Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари - Madaniyatshunoslik - Referatlar

Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

34 KB

Ko'chirib olish

Миллий урф-одатлар замирида инсонийлик фазилатлари. Саломлашиш-қадимий одат. Ҳар бир халқнинг саломлашиш билан боғлиқ бўлган ўз урф-одатлари бор. Биз ўзбеклар барча ислом дунёси халқлари сингари бир-биримизни кўрганимизда “Ассалому-алайкум” ибораси билан кўришамиз. Бу сўз “сизга тинчлик тилайман” деган маънони билдиради. “Ваалайкум -ассалом” эса “сизга ҳам тинчлик тилайман” жавоб саломи саналади. Саломлашиш одамнинг ёши ва бирон маросим билан ҳам боғлиқ. Кекса одамлар бир-бири билан икки қўллаб кўришишади. Узоқ вақт кўришмаган қадрдонлар қучоқлашиб, баъзан ўпишиб кўришиш билан амалга оширадилар. Ўзбек халқининг ўзига хос табиатини, лутфкорлигини, урф- одатларини ҳаммамизга жондай азиз “салом” сўзисиз тасаввур қилолмайсиз. Шунинг учун ҳам доно халқимиз “аввал салом, баъдаз калом” деб бежиз айтмаган. Салом одобнинг боши, одатнинг дебочаси, қолаверса, одамнинг кимлигини унинг саломи белгилайди. Дастурхон одоби, таом емак қоидалари халқимизда азалдан мавжуд. Дастурхонлар жойи, одами, маъракаси, хонасига қараб катта-кичик, ранг- баранг бўлиши мумкин. Дастурхон таоми билан улуғ. Дастурхон одоби қадимий бўлиб дастурхонга аввал кексалар қўл узатадилар. Оилада дастурхонга, таомга қарашни ота бошлаб беради. Ўзбек халқининг меҳмондорчилик одати жуда қадим замонлардан бошланади. Бу одат одамийлик, саҳоват, маданий ва маънавий алоқалар мезони сифатида қадрланган. Халқимиз “меҳмон отангдек улуғ” деган мақолга доимо амал қилган. Ота-боболаримиз меҳмондорчиликда ўзни тутиш, қандай қоидаларга риоя қилиш хақида махсус рисолалар ёзганлар. Меҳмон шарафига, унинг қутлуғ пойқадамига атаб жонлик сўйилган, тўкин дастурхон безатилган. Ташқи ҳовлига алоҳида меҳмонхоналар қуришган. Меҳмонхона махсус жихозланган бўлиб, унда меҳмонлар учун барча шароитлар тахт қилиб қўйилган. Меҳмондорчилик анжуманида яқин-

атрофнинг уламою фузалолари, бахшию шоирлари, ҳофизлари таклиф қилинган. Ўзбек дастурхонида меҳмондорчилик энг обрўли милий таом - палов билан якунланади. Ана шундан кейин дастурхон хаққига фотиҳа ўқилиб, иззатли меҳмондан кўнгил хушлик сўралади. Сўнгра саруполар билан сийланади. Х алқимизнинг инсоний туйғулар билан боғлиқ яхшиликка ундовчи удумларимиздан бири каттага ҳурмат кичикка шафқатдир. Бу ақида хеч қачон четда қолмаган. Донишманд боболаримиз, кекса кишиларга, ота-онага, ака-укага, опа-сингил, қариндош-уруғларга, махалла-гузар аҳлига нисбатан хурмат, меҳр-оқибат тўғрисида махсус тарбиявий рисолалар битганлар. Катталарнинг юзига тик қарамаслик уларнинг сўзларини қонун деб билиш ақидаси хамиша устун турган. Иззат ҳурмат одатида эркак кишининг аёл зотига муносабати алохида ўрин тутади. Қадимдан халқимиз инсон хаётининг сарчашмаси бўлган аёл зотига ҳурмат сақлаб келганлар. Она эса табаррук зот бўлиб, босган излари кўзга сурилган. Оналардан кейинги опаларга ҳам хурмат-эхтиром ўз жойида бўлган. Хулоса қилиб айтганда, ўзбек халқининг узоқ асрлар қаъридан бизгача етиб келган осори атиқалари, урф-одатлари, меҳр-оқибатлари, инсонийлик фазилатлари бугунги кунда ҳам жуда зарурий, маънавий дастуруламал бўлиб хизмат қилмоқда ва баркамол авлод тарбиясида ўзининг янги қирралари билан намоён бўлмоқда.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й. 4. И. Абдуллоҳ “Маънавият ва маърифат”, «Миллий тикланиш» газетасининг 1998 йил 12 ноябр сони.

O'xshashlar

Ўзбек халқининг маданияти, миллий урф - одатлар негизида

Миллий урф- одат ва аньаналар

Қадимги дунё санъати

Маданият тушунчаси, мазмуни ва моҳияти

Ғоявий курашлар замирида санъат ва маданиятнинг ўрни