Севишганлар куни оммавий маданият байрами - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Севишганлар куни оммавий маданият байрами

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

24.236328125 KB

Ko'chirib olish

Севишганлар куни оммавий маданият байрами Ҳозирги вақтда ахлоқсизликни маданият деб би лиш ва аксинча, аса маънавий қадрияпьшрни менси- масдан, эскилик сарқити деб қараш билан боғлиқ ҳолатлар бугунги тараққиётга, инсон ҳаёти, оила муқаддаслиги ва ёшлар тарбиясига катта хавф сол- моқда ва кўпчилик бутун жаҳонда бамисоли бало- қазодек тарқалиб бораётган бундай хуружларга қарши курашиш накадар муҳим эканини англаб ол- моқда. Ислом Каримов Юртбошимизнинг «Юксак маънавият — енгилмас куч» китобида «оммавий маданият»нинг туб мазмун-моҳияти очиб берилди. Четдан, биз учун мутлақо ёт бўлган, маъ навий ва ахлоқий тубанлик иллатларини ўз ичига олган «оммавий маданият» ёпирилиб кириб келиши мумкинли- гидан огоҳ этди. Алоҳида эътибор беринг: «Четдан», «биз учун мутлақо ёт», «маънавий ва ахлоқий тубанлик иллат ларини ўз ичига олган» «оммавий маданият» ёпирилиб ки риб келиши мумкин. Бу фикрда «оммавий маданият»нинг энг мукаммал, умуминсоний таърифи бор. Яъни «оммавий маданият» бу — бизга четдан кириб келаётган, ўзбекона қадриятларимиз-га мутлақо ёт бўлган маънавий ва ахлоқий тубан иллат- ларни ўз ичига олган хуружлар йиғиндиси», деса бўлар экан. «Оммавий маданият» бугун ёш йигит-қизларимиз онги ва қалби остонасига қараб ўрмалаётир. Шу боис ёшлар билан олиб бориладиган маънавий-маърифий иш- ларда унга қарши мафкуравий иммунитетни шакл- лантириш учун унинг мазмун-моҳиятини билиш лозим бўлади. Кичкина хабар «Юксак маънавият — енгилмас куч» китобида: «Шуни унутмаслик керакки, бугунги кунда инсон маънавиятига қарши йўналтирилган, бир қарашда арзимас бўлиб туюла- диган кичкина хабар ҳам ахборот оламидага глобаллашув шиддатидан куч олиб, кўзга кўринмайдиган, лекин зарари-ни ҳеч нарса билан қоплаб бўлмайдиган улкан зиён еткази- ши мумкин», дейилган. Ушбу ҳақиқатга

интернет сайтла- рвдаги мана бу кичкинагина икки хабар ҳам мисол бўла олади: «Авлиё Валентин байрами» анъанаси азалдан ншионлаб келинади. Севишганлар бу купи бир-бирларига «валентин ки» деб аталадиган откриткалар хадя этишади. Валентин куни арафасида энг яхши анимацияли откриткаларни биз- нинг сайтимиздан сақлаб олишингиз мумкин. * * * «Валентин куни» энг севимли ва машҳур байрамлардан бири. Бу байрам календаримизда доим турса канийди». Хабарлардаги таги чизилган сўзларга эътибор беринг. Ўқувчига қандай хатти-ҳаракат қилиш кераклиги укти- рилмоқца. Натижа: 30 кун ичида кейинги саҳифани 14562 киши курган. 1071 нафари «Севишганлар куни»ни ўз шах- сий календарига киритган. Ҳа, «оммавий маданият»ни ясовчилар одамларга ёқимли, суюкли барча туйғулардан унумли фойдалана- ди. Ана шундай мавзулардан энг оммавийси — севги. « I love » ёзуви болалар, ёшлар кўзи тушадиган барча нарса-ларни эгаллай бормокда. Қиз, аёл тимсоли, сурати, ишқи, васфи. Бу мавзуга аҳолининг энг тажрибасиз, пулини ўйламай, тез ишлатадиган қисми (бозор тилида айтсак, сегменти) ўч. Булар — ёшлар. Ана шунинг учун бўлса керак, мода, кинолар ёзилган миллионлаб ДДТ) дисклар, SMS андаза-табриклари, гламур журналлар муқовалари- даги суратлар, товар, концерт, косметика, спорт, пар фюмерия, автомобиль, ресторанлар рекламаларида сев ги мавзуси ғолиб. Ўн қўшиқнинг тўққизтаси «севги ҳақида». «Оммавий маданият»кинг ўзбеклар онги ва қалбига тажовузи анча олдин бошланган. «Шум бола» фильмини бир эсланг. Унда бир жаноб Тошкент бозорида ўзбеклар- нинг бир тангасини олиб, эвазига «ойнаи жаҳони»дан аёл- ларнинг беҳаё суратларини кўрсатади. Ҳозир ўша жаноб- нинг неваралари боболари касбини давом эттираётир. Бу соҳани энциклопедияларга, индустрияга айлантиришди. Унинг номини ҳамма кўрадиган, ҳамма (оммавий) пул тўлайдиган, ҳамма тушунадиган «оммавий маданият» деб атащди. Ўзбекнинг севгиси Азалдан соф, инсоний севги барча халқларда олижа- ноб туйғу, мақсад ва

