Бола ҳуқуқлари кафолатларининг халқаро ва миллий ҳуқуқий асослари - Maktabgacha va boshlang'ich ta'lim - Referatlar

Бола ҳуқуқлари кафолатларининг халқаро ва миллий ҳуқуқий асослари

Yuklangan vaqt:

24.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

98 KB

Ko'chirib olish

Бола ҳуқуқлари кафолатларининг халқаро ва миллий ҳуқуқий асослари Режа: 1. Бола ҳуқуқларининг ҳуқуқий-меъёрий асослари. 2. БМТнинг «Б o ла ҳуқуқлари тўғрисида» ги К o нв e нцияси 3. « Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида » ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни .

Таянч иборалар: Декларация, конвенция, яшаш, ривожланиш, ҳимояланиш, иштирок этиш, тажоввуз, зўравонлик, эксплуатация, одам савдоси, таълим, тарбия, баркамол авлод, бола ҳуқуқлари, зарарли ахборот. Бола ҳуқуқларининг ҳуқуқий-меъёрий асослари. Юртимизда вояга етмаганларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини рўёбга чиқариш борасида ва ёш авлод тарбияси соҳасида жуда кўплаб ибратли ишлар амалга оширилмоқда. Уларнинг билим олиши, спорт билан шуғулланиши, бир сўз билан айтганда ўз иқтидорини тўла намоён этиши учун бугун мамлакатимизда барча шарт-шароитлар муҳайё қилинган. Ўзбекистонда Бола ҳуқуқлари бўйича 100 дан зиёд қонунлар, Президент фармонлари, Вазирлар Маҳкамаси қарорлари ва бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинган. Энг муҳими, мамлакатимизда бола ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича комплекс ҳуқуқий асослар яратилди. Айниқса, 2008 йил 8 январда амалга киритилган «Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида» ги Қонун Ўзбекистонда бола ҳуқуқларига оид биринчи тарихий ҳужжат бўлди. Мазкур Қонуннинг қабул қилиниши, биринчидан, бола ҳуқуқларига оид қонун ҳужжатларининг кодификация қилинишига замин яратишга, иккинчидан, БМТнинг Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенциясида белгиланган бола ҳуқуқларини ҳимоя қилишга оид халқаро стандартларга миллий қонунчиликнинг мослигини таъминлашга хизмат қилади. Учинчидан, бола ҳуқуқларини ҳимоя қилиш механизмининг ошкора ва самарали бўлиши учун бола ҳуқуқлари ҳимоя қилинишининг аниқ кафолатларини белгилаб олишга имконият берди. Шунингдек, 2010 йил 30 сентябрда «Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисида» ги Қонуннинг амалга киритилиши бола ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий асосларини янада мустаҳкамлади. Яъни ушбу Қонун вояга етмаганларнинг назоратсизлигини ва улар ўртасида ҳуқуқбузарликлар

