Болаларда хотиранинг ривожланиши (Амалий машғулот) - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Referatlar

Болаларда хотиранинг ривожланиши (Амалий машғулот)

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

130.228515625 KB

Ko'chirib olish

Болаларда хотиранинг ривожланиши (Амалий машғулот) Режа: 1. Мактабгача ёшдаги бола хотирасининг хусусиятлари. 2. Мактабгача ёшдаги боланинг образ ва сўз-мантиқ хотирасини ривожланиши. 3. Хотирани ривожлантирувчи машқ ва ўйинлар ўтказиш. 4. Амалиётда мактабгача ёшдаги болаларнинг эшитиб ва кўриб эсда олиб қолиш хотирасини текшириш бўйича тажриба ўтказиш. 5. Хотирани ривожлантирувчи машқ ва ўйинлар тузиш.

Мактабгача ёшдаги бола хотирасининг хусусиятлари Идрок қилинган нарса ва ҳодисаларни, кечирилиш туйғу, ўйлаган фикр, қилинган ҳаракатларни эсда қолдириш, эсда сақлаш ва кейин эсга туширишдан иборат бўлган психик жараёндир. Хотира жараёни олий нерв фаолияти билан боғлиқ. Нерв системалари жуда эгилувчан ва таассуротларга берилувчандир. Шунинг учун болаларда вақтли боғланишлар ҳосил бўлади. Одамнинг бутун ақлий таракқиёти асосан хотиранинг тараққиётидан иборат экан, хотира бола ҳаётининг дастлабки кунларидан бошлаб ривожлана бошлайди. Болада хотиранинг дастлабки аломатлари яқин атрофидаги одамларни ва нарсаларни танишида кўрина бошлайди. Буни биз бола ўзига таниш бўлган нарсани курганида қиладиган ҳаракатларидан куришимиз мумкин. Масалан, бола ўзига якин одамни курганида унга талпинади ёки нотаниш одамдан ётсирайди. Кичик ёшли болаларда таниб олиш қобилиятининг борлиги, идрок килган нарса ва ҳодисаларини эсда олиб қолиш имконини беради. Ёшига тўлгач, болада хотиранинг мураккаб турлари, яъни эслаш вужудга кела бошлайди. Болалар бу даврдан бошлаб илгари идрок Қилган нарса ва ҳодисаларни эслай оладиган бўладилар. Бунда болалардаги тасаввурларнинг роли ниҳоятда каттадир. Тасаввурлари туфайли болалар ўтган нарсаларни бемолол эслай оладилар, масалан, болага кўз ўнгида бўлмаган нарсанинг номини айтсангиз, у кўзлари билан чор атрофга қараб шу нарсани излай бошлайди. Бола хотирасининг ривожланишида нутқнинг ўсиши жуда катта аҳамиятга эга. Бу даврда бола нарса ва ҳодисаларни фақат бевосита куриш орқали эмас, балки шу нарса ва ҳодисаларнинг номлари орқали ҳам идрок қила оладиган бўлади. Бундан ташкари катталардан сўраб билиб олиш, эшитиш орқали хaм ўз хотираларини бойитадилар. Илк болалик давридаги болаларда хотиранинг барча жараёнлари кўрина бошлайди. Масалан, кичик ёшдаги бола даставвал механик равишда, яъни маъносига тушунмасдан эсда олиб қолаверадилар. Бунинг ўзиги хос жиҳати