масъулият билан безаб келинган. Унинг чегараси, меъёрлари, одоби ижтимоий фикр билан ҳимояланган. Узбек учун севги — бошқаларга айтилмайдиган, кўреа- тилмайдиган, кўз-кўз қилинмайдиган туйғу. Ҳар бйримйз ота-оналаримизнинг муносабатларини эсласак, дўстлик ва севгининг бетакрор тажассумларини кўрамиз. «Фарҳод ва Ширин»даги Шириннинг, «Ўткан кунлар»даги Кумуш- нинг, «Меҳробдан чаён»даги Раънонинг севгиси нақадар инсоний, одобли, ор-номусли. Ишончли, иродали, иболи ва нозик. Ёри Иккинчи жаҳон урушидан қайтмаган, бироқ, ёш бўлса-да, бошқа турмуш қилмай, якка ўтган табаррук мо- моларимизни кўрганмиз. Улар ўзлари ҳам билмаган ҳолда ўзбекча олижаноб садоқат намуналарини сўнгги нафасла- ригача сақлаб, тарғиб қилиб ўтди. Улар садоқатнинг ти- рик рамзи эди. Улар ёш- яланг, каттаю кичикнинг чуқур эҳтиромида бўлди. Узбек аёли, қизи садоқат, қаноат рамзи. Дунёнинг энг кучли тафаккур соҳибларининг муҳаббат ҳақидаги фикр- ларини ўқисак, уларнинг барчаси узбек аёли ҳақида ай- тилгандек туюлаверди. Мана улар: «Севги — ахлоқнинг чечаклари. Соғлом ахлоқий неги- зи йўқ одамда олижаноб севги ҳам бўлмайди». (В.Сухом- линский) «Туйғулар оламида битта қонун бор. Бу — севган ки- шингни бахтиёр қилиш». (Стендаль) «Аёлнинг ҳусни қанча ошса, ҳаёси ҳам шунча ошиши ке- рак.(Ф.Ницше) «Яхши аёл турмуш қураётиб бахт ваъда қилади, ёмон аёл — бахтни кутади. (В.О.Ключевский) «Халкларнинг ахлоқи аёлга ҳурматга боғлиқ». (В. Гум больдт) Узбек аёли муҳаббатни ИНСОНИЙ (демак, умумин- соний даражада) тушунади ва шунга содиқ. Ана шундай садоқат тимсолига айланган узбек аёлларидан бири — атоқ- ли шоира Зулфия эди. Унинг табаррук номи «Юксак маъ- навият — енгилмас куч» китобидан жой олди: «Нафақат ўз шеърлари, балки бутун ҳаёти билан узбек аёлининг маъ- навий қиёфасини намоён этган атоқли шоирамиз Зулфия-хонимни ҳам мен ана шундай фидойи инсонлар