келиб чиқишининг олдини олишга қаратилган комплекс ҳуқуқий чора- тадбирлар тизимини белгилаб берди. Мустақиллик йилларида мамлакатимизда болаларни ижтимоий- иқтисодий ва маданий жиҳатдан қўллаб-қувватлаш ҳамда уларга кенг имкониятлар яратишга қаратилган ўта муҳим умуммиллий давлат дастурлари қабул қилинди. Эндиликда улар босқичма-босқич амалга оширилмоқда. Бундай муҳим ҳужжатлар юртимизда инсон ҳуқуқлари, шу жумладан, бола ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳар томонлама ҳимоя қилиш борасида ўзига хос ҳуқуқий тараққиётга эришилганлигининг ёрқин амалий ифодасидир. Умуман айтганда, бугунги кунда Ўзбекистонда бола ҳуқуқлари ва манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича ўзига хос миллий-ҳуқуқий тизим шаклланган бўлиб, айни пайтда мамлакатимиз бу йўлда дадил қадам ташлаётган давлатлардан биридир. Нима учун Ўзбекистонда Бола ҳуқуқларига катта эътибор қаратилишини қуйидагилар билан изоҳлаш мумкин. Ўзбекистон Республикаси аҳолисининг 40% ни 18 ёшгача бўлган болалар ташкил этади, 64%ни эса - 30 ёшгача бўлган ёшлар. Шу сабабли, инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари соҳасида давлат сиёсатининг устувор йўналиши болалар ва ёшларнинг жисмоний, интеллектуал ва маънавий ривожланиши учун қулай ва энг яхши шароитларни яратиш, шунингдек кўп болали оилаларни, етим болаларни ва оила муҳитидан маҳрум бўлган болаларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш ҳисобланади. 1992 йил 8 декабрда Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг қабул қилиниши, Ўзбекистон «Бола ҳуқуқлари тўғрисида» ги Конвенцияни ратификация қилиниши ва ушбу халқаро хужжатни миллий қонунчилигимизга мослаштириш мажбуриятини ижро этиш юзасидан 2007 йил 23 ноябрда «Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида» ги қонуннинг қабул қилиниши юқоридаги эзгу ишларга қонуний асос бўлиб хизмат қилмоқда.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 64-моддасида «Ота-оналар ўз фарзандларини вояга етгунларига қадар боқиш ва тарбиялашга мажбурдирлар» деб белгиланган. Ўзбекистон Республикаси фуқаролик кодексининг 22-моддасида белгиланганидек боланинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари бузилганда, шу жумладан, ота-она (улардан бири) болани тарбиялаш ва таълим бериш бўйича ўз мажбуриятларини бажармаган ёки лозим даражада бажармаганда ёхуд ота-оналик ҳуқуқларини суистеъмол қилганда бола ўз ҳуқуқ ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини сўраб, васийлик ва ҳомийлик органига, ўн тўрт ёшга тўлгандан кейин эса мустақил равишда судга мурожаат қилиш ҳуқуқига эга. Бола ҳуқуқларини таъминлашда Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси, «Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисида» ги ҳамда «Иқтисодий, ижтимоий ва маданий ҳуқуқлар тўғрисида» ги халқаро пактларда мустаҳкамланган меъёрларга таянади. Шу билан бирга, БМТнинг вояга етмаган болаларга нисбатан одил судлов юритишга доир минимал стандарт қоидалари (Пекин қоидалари), БМТнинг вояга етмаган болалар ўртасида жиноятчиликнинг олдини олишга қаратилган дастурий принциплари (Ар-Риёд дастурий принциплари) ва бошқа тавсиявий ҳужжатлари одил судлов соҳасида бола ҳуқуқларига оид миллий қонунчиликни такомиллаштиришда муҳим ўрин тутади. Шуни ҳам таъкидлаш ўринлики, бола ҳуқуқларини таъминлашда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва нодавлат нотижорат ташкилотларининг иштироки ўзига хос хусусиятга эга. Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ва нодавлат нотижорат ташкилотлари болага унинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини рўёбга чиқаришда ва ҳимоя қилишда кўмаклашади, болага ёки унинг қонуний вакилига ҳуқуқий, услубий, ахборотга оид ва бошқа ёрдам кўрсатади. Боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш унинг ота-онаси, ота-онасининг ўрнини босувчи шахслар, қонунда назарда тутилган ҳолларда эса васийлик ва ҳомийлик органи, прокурор, суд томонидан амалга оширилади.

Боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганда, шу жумладан, ота-она (улардан бири) ёки ота-онанинг ўрнини босувчи шахслар болага таъминот, тарбия ва таълим бериш бўйича мажбуриятларини бажармаган ёки лозим даражада бажармаганда ёхуд ота-оналик ҳуқуқларини суиистеъмол қилганда бола ўз ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини сўраб васийлик ва ҳомийлик органига мустақил равишда мурожаат қилишга ҳақлидир. Хулоса ўрнида шуни айтиш жоизки, бола ҳуқуқларини ҳурмат қилиш ва уни ҳаётга татбиқ этиш, аждодларимиздан бизга мерос бўлиб келаётган бола тарбиясидек долзарб вазифани амалга оширишда муҳим ўрин тутади. БМТнинг «Бoла ҳуқуқлари тўғрисида» ги Кoнвeнцияси Мамлакатимизда болалар ҳуқуқини ҳимоя қилишнинг зарур ҳуқуқий базаси яратилган. Таъкидлаш жоизки, мустақилликка эришилгандан сўнг Ўзбекистон қўшилган илк халқаро шартномалардан бири БМТнинг Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенциясидир. Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг қонунчилик асоси аввало Ўзбекистон Республикаси Конституциясида белгиланган меъёрлар ва қонунларга таянади. Миллий қонунчиликдаги устувор йўналишлардан бири - бу болаликни муҳофаза қилиш бўйича БМТ халқаро конвенциялари қоидаларини имплементация қилишдан иборат бўлиб, мазкур йўналишда ЮНИСЕФ билан фаол ҳамкорлик олиб борилмоқда. Бoла ҳуқуқлари тўғрисидаги Кoнвeнция БМТ Бош Ассамблеясининг 1989 йил 20 ноябрдаги 44/25-қарори билан қабул қилинган. 1990 йил 2 сентябрда 49- моддага мувофиқ кучга кирган Ўзбекистон мазкур Конвенцияга ЎзР Олий Кенгашининг 1992 йил 9 декабрдаги N 757- XII Қарорига мувофиқ қўшилди. Ўзбекистон Республикаси учун 1994 йил 29 июлдан кучга кирди. «Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги» Конвенция барча иштирокчи давлатлар учун бола ҳуқуқларини таъминлаш ва ҳимоя қилишда асосий халқаро ҳуқуқий ҳужжат ҳисобланади.