бор, албатта. Биринчидан, юқорида айтиб ўтганимиз каби болаларда турмуш тажрибаси жуда оз бўлади, улар кўп нарсаларни ҳали мутлако билмайдилар, лекин ҳаётда тўқнаш келганлари сабабли эсларида олиб қоладилар. Иккинчидан, болалар нерв системанинг пластиклиги, яъни жуда эгилувчанлиги катталарникидан ҳам ycтyнpоқ бўлади. Ана шу сабабли болаларга механик эсда олиб қолиш хеч қандай қийинчилик тугдирмайди. Болаларда маъносига тушуниб эсда олиб колиш ҳaм жуда эрта ривожлана бошлайди. Масалан, илк болалик давридаги болалар ўзлари ёқтирган ҳикояларни маъносига тула тушунган ҳолда эсларида олиб қоладилар. Бу ҳикоялардаги айрим қахрамонларни севадилар, баъзиларини эса ёмон кўрадилар. Умуман, ҳикояларнинг мазмуни болаларга таъсир қилиб, уларда маълум туйғу-ҳиссиётларни уйғотади, бу эса болалар ҳикоянинг мазмунини тушунаётганликларидан дарак беради. Илк болалик давридаги болаларда дастлаб ихтиёрсиз эсда олиб қолиш ва ихтиёрсиз эсга тушириш вужудга келади. Улар ўзларини бирон жиҳатдан қизиқтирган, диққатларини ўзига тортган нарса ва ҳодисаларни беихтиёр равишда эсларида олиб қоладилар. Бирон нарсани эслаш, эсига тушириш ассоциация тарэида намоён бўлади. Уларни ўзлари атайлаб эсга туширмайдилар. Ўйин фаолиятида бирон нарсани эслаш лозим бўлиб қолганда, ассоциация тариқасида бошқа шунга ўхшаш нарсалар ҳам беихтиёр эсларига тушаверади. Мактабгача ёшдаги болаларда ашула, ритмли шеър, қизиқарли ҳолатлар чуқур таьсир этадиган нарсалар беихтиёр эсда қолаверади. Нерв системасини янги қўзғалувчан бўлгани учун вақтли боғланишлар беқарор бўлади, яьни мустаҳкам бўлмайди. Шунинг учун бу ёшдаги болалар тез унутувчан бўладилар. Болалар катта бўлишгани, нутқлари ривожлангани сари улар ўзларига керакли нарсаларнигина эсда олиб қоладиган бўладилар. Уларда механик эсда сақлаб қолиш, мантиқий эсда сақлаб қолиш каби жараёнлар мактаб даври яқинлашган сари кўринади.

Мактабгача даврдаги болалар образли хотира, яьни эшитганларидан кўра кўрганларини яхши эслаб қоладилар. Эмоционал хотира ҳам ривожлана бошлайди. “Қўғирчоқни топ” машқи 1,5 ёшдан 4 ёшгача бўлган болалар учун. Болага маълум бир қўғирчоқни қаерда турганини кўриб олиши айтилади, сўнг болани тескари қаратиб туриб қўғирчоқни жойи алмаштирилади. Болага қўғирчоқ аввал қайси жойда турганини кўрсатиш таклиф қилинади. “Ким кўпроқ эслаб қолади?” 2 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар учун. Болаларга турли расмлар кетма кетлик билан кўрсатиб борилади. Сўнг улар нималарни эслаб қолганларини айтиб беришлари керак. Ким кўп нарсани эслаб қолган болса шу бола ғолиб бўлади. “Ўхшашини топ” машқи. Болаларга аввал намунадаги расмлар кўрсатилади, сўнг уларни беркитиб қуйидаги вариантлардан намунада кўрсатилганини топиш талаб қилинади.

“Ёдингда қолгани бўйича бўя” машқи. Болаларга аввал юқоридаги расмлар кўрсатилади, улар барча расмларнингрангини эслаб қолиб сўнг пастдаги расмни бўяшлари керак.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Нишонова З.Т., Алимова К.Г. Болалар психологияси ва психодиагностиаси Т.: ТДПУ 2017 – 264 б. 2. Ғозиев Э. Онтогенез психологияси Назарий- экспериментал таҳлил T.: Ношир 2010. – 356 b. 3. Дўстмуҳамедова Ш.А., Нишонова З.Т. ва бошқалар Ёш даврлари ва педагогик психология Т.: Фан ва технологиялар 2013 – 343 б. 4. Шаповаленко И.В. Возрастная психология (Психология развития и возрастная психология): учебник для студентов вузов. – М.: Гардарики, 2007. – 349 с.

O'xshashlar

Болаларда сезги ва идрокнинг ривожланиши (Амалий машғулот)

Болаларда нутқ ва хаёлнинг ривожланиши (Амалий машғулот)

Болаларда диққатнинг ривожланиши

МТМнинг ер майдончаси (4-Амалий машғулот)

Психодиагностика методлари ва улардан фойдаланиш (Амалий машғулот)