қаторига қўшган бўлардим. Унинг жаҳон минбарларидан янграган шеърлари Шарқ аёлининг ақлу закоси, фазлу камолининг ёрқин ифодаси сифатида миллионлаб шеърият мухлисла- рига одамийлик, муҳаббат ва садоқатдан сабоқ берган, де- сак, муболаға бўлмайди». Википедия: «Севишганлар куни» Википедия эркин энциклопедиясида 14 февраль — «Се вишганлар куни» ёки «Авлиё Валентин куни» ҳақида анча гаплар ёзилган. Уларга кўра, қадимги Римда Авлиё Ва лентин куни Луперкалий байрами — эротик фестиваль си фатида нишонланган. Бу — «аёл худо» Жуно Фебруата билан «худо» Луперк ўртасидаги пўртанали ишқий муно-сабатлар билан боғланган. Христиан дини бу байрамга чек қўйган. Ўрта асрларда Франция ва Англияда севишганларга пи1гҳона (ноқонуний) никоҳ ўқиб қўядиган авлиё Вален тин ҳақида турли афсоналар тарқала бошлади. Шулардан бирида айтилишича, шафқатсиз Рим императори Клав дий II бир қонунни жорий қилади. Унга кўра, оиласиз, фарзандсиз эркак ватан учун яхши жанг қилади, чунки унинг йўқотадиган нарсаси бўлмайди, деб ёш йигитларга уйланишни, хотин-қизларга эса ўзлари кўнгил қўйган йигитга турмушга чиқишни тақиқлаб қўяди. Авлиё Ва лентин ўша пайтларда оддий роҳиб бўлган. Унинг севиш-ган қалбларга раҳми келади ва бошқалардан яшириб, «бах ти қаро» севишганлар никоҳини ўқиб қўяверади. Гувоҳ- ларсиз, ноқонуний, ярим тунда... Унинг бу қилмиши ошкор бўлади. Роҳибни қамоққа олиб, ўлим жазосини белгилашади. Қамоқда у турма но- зирининг қизи Жулия билан танишади. Ўлими олдидан унга севги изҳори ёзилган юрак шаклидаги «валентинка»- ни юборади. «Ошиқ роҳиб»ни 269 йил 14 февраль куни қатл қилишади. Католик черковининг баъзи епархияларида бу кун байрам сифатида эмас, балки «Авлиё Валентинни хо-тирлаш куни» деб нишонланади. XIX асрда Буюк Бри- танияда қўлбола валентинкалар ишлаб чиқарила бош-ланди. Бу эса АҚШда байрамларнинг тижорийлашуви-ни бошлаб берди. Севги мавзуси ҳам тижоратлашди. Ундан кўп ва тез фойда олиш мумкинлигини билиб қолишди. Севгили сўзлар уфурган янги байрамлар пай- до бўла бошлади.

Барча мамлакатларда авлиё Валентин кунини байрам қилишга тарафдорлар ҳам, қаршилар ҳам бор. Умумрос- сия ижтимоий фикрни ўрганиш Маркази (ВЦИОМ) ва Юрий Леваданинг таҳлил маркази маълумотларига кўра, Россия ёшлари орасида бу байрам кенг тарқалиб бор- моқда. Қарангки, «Севишганлар куни»ни байрам қилувчи-лар кўпайгани сари садоқат камайиб, ажримлар купая бормоқца. Ўша Россиянинг «Известия» газетасида мам- лакатда кейинги йилларда ҳар 1000 оиладан 800 таси аж- рашаётгани эълон килинди. Оқибатда 400 000 нафар во- яга етмаган болалар етимга айланмоқда. Турмуш қуриш ёшида бўлган, бироқ оила қурмаганлар сони 40 фоизга ошган 1 . Юзаки қараганда, инсоннинг энг олий туйғуларидан бўлмиш севги, муҳаббатга бағишланган бу байрамнинг нимаси ёмон, деган савол туғилиши табиий. Барча муам-мо севгининг «ёшара бораётгани», тажрибасиз, вояга ет- маганларнинг ўзини балоғат ёшидаги кишилардек «ҳис қилиши», камида уч- тўрт кун давомида («байрам»га тай- ёргарлик кўриш, уни нишонлаш, ўтгач «армон қилиш»!) ёшларнинг ўқишдан, ишдан, ижтимоий ҳаётдан четда ушлаб турилиши, ушбу буюк туйғунинг бозорга солина- ётганидадир. Дунёдаги қатор ёшлар ташкилотлари, динлар вакил-лари ҳам бу байрамга салбий муносабатда. Чунки «Се- вишганлар куни»нинг негизида, эслатилганидек, қадим-ги Римда ўтказилиб келинган луперкалий эротик байра- ми ётибди. Бу байрамнинг динларга алоқаси йўқ, балки у барча динларнинг қадриятларига зид 1 . Чунки Луперкалий байрамида ахлоқсизлик, тартибсиз жинсий алоқалар қўллаб-қувватланган 2 . Ёшлар ташкилотлари бу байрамга миллий маданиятга тахдид сифатида кескин муносабат билдиришган. Унинг ўрнига ўз миллий маданиятларида оила мустаҳкамлиги- нинг олий намуналарини, оила, севги ва садоқатнй мадҳ этувчи қадриятларни нишонлаш таклиф этилмоқда. Чун ки одамлар буюм бозорларида «Модная девушка» деган балоғатга етган, бир кўкраги очиқ, ўта калта юбка кийди- риб қўйилган қўғирчоқйар, беҳаё ҳолатда турган қизлар сурати тагига шаҳвоний «изҳор»лар битилган «валентин- ка»лар сотилаётганини кўрмокда.

Уларнинг ёнида бола- лар учун капалак, дарахт, қуёнчаларнинг эмас, балоғат ёшидаги қизларнинг ножоиз суратлари билан «Наклей и раскрась» деган дафтарлар бор. Қизалоқларга бўялган су- ратларга қараб, ранг танлаб, ёнидаги эскизларни бўяш тавсия этилади. Булар 5 ёшли қизалоқларга 15 ёшли қиз - ларнинг хаёлларини сингдиришдан бўлак нарса эмас. Агар инсон бутун умри давомида оладиган маълумотларнинг 70 фоизини 5 ёшгача олишини назарда тутсак, ота-она- лар айнан шу ёшдаги болаларига бундай эрмакларни со- тиб олиб бериши қанчалик зарарли эканини ўйлаб кўриш- лари керак. Биз йигит-қизларимиздан «Севишганлар куни»га му носабат билдиришларини сўрадик. Мана, уларнинг жа- воблари. Гулоро: Ҳижрон ойларини алмашиб йилга, Ҳавасга берилмай, қулф уриб дилга, «Чидолмайман» демай, эрк бермай тилга, Ориятни асраш — бу қандай юмуш, «Севаман» демаган нимага Кумуш? Қолоқ бўлганми ё — четда юрмаган, Сериал кўрмаган, «чат»га кирмаган, Интернет, «сотка»да кўнгил бермаган, Кийиб жинси шим ё «мини», қўйиб «туш» — «Севаман» демаган нимага Кумуш? (Бобур Бобомурод) Сирожиддин: Бу ерда қандайдир мантиқий хато бор. Яхшилаб ўйлаб кўринг — биров ўлган кунни байрам қилиш тўғрими? Фарруҳ: Аслида бу бошқа эътиқод вакшшарининг айё- ми. Биз уларни ҳурмат киламиз ва ўз қадриятларимизни қадрлаймиз. Солиҳа: Бу анъананинг томир отишига одамларнинг бефарқлиги «ёрдамлашиб» юборяпти. Интернетга кирсан- гиз, айрим «эстрада юлдузлари» шу кун баҳонасида кон- цертлар бериб жарақ-жарақ пул ишлаяпти. Уларнинг ат- рофидагилар ҳам бу луқмадан қуруқ қолишгани йўқ. Ай рим ресторанлар эгалари ҳам пул дардида «севишганлар куни»ни кўкларга кўтаришмоқца. Хуллас, ёшларни аддаб, пулини шилишмоқда. Қанийди бундан кўршгаётган зарар фақатгина моддий бўлса... Азиз: Нимагадир кейинги пайтда айрим ёшларимизда тақлид касати авж

олди. «Севишганлар куни»ни нишон лаш ҳам айнан шунинг маҳсули дейман. Аслида севган инсонимизга фақат «Севишганлар куни»да эмас, ҳар куни меҳр кўрсатишимиз керак эмасми?! Ўткир: «Севишганлар куни»нинг тарқалишида мисси- онерларнинг қўли бор. Улар одамлар ҳаётига ҳар хил бўлмағур одатларни киритишга ҳаракат қшшшади. Бунинг учун уларга «кимлардир» яхшигина пул тўлаб туради. Бу муаммо нафақат ислом мамлакатлари, балки Европанинг ҳам «бош оғриғи». Шоҳруҳ: Умуман олганда, одамда доимо ақд бирлам- чи бўлиши керак, ҳиссиёт эмас! Ҳиссиёт акддан устун тур- са, буни ожизлик деб ўйлайман. Юлдуз: Бу кунни байрам хилиш ғоясини бизга четдан киритишга ҳаракат қилинмоқда. Эшитишимча, гул сав- доси тижоратчилари, шоу бизнес билан шуғулланадиган- лар бунинг тарғиботчилари экан. Хуршид: Авлиё Валентин бизга қандайдир авлиёлик кўрсатганми? Ёки у бизнинг авлиё боболаримизданми? Бизнинг ўз боболаримиз, алломаларимиз камми?! Мен 14 февраль куни оиламиз кутубхонасига суратли «Бобурно-ма» китобини сотиб олмоқчиман. Чунки ул зот — менинг ҳам бобокалоним. Жамила: Бу кунни Валентин куни эмас, Меҳр-муҳаб- бат куни, десак, ота- онамизга, турмуш ўртоғимизга, бо- лаларимизга гуллар совға қилсак, яхши бўлади. Рустам: Бошқаларнинг боболарига чалғимай, ўз бобо- ларимизни қадрлашимиз керак. 14 февраль — Заҳириддин Муҳаммад Бобур бобомизнинг таваллуд куни. У киши- нинг таваллуди интернетда дунёнинг буюк зотлари қато- рида турибди. Ўша куни ҳар биримиз Бобурнинг лоақал битта ғазалини ёд айтсак, у кишининг руҳларини шод қилган бўлардик, деб ўйлайман. Хотима «Севишганлар куни». Қулоққа, кўзга сарёғдек ёқимли, лекин миллат маънавияти, ахлоқи, саломатлигига ҳало- катли «фестиваль». Бу «байрамда» «Юксак маънавият — енгилмас куч» китоби бизни огоҳлантирган аломатларнинг ҳаммаси мужассам. Китобда «Табиийки, «оммавий мада- ният» деган ниқоб остида ахлоқий бузуқлик ва зўравонлик, индивидуализм, эгоцентризм ғояларини

тарқатиш, керак бўлса, шунинг ҳисобидан бойлик орттириш, бошқа халқ- ларнинг неча минг йиллик анъана ва қадриятлари, турмуш тарзининг маънавий негизларига беписандлик, уларни қўпо- ришга қаратилган хатарли таҳдидлар одамни ташвишга солмай қўймайди», дейилади. Ғофиллик — қуролсизлик, огоҳлик — қуролланганлик, дейдилар. Тафаккур қилсак, «Севишганлар куни» деб тар ғиб қилинаётган байрамда юқорида бизни огоҳлантирган матнда таъкидланган тўрт таҳдиднинг ҳар бирига мисол топса бўлади: 1. Ахлоқий бузуқлик ва зўравонлик (аёлга инсоний муҳаббат билан эмас, жинсий лаззат объекти сифатида караш, буни кўз-кўз қилиш. Ёшларнинг руҳий дунёсини издан чи- кариш). 2. Индивидуализм, эгоцентризм ғояларини тарқатиш («Билганингни қил, бир марта яшайсан. Лаззатлан, бошқа- лар билан ишинг бўлмасин. Улар ҳам билганини қилсин», деган қарашни урфга айлантириш). 3. Шунинг ҳисобидан бойлик орттириш (сон-саноқсиз диск, валентинкиларни чоп қилиб сотиш, шоу, концертлар ташкил қилиш ва бир-икки кунда мўмай даромад олиш). 4. Бошқа халқларнинг неча минг йиллик анъана ва қадриятлари, турмуш тарзининг маънавий негизларига беписандлик, уларни қўпориш (ота-боболаримиз- нинг онгу тафаккурида минг йиллар давомида шаклланиб, сайкал топтан ор- номус, уят ва андиша, шарму ҳаё, ибо ва иффат каби юксак ахлокий туйғу ва тушунчалар, кадрият-ларни йўқ қилиш. Уларнинг ўрнига бирорта халқ тан олма- ган, кўп мамлакатларда тақиқланган ахлоқсизлик анъанала- рига ёшларимизни ўргатиш, ёшлар маънавий оламининг дахлсизлигини бузиш). Ҳар йили «Севишганлар куни» ҳақида фикр кўтарил-ган лаҳзада ёш йигит- қизнинг ўз фикр-муносабати уйғо- нади. Ана шунда улар: «Ҳақиқий, пок, инсоний муҳаббат одобини бой маънавий меросимиздан биламан. «Севиш - ганлар куни»ни нишонлашни кимлар тарғиб қилаётир? Нега? Бундан кимга фонда, кимга зарар? Шулардан ке- либ чиқиб, мен ҳозир қандай йўл тутишим керак?» деган саволлар билан кутиб олсалар, адашмайдилар. Тенгдош- ларини ҳам огоҳлантирсалар — нур устига нур. Чунки «Севишганлар куни» қип-қизил юракчаларга ёзилган чи- ройли, бировлар ёзиб берган «изҳор»лар фарзандларимиз- ни адаштириши мумкин. Огоҳ бўлайлик!

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон: Миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Том Тошкент, 1996. 2.Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. Том Тошкент, 1996. 3.Каримов И.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Том Тошкент, 1996. 4.Каримов И.А. Бунёдкорлик йўлидан. Том Тошкент, 1996. 5.Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш - давр талаби. Том Тошкент, 1997. 6.Каримов И.А. Хавфсизлик ва барқарор тарақҚиёт йўлида. Том Тошкент,1998. 7.Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қура-миз. Том Тошкент,1999. 8.Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт- пировард мақсадимиз. Том 8. Тошкент, 2000. 9.Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъ-улмиз.Том Тошкент, 2001.

O'xshashlar

Оммавий маданият ва шахс маънавий оламининг шаклланиши

Диний маданият

Диний маданият

Анъанавий маданият

Маданиятшунослик ва диний маданият. Техноген маданият