Мазкур Конвенциянинг 2-моддасига кўра иштирокчи - давлатлар ушбу Конвенцияда ўз таъсир доирасида бўлган ҳар бир бола учун кўзда тутилган барча ҳуқуқларни, ҳеч қандай камситишларсиз, ирқи, тана ранги, жинси, тили, дини, сиёсий ёки бошқа эътиқодлари, миллий, этник ёки ижтимоий келиб чиқиши, мулкий аҳволи, боланинг соғлиғи ва туғилиши, унинг ота-онаси ёки қонуний васийси ёки бирор-бир бошқа ҳолатлардан қатъи назар, ҳурмат қиладилар ҳамда шу ҳуқуқларни таъминлаб берадилар. Иштирокчи-давлатлар бола, унинг ота-онаси, қонуний васийси ёки бошқа оила аъзоларининг қарашлари ёки эътиқодида ўз ифодасини топадиган мақом, фаолият асосида камситиш ёки жазолашнинг барча шаклларидан боланинг ҳимоясини таъминлаш учун ҳамма зарур чораларни кўрадилар. «Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенция» шартнома кучига эга бўлган халқаро ҳуқуқий хужжат бўлиб, муқаддима, 3 қисм, 54 та моддадан иборат. Конвенциянинг 1- 41 моддалари болаларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари тўғрисида, 42 - 54 моддалари иштирокчи давлатларнинг мажбуриятлари тўғрисида. «Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги Конвенция» нинг принциплари: • Болага нисбатан ҳар қандай камситишларнинг олдини олиш Барча ҳуқуқлар ҳеч қандай истисносиз барча болаларга нисбатан қўлланилади. Давлатнинг вазифаси - болани камситишнинг барча шаклларидан ҳимояланганлигини таъминлаш ва ҳамда унинг ҳуқуқларини таъминлаб бериш учун барча зарур чораларни кўриш. • Боланинг манфаатларини ҳар томонлама етарли таъминлаш. Болаларга нисбатан барча хатти-ҳаракатларда боланинг манфаатлари яхшироқ таъминланишига биринчи даражали эътибор берилади. Агар ота-она ёки васий бу вазифаларни бажара олмасалар, давлат болани унинг фаровонлиги учун зарур ҳисобланган ҳимоя ва ғамхўрлик билан таъминлаш вазифасини ўз зиммасига олади. • Боланинг яшаб кетиш ва соғлом ривожланишини кафолатлаш. Ҳар бир бола яшаш учун ажралмас ҳуқуққа эга ва давлат боланинг яшаб кетиши ва соғлом ривожланиши учун мумкин қадар юқори даражада имконият яратиб бериш

