларига замонавий билим бериш, уларнинг маълумотини, малакасини ошириш каби пайсалга солиб бўлмаслигини алоҳида таъкидлаб ўтади. Шу билан бирга бугунги кунда мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларининг табиатга доир билимларини тарбияланувчилар ўртасида самарали тарғиб этишларида уларнинг экологик маданиятга эга бўлишлари алоҳида аҳамият касб этади. Тарбияланувчиларда табиат билан танишиш ва унга эҳтиёткорона муносабатни шакллантириш бевосита тарбиячинин зиммасига тушганлиги боис ҳам уларни тарбияланувчиларни табиат билан таништириш ишига тайёрлаш бугунги кунда ўта муҳим. Мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларидан болаларни табиат билан таништириш учун табиат ҳақидаги турли фан соҳаларидаги катта билим заҳираларига эга бўлишлари, уларнинг ривожланиш қонуниятларини тушунишлари, ақл соҳаси (ноосфера)нинг имкониятларини тўғри баҳолай олишлари, табиатда юз берадиган нарса-ҳодисалар орасидаги алоқадорликларни изохлай олишлари талаб этилади. Айниқса, ўзи яшаб турган жой табиати: фасл алмашинувларини кузата олиши, табиат календарини туза олиши, ўсимлик ва гулларни кўпайтириш кўникмасига ўрганиши муҳим. Болаларда табиатга фаол ва эҳтиёткорона муносабатни тарбиялаш мактабгача таълим муассасасида мавжуд бўлган ҳайвон ва ўсимликларни озиклантиришга ёрдам беради. Тарбиячидан жонли табиат бурчагини ташкил эта олиш, ўсимлик ва ҳайвонлар учун уларнинг табиатда яшашларига яқин

шарт-шароитлар яратиш талаб этилади. Бундан ташқари у мактабгача таълим муассасаси майдончаси ва табиат бурчагида ўсимликларни сугориш ва ҳайвонларни боқишнинг агротехник усулларини эгаллай олиши лозим. Тарбиячининг намунаси болаларда меҳнат кўникмаларини тарбиялашда ҳал этувчи таъсир кўрсатади. Болаларда табиат ҳақидаги билимларни шакллантириш жараёнида тарбиячининг ўзи табиат гўзалликларини кўра олиши ва табиатда гўзаллик яратиш иштиёқига эга бўлиши катта аҳамиятга эга. Зарур билим ва кўникмаларни эгаллаб қолмасдан, табиат билан таништириш шакл, метод ва воситаларидан фойдалана олишни ҳам ўзлаштириши талаб этилади. Умуман олганда, тарбиячи мактабгача ёшдаги болаларни табиат билан таништириш жараёнида қуйидаги вазифаларни ҳал этиши зарур: 1) жонли ва жонли табиат ҳақида аниқ билимлар бериши, уларнинг ўзаро алоқадорлигини очиб бериши; 2) инсон организми ва унинг саломатлиги ҳақида маълумот бериши; 3) мактабгача ёшдаги болаларни табиатдаги ўзгаришларни кузатишга доир хулқ-атвор кўникма ва малакалари билан қуроллантириш; 4) табиатдан оқилона фойдаланиш ва унинг бойликларини кўпайтиришга йўналтирилган инсон меҳнат фаолияти билан таништириш; 5) Она-табиатга муҳаббат, унинг асраб-авайлашга дойр иштиёқни тарбиялаш.

Адабиётлар: 1.Ниғматов А.Н. Экология Асосий атама ва ибораларнинг изохли луғати. - Т.: «Биоэкосан» нашриёти, 2001. 2.Зиёмуҳамедов Б. Экология ва маънавият. Т.: «Меҳнат» нашриёти,1997. 3.Тўхтаев А.С. Экология Педагогика институтларининг талабалари учун ўқув қўлланма. Т.: «Ўқитувчи» нашриёти, 2001. 4.Баратов П. Табиатни муҳофаза қилиш: Ўқитувчилар учун факультатив курс юзасидан қўлланма. - Т.: «Ўқитувчи» нашриёти, 1991. 5.М. Умарова Мактабгача таълим ёшидаги болаларда атроф-муҳитга масъулиятли муносабатни шакллантириш. - Т.: 2008. 6.Ш.Содиқова, М.А.Расулхўжаева Табиат билан таништириш методикаси- Т.: 2013 йил “Фан ва технология”

O'xshashlar

Болаларни мактабга тайёрлашда табиат билан таништириш методикасининг роли

Болаларни табиат билан таништириш методлари

Болаларни табиат билан таништириш методлари (3-Амалий машғулот)

Табиат билан таништириш методикасининг фан сифатида шаклланиши (1-Амалий машғулот)

МТМда табиат билан таништиришнинг мазмуни (2-Амалий машғулот)