Ғоявий курашлар замирида санъат ва маданиятнинг ўрни - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Ғоявий курашлар замирида санъат ва маданиятнинг ўрни

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

40.5 KB

Ko'chirib olish

Ғоявий курашлар замирида санъат ва маданиятнинг ўрни. Инсоният яралиб онг вужудга келибдики, қандайдир ғоялар таъсирида фикрлайди. Ҳар бир жамоани, элатни, халқни ўз ғояси мавжуд бўлиб, шу ғоя орқасидан эргаштиришга харакат қилинади. Маданиятнинг ривожи ғоялар кураши билан боғланиб кетади. Мажбуран киргизилган мафкура ўша даврнинг ғоясига хизмат қилади. Ғоялар орасидаги кураш тарихдан мавжуд бўлиб, ҳар бир даврнинг мафкуравий раҳбарлари ўз ғояларини олға сурганлар. Тарихий бир шароитда бир пайтлар маънавий маданият тарихи билан шуғулланувчилар энг зарур нуқта сифатида “Ғарб” ва “Шарқ” маданиятининг ўзаро муносабатини олға сурдилар. Бу тенденцияга мувофиқ шарқ халқларининг маънавий маданиятини менсимаслик, унинг аҳамиятини инкор этиш, ғарб маданиятини шарқ маданиятидан устун қўйиш сингари кўринишлар кузатилади. Бундай ғоя яъни ғарб маданиятини шарқ маданиятидан устун қўйиш сингари кўринишлар кузатилди. Асосий мақсад шарқ халқларининг маданиятини ва бой маънавий меросини сохталаштириш маълум бир манфаатларга хизмат қилувчи концепция бўлиб, бу шарқ халқларига қаратилган ғоявий курашнинг бир намунасидир. Шарқ халқлари жумладан Ўрта Осиё халқлари маданияти турли тарихий даврларда юқори даражада ривожланганлиги тарихий тадқиқотлар натижасида юзага келди. Мусиқа маданияти, архитектура, чизмачилик, наққошлик санъати, хунармандчилик тарихини ўрганган олимларимиз уларнинг манбаалари халқ ижодидан эканлигини ва халқимиз тарихи билан узвий боғланганлигини исботладилар. Ўрта Осиё халқлари ўзига хос мустақил маданият эканлиги тарихан исботланди. Жаҳон маданияти ва санъати равнақига сезиларли хисса қўшганлиги аниқ далилар билан

исботланади. Собиқ Шўро мафкурачилари собиқ иттифоқ таркибида яшаётган миллатларни ўзаро бирикмасидан пайдо бўладиган мафкура ва ғояни яхлитлаштиришга уриндилар. Гўё миллатларни ўзаро дўстлиги ва иноқлиги, бир ғоя остида бирлаштириб унинг маданияти, тили умумий бўлиш ғоясини олға сурдилар. Маданият ва санъат ҳам маълум вақтлар шу ғояга бирлаштирилди. Натижада маълум вақтлар шу ғоя остида бирлашиб унинг маданияти, тили умумий бўлиш ғоясини олға сурдилар. Маданият ва санъат ҳам маълум вақтлар шу ғояга йўналтирилди. Натижада маълум вақтлар шу ғоя таъсирига тушиб қолинди. Санъатнинг турли йўналишлари кино, театр, бадиий санъатлар, адабиёт , миллий ҳунармандчилик шу ғоя курашида ва таъсирида маълум вақтлар фаолият кўрсатдилар. Шу ғоя билан бу мафкурачилар халқларнинг ўз миллий маданиятидан узоқлаштиришга уриндилар. Зеро бизнинг бобокалонларимиз, маданият ва санъатнинг миллийлигини, уни инсонга таъсири хақида бундан минг йиллар илгари ёзиб кетишган. Ғарбда Авиценна номи билан машҳур бўлган улуғ аллома Ибн Сино ўзининг “Аш-шифо” китобида мусиқани қандай келиб чиққанини, куйнинг эстетик таъсири тўғрисида қимматли фикрларни бериб кетган. Бобокалонимиз мусиқани жисмоний тарбия билан биргаликда ёшликдан олиб бориш зарурлигини таъкидлайди. Ғоявий курашлар замирида маданият ва санъатнинг ўрни ҳар доим марказий ўринда турган. Шу орқали ҳам ғоявий таъсир этиш мумкинлигини тушунганлар ва шу йўлда харакатлар қилинган. Бугунги кунга келиб, яъни миллий истиқлол ғояси халқимиз онгига сингдирилаётган бир пайтда маданият ва санъатнинг ўрни беқиёсдир. Мустақилликдан сўнг баъзи кучлар дин ниқоби остида ғаразли мақсадлар билан хокимиятни эгаллашга интилдилар. “Ислом уйғониш партияси”, “Хизбуллоҳ”, “Хизбут-таҳрир”, “Ал-исломий” ва бошқалар ташкилотлар тузиб, мавжуд конституциявий тузумни ағдариб ташлаш, ислом давлати тузиш, халифаликни қайта ўрнатишга харакат қилдилар

Вахобийлар хукуматни қўлга олишда очиқ кураш, экстремизм ва террор усулини тутсалар, “Хизбичилар” ғоявий, мафкуравий кураш услубини қўллайдилар. “Акромийлар” оқими вакиллари оллоҳгагина эътиқод қиладилар ва пайғамбарга иймон келтирмайдилар. Юқоридаги оқимларнинг номлари хар хил бўлсада лекин мақсадлари ва ғоялари битта-динни ниқоб қилиб хокимиятни қўлга олиш, тинч халқнинг орасида нифоқ чиқариш, ёшларимизни онгини заҳарлаш. Шундай пайтда маданият ва санъатнинг барча соҳаларини, истиқлол ғоясини халқ онгига сингдириш мафкурасига хизмат қилдириш зарур. Адабиётимиз истиқлол қаҳрамонлари образларини яратиш зарур. Бастакор ва хонандаларимиз мустақилликни тараннум қилувчи она- ватанни улуғловчи қўшиқлар яратишлари зарур. Бадиий тасвирий санъат асарларида ушбу йўналишлар ўз аксини топиши зарур. Хулоса қилиб айтганда маданият ва санъат халқники, у халққа хизмат қилиши даркор. Шу йўлда барча маданият ва санъат ахиллари бир тан бўлиб ижод қилишлари зарур. Маънавият ахлидан бу йўлда собитқадам бўлишликни, юксак ишонч билан меҳнат қилишликни талаб қилинади.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й. 4. И. Абдуллоҳ “Маънавият ва маърифат”, «Миллий тикланиш» газетасининг 1998 йил 12 ноябр сони. 5. С.Мирвалиев “Маънавият уфқлари”, “Мулоқот” журнали, 1997-йил 6-сон . 6. М.Хайруллаев, Д.Шорахмедов “Маданият ва мерос”. Тошкент «Санъат» нашриёти, 1973 й. 7. Н.Жўраев, Т.Файзуллаев, Қ Усмонов “Ўзбекистон тарихи” Тошкент-1998 йил.

O'xshashlar

Маданият тушунчаси, мазмуни ва моҳияти

Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари

Милий истиқлол ғояси тамойилида маданият тушунчаси

Тасвирий санъат

Маданиятнинг ижтимоий – фалсафий мохияти ва унинг таркибий тузилиши