мажбуриятини олади. • Боланинг ҳуқуқларини тан олиш. Бола ўзининг фикрини эркин ифода этиш ҳуқуқига эга, жумладан, болага тааллуқли ҳар қандай муҳокама пайтида унинг фикри эътиборга олиниши шарт. Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, «Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги» Конвенция ёш авлодни жисмонан ва маънан етук қилиб вояга етказиш ҳамда уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишда муҳим ўрин тутади. Мазкур Конвенцияга иштирокчи далатларнинг барчаси амал қилиши ҳамда миллий қонунчилигини мослаштириши лозим. Ўзбекистон Республикасининг «Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида» ги Қонуни ҳам мазкур Конвенцияга тўла жавоб бера олади деб бемалол айта оламиз. «Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида» ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни. Ушбу Қонуннинг мақсади бола ҳуқуқларининг кафолатлари соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборат. Мамлакатимизда бола ҳуқуқлари ва эркинликларини таъминлаш, фарзандларимизнинг қонуний манфаатларини муҳофаза этиш, энг муҳими, баркамол авлодни тарбиялаш масаласи давлат сиёсати даражасига кўтарилган. Давлатимизнинг Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг: «Фарзандларимиз биздан афзалроқ, биздан ўткирроқ, биздан покроқ, савоб ишларни биздан ҳам кўпроқ қиладиган бўлишлари лозим. Улар жаҳон умумбашарий ютуқларини эгаллаши, тарихимизни, маданиятимизни, буюк аждодларимиз қолдирган меросни чуқур билмоғи керак. Бизнинг асосий куч-қудратимиз ва келажагимиз ана шунда. Бугун зўр умидлар билан қураётган янги жамиятимизнинг мазмун- моҳияти ҳам аслида ана шундадир», - деган сўзлари бежиз эмасдир. Шуни таъкидлаш жоизки, бола ҳуқуқларини ҳимоя қилиш соҳасидаги халқаро мажбуриятларни бажариш учун Ўзбекистон халқаро ҳуқуқий нормаларни миллий қонунчиликка имплементация қилиш йўлида катта ишларни амалга

оширмоқда. Амалдаги қонунчиликда болаларнинг ҳуқуқ ва манфаатларига, шунингдек уларнинг ҳимоясига алоҳида эътибор берилган. Маълумки, бола ҳуқуқлари соҳасида қонунчиликнинг асосини Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ташкил этади. Унга мувофиқ болада туғилиши биланоқ унинг ҳуқуқ ва эркинликлари вужудга келади ҳамда у давлат томонидан кафолатланади. Болаларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича қонунчилик Бола ҳуқуқлари ҳақидаги Конвенцияга мувофиқ ҳолда такомиллаштиришга йўналтирилган. «Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида» ги Ўзбекистон Республикаси Қонуннинг мақсади, бола ҳуқуқларининг кафолатлари соҳасидаги муносабатларни тартибга солишдан иборатдир. Мазкур Қонунда «бола «, «боланинг қонуний вакиллари», «васийлик ва ҳомийлик», «етим бола», «жисмоний ва руҳий ривожланишида нуқсонлари бўлган бола», «ижтимоий ҳимояга муҳтож болалар», «ногирон бола», «ота- онанинг ўрнини босувчи шахслар», «ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган бола» тушунчалари, шунингдек, бола ҳуқуқларининг асосий кафолатлари ҳамда ижтимоий ҳимояга муҳтож болалар ҳуқуқларининг қўшимча кафолатлари кўрсатиб ўтилган. Ушбу ҳуқуқий ҳужжатнинг қабул қилиниши давлат томонидан ўсаётган авлодга кўрсатиладиган ғамхўрликнинг, шунингдек бола ҳуқуқларини ҳимоя қилишни амалга оширишни янги даражага кўтарилишига замин яратади. Ислом Каримов бола тарбияси ҳақида шундай деган эди: «Ҳар бир оқил инсоннинг ва жамиятимизнинг муқаддас вазифаси, айтиш мумкинки ҳаётининг маъноси қобил фарзандлар ўстириш, уларни ҳам жисмоний, ҳам маънавий жиҳатдан мукаммал қилиб тарбиялаш, камолини кўриш, ота-онасига, ватанига садоқатли кишилар этиб вояга етказишдан иборатдир». Шунинг учун ҳам ота-оналар болаларни ватанига содиқ, меҳнатсевар, ишбилармон ва жамият қурилишининг фаол иштирокчилари қилиб тарбиялашлари лозим. Болаларни тўғри тарбиялашда ҳуқуқий нормаларни билиш, давлат ва унинг қонунларини ҳурмат қилиш ҳам муҳим рол ўйнайди.

Ҳуқуқий меъёрлар ёш авлодни меҳнатга тўғри муносабатда бўлиш, давлат ва жамият олдидаги ўз бурчларини тўғри тушуниш ва уни оғишмай амалга ошириш руҳида тарбиялайди. Бола дунёга келгач, оила, боғча, мактаб ва маҳалла қучоғида яшайди, вояга етади ва табиийки тарбия ҳам олади. Бола онгида ҳуқуқий маданиятни ўстиришда оила, боғча, мактаб, маҳалла ва жамоат ташкилотлари ҳамкорлигини яратиш боланинг ҳуқуқий билим савиясини оширишга ёрдам беради. «Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида» ги Қонун Ўзбекистоннинг ҳуқуқий тарихида бола ҳуқуқларига оид биринчи алоҳида қонун бўлди. Қонунчилик палатаси томонидан 2007 йил 23 ноябрда қабул қилинган; Сенат томонидан 2007 йил 1 декабрда маъқулланган; Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан 2008 йил 7 январда имзолаган; Матбуотда расман 2008 йил 8 январда эълон қилинган ва шу кундан кучга кирган бўлиб, қонун 4 боб, 32 моддадан иборат: I - боб: Умумий қоидалар (1-6- моддалар) II - боб: Бола ҳуқуқларининг асосий кафолатлари (7-23- моддалар) III - боб: Ижтимоий ҳимояга муҳтож болаларҳуқуқларининг қўшимча кафолатлари (24-29- моддалар) IV - боб: Якунловчи қоидалар (30-32- моддалар) Мўлжаланган мақсадга кўра, у боланинг ҳуқуқий аҳволини белгилашга доир муносабатларни тартибга солишга, бола ҳуқуқларини ва эркинликларини юридик кафолатлашга қаратилган. Қонуннинг мақсадига биноан, бола ҳуқуқлари ва манфаатларини амалга татбиқ этилишини таъминлайдиган кафолатларни белгилаш қонун билан тартибга солинадиган асосий объект ҳисобланади. Таъкидлаш жоизки, унинг моддаларининг ярмидан кўпи бола ҳуқуқларининг кафолатларини белгилашга бағишланган. Ушбу қонуннинг 7-моддасига кўра, Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, ушбу Қонун ва бошқа қонун ҳужжатларига мувофиқ ҳар бир болага инсон ҳамда фуқаро ҳуқуқлари ва эркинликлари тегишли бўлади ҳамда давлат томонидан кафолатланади.

Никоҳда ва никоҳсиз туғилган болалар тенг ҳамда ҳар тарафлама ҳимоядан фойдаланади. Давлат боланинг барча шакллардаги камситишлардан ҳимоя қилинишини таъминлаш учун зарур чораларни кўради. Бола ҳуқуқлари чекланиши мумкин эмас, қонунда белгиланган ҳоллар бундан мустасно. Қонуннинг 11-моддасига кўра, ҳар бир болага унинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини суд орқали ҳимоя қилиш, давлат органларининг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органлари ва нодавлат нотижорат ташкилотларининг қонунга хилоф қарорлари, улар мансабдор шахсларининг ғайриқонуний ҳаракатлари (ҳаракатсизлиги) устидан судга шикоят қилиш ҳуқуқи кафолатланади. Боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш унинг ота-онаси, ота-онасининг ўрнини босувчи шахслар, қонунда назарда тутилган ҳолларда эса васийлик ва ҳомийлик органи, прокурор, суд томонидан амалга оширилади. Вояга етгунча қонунга мувофиқ тўла муомалага лаёқатли деб эътироф этилган (эмансипация) бола ўз ҳуқуқларини, шу жумладан ҳимояга бўлган ҳуқуқини мустақил амалга оширишга ҳамда мажбуриятларини мустақил бажаришга ҳақлидир. Бола ота-она ва ота-онанинг ўрнини босувчи шахслар томонидан қилинадиган суиистеъмолликлардан ҳимояланиш ҳуқуқига эга. Боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганда, шу жумладан ота- она (улардан бири) ёки ота-онанинг ўрнини босувчи шахслар болага таъминот, тарбия ва таълим бериш бўйича мажбуриятларини бажармаган ёки лозим даражада бажармаганда ёхуд ота-оналик ҳуқуқларини суиистеъмол қилганда бола ўз ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини сўраб васийлик ва ҳомийлик органига мустақил равишда мурожаат қилишга ҳақли. Боланинг ҳаёти ёки соғлиғига хавф туғилганидан, унинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари бузилганлигидан хабардор бўлган шахслар бу ҳақда бола ҳақиқатда турган жойдаги васийлик ва ҳомийлик органига маълум қилишлари шарт. Шундай маълумотлар олинган тақдирда, васийлик ва

ҳомийлик органи боланинг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича зарур чоралар кўриши шарт. Қонуннинг 20-моддасига кўра, ҳар бир бола ўзининг ёши, соғлиғининг ҳолати ва касбий тайёргарлигига мувофиқ қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда меҳнат қилиш, фаолият турини ва касбни эркин танлаш, адолатли меҳнат шароитларида ишлаш ҳуқуқига эга. Ишга қабул қилишга ўн олти ёшдан йўл қўйилади. Болаларни меҳнатга тайёрлаш учун умумтаълим мактаблари, ўрта махсус, касб-ҳунар ўқув юртларининг ўқувчиларини уларнинг соғлиғига ҳамда маънавий ва ахлоқий камол топишига зиён етказмайдиган, таълим олиш жараёнини бузмайдиган енгил ишни ўқишдан бўш вақтида бажариши учун улар ўн беш ёшга тўлганидан кейин ота-онасидан бирининг ёки ота-онасининг ўрнини босувчи шахслардан бирининг ёзма розилиги билан ишга қабул қилишга йўл қўйилади. Давлат ўн саккиз ёшга тўлмаган ишловчи шахсларга ишни таълим билан қўшиб олиб бориши учун зарур шароитларни яратиб бериш ва қонун ҳужжатларида назарда тутилган бошқа чораларни кўриш орқали боланинг меҳнат қилиш ҳуқуқи таъминланишини кафолатлайди. Ҳаммамизга маълумки, ёш авлодга кўрсатилаётган ғамхўрлик, уларни ижтимоий муҳофаза қилиш, уларга турли шарт-шароитлар яратиб бериш ва уларнинг ҳуқуқларини таъминлашда мамлакатимизда жуда катта ишлар амалга оширилмоқда. Жумладан, ёшларни спортга жалб қилиш, уларнинг соғлиғини муҳофаза қилиш, уларнинг билим олишга, ахборот олишга бўлган ҳуқуқларини таъминлашда, шунингдек, уларни турли маданий-маърифий тадбирларга жалб этишда юртимизда ниҳоятда катта шарт-шароитлар яратиб берилганлигини алоҳида таъкидлашимиз зарур. Буларнинг барчаси аввало, миллий қонунчилигимизда мустаҳкамлаб қўйилган. Бола ҳуқуқлари ҳақида гап борганда юқоридаги қонуннинг 16- моддасида болаларнинг ахборот олиш ҳуқуқи кафолатини таъминланиши ва олинган ахборотларнинг болаларнинг саломатлигига зарарли оқибатларини олдини олиш

мақсадида 2017 йил 9 сентябрь куни матбуотда эълон қилинган Ўзбекистон Республикасининг «Болаларни уларнинг саломатлигига зарар келтирувчи ахборотдан ҳимоя қилиш тўғрисида» ги Қонунини ҳам эътибордан қолдирмаслигимиз зарур.

Адабиётлар: 1. Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т.: Ўзбекистон, 2017. 2. Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги Қонуни. Тошкент 1997й. 3. Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури. Тошкент 1997й. 4. Ўзбекистон Республикасининг «Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида»ги Қонуни. 2008. 5. Ўзбекистон Республикасининг «Болаларни уларнинг соғлиғига зарар етказувчи ахборотдан ҳимоя қилиш тўғрисида»ги Қонуни. 2016. 6. Ўзбекистон Республикасининг «Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида»ги Қонуни. 2017. 7. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида»ги ПФ-4947-сон Фармони. 8. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 сентябрдаги «Мактабгача таълим тизими бошқарувини тубдан такомиллаштириш чора- тадбирлари тўғрисида»ги. ПФ-5198-сонли Фармони. 9. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 22 январдаги «2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили»да амалга оширишга оид Давлат дастури тўғрисида»ги ПФ-5308 сонли Фармони. 10. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «2017-2021 йилларда мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-2707-сонли қарори. 2016 йил.

O'xshashlar

Бола ҳуқуқлари кафолатларининг халқаро ва миллий ҳуқуқий асослари

Инклюзив таълимнинг мазмун ва моҳияти

Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси -инсон ҳуқуқ ва эркинликларининг кафолати

Ўзбекистон Республикасининг мактабгача таълим соҳасига оид меъёрий ҳуқуқий ҳужжатлари

Конституция ва қонуннинг устунлиги